MATEMATIKALI’Q MAYATNIKTIN’ TERBELISI

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

MATEMATIKALI’Q MAYATNIKTIN’ TERBELISI   

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№46-TEMA   MATEMATIKALI’Q MAYATNIKTIN’ TERBELISI

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Matematikali’q mayatniktin’ terbelisi haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi’

Sabaqti’n bari’si’

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Prujinag’a bekitilgen denenin’ terbelisi temasi’n soraw

Tema

Mayatnik terbelisin keltirip shi’g’ari’wshi’ ku’sh:

Serpimlilik ku’shushinen basqa ku’shlerde deneni garmonikali’q terbelis jasawg’a ma’jbur yetedi.Ma’selen: Matematikali’q mayatnik serpimlilik ku’shi menen birgelikte awi’rli’q ku’shi ta’sirinde terbelmeli qozg’ali’s jasaydi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Yeger mayatnik  muyeshke awi’sti’ri’lsa  ha’m  ku’shler bir-birin ten’ salmaqli’qqa keltirmeydi.Bul Fku’shten ibarat (110-suwret)

 ku’sh AO dog’asi’na ju’rgizilgen uri’nba boylap bag’i’tlang’an boladi’.Matematikali’q mayatnik usi’ ten’ ta’sir ku’sh  ta’sirinde terbeledi.

Mayatniktin’ terbelis da’wiri:

Yeger  mu’yesh ju’da kishi bolsa AO arali’g’i’ AB g’a ju’da jaqi’n boladi’ ha’m wolardi’ wo’z-ara ten’ dep yesaplaw mu’mkin.Bul jag’dayda mayatnik prujinag’a bekitilgen denege uqsap x koordinata ko’sheri boyi’nsha terbeledi.

Matematikali’q mayatniktin’ terbelisi prujinali’ mayatnik terbelisine uqsas.Sol sebepli prujinag’a bekitilgen denenin’ terbelisi ushi’n jazi’lg’an  formulasi’ndag’I’ k worni’na mg/l an’latpasi’n qoysaq,matematikali’q mayatniktin’ terbelis da’wiri ha’m jiyligi ushi’n to’mendegi formulani’ alami’z.

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Da’wirli terbelisler grafigi:

Garmonikali’q terbelisler grafigin matematikali’q mayatniktin’ wo’zi si’zi’p beriwi mu’mkin.Buni’n’ ushi’n qum Sali’ng’an I’di’sti’ jip arqali’ tayani’shqa ildirip.matematikali’q mayatniti payda yetemiz.I’di’s tu’binde tesikshe jasap,bul tesiksheden qum bir tegis to’gilip turadi’.Mayatnik asti’na qag’az lenta jaylasti’ri’lg’an.Mayatnik terbelip ati’rg’anda qag’az lenteni’ terbelis bag’I’ti’na perpendekulyar tu’rde ten’ wo’lshewli qozg’altami’z.Bunda qag’az lenta u’stine to’gilip barg’an qum da’wirli ta’krarlani’wshi’ terbelisler si’zi’g’I’n payda yetkenligin ko’riwimiz mu’mkin.(112-suwret)

Qag’az lentani’n’ qozg’ali’s bag’I’ti’n waqi’t wotiwi dep ali’nsa,wol jag’dayda payda bolg’an terbelisler si’zi’g’i’n terbelip ati’rg’an denenin’ x ji’lji’wi’ menen terbelis t waqi’t arasi’ndag’I’ baylani’s grafigi dep qaraw mu’mkin.Tiykari’nda da mayatniktin’ terbelis grafigi 113-suwrette ko’rsetilgende boladi’.Da’wirlik terbelisler grafiginde terbelis da’wiri T ha’m amplitudasi’ A ni’ belgilew mu’mkin.

Prujinag’a bekitilgen denenin’ ha’m basqa da’wirlik terbeliwshi denelerdin’ terbelisler grafigi matematikali’q mayatniktin’ terbelisler grafigi siyaqli’ boladi’. 

Sabaqti’ bekkemlew

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.

1.Matematikali’q mayatnik dep nege ayti’ladi’?

2.Matematikali’q mayatniktin’ terbelisin qanday ku’sh payda yetedi.

3.Ten’ ta’sir yetiwshi ha’m serpimlilik ku’shinin’ proekciyalari’ qalay an’lati’ladi’?

4.Matematikali’q mayatniktin’ terbelis da’wiri qalay an’lati’ladi’?

5.Matematikali’q mayatnik ja’rdeminde da’wirlik terbelisler grafigin qalay payda yetiw mu’mkin.

6.Mayda tasti’ jipke baylap,matematikali’q mayatnikti payda yetin’.Woni’ terbeltip,terbeliw da’wiri ha’m jiyligin tu’sindirin’

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Matematikali’q mayatniktin’ terbelisi temasi’n woqi’p keliw. 

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash