методика

Գնահատում: Ամփոփիչ  / միավորային գնահատում, նպատակը, ձևերը, տեսակները

ԿԱՊԿՈՒ սովորողի միավորային գնա­հատման առանձնահատ­կությունները

ա) Գնահատումը սովորողի մասին տեղեկություն ստանալու, հավաքելու, վերլու­ծե­լու և դրա հիման վրա հանրակրթության բովանդակային և կազմա­կերպչական աշխատանքների արդյունքներն ի մի բերելու և վերահսկելու գործ­ըն­թաց է:

Գնահատման հիմնական նպատակը սովորողների գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների յուրացման ու տիրապետման աստի­ճանի, նրանց անձնային որակների ստուգումն է, ինչպես նաև ուսման որակի բարելավմումն ու վերահսկումն է:

Հիմք ընդունելով հանրակրթության բովանդակությանը ներկայացվող պահանջները, ուսումնական գործընթացի կազմակերպման ու վերահսկման բարեփոխված մոտեցումները և մեթոդները՝ սովորողների ընթացիկ գնահատման համար սահմանվում են հետևյալ առաջնային նպատակները.

1.    Սովորողի ուսումնական գործունեության և առաջադիմության ընթացքի արձանագրումը, թերությունների բացահայտումն ու շտկումը:

2.    Հանրակրթության պետական կրթակարգով և միջնակարգ կրթության պետական կրթական չափորոշիչներով ամրագրված հանրակրթության բովանդակային բաղադրիչների յուրացման ընթացքի բացահայտումը, ինչպես նաև դրանց փուլային ստուգումն ու գնահատումը:

Ընթացիկ գնահատման համակարգի հիմքում ընկած են հավաստիության, հիմնավորվածության, հուսալիության, մատչելիության, արդարության և թափանցի­կության սկզբունքները:

Գնահատումը կարող է լինել օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ: Օբյեկտիվ  գնահատումը կախված չէ գնահատողի անձնական մտածողությունից կամ վերաբերմունքից, օրինակ` պատասխանի ընտրությամբ առաջադրանքը: Գնահատումը սուբյեկտիվ է, երբ այն կախված է գնահատողի անձ­նական դատողություններից, սկզբունքներից ու վերաբերմունքից: Սուբյեկ­տիվ են համարվում բանավոր հարցումները, պատասխանի շարադրան­քով առաջադրանքները, կամ որոշ գործնական աշխատանքներ:

ՀՀ հանրակրթությունում այժմ գործում է գնահատման երկու հիմնական ձև` միավորային և ուսուցանող (տես`ԿԱԻ-ի կայքում տեղադրված սովորողի ուսումնական առաջադիմության գնահատման երաշխավորություններն ու գնահատման մեթոդական ցուցումները):

Ամփոփիչ /միավորային գնահատումն ուսումնառության ընթացքում սովորողի ձեռքբերումների մակարդակը թվանշանով արտահայտելն է՝ համաձայն առարկայական չափորոշչի: Ա. Էյնշտեյնն ասել է<<Դասարանում յուրաքանչյուրը հանճարեղ է, բայց եթե դուք ձկանը պետք է գնահատեք ծառի վրայով սողալու  կարողության  համար, ապա նա ամբողջ կյանքում կտառապի այն մտքից, որ ինքն անկարող է>>: Այսպիսով, միավորային գնահատումը պետք է լինի հնարավորինս օբյեկտիվ և հնարավորություն տա ստուգելու ցանկացած սովորողի իրական կարողությունները: Միավորային գնահատման ներկայումս կիրառվող տեսակներն են.

·         բանավոր հարցում,

·         գործնական աշխատանք,

·         թեմատիկ աշխատանք,

·         կիսամյակայինամփոփիչ աշխատանք:

Տնային և կարճ ժամանակի համար նախատեսվող աշխատանք­ների  միավորային գնահատումը պարտադիր չէ:

Ստուգման տեսակների բազմազանությունը նպատակ ունի տարբեր տեսանկյուններից չափել սովորողի գիտելիքները, կարողություններն ու հմտությունները, որպեսզի արդյուն­քում ունենանք առավել հավաստի գնահատական:

Սովորողի ուսումնառության արդյունքների գնահատման 10 միավորային սանդղակի միավորների բնութագրիչները ներկայացված են ստորև: Ամբողջական նյութը կարելի է գտնել <<Կարգ հանրակրթական ուսումնական հաստատության սովորողի ուսումնական առաջադիմության գնահատման երաշխավորությունների>>, ՀՀ ԿԳ նախարարի 2014թ. հունվարի 21-ի N37-Ա/Ք հրամանի հավելվածում (տես` ԿԱԻ-ի կայքում):

Սովորողի ուսումնառության արդյունքների միավորային գնահատման ենթակա բանավոր, գրավոր և գործնական աշխատանքների ստուգումից ստացված արդյունքների միավորների բնութագրիչները սահմանված են Հանրակրթության պետական չափորոշիչի պահանջներին համապատասխան: 

1 միավոր – չի ցուցաբերում ուսումնասիրված ծրագրային նյութի իմացություն:

2 միավոր – ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի բովանդակության հետ չառնչվող տարրական գրագիտություն և պարզ առաջադրանք կատարելու պատրաս­տակամություն:

3 միավոր – ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի բովանդակության չափորոշչային նվազագույն պահանջների անբավարար իմացություն և պարզ առաջադրանք կատարելու պատրաստակամություն:

4 միավոր – ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի չափորոշչային նվազագույն պահանջներին համապատասխան իմացություն, ծանոթ կամ պարզ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, և այդ նյութի վերաբերյալ պարզ առաջադրանք կատարելու պատրաստվածություն:

5 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի չափորոշչային նվազագույն պահանջներին համապատասխան իմացություն, ծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, ոչ բարդ հիմնավորում պահանջող առաջադրանք կատարելու պատրաստվածություն:

6 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի չափորոշչային նվազագույն պահանջներին համապատասխան լիարժեք իմա­ցություն, ծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, կողմ­նորոշման և կատարման համար հայտնի մեթոդների իմացություն, միջնորդա­վորված քայլ ենթադրող առաջադրանք կատարելու պատրաստվածություն:

7 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի իմա­ցություն, ծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, կողմնո­րոշման և կատարման համար միջնորդավորված քայլ կատարելու կարողություն, հիմնավորում պահանջող առաջադրանք կատարելու պատրաստվա­ծություն:

8 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի հիմնավոր իմացություն, ծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, կողմնորոշման և կատարման համար ինքնատիպ մոտեցում, միջնորդավորված քայլ, պարզ արտածում, հիմնավորում պահանջող առաջադրանք կատարելու պատրաստվածություն: Կարողանում է ճանաչել տեղեկատվության կազմությունն ու կառուցվածքը, տրոհել այն մասերի և տեսնել այդ մասերի միջև եղած կապերը:

9 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի հիմնավոր իմացություն, անծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն, կողմնորոշման և կատարման համար ինքնատիպ մոտեցում, հատուկ մեթոդներ, միջնորդավորված քայլ, արտածում, հիմնավորում պահանջող առաջա­դրանք կատարելու պատրաստվածություն: Անհրաժեշտ նյութը ձեռք բերելու համար կարողանում է օգտվել տարբեր աղբյուրներից, հավաքել, համադրել ու վերլուծել ձեռք բերած տեղեկությունը:

10 միավոր - ցուցաբերում է ուսումնասիրված ծրագրային նյութի հիմնավոր  իմացություն, անծանոթ իրադրությունում այն կիրառելու կարողություն պահանջող, կողմնորոշման և կատարման համար բազմակողմանի վերլուծություն, ստեղծագործական մոտեցում, հատուկ մեթոդներ, արտածում, հիմնավորում, կռահում ենթադրող առաջադրանք կատարելու պատրաստվածություն: Կարողանում է անհրաժեշտ նյութը ձեռք բերելու համար օգտվել տարբեր աղբյուրներից, հավաքել, համադրել, ամփոփել ձեռք բերած գիտելիքն ու տեղեկությունը:

Վերևում նշված 10 միավորային սանդղակը հիմք է հանդիսանում յուրաքանչյուր ուսումնական առարկայի 10 միավորային գնահատման սանդղակի միավորների բնութագրիչների մշակման համար՝ հաշվի առնելով տվյալ ուսում­նա­կան առարկայի չափորոշիչը:

բ) Միավորային գնահատում իրականացվում է նաև ԿԱՊԿՈՒ սովորողների համար:

2014թ.-ի դեկտեմբերի 2-ին «Հանրա­կրթության մասին» ՀՀ օրենքի մեջ համընդհանուր ներառումն ամրա­գրվել է որպես պետական քաղաքա­կանություն: Կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող (այսուհետ` ԿԱՊԿՈՒ) երեխաների կրթության իրավունքի իրացման գործընթացը հիմնվում է կրթության մատչելիության, հավասար մասնակցության հնարավորության և որակի ապահովման սկզբունքների վրա:

Ներառական կրթությունը համարվում է յուրաքանչյուր սովորողի կարողություն­ների լիարժեք բացահայտման միջոցով որակյալ կրթական ծառայությունների մատուց­ման գործընթացների ամբողջություն:

Ներառական կրթությունը ենթադրում է բոլոր` այդ թվում ԿԱՊԿՈՒ սովորողների ներառումը տվյալ դասի ուսումնական նյութի յուրացման գործ ընթա­ցում:

Ներառական կրթությունը շարունակական գործընթաց է, որն ուսուցչից պահանջում է ճիշտ կազմակերպել ուսումնական գործընթացը` կարևորելով սովորողի գնահատումն ընդհանրապես և մասնավորապես ԿԱՊԿՈւ սովորողի գնահատումը:

Քանի որ ԿԱՊԿՈՒ սովորողները ներառվում են ուսումնական գործընթացում` նրանց գնահատումը ևս պետք է իրականացվի առանց խտրականության` օգտագործելով միավորային գնահատման համապատասխան տեսակները (կախված ներառման կարիքից) և գնահատման 10 միավորային սանդղակը: Հաշվի առնելով ԿԱՊԿՈՒ սովորողների առանձնահատկությունները, ուսումնական ձեռքբերումների ստուգման և գնահատման միջոցները հարմարեցվում են նրանց ընկալման և մտավոր գործունեության կարողություններին: Առաջադրանքները կարելի է կազմել ԿԱՊԿՈՒ յուրաքանչյուր սովորողի համար՝ չափորոշչի նվազագույն պահանջները` անհրաժեշտության դեպքում դրանք տրոհելով և հարմարեցնելով այդ սովորողների ընկալման հնարավորություն­ներին: Ամփոփիչ աշխատանքները պետք է հարմարեցվեն ԿԱՊԿՈՒ սովորողի կարիքներին` ըստ անհրաժեշտության ապահովելով լրացուցիչ ժամանակ, հանգստա­նալու ընդմիջումներ: Սովորողը կարող  է իր պատասխանը գրի առնել համակարգչի կամ այլ տեխնիկական միջոցով: Գնահատման և գրանցման համար կիրառելի են

·         ստուգաթերթեր (արձանագրում են այս կամ այն հատկանշի առկայությունը կամ բացակայությունը),

·         թեստեր, որոնք պարունակում են չափորոշչային նվազագույն պահանջների տրոհված մասերին համապատասխանող առաջադրանքներ:

Գնահատման գործընթացը պետք է պայմաններ ընձեռի սովորողներին իրենց գիտելիքների և ներուժի արտահայտման համար:  Այդ իսկ պատճառով կարևոր է, որ գնահատումն իրականացվի սովորողի համար անմիջական, հանգիստ և բնական պայմաններում: Այն պետք է հնարավորություն ընձեռի սովորողի նկատմամբ արդար վերաբերմունքի դրսևորման համար, հիմնված պետք է լինի հավասարության սկզբունքի և օբյեկտիվ գնահատման հիմքի վրա:

ԿԱՊԿՈՒ սովորողի միավորային գնահատման կիրառման քանակները, կախված տվյալ սովորողի կարիքի առանձնահատկություններից, կարելի է հասցնել թույլատրելի նվազագույն քանակներին:

Ուսուցանող գնահատում, ձևերը և միջոցները

Գնահատումն առաջին դասարանում (դասվարների համար)

Հայտորոշիչ թեստ (գործնական աշխատանք 1)

ԿԱՊԿՈՒ սովորողի ուսուցանող գնահատման առանձնահատկությունները

ա) Ուսուցանող գնահատումը սովորողի կողմից ուսումնական նյութի յուրաց­ման հետ կապված թերըմբռնումների, սխալների ու դժվարությունների բացահայտման և դրանց հաղթահարման, սովորողի մտածողության ու ճանաչողության ոլորտն ընդլայնելու համակարգված գործընթաց է: Հետադարձ կապի կիրառմամբ իրականացվում է ուսումնական գործընթացում տեղեկությունների հավաքագրման և արժևորման միջոցով կրթական չափորոշիչների, ուսումնական ծրագրերի ու դասավանդման մեթոդների բարելավումը: Ուսուցանող գնահատման սկզբունքն է` <<Յուրաքանչյուր սովորող կարող է և պետք է առաջ գնա>>:

Ուսուցանող գնահատման մեկ փուլը կարելի է ներկայացնել այսպիսի գծապատկերով. (տես` <<Ընթացիկ գնահատման նոր համակարգը որպես կրթության որակի բարելավման խթան>> ուսուցչի ձեռնարկը)

Ուսուցանող գնահատման ձևեր ու միջոցներ են`

·         հայտորոշիչ թեստ,

·         բանավոր հարցում,

·         տնային աշխատանք,

·         համագործակցային,

·         նախագիծ,

·         ռեֆերատ կամ ինքնուրույն կատարման ուսումնական այլ առաջադրանք,

·         բաց հարցերով քննարկում,

·         ինքնագնահատում,

·         փոխադարձ գնահատում,

·         գործնական աշխատանք, կիրառություն,

·         թղթապանակ:

