Методическая разработка внеклассного мероприятия "Оддын час"

«Җаңһр» дуулврин халхар»

«Оддын час» гидг наадн

Үзмр дөӊцл: компьютер, проектор, презентац

«…Кен гидг дууч,

Кезә, альк цагла

Кев  - янзинь олҗ,

Келнәннь зөөр олзлҗ,

Кеермҗ – чимлһн хамгинь

Кецү нәрәр сиилүлҗ,

Кемтркә, хоньтг угаһар

Келврлә ирлцүләд ниицүлҗ,

Алдг угаһар дуулҗ,

Алдр «Җаңһр» үүдәсмб?»

Көглтин Дава

Вед.1.: Мендвт, күндтә  багшнр,гиичнр, эӊкр бичкн  нәәҗнр! Хальмг келн-улс кезән-кезәнәс нааран олн тууль, тууҗ, домг, үлгүр хадһла  юмн. Болв «Җаңһр» эн олн зүсн үүдәврмүдәс сәәхн чимлһәрн чигн, уха өггч сурһмҗарн чигн даву өргн болдмн. «Җаңһр» - хальмг улсин келнә билгин нер һарсн баатрлг дуулвр. Хальмг улсин келнә билгин зөөр. Хальмг әмтн «Җаңһрт» йир дурта.

2015 җилд  «Җаӊhр» хальмг баатрльг дуулврин 575 җилин өөн мана орн-нутгт   темдглгдҗәнә. Хальмг баатрлг эпос «Җаңһр» - кезәңк гегән – герлин ухани зөөр болдг. Эн делкән олн-әмтнә «Илиада», «Одиссея», «Манас», «Геср», «Давид Сасунский», «Калевала», «Игорь дәәч айни туск үг» гидг эпическ үүдәврмүдин ханьд зөвтә орман эзлҗәнә.

Вед.1: Эндрк наадн  7-гч классин сурhульчнрин  дунд болҗана.  Нааднд   9 наадачнр болн эднә нөкдчнр  орлцҗана (нерд келх):

Вед. Ода би таднд наадна зокалын тускар келнәв. Наадн  дөрвн  девсӊгәс тогтна. Наадачнрт девсӊ болhнд даалhвр, сурвр өггдҗәнә. Сурврт чик хәрү өгхлә, орлцачнрт  нег одн   өггдҗәнә. Орлцач болн нөкдч хамдан чик хәрү өгхлә, бас нег одн немгдҗәнә. Негдгч девсӊ төгсхлә, олн одд авсн 5 наадачнр 2-гч девсӊгд орх зөв авна. Аш сүлднь 2 наадачнр үлдх. Кен эднәс йилhән сән, даалhвр күцәhәд, медгдх.

Нэ, ода тадна медрл үнлх марhана  жюри:

1.                   

2.                  

3.                  

                                            I девсӊ.

Вед.: Түрүн девсӊ. Түрүн даалhвр. Оньган өгәд соӊстн.

Кезәнә, Дөрвн Өөрдин цагт  җаңһрчнр әәмгәс әәмг кедәд, нутгас нутг кедәд, олн хурсн һазр эргәд, «Җаңһр» дуулдг бәәҗ. Эцкәс көвүнд, үйәс үйд үлдәд йовҗ, сәәхн бөлгүд хадһлгдҗ үлдсмн. Җаңһрчнр – хальмгин аһу ик билгтнр. Эн ачта эрдмтнрин нилчәр  «Җаңһрин» 26 бөлг манд зөөр болҗ  үлдсмн.

 Нертә җаңһрчнр:

Ээлән Овла,

 Басңга Мукөвүн,

 Шавалин Дава,

 Козан Анҗука,

 Чован Ара,

 Балдра Насңк,

 Җуукан Нәәмн,

 Орган Николай,

 Лиҗин Төөлт,

 Каарун Владимир болн   н.ч.

1.                  

Тана өмн слайдт җаңһрчнрин зургуд. Ямаран тойгта  Шавалин Даван зург?  Тер тойгта карточк өргтн. (3)

-Чик хәрү өгснднь…….одн өггдҗәнә.

2. 1908-гч җилд Петербургск университетин оютн Очра Номт Баһ Дөрвд улусин Ик Бухса  әәмгин нернь һарсн җаңһрчас дуулврин 10 бөлг бичҗ авсмн.

Ямаран җаңһрчас  Очра Номт 10 бөлг бичҗ авсмн?

