Магжан Жумабаев "Сагындым"

Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 5Б Күні: 27.01.17 Тақырыбы: Мағжан Жұмабаев «Сағындым» өлеңі Мақсаты:  а) Білімділік: оқушыларға бүкіл өмірін Алашына арнаған ұлы ақын Мағжан Жұмабаевтың «Сағындым» өлеңінің мазмұны мен  идеясын меңгерту;ә) Дамытушылық: оқушыларға өлеңді мәнерлеп оқыта отырып, ой­өрісін дамыту, шығармашылыққа баулу;б) Тәрбиелік: оқушыларға ақынның қаламынан туған «Сағындым» өлеңінің мазмұнын талдата отырып, оқушылардың бойында  адамгершілік құндылықтарды жетілдіру, Отанын, елін, жерін сүюге тәрбиелеу;Сабақтың түрі: Жаңа сабақСабақтың әдісі:  «Кластер» сызбасы, топтастыру стратегиясы,Қолданылған технология: блум таксономиясы,Сабақтың көрнекілігі:  Бүктеме,  Мағжан Жұмабаев суреті, электронды оқулық, слайд, интерактивті тақта, қима кестелер.Пәнаралық байланыс: тарих,  географияСабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру. Оқушылармен амандасу, олардың ынта­зейінін сабаққа аудару. «Шаттық шеңбері».Оқушылар бір­ бірлеріне жақсы лебіздерін білдіреді 2. Білу   Үй тапсырмасын тексеру. Мұғалімнің сөзі: Әдебиетіміздің үлкен тұлғасы, сыршыл өлең сөздің бәйге бермес шабандозы Мағжан Жұмабаев ұзақ жылдардан соң алды кең,  тынысы еркін, адамгершілігі мол бетбұрыс заманының есігін айқара ашып, ортамызға оралды...  .  І топ: Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы бойынша плакат қорғайды, көрініс көрсетеді ІІ топ: Мағжанның «Қысқы жолда» өлеңі мен Абайдың «Қыс» өлеңін салыстыру, «Балалық шақ» өлеңін жатқа айту ІІІ топ: Мағжан Жұмабаев туралы презентация қорғайды, «Қысқы жолда» өлеңін жатқа айту Сурет салу Атасы: Менің атымды осы немерем шығарады. Мағжан: Ата, олай демеңіз, мен сіздің атыңызды ғана емес, бүкіл қазақ халқының атын әлемге танытамын! Атасы: Ой, бәрекелді, қазақтың қандай халық екенін көрсеткің келсе, алдымен білім ал, өнер үйрен! Күйкі тірліктің құлына  айналма, білімнің шыңына өрле! Мағжан: Ата, мен қазірдің өзінде көп­көп ертегі, жыр­дастандарды жатқа білемін. Білім дегеніңіз осы емес пе?! Атасы: Жарайсың, кішкентай білгішім менің! Ол аз. Әлде де оқы, әлде де білім үйрен! Өз ұлтыңның әдебиетін ғана емес, өзге Өз  ұлтыңның әдебиетін ғана емес, өзге халықтың әдебиетімен, мәдениетімен таныс. Тіпті табиғаттың да өз тілі бар, сыры бар. Оны  да үйрен!  Мағжан: Табиғаттың да өз тілі бар,­дейді. Міне, керемет! ... Мен сенің бөбегіңмін, табиғат­ана! Көкте ­ күнмін, бірде аймын, жұлдызбын. Бірде таумын, бірде көлмін, даламын!  Анасы: Балам, осы сен ылғы өзіңмен­өзің күбірлеп, өзіңмен­өзің сөйлесесің де отырасың. Саған не болып жүр? Мағжан: Апа, мен өлең жазып отырмын. Табиғатпен тілдесіп отырмын. Есіңде ме, атам ылғи айтушы еді ғой, табиғаттың да өз  тілі бар деп. Мен сол табиғаттың тілін таптым. Анасы: Е, жарығым­ай, тылсым табиғаттың тілін кім білген? Бұл да сенің бала қиялың шығар. Атасы: Балам, ауыл молдасынан алған біліміңе қанағаттанбай, оқу оқуым керек деп мазалай беруші ең. Сол тілегіңді қабыл  алдым. Дайындал! Ертең Уфаға жол жүресің. Сондағы Ғалия медресесінде оқитын боласың. Мағжан: Рахмет, ата! Бұл жақсылығыңызды қалай өтесем екен? (Үшеуі де кетіп қалады. Мағжан жалғыз. Үстеліне отырып, өлең жаза бастайды) Мен кім? Арыстанмын, айбатыма кім шыдар, Жолбарыспын маған қарсы кім тұрар? Көкте ­ бұлт, жерде желмін гулеген Жел еркесі желдің жөнін кім сұрар? Жалынмын мен, келме жақын жанарсың,  Тұлпармын мен, шаңыма ермей қаларсың. Күл болсын көк, жемірілсін жер, уайым жоқ, Көз қырымен күліп қана қарармын. Мен өлмеймін, менікі де өлмейді, Надан адам өлім жоғын білмейді. Өзім­патша, өзім­қазы, өзім­би, Қандай ессіз, не қылдың деп тергейді? Осы сәтте НКВД­ның жендеті келіп: ­ Мағжан Жұмабаевич , сіз тұтқындалдыңыз!,­дейді. Мағжан: Не үшін?  (Бір ауыз сөзге келместен үйінен алып кетеді.) Осы кеткеннен ақын оралған жоқ. Түрлі айыптаулар тағылып, 1938 жылдың 19 наурызында ақын ғұмыры мәңгілікке үзілді.  Сұрақтар: ­ Мағжан кім? Ол қандай ақын? ­ Ақынның туған жерін атаңыз. ­ Ақынның қандай өлеңдерін білесіз? ­ Ақын өмірде нені мақсат етті?  ­ «Қысқы жолда» өлеңінде не туралы айтылған? ­ Ақын қысқы жолды суреттеу үшін қандай әдеби тәсілді  қолданған? ­ Кейіптеу дегеніміз не? ­ Осы әдіс өлеңнің қай жерінен көрінеді? ­ ... аңдай ұлып, сақ­сақ күліп, суық кебін жамылып... т.б. Міне, балалар, біз Мағжан ақын туралы өз білімімізді ортаға салдық Түсіну  Постермен жұмысМұғалімнің кіріспе сөзі: Балалар, біз бүгін Мағжан шығармашылығына арналған сабағымызды әрі  қарай жалғастырамыз. Ақынның «Сағындым» өлеңін оқымас бұрын алдымен өзіміз «Сағыныш» сөзінің мағынасын қалай  түсінеміз? Кітабымызды жауып қойып, бір сәт «Сағыныш» деген сөздің тереңіне бойлап, шағын ой толғау  жазып көрсек. (Балалар төмендегідей шығармаларын оқыды) Сағыныш Сағыныш­сырлы да сиқырлы сезім. Туған үйіңнен, туған жеріңнен жыраққа кетсең, алдымен ата­ана, бауырларыңды, достарыңды  іздеп, олардың жақсы істерін қимастықпен еске алып отырасың. Неге? Өйткені жүрегіңді әлдебір сағыныш сезімі жаулап алуда.  Сағыныш­адамгершілігіңді танытар үлкен сезім. Жүрегі қатал, мейірімсіз адам сағыну дегенді білмейді. Ондай адам адамдықтан  ада қалады. Жаратылыс заңы бойынша өмірде адамдар бірін­бірі іздеп, бірін­бірі сағынуға тиіс. Сонда ғана әлемде жауыздық,  жамандық атаулы жоғала бастайды.  Мұғалім: Жақсы, балалар! Біз «Сағыныш» деген сөздің мағынасын әрқайсысымыз әр түрлі түсінеміз. Ол көзге көрінбейді, тек  жүрекпен, көңілмен, санамен ғана сезілетін дерексіз ұғым. Олай болса, Мағжан ақынның «Сағындым» өлеңін оқып көрелік.  Мағжан нені, кімді сағынды екен?  Электронды оқулықтан «Сағындым» өлеңін тыңдау «Сағындым»  өлеңіндегі әр шумақтағы негізгі ойды тауып, «Кластер» сызбасында көрсет. Сағындым І топ 1­4 шумақ ІІ топ 5­8 шумақ ІІІ топ 9­11 шумақ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ Өлеңнің тақырыбы ? Өлеңде ақын нені айтқысы келді, идеясы не? 1­шумақта ақын кімді сағынды 2­3­шумақта түрме қандай екен? 4­шумақта ақын сағынышы , сезімі кімге арналады? Ақын абақтыға кім үшін түсті? Ақынның қайтпас қайсар мінезін қай шумақтан көруге болады? Ақынға қандай мінездеме беруге болады? Қолдану  І топ Сөздікпен жұмыс Сар дала – кең дала Сібірлеп –  Тапал –  Ауыр иіс –  Сайран жер –  ІІ топ Сатылай кешенді талдау ­ Өлеңді сатылай кешенді талдап көрелік. 1Аты:  Сағындым 2 Шумақ саны: 6 3 Шумақтағы тармақ саны: 4 4Бунақ саны: 3 5Буын саны: 11 6Ұйқас түрі: қара өлең 7Өлең не туралы: ақын  сағынышы 8Алаш – деген кім? Алаш­ ежелгі қазақ тайпаларының  ең алғаш қауым болып біріккен одағы «қазақ» деуден бұрынғы аты. ІІІ топ Өлең құрылысына талдау Абақтыда айдан, күннен жаңылдым,           11 буын       а Сарғайдым ғой сар даламды сағындым.    11                 а «Қарашығым, құлыным!» деп зарлаған,      11                б Алыстағы сорлы анамды сағындым.            12                а / 11 шумақты, 4 тармақты, 11 буынды, қара өлең ұйқасы Талдау «Бес жолды өлең І топ: Дос ІІ топ: Ана ІІІ топ: Ағайын Жинақтау І топ Семантикалық карта Өлеңнің аты Теңеу Эпитет Аллитерация ІІ топ Екі жақты түсіндірмелі күнделік Осы өлеңнің маған әсер еткен шумағы  Неліктен ол маған әсер етті? Ана, туған жер, дос туралы мақал­мәтел жазып, ой толғау жазу Бағалау Біз ата­анамыздың, достарымыздың, туысқандарымыздың туған жерімздің қадірін білеміз бе? Пайымда, баға бер Үй тапсырмасы М.Жұмабаевтың“Сағындым” өлеңіндегі өзіңді толқытып, тебіренткен жыр жолдарын жаттау. І топ Сағындым» өлеңін басшылыққа ала отырып, өзіңнің анаңа деген сағынышыңды әңгімелеп жазыңыз. ІІ топ   Топтың аты __________________________________________________________________ Оқушының аты жөні Өзін­өзі бағалау Топтың бағасы Мұғалім бағасы Қорытынды баға ІІ топ Теңеу  Қазағымды, қалың елді сағындым, Сарыарқамды –сайран жерлі сағындым. Балдай бұлақ, мөлдір күміс көбікті, Арқадағы айдын көлді сағындым. ІІІ топ Эпитет Жатқан үйім –қабырғасы қара тас, Жарық сәуле,  жылы  күнге  жаны қас. Ауыр иіс, ылғи қара көлеңке, Ерте­кеш те, күндіз­түні арылмас.