Նշվածներից 2015-2016 ուս. տարվա համար կիրառության են երաշխավորված բանավոր հարցումը, հայտորոշիչ թեստը, գործնական աշխատանքը և տնային աշխատանքը (տես` ԿԱԻ-ի կայքում տեղադրված գնահատման մեթոդական ցուցումները):

Ուսուցման գործընթացի հաջողությունը մեծապես պայմանավորված է սովորողի վիճակի ճիշտ հայտորոշմամբ: Կրթության ոլորտում հայտորոշիչ ուսումնասիրման նպատակն է` պարզել դասավանդված ուսումնական նյութի կամ հմտության յուրացման գործում սովորողի ձեռք բերումները, թերացումները, թերություններն ու սխալները: Հայտորոշման արդյունքում կիրառվող հետադարձ կապը նպաստում է ունեցած տեղեկության հիման վրա սովորողի վիճակիև ուսուցման կազմակերպման բարելավմանը: Այն շարունակական ևանընդհատ գործընթաց է: Հետադարձ կապը կարող է լինել բանավոր, գործնական կամ գրավոր աշխատանքների (միավորային և ուսուցանող) արդյունքներ իքննարկման միջոցով: Սովորողին տրամադրվող հետադարձ կապը պետք է լինի հստակ, հասկանալի, ուղղորդող և ուղղակիորեն կապված լինի իր ուսումնառության հաջորդ քայլերի հետ:

բ) ԿԱՊԿՈՒ սովորողի համար օգտակար և արդյունավետ է ուսուցանող գնահատման կիրառումը, որի դերը մեծ է թ’ե հոգեբանորեն, թ’ե ուսուցման առումով սովորողի զարգացման համար: Այդ նպատակով աստիճանաբար պետք է բարձրացնել ուսուցանող գնահատման դերը որպես ԿԱՊԿՈՒ սովորողի գնահատման նպատակահարմար միջոց:

Ուսուցանող գնահատումը պետք է ճանաչվի որպես կենտրոնական` դասարանային պրակտիկայում` ինչպես ԿԱՊԿՈՒ, այնպես էլ մյուս սովորողների համար, քանի որ դասարանում ուսուցչի և աշակերտի կատարած աշխատանքի մեծ մասը կարելի է որակավորել որպեսգնահատում: Այն, ինչ ասում և անում են սովորողները, դիտարկվում և մեկնաբանվում է, և ուսումնառության բարելավման վերաբերյալ եզրակացություններ են արվում:

Ուսուցանող գնահատումը պետք է իրականացվի նրբանկատորեն, լինիկառուցողական, քանի որ ցանկացած գնահատում ունի իր հուզակամային ազդեցությունը` հատկապես ԿԱՊԿՈՒ սովորողի վրա: Ուսուցիչը պետք է տեղյակ լինի այն ազդեցությանը, որ կարող են ունենալ մեկնաբանությունը, գնահատականը կամ թվանշանը սովորողի ինքնավստահության և խանդավառության վրա և պետք է հնարավորինս կառուցողական լինի իր տրամադրած հետադարձ կապի մեջ: Աշխատանքի և ոչ թե անձի վրա կենտրոնացած մեկնաբանություններն ավելի կառուցողական են և´ սովորելու, և´ մոտիվացիայի համար: 

Ուսուցանող գնահատումը պետք է հաշվի առնի սովորողի մոտիվացիայի կարևորությունը: Խրախուսող գնահատումը խթանում է մոտիվացիան` ավելի շատ շեշտելով առաջընթացն ու հաջողությունները /նվաճումները, քան ձախողումները: Ավելի լավ սովորողների հետ համեմատությունը հազիվ թե դրական շարժառիթ հանդիսանա սովորողների համար: Ուսուցանող գնահատման առանձնահատկու­թյունը, որ դրա միջոցով սովորողն ուրիշների հետ չի համամեմատվում հատկապես կարևոր է դառնում ԿԱՊԿՈՒ   սովորողի պարագայում:

Ուսուցանող գնահատումը պետք է նպաստի յուրաքանչյուր սովորողի հնարավորությունների լիարժեք բացահայտմանը և իրենց նվաճումները գնահատելու կարողությունների ձևավորմանը:

գ) Հայտորոշիչ թեստի կազմում

Կրթության ոլորտում հայտորոշիչ ուսումնասիրման նպատակն է` պարզել դասավանդված ուսումնական նյութի կամ հմտության յուրացման մեջ աշակերտի կամ ուսուցչի ձեռքբերումները, թերացումները, թերություններն ու սխալները:

Ուսուցանող գնահատման մի հատուկ տեսակ է հայտորոշիչ թեստը: Դրա նպատակն է` որոշել, թե արդյո՞ք սովորողը պատրաստ է շարունակելու հետագա ուսումնառությունը: Հայտորոշիչ թեստի նպատակը ոչ թե ընդհանուր պատկերացումներ ունենալը, կամ աշակերտներին ըստ գիտելիքների խմբերի բաժանելն է, այլ յուրաքանչյուր սովորողի ուժեղ և թույլ կողմերի պարզելը և թերացումները վերացնելու ուղիներ գտնելը:

Թեստ

Թեստի տեսակները և կառուցման սկզբունքները

Թեստը (հարցարանը) որոշակին պատակով բարեխղճորեն ընտրված առաջադրանքն է կամ առաջադրանքներիխումբ, որի նպատակն է հնարավորինս ճիշտ գնահատել սովորողների ձեռք բերումները և արժևորել նրանց ուսումնական գործունեությունը:

Թեստ կազմելիս շատ կարևոր է պարզ պատկերացնել այն ուսում­նական նպատակը, որի համար այն նախատեսված է: Առանց նպատակի հստակեցման` թեստը հիմնականում վերածվում է առաջադրանքների անհասկանալի մի համախմբի: Նպատակի մասին խոսելիս` տեղին է հիշել Սենեկայի «Եթե մարդը չգիտի, թե դեպի որն ավահանգիստն է նավարկում, ապա նրա համար ոչ մի քամի էլ նպաստավոր չէ» ասացվածքը:

Թեստի միջոցով ստուգվում են սովորողի գիտելիքը, կարողություն­ները, հմտություններն ու արժեքային համակարգը: Թեստի նպատակն է` պարզել, թե սովորողը որքանով է յուրացրել ուսումնական նյութը: Ար­դյունքներն օգտագործվում են միավորային գնահատման կամ հայտո­րոշ­ման նպատակով:

Ըստ նպատակի թեստը կարող է լինել.

1. ամփոփիչ (առաջադիմության ստուգման) թեստ, որը տրվում է կիսամյակի, կամ յուրաքանչյուր թեմայի վերջում` ուսումնական նյութի յուրաց­ման մա­կարդակը ստուգելու համար,

2. հայտորոշիչ թեստ, որը տրվում է պարբերաբար` հայտորոշելու սովո­րող­ների թույլ և ուժեղ կողմերը` հետագայում ուսուցումը բարելավելու նպատակով,

3. տեղակայման թեստ, որը տրվում է դասընթացի սկզբում` սովո­րող­­ներին տեղակայելու` ըստ իրենց գիտելիքի և կարողություն­ների:

Հայտորոշիչ թեստի բնութագրիչ առանձնահատկություններ են.