                                                                               (Ээлән Овлаһас №1).

3.Кедүдгч җилд «Җаӊhр» хальмг баатрльг дуулврин 500  җилин өөн мана орн-нутгт   темдглв?

4.     Җаңһрин элнцгнь кен  билә? 

(Тәк Зула хаани үлдл,

Таңсг Бумб хаани ач,

Үзң алдр хаани көвүн

Үйн өнчн Җаңһр билә.

Чик хәрү: Тәк Зула хан, 4).

5. Барун бийинь ахлҗ суудгнь

             Иргсн йирн йисн җилә юмиг

            Тууҗҗ кедг,

            Ирәд уга йирн йисн җилә юмиг

            Тааҗ меддг

           Ямаран баатр болна?

                                       (Чик хәрү: Байн Күңкән Алтн Чееҗ, 1).

6. Зүн талас һурвдгчнь –

Бульңһрин көвүн

Алтн Чееҗлә әдл ухарльг,

Күнд Һарта Саврла әдл балтч,

Арслңгин Арг Улан Хоңһрла әдл зөргтә,

Орчлңгин Сәәхн Миңгъянла әдл һольшг,

Йирн йисн эрдм төгссн баатр

Кемб эн?                                     (Догшн Хар Санл болна, 2).

7. Зүн бийинь ахлдгнь кен сууна?  (Арслңгин Арг Улан Хоңһр, 2).

8. Цуснас улан халхта

Цаснас цаһан саңната,

Урн ээҗин ишкгсн,

Олн хатд зөвчлҗ уйгсн,

Цастан цаһан халвңгиг

Зүн цох деерән тальвн суудг болна.

Кемб эн?                                                              (Арвн зурһата Аһ Шавдл, 2)

9. Эзн Җаңһр эврән ус уудг

Киитн хар……. һолнь

Үвл зун уга урсхлта,

Үрглҗ һадр эргән балвлн

Бульглсн бәәдг.

                                                                                           (Домб һолнь)

10.Бумбин орнд кедү насни дүрәр бәәдг? (25, 2)

1-гч девсӊ төгсв. 2-гч девсӊд  5 наадачнр  орх. Орлцачнр одд тоолтн.

Тигәд, …………цааранднь наадх зөв авв.

II девсӊ.

А,б, т, ө,ә,h,о,л,р,у, ч,җ

Эн үзгүдәс үгмүд тогтатн. Олн үгмүд тогтасн,  ут үг тогтасн орлцач одн авх.

III девсӊ.

1.                 Баатрмуд болн эднә зер-зевнь. Альк баатрмудын зер-зевнь хаҗhр бичәтә? (3,4)

2.      Орчлңгин Сәәхн Миңгъяна зер-зевнь ямаран?   (4 Болд үлд )

3.     Баатрин хамгин өөрхн нөкд, иньг - дәәч күлг мөрн.

 Баатрмудын күлгүд бахмҗта хурдн болн күчтә күдр арнзлмуд.

Тедн күн мет ухата, эзндән эңкр, сән селвгч болна.

Баатр болһна күлг эврә нертә.

          Күнд Һарта Саврин  күлгнь ямаран?                (Күүкн Күрң Һалзн  4)

4.     Чикәр  бичсн  баатрмудын күлгүд заатн.             (1,2,3,4)

5.     Җаңһрин баатрмудын туг ямаран өӊгтә?  (2, шар цоохр)

Вед.: 3 -гч девсӊ төгсв.  Орлцачнр одд тоолтн.  Тигәд, …………наадна төгсврт, финалд, йилhән сән наадачин нернә төлә………бәрлдәнд харhх.

Сүүлнь даалhвр. Таднд   үг өггдҗәнә. Эн үгәс  үгмүд  тогтатн. Ухалхд 2 минут өггдҗәнә. Цаг давхла, тадн, наадачнр, чередәр тогтасн үгмүдән келхт. Үгмүд чилхлә, оддудан өгхт. Эн нааднд  сүүлнь келсн үгиг орлцач, диилвр бәрх.

(….)

Эн нааднд ……. диилвр бәрҗ. Ода энүнә оддын час.

Вед. Жюрин гешүдт  үг өггдҗәнә.

Наадн  төгсв.  Цуг орлцачнрт  ханлт өргҗәнәвидн. Цааранднь чигн медрлән гүүдүлҗ, хальмг келән дасч йовцхатн!

Менд байрта харhцхай!