Ньютонның үшінші заңы

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі:

9.2А: Динамика

Мектеп:

Қызылжар орта мектебі

Күні:            

   2019 ж.

Мұғалімнің аты-жөні:

Утаршаева А.

Сынып:

10

Қатысқандардың саны:

Қатыспағандардың  саны:

КДМ:

Практикалық жұмыстар арқылы оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамыту.

Сабақтың тақырыбы

Ньютонның үшінші заңы

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.2.2.5 Ньютонның үшінші заңын тұжырымдау және оны есептер шығаруда қолдану

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар үйренуі тиіс:

Ньютонның үшінші заңының тұжырымдамасын білу

Оқушылардың көбісі үйренуі тиіс:

Ньютон үшінші заңына мысалдарды түсіндіріп, есептерді шығарады

Кейбіреулер оқушылар үйренуі тиіс:

Әртүрлі денелердің өзара әрекеттесуі бойынша мысалдардың нәтижелерін болжай алады.

Бағалау критерийлері

Денелердің өзара әрекеттесуі (тікелей және қашықтықта) туралы біледі

Ньютон үшінші заңына мысалдарды түсіндіріп, есептерді шығарады

 Тілдік  мақсаттар

Пәндік лексика және терминология:

reaction force

модуль

module

бағыты

direction

тең

equally

қарама-қарсы

opposite

Диалогқа/жазуға қажетті сөз тіркестері:

Я знаю это, потому что ……………

I know this because ……………

Мен бұны білемін, өйткені …………….

Құндылықтарды дарыту

Болжам жасау және сол болжамды тексеру үшін тәжіриблер жасау, есептер шығару дағдыларын дамыту

Жаһандық азаматтықты тәрбиелеу

Барлық денелердің  өзара әрекеттесуі (тікелей және қашықтықта) туралы біледі

АКТ қолдану дағдылары

•      Презентация. Қажет болған жағдайда  https://phet.colorado.edu/sims/html/forces-and-motion-basics/latest/forces-and-motion-basics_en.html

Түпнұсқалықты оқыту

өз мүмкіндіктерін түсінетін және қабылдайтын түпнұсқалық тұлғаны тәрбиелеу және қалыптастыру. Денелердің әрекеттесуін күнделікті өмірде ескеру.

Пәнаралық байланыстар

Математика, дене шынықтыру.

Бастапқы білім

Механикадағы күштер

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтың жоспарланған әрекеттері

Ресурстар

1 сабақтың басы

1-2 мин

3-4 мин

4-8 мин

1.      Ұйымдастырушылық кезең.

(W) Оқушылармен амандасу, қатыспағандарды белгілеу.

Оқушыларды

- сабақтың мақсатымен

-бағалау критерийлерімен таныстыру

      2. Топқа бөлу.

1-топ. Ауырлық күші.

2-топ. Серпімділік күші.

3-топ. Үйкеліс күші.

2.      Үй жұмысын тексеру.

(І) Формулаларды қайталау. Кестені толтыру.

Өзара  бағалау. Сыныптастар жұмыстарын алмастырып, бір-бірлерін тексереді.

Дескрипторлар:

-Сәйкес формулаларды дұрыс. жазады.

-Кестені өз бетімен толтырады.  

Презентация

Қосымша 1

Қосымша 2

8-13 мин

13-22 мин

22-35 мин

(G) Ой қозғау

Топтардың жарысы. Әрбір дұрыс жауап үшін топқа жұлдыз беріледі.

Мұғалім:

-          Ньютонның неше заңы бар?

-          Ньютонның бірінші заңын тұжырымдаңыз.

-          Ньютонның бірінші заңын басқаша қалай атайды?

-          Ньютонның бірінші заңы орындалатын санақ жүйелер.

-          Ньютонның бірінші заңы неше дене үшін қарастырылды?

-          Ньютонның екінші заңын тұжырымдаңыз.

-          Ньютонның екінші заңы неше дене үшін қарастырылауы мүмкін?

-          Егер дененің массасын екі ее арттырсақ, денеге әсер ететін күш өзгеріссіз қалса дененің алған үдеуі қалай өзгереді?

-          Егер денеге әсер ететін күштің модулі төрт ее артса, дене массасы өзгермесе,  дененің алған үдеуі қалай өзгереді.

-          Егер денеге әсер ететін күштіңмодулі 5 есе артып, дененің массасын 5 есе кемітсек, дененің алған үдеуі қалай өзгереді?

Барлығы 10 жұлдыз.

Мұғалімнің кері байланыс жасауы.

 (W) (G) Жаңа тақырыпты меңгеру.

Мұғалім:

Ньютонның үшінші заңының сипаттамасы. Мысал 1. Үстелдің үстінде кітап жатыр. Осы кітапқа сол кітаптың массасына тура пропорционал және вертикаль төмен бағытталған күш әсер етеді. Ал үстел кітапқа дәл сондай күшпен әрекет етеді ме? Әрекет етсе оның модулі (мәні) қандай және бағыты қандай деп ойлайсыз?

 1-топ «ауырлық күші» тобы плакатқа осы мысалдың сызбасын салып, күштерді белгілейді.

Мысал 2. Алма ағаштан құлады. Алма ағаштан құлаған кезде қандай денелер әрекеттеседі. Сызбаны салыңыз. Күштерді белгілеңіз.

2-топ «серпімділі күші» тобы плакатқа осы мысалдың сызбасын салып, күштерді белгілейді.

Мысал 3. Егер біз допты тепсек, доп бізді тепеді ме? Ал ауыр темір допты тепсек не болады?

3-топ «Үйкеліс күші» тобы плакатқа осы мысалдың сызбасын салып, күштерді белгілейді.

Мұғалімнің жауабы:

1-мысал: Үстел кітапқа кітап үстелге әрекет еткендей күшпен әрекет етеді. Осы күштердің модулі тең болады, ал бағыттары қарама-қарсы болады.

2-мысал: Алма ағаштан тұлағанда Жер өзінің гравитациялық тартылыс күшімен алмаға әрекет етеді (соның кесірінен алма теңүдемелі қозғалады), бірақ алма да Жерді сол күшпен тартады. Ал бізге алма Жерге құлайды деп көрінеді, керісінше емес. Бұл Ньютонның екінші заңының салдары болып табылады. Алманың массасын Жердің массасымен салыстыруға келмейтіндіктен (өте аз), бақылаушы үшін алманың үдемелі қозғалысы ғана көрінеді. Ал Жердің массасы алмамен салыстырғанда өте үлкен болғандықтан, Жердің үдеуі біз үшін көрінбейді.

Мысал 3. Біз допты тепсек, доп та бізді тебеді. Алайда доптың массасы біздің массамыздан кем, сондықтан оның бізге әрекет етуі сезілмейді. Бірақ ауыр темір допты тепсек, оның жауап беретін әрекет күші сезіледі.

Қорытынды: Біз күн сайын өте ауыр шарде тебеміз. Ол не? Жер. Біз әр қадам арқылы оны тебеміз, алайда ол сезбейді кетпейді, біз сеземіз, себебі Жердің массасы біздің массамыздан миллиондаған ее көп.

Осылайша, Ньютонның үшінші заңы:