·         Կարճ ժամանակի համար է, արագ է,

• որոշակի է,
• արագ է ստուգվում և արժևորվում,
• բոլոր առաջադրանքներն ուղղված են նույն գիտելիքի, կարո­ղու­թյան կամ հմտության ստուգմանը,
• սովորողների մեծ մասի համար թեստը մատչելի է,
• արդյունքները հեշտ վերլուծելի են:

Թեստի արդյունքները վերլուծելով և մեկնաբանելով` կարելի է որոշել աշա­կերտների հետ հետագա անելիքները, ինչպես նաև ուսուցանվող նյութի առավել ընկալելի մեթոդի ընտրությունը:

Թեստերն ազդում են ուսուցման ամբողջ գործըն­թա­ցի վրա: Այդպիսի ազդեցությունը կոչվում է թեստի հակադարձ ազդեցու­թյուն, որը կարող է լինել դրական կամ բացասական: Թեստերի դրական ազդեցությունն ուսուցման   վրա գլխավորապես պայմանավորված է ստուգ­վող նյութի ընտրությամբ: Եթե այն ընդգրկուն է և արտացոլում է իրապես ուսուցանված և սովորողների կողմից ընկալված նյութերը, ապա թեստի ազդեցությունը համարվում է դրական, իսկ եթե թեստը բացա­սա­բար է անդրադառնում ուսուցման վրա, ապաազդեցությունը բացասական է: Բերենք օրինակ` անգլերենից, եթե թեստում գերակշռում է քերա­կանա­կան նյութը և ուշադրություն չի դարձվում հմտությունների ստուգման վրա, ապա ուսուցումը տարվում է միակողմանի: Սրանք այն ընդհանուր բնու­թագրիչներից են, որ այսօր հատկապես կարևոր են ուսուցիչների և աշա­կերտների համար:

Թեստ կազմելիս պետք է հաշվի առնել մի շարք գործոններ:

·           Թեստը պետք է լինի հուսալի, հավաստի և արդյունավետ: Թեստը համարվում է հուսալի, եթե թեստի արդյունքները գրեթե նույնն են տարբեր օրերին նույն խմբին ստուգելու դեպքում, կամ միաժա­մա­նակ երկու համարժեք թեստերի տրամադրման դեպքում ստացվում են գրեթե նույն արդյունքները: Հուսալիությունն ստուգման արդյունքում գրանցված միավորի հարա­բերական կայունությունն է:

Յուրաքանչյուր թեստին կից պետք է մշակվեն գնահատման չա­փա­նիշներ: Այդտեղ բացահայտ ներկայացվում են ստուգման կամ ուսում­նա­սիրման համար անհրաժեշտ որակներն ու հարակից պահանջները, որոնք պետք է դրսևորի առաջադրանքները կատարող սովորողը: Կատար­ված աշխատանքի արդյունքներն ստուգվում են գնահատման կամ հե­տա­զոտման և ուսուցանման նպատակով:

Թեստի արդյունքներն ավելի հուսալի են, եթե այն նախատեսվում է ավելի քիչ ուսումնական որակներ կամ ձեռքբերումներ ստուգելու համար:

Թեստը պետք է լինի հավաստի, այսինքն, ստուգի այն գիտելիքը, կարողությունն ու հմտությունը, որը նախատեսված է ստուգել: Օրինակ՝ լեզուներում, եթե ուզում ենք ստուգել գրելու կամ կարդալու որևէ հմտու­թյուն, ապա ընտրված վարժությունը պետք է ստուգի միմիայն այդ հմտությունը: Կարևոր է, որպեսզի հավաստի լինի վարժության տիպը կամ ձևաչափը: Այն պետք է ծանոթ լինի սովորողներին:

Թեստիհավաստիությունը նպատակին ծառայելն է: Օրինակ, ի՞նչ ար­ժեք կունենան մեր ջանքերը, եթե հասնենք կայարան` գնացքի մեկ­նումից թեկուզև մեկ րոպե ուշացումով:

Թեստի արժևորման և կատարելագործման համար առավել հիմնա­րար բնութագրիչ է հավաստիությունը, քանի որ այն իր նշանա­կու­թյամբ բա­ցար­ձակ որակ է, որով արժևորվում և որակապես բարե­լավվում է թեստը:

Թես­տի արդյունքում ստացված թվանշաններն ինքնին այնքան հե­տաքրքրական չեն, որքան դրանց ինչ-որ բնութագրիչներով օժտված լի­նելը և այն, թե դրանց մեկնաբանություններից ինչ հետևություններ են ար­վում սովորողների, սովո­րելու, դասավանդման, կրթակարգի, չափորոշչի և ծրագրերի մասին:

Թեստի կրթակարգային կամ չափորոշչային հավաստիությունը պայմա­նավորված է նրանով, թե որքանով են չափորոշչային պահանջներն արտահայտված գնահատման մեջ` առաջադրանքների միջոցով:

·                Թեստը պետք է լինի իրագործելի թե’ մարդկային ռեսուրսների, թե’ ֆինանսական, թե’ տեխնիկական, և թե’ ժամանակի առումներով:

·                Թեստը պետք է լինի արդյունավետ: Արդյունավետ թեստը ենթադրում է նվազագույն առաջադրանքների քանակով և ժամանակի ծախսով առավելագույն արդյունքիապահովում: Բովանդակության տեսակետից արդյունավետ է այն թեստը, որն ընդգրկում է ուսումնական ծրագրով նախատեսված հիմնական կարևոր նյութը` ամփոփ ներկայացված որպես ծրագրային պարտադիր միջուկ: Թեստն արդյունավետ է, եթե բարդության աստիճանը համաապատաս­խա­նում է թեստավորվողի պատրաստվածության մակարդակին: Համա­պա­տասխանել նշանա­կում է, որ միջին պատրաստվածություն ունե­ցող սովորողի համար թեստը պետք է ոչ շատ հեշտ և ոչ էլ շատ դժվար լինի: Այն պետք է լինի միջին բարդության:

Թեմատիկ և կիսամյակային գրավոր աշխատանքներում պետք է ներառվեն չափորոշչային բոլոր մակարդակներին համապատասխան առաջադրանքներ, ինչպես նաև համեմա­տաբար դժվար առաջադրանքներ, որոնք պահանջում են նյութի խորքա­յին յուրացում, բարդ և անծանոթ իրադրություններում կողմնորոշվելու կարողություն, գիտելիքներն ստեղծագործաբար կիրառելու հմտություն:

Այդ աշխատանքները կարող են գնահատվել միավորային տարբեր սանդղակներով, բայց պաշտոնական գրանցման համար դրանք պետք է բերել 10 միավորային սանդղակի (տե′ս գնահատման մեթոդական ցուցումները):

Թեստում կիրառվող առաջադրանքների տեսակները

Ամփոփիչ թեստ (գործնական աշխատանք 2)

բ) Թեստը բաղկացած է առաջադրանքներից: Առաջադրանքի պա­հանջ համարվում են տարբեր հարցադրումները: Կարևոր է, որ առաջադրանքը ձևակերպվի պարզ, հստակ և միանշանակ:

Թեստը կազմելիս անհրաժեշտ է իմանալ, թե ինչն ենք չափում (սովորողի գիտելիքը, կարողությունը, հմտությունը), և ինչ նպատակով ենք չափում: Առաջադրանքների տեսակներն ընտրվում են նշված պահանջներին համապատաս­խան: Թեստում ընդգրկված յուրաքանչյուր առաջադրանք պետք է օգնի չափման գործընթացին` տարբերակելով սովորողների ունակությունները:

Թեստում կարող են ներառվել առաջադրանքների տարբեր տեսակներ, որոնցից են`

·         պատասխանի ընդարձակ շարադրմամբ,

• ճիշտ պատասխանի ընտրությամբ,
• կարճ պատասխան պահանջող,
• ապացուցում պահանջող,
• գործնական, կիրառական նշանակություն ունեցող,
• կառուցվածքի փոփոխություն պահանջող,
• գծապատկերի կազմման պահանջով,
• համապատասխանեցման պահանջով,
• բաց թողածը լրացնելու պահանջով,
• ստեղծագործական մոտեցում պահանջող

կամ դրանց համադրմամբ:

գ) Ամփոփիչ թեստի կազմում

Ստորև ներկայացված են վերապատրաստվող ուսուցիչներին տրվող բաշխման նյութերը:

Բաշխման նյութ 1

Բանավոր հարցումը որպես ամփոփիչ/միավորային գնահատման տեսակ

Բանավոր հարցումը գնահատման մի տեսակ է, որի ժամանակ սովորողը բանավոր խոսքով  ներկայացնում է յուրացրած ուսումնական նյութը` դրսևորելով ձեռք բերած գիտելիքները, կարողություններն ու հմտությունները:

Բանավոր հարցման հիմնական առավելությունն այն է, որ դրանով ստուգվում են սովորողի ոչ միայն մտապահման ու վերարտադրման ընդունակությունները, այլ նաև նյութի գիտակցված ընկալման մակարդակը:

Բանավոր հարցման միջոցով պարզվում են սովորողի ձեռքբերումները հետևյալ ուղղություններով.

·         Բանավոր խոսք,

·         վերարտադրություն,

·         հաղորդակցություն,

·         համագործակցություն,

·         լեզվամտածողություն,

·         գիտելիքի յուրացում,

·         տրամաբանություն,

·         ստեղծագործական մտածողություն,

·         ուսումնական գործունեություն ցուցաբերելու (մոդելավորելու) կարողություններ:

Բանավոր հարցումը կարելի է իրականացնել հետևյալ ձևերով.

·         առանձին սովորողների` տեղում կամ գրատախտակի մոտ հարցման միջոցով,

·         սովորողներին ուղղված բանավոր հարցերի միջոցով,

·         տնային աշխատանքների ստուգմամբ,

·         համագործակցային (խմբային) կամ փոխներգործուն տեխնոլոգիաների կիրառմամբ:

Բաշխման նյութ 2

Գործնական աշխատանքը որպես ամփոփիչ /միավորային գնահատման տեսակ

Հանրակրթության դերը պայմանավորված է նաև նրա գործնական–կիրառական նշանակությամբ: Ժամանակակից պայմաններում ուսուց­ման կարևոր նպատակներից մեկն է` աշակերտին սովորեցնել ձեռք բե­րած գիտելիքներն ու կարողությունները կիրառել կյանքում հանդիպող տարբեր գործնական խնդիրներ լուծելիս:

Գործնական անվանենք սովորողների կողմից կատարվող այն աշ­խատանքները, որոնք վերաբերում են նրանց ձեռք բերած գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների գործնական կիրառություններին  (են­թադրվում է նաև չափիչ սարքերի կամ համակարգչի կիրառություն): Գործնական կարող ենք համարել այն աշխատանքները, որոնց կատար­ման համար թուղթ ու գրիչից բացի օգտագործվում են նաև այլ միջոցներ: Գործնական աշխատանքներ են ուսումնական փորձերն ու լաբորա­տոր աշ­խատանքները, ինչպես նաև ուսումնական գործընթացում նախատես­վող ֆիզիկական պատրաստվածությունն ու այլ ֆիզիկական աշխատանք­ներ:

Սովորողներին ներկայացվող չափորոշչային և ծրագրային պա­հանջների համաձայն, նախատեսվում են տարբեր բնույթի ու տիպի գործ­նական աշխատանքներ.

1.      հարցումների, դիտարկումների միջոցով տվյալների հավաքում և օգտագործում աղյուսակների և գծապատկերների տեսքով,

2.      մոդելների, ձևանմուշների և մանրակերտերի (մակետների) պատ­րաստում,

3.      դասավանդման համար անհրաժեշտ ուսումնական նյութերի ստեղծում (պաստառներ, ցուցափեղկեր (ստենդներ), տեսաֆիլ­մեր, էլեկտրոնային ներկայացումներ և այլն),

4.      լաբորատոր աշխատանքների կատարում:

Գործնական աշխատանքներ կարող են հանձնարարվել ինչպես տանը, այնպես էլ դպրոցում կատարելու համար:

Գործնական աշխատանքները հիմնականում անցկացվում են երկու ձևով: Առաջին` սովորողը դասընկերների ներկայությամբ կատարում է որոշակի գործնական առաջադրանք, որն ուղեկցվում է բացատրու­թյուն­ներով: Մյուս սովորողները անհրա­ժեշ­տության դեպքում կատարում են համապատասխան շտկումներ կամ մեկ­նաբանություններ: Երկրորդ` սովորողների կարողությունների ու հմտու­թյունների ստուգումը կատարվում է միաժամանակ` յուրաքանչյուր սովորողին տալով անհատական կամ տարբերակված առաջադրանք: Այս դեպքում նախընտրելի է, որ աշխատանքները կատարվեն դրանց համար նախատեսված առանձին տետրում, որն ուսուցիչն ստուգում և գնա­հա­տում է դասի ընթացքում կամ դասերից հետո:

Տեղանքում իրականացվող գործնական աշխատանքներն անցկաց­վում են խմբային մեթոդների կանոններով:

Բաշխման նյութ 3

Թեմատիկ աշխատանք

Թեմատիկ գրավոր աշխատանքը միավորային գնահատման մի տեսակ է, որի իրականացման ընթացքում սովորողն իր ուսանած ուսում­նական նյութը ներկայացնում է գրավոր:

Այդ աշխատանքները տրվում են ծրագրային որոշակի թեմա ուսու­ցանելուց հետո: Թեմատիկ գրավոր աշխատանքում պետք է ընդ­գրկվեն սովորողներին ներկայացվող չափորոշչային պահանջներին համապա­տասխան առաջադրանքներ` դրանց յուրացման մակարդակը բացահայ­տելու նպատակով: Կախված ուսումնական առարկայից և թեմայից` թեմատիկ աշխատանքը կարող է նաև լինել բանավոր կամ գործնական: Կարելի է կիառել նաև կարճաժամկետ գրավոր աշխատանքներ:

Թեմատիկ գրավոր աշխատանքներում պետք է ներառվեն 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կարգի բարդության առաջադրանքներ, ինչպես նաև համեմա­տաբար դժվար առաջադրանքներ, որոնք պահանջում են նյութի խորքա­յին յուրացում, բարդ և անծանոթ իրադրու­թյուններում կողմնորոշվելու կարողություն, գիտելիքներն ստեղծագործաբար կիրառելու հմտություն:

Այդ գրավոր աշխատանքները գնահատվում են 10 միավորային սանդղակով: Եթե գնահատման համար ընտրվում է այլ սանդղակ, ապա պաշտոնական գրանցման համար այդ սանդղակով ստացված միավորները պետք է բերել 10 միավորային սանդղակի` օգտվելով համապատասխան բանաձևից:

Բաշխման նյութ 4

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքի նպատակն է` պարզել կիսամյակի ընթացքում սովորողի ձեռք բերած գիտելիքի և կրթության բովանդակության «կարողություններ և հմտություններ» բաղադրիչի մա­կարդակը, ինչպես նաև պարզել կիսամյակի վերջում աշակերտի մնա­ցոր­դային գիտելիքը:

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքը կարող է իրագործվել բա­նավոր հարցման, գրավոր աշխատանքի կամ գործնական աշխա­տանքի միջոցով: Հարցման ձևը որոշում են առարկայական մասնագետներն ու տնօրինությունը:

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանքին տրվող ժամա­նակը որոշվում է` կախված ուսումնական առարկայից: Աշխատանքին տրվող ժամանակը պետք է համապատասխանի թեստի առաջադրանք­ները կատարելու սովորողի հնարավորու­թյուն­ներին:

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքը պետք է պարունակի չա­փորոշչով նախատեսված բոլոր բարդության առաջադրանքներ և ընդգրկի ամբողջ կիսամյակի ընթացքում անցած նյութը: Թեստը պետք է ապահովի սովորողի առավելագույն, և չափո­րոշի­չային նվազագույն գիտելիքներ ունեցող սովորողի` անցումային, միա­վոր ստանալու հնարավորությունը:

Թեստի յուրաքանչյուր առաջադրանքի կատարման համարտրվում է առանձին միավոր, նշվում է գնահատման քայլը: Յուրաքանչյուր առա­ջադրանք գնահատվում է մյուսներից անկախ:

Այդ գրավոր աշխատանքները գնահատվում են 10 միավորայինսանդղակով: Եթե գնահատման համար ընտրվում է այլ սանդղակ, ապա պաշտոնական գրանցման համար այդ սանդղակով ստացված միավորները պետք է բերել 10 միավորային սանդղակի` օգտվելով համապատասխան բանաձևից:

ԿԱՊԿՈՒ սովորողի միավորային գնահատման կիրառման քանակները, կախված տվյալ սովորողի կարիքի առանձնահատկություններից, կարելի է հասցնել 2015-2016թթ. մեթոդական ցուցումներում նշված նվազագույն քանակներին:

Ամփոփիչ թեստում պետք է ընդգրկել պարզ առաջադրանքներ` ԿԱՊԿՈՒ սովորողի անցումային միավորն ապահովելու հնարավորություն տալու համար: Թեստը լրացնելիս, անհրաժեշտության դեպքում, ԿԱՊԿՈՒ սովորողի համար նախատեսել ընդմիջում:

Քանի որ ԿԱՊԿՈՒ սովորողները ներառվում են ուսումնական ողջ գործըն­թացում` նրանց գնահատումը ևս պետք է իրականացվի առանց խտրականության` օգտագործելով միավորային գնահատման բոլոր տեսակները և գնահատման 10 միավորային սանդղակը:

Բաշխման նյութ 5

Բանավոր հարցումը որպես ուսուցանող գնահատման միջոց

Ուսուցանող նպատակով բանավոր հարցումն օգնում է ուսուցչին բացահայտելու, թե աշակերտն ինչ գիտի և ինչ կարող է անել: Բանավոր հարցման դեպքում պետք է ուշադրություն դարձնել հետևյալ հանգամանքներին.

·           Վերլուծել աշակերտի պատասխաններն ու հարցերը, որպեսզի բացա­հայտվի, թե ինչ գիտի աշակերտը, ինչպես է հասկանում և ինչ կարող է անել,

·           Հարցերն օգտագործվեն` աշակերտների հատկանշական թերըմ­բռնում­ները պարզելու և հետագա ուսուցումը բարելավելու համար,

·           Աշակերտի հարցերն օգտագործվեն նրա ըմբռնողունակությունը գնա­հատելու նպատակով:

Այդ նպատակներն իրագործելու համար շատ կարևոր է գտնել և օգտագործել առավել արդյունավետ հարցեր և նպատակին հասնելու ձևեր:

Կարելի է կազմել արդյունավետ հարցադրումների տեսակների աղյուսակ և օգտագործել: Օրինակ`

·           ինչպե՞ս կարող ենք վստահ լինել, որ …,

·           ի՞նչն է նույնը և ի՞նչն է տարբեր …,

·           մի՞շտ է ճիշտ /սխալ, որ …,

·           ինչպե՞ս կբացատրեք …,

·           ի՞նչն է սխալ …,

·           ինչո՞ւ է ճիշտ …, և այլն:

Բանավոր հարցման միջոցով կարելի է պարզել ուսուցանված թե­մայի կամ քննարկման ենթակա նյութի տիրապետման աստիճանը: Դա կա­րելի է անել առանձին աշակերտների հարցմամբ կամ դասարանին ուղղ­ված հարցով: Այդ միջոցներով պարզվում են սովորողների լեզվամտածողությունը, հաղորդակցվելու կարողությունը, տրամաբանությունը և արագ կողմնորոշ­վելու հատկությունը: Վիճակը ճշտելուց հետո ուսուցիչը պլանավորում է նկատ­ված թերությունները վերացնելու հետագա աշխատանքները: Բանավոր հարցումներն օգտակար են հատկապես ուսումնական նոր նյութն աշա­կերտներին բացատրելուց հետո:

Աշակերտի ձեռք բերումների ճիշտ արժևորման համար կողմնորոշիչ հարցեր տալուց զատ, շատ կարևոր է աշակերտի պատասխաններն ուշա­դիր լսելը և դրանց մեկնաբանելն ու վերլուծելը: Երբեմն աշակերտի տված հարցերից կարելի է հետևություններ անել, թե որքանով է նա կարողացել հասկանալ ուսումնական նյութը, ինչն է բնորոշ նրա թերըմբռումներում:

Բաշխման նյութ 6

Տնային աշխատանքը որպես ուսուցանող գնահատման միջոց

Սովորելը խթանելու արժեքավոր միջոց է տնային աշխատանքների դերի բարձրացումն ու դրանց նկատմամբ մոտեցումների ճշգրտումն ու համակարգումը: Մեր հանրապետությունում ձևավորված հասարակական, տնտեսական և ընտանեկան կացության պայմաններում աշակերտի կրթու­թյան համար տնային աշխատանքի նկար և որ դեր է հատկացվում:

Դպրոցներն ու կրթության կազմակերպման այլ ձևերը չեն կարող լիարժեք ապահովել դասապրոցեսից հետո սովորողի ուսումնառության շարունա­կությունը դպրոցում: Աշակերտն իր անհատական կամ համագործակ­ցա­յին աշխատանքները կատարելու է նաև տանը: Ուսուցիչը դասի ըն­թաց­քում կամ դրանից դուրս պետք է կարողանա ստուգել և աշակերտի հետ վերլուծել տնային աշխատանքներում աշակերտի ցուցաբերած առաջըն­թացն ու թերությունները: Տնային հանձնարարությունները պետք է լինեն այնպիսի ծավալի, որ դրանց կատարման համար աշակերտը ծախսի միջին հաշվով շաբաթական ժամաքանակի կեսից ոչ ավելին:

Տնային աշխատանքը նպաստում է սովորողի ինքնուրույն և խմբային աշխատանք կատարելու կարողության զարգացմանը: Տնային աշխատանքների ստու­գումը, քննարկումն ու վերլուծությունը պետք է արվեն հնարավորինս հա­ճախ, քանի որ դա կօգ­նի աշակերտին լավ յուրացնել տվյալ ուսումնական նյութը և հետագայում ինքնուրույն վերացնել իհայտ եկած թերություն­ները:

Տնային աշխատանքը կարող է գնահատվել միավորով, եթե այն ստուգվում է բանավոր հարցմամբ և միավորը գրանցվում է որպես բանավոր հարցման գնահատական:

Բաշխման նյութ 7

Գործնական աշխատանք և կիրառություն

Աշակերտի ձեռք բերած գիտելիքները հիմնավոր և օգտակար են այնքանով, որքանով նա կարող է դրանք կիրառել: Այդ գիտելիքների կիրառությունների կարողությունը զարգացնելու նպատակով նախատես­վում են գործնական աշխատանքներ: Ելնելով ուսումնական առարկայի առանձնահատկություններից` գործնականաշխատանքները կարող են լինել տարբեր` տեղանքում  կողմնորոշվելու, գործիք­­նե­րով աշխատելու կարո­ղություն, լաբորատոր պայմաններում փորձ, տեսական կիրառու­թյուններ կամ մոդելա­վորում, մակետների կազմում և նոր տեխնոլո­գիա­նե­րի յուրացում և այլն:  Կիրառություններից առանձնահատուկ արժեք ունի միջառարկայական կապերի խթանումը: Այս աշխատանքները կա­րող են արվել և’ դասաժամի ընթացքում, և’ դասից դուրս:

Ուսուցանող գնահատման ուղղությամբ արվող աշխատանքների ար­դյու­նավե­տությունը կարելի է պարզել միավորային ու կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքների արդյունքների հիման վրա, դրանց դինա­միկայի և համեմատական վեր­լուծությունների միջոցով:

Ուսուցանող գնահատման համար կարելի է օգտագործել խրա­խուսական միջոցներ, բայց առավել կարևոր են մեկնաբանությունները:

Բաշխման նյութ 8

Կարճ ժամանակի համար նախատեսված թեստ

Ուսումնական թեմայի փոքր մասերի, ենթաթեմաների կամ հիմնա­կան գաղափարների յուրացման մակարդակն ու խորությունը պարզելու համար նպատակա­հարմար չէ ամբողջական թեման ստուգող թեստի մի­ջոցով ուսումնասիրությունը: Դրա համար արդյունավետ միջոցեն կարճ ժամանակի համար նախատեսվող թեստերը, որոնց առաջադրանքները թեթև են, բայց` շատ: Կարճ ժամանակի համար նախատեսվող թեստն ավելի ճկուն է, և դրա արդյունքներն ավելի օբյեկտիվ, հուսալի և արդար են վերլուծու­թյուն­ների համար: Նման թեստերում ընդգրկվող առաջադրանք­ները հիմնականում լինում են հետևյալ տիպերի`

·                     ընտրովի պատասխանով,

·                     կարճ պատասխանով,

·                     համապատասխանեցման առաջադրանք,

·                     բաց թողնվածը լրացնելու առաջադրանք:

Կարճ ժամանակի համար նախատեսվող թեստերի հիմնական առանձնահատ­կություններն են`

·                     տևողությունը,

·                     հաճախությունը,

·                     ծրագրային ծավալը՝ պայմանավորված ենթաթեմայի նյութով,

·                     առաջադրանքների քանակը,

·                     առաջադրանքների բնույթը:

Այդպիսի թեստեր կազմելու համար անհրաժեշտ են որոշակի հմտու­թյուներ և փորձ: Ուսուցիչը դրանք ձեռք բերելու համար պետք է մասնակ­ցի համապատասխան դասընթացների, համագործակցի այլ ուսուցիչների ու մասնագետների հետ և իրաշխատաձևն ու թեստը կատարելագործելու համար կատարի փորձարկումներ:

 Կարճաժամկետ թեստը հիմնականում նախատեսվում է ուսուցա­նող գնահատման համար, բայց անհրաժեշտությունից ելնելով` այն կա­րելի է կիրառել նաև միավորային նպատակով և փոխարինել թեմատիկ գրավոր աշխատանքին(մոտավորապես 30 րոպե) ու գնա­հատվել միավորով` ուսուցչի հայեցողությամբ:

Բաշխման նյութ 9

Հայտորոշիչ թեստ (գործնական աշխատանք)

Ուսուցման գործընթացի հաջողությունը մեծապես պայմանավորված է ընթացիկ վիճակի ճիշտ ախտորոշմամբ` հայտորոշմամբ: (Տես` <<Թեստ. կառուցման և արդյունք­ների վերլուծության հիմունքներ>> ձեռնարկը):

Հայտորոշման դերը բարձր է ոչ միայն ուսումնական աշխատանքներում, այլ նաև ցանկացած աշխատանք որակով անելու դեպքում: Հայտորոշման կարևորությունը մարդիկ հաճախ տեսնում և զգում են` հատկապես բժշկության ասպարեզում: Բժշկության մեջ բժշկի գլխավոր խնդիրը հիվանդության ճիշտ ախտորոշումն է, որից հետո, միայն, որոշվում է բուժման ճիշտ ճանապարհը: Ներկապայմաններում առավել դժվար է հիվանդության ճիշտ ախտորոշումը, քան դրանից հետո բուժումը:

Կրթության ոլորտում հայտորոշիչ ուսումնասիրման նպատակն է` պարզել դասա­վանդված ուսումնական նյութի կամ հմտության յուրացման մեջ աշակերտի կամ ուսուցչի ձեռքբերումները, թերացումները, թերություններն ու սխալները: Կախված այն բանից, թե ինչը ինչ ծավալով և խորությամբ է անհրաժեշտ հայտորոշել, կարելի է օգտագործել տարբեր միջոցներ:

Ուսուցանող գնահատման մի հատուկ տեսակ է հայտորոշիչ թեստը: Դրա նպատակն է` որոշել, թե արդյո՞ք սովորողը պատրաստ է շարունակելու հետագա ուսումնառու­թյունը: Հայտորոշիչ թեստի նպատակը ոչ թե ընդհանուր պատկերացումներ ունենալը, կամ աշակերտներին ըստ գիտելիքների խմբերի բաժանելն է, այլ յուրաքանչյուր սովո­րողի ուժեղ և թույլ կողմերի պարզելը: Հայտորոշիչ թեստը կարևոր է թե ուսուցչի և թե աշակերտի համար, քանի որ դրա արդյունքների հիման վրա ուսուցիչը պարզում է իր ուսուցանելու որակն ու արդյունավետությունը, իսկ աշակերտն իր ուսումնառության կարողությունները:

Հայտորոշիչ թեստի բնութագրիչ առանձնահատկություններն են`

• կարճ ժամանակի համար է նախատեսվում,
• առաջադրանքները ձևակերպվում են պարզ և կարճ,
• արագ է ստուգվում և արժևորվում,
• բոլոր առաջադրանքներն ուղղված են նույն գիտելիքի, կարողության կամ հմտության ստուգմանը,
• սովորողների մեծ մասի համար թեստը հեշտ է,
• կատարման համար ժամանակի պակաս չի զգացվում,
• արդյունքները հեշտ վերլուծելի են,
• արդյունքները վերլուծելով և մեկնաբանելով` որոշվում է աշակերտների հետ հետագա անելիքները:

Հայտորոշիչ թեստը չի նախատեսվում օգտագործել հաշվետվության նպատակով, այլ այն ունի սովորողի հետ հետադարձ կապի միջոցով ուսումնական նյութի յուրացման աստիճանը բարձրացնելու նպատակ: Այդ պատճառով հայտորոշիչ թեստի գնահատման մոտեցումներն էապես տարբեր պետք է լինեն  մրցակցային բնույթի թեստերի արդյունք­ների գնահատումից: Հայտորոշիչ թեստի արդյունքները սովորաբար միավորով չեն գնահատվում, դրա արդյունքներն ուսուցիչը վերլուծում, մեկնաբանում և քննարկում է՝ ըստ անհրաժեշտության, յուրաքանչյուր սովորողի հետ:

Բաշխման նյութ 10

Առաջադրանքների տեսակները

Թեմատիկ և կիսամյակային գրավոր աշխատանքում պետք է ընդ­գրկվեն սովորող­ներին ներկայացվող չափորոշչային պահանջներին համապա­տասխան առաջադրանք­ներ` դրանց յուրացման մակարդակը բացահայ­տելու նպատակով: Առաջադրանքները կարող են տրվել թեստերով, որոնցում ներառ­ված են ծրագրում առկա տարաբնույթ առաջադրանքներ.

·      պատասխանի ընդարձակ շարադրմամբ,

·      ճիշտ պատասխանի ընտրությամբ,

·      կարճ պատասխան պահանջող,

·      ապացուցում պահանջող,

·      գործնական, կիրառական նշանակություն ունեցող,

·      կառուցվածքի փոփոխություն պահանջող,

·      գծապատկերի կազմման պահանջով,

·      համապատասխանեցման պահանջով,

·      բաց թողածը լրացնելու պահանջով,

·      ստեղծագործական մոտեցում պահանջող,

կամ դրանց համադրմամբ:

Թեմատիկ և կիսամյակային գրավոր աշխատանքներում պետք է ներառվեն 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կարգի բարդության առաջադրանքներ, ինչպես նաև համեմա­տաբար դժվար առաջադրանքներ, որոնք պահանջում են նյութի խորքա­յին յուրացում, բարդ և անծանոթ իրադրություններում կողմնորոշվելու կարողություն, գիտելիքներն ստեղծագործաբար կիրառելու հմտություն:

Այդ գրավոր աշխատանքները գնահատվում են 10 միավորային սանդղակով:

Բաշխման նյութ 11

Ամփոփիչ թեստ (գործնական աշխատանք)

Թեմատիկ աշխատանք

Թեմատիկ գրավոր աշխատանքը միավորային գնահատման մի տեսակ է, որի իրականացման ընթացքում սովորողն իր ուսանած ուսում­նական նյութը ներկայացնում է գրավոր:

Այդ աշխատանքները տրվում են ծրագրային որոշակի թեմա ուսու­ցանելուց հետո: Թեմատիկ գրավոր աշխատանքում պետք է ընդ­գրկվեն սովորողներին ներկայացվող չափորոշչային պահանջներին համապա­տասխան առաջադրանքներ` դրանց յուրացման մակարդակը բացահայ­տելու նպատակով: Կախված ուսումնական առարկայից և թեմայից` թեմատիկ աշխատանքը կարող է նաև լինել բանավոր կամ գործնական:Կարրելի է կիառել նաևկարճաժամկետգրավորաշխատանքներ:

Թեմատիկ գրավոր աշխատանքներում պետք է ներառվեն 1-ին, 2-րդև 3-րդ կարգի բարդության առաջադրանքներ, ինչպես նաև համեմա­տաբար դժվար առաջադրանքներ, որոնք պահանջում են նյութի խորքա­յին յուրացում, բարդ և անծանոթ իրադրու­թյուններում կողմնորոշվելու կարողություն, գիտելիքներն ստեղծագործաբար կիրառելու հմտություն:

Այդ գրավոր աշխատանքները գնահատվում են 10 միավորային սանդղակով: Եթե գնահատման համար ընտրվում է այլ սանդղակ, ապա պաշտոնական գրանցման համար այդ սանդղակով ստացված միավորները պետք է բերել 10 միավորային սանդղակի` օգտվելով համապատասխան բանաձևից:

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքի նպատակն է` պարզել կիսամյակի ընթացքում սովորողի ձեռք բերած գիտելիքի և կրթության բովանդակության «կարո­ղություններ և հմտություններ» բաղադրիչի մա­կարդակը, ինչպես նաև պարզել կիսամյակի վերջում աշակերտի մնա­ցոր­դային գիտելիքը:

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքը կարող է իրագործվել բա­նավոր հարցման, գրավոր աշխատանքի կամ գործնական աշխա­տանքի միջոցով: Հարցման ձևը որոշում են առարկայական մասնագետներն ու տնօրինությունը:

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանքին տրվող ժամա­նակը որոշվում է` կախված ուսումնական առարկայից: Աշխատանքին տրվող ժամանակը պետք է համապատասխանի թեստի առաջադրանք­ները կատարելու սովորողի հնարավորու­թյուն­ներին:

Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանքը պետք է պարունակի չա­փորոշչով նախատեսված բոլոր բարդության առաջադրանքներ և ընդգրկի ամբողջ կիսամյակի ընթացքում անցած նյութը: Թեստը պետք է ապահովի սովորողի առավելագույն, և չափո­րոշ­չային նվազագույն գիտելիքներ ունեցող սովորողի` անցումային, միա­վոր ստանալու հնարավորությունը:

Թեստի յուրաքանչյուր առաջադրանքի կատարման համար տրվում է առանձին միավոր, նշվում է գնահատման քայլը: Յուրաքանչյուր առա­ջադրանք գնահատվում է մյուսներից անկախ:

Այդ գրավոր աշխատանքները գնահատվում են 10 միավորային սանդղակով: Եթե գնահատման համար ընտրվում է այլ սանդղակ, ապա պաշտոնական գրանցման համար այդ սանդղակով ստացված միավորները պետք է բերել 10 միավորային սանդղակի` օգտվելով համապատասխան բանաձևից:

Скачано с www.znanio.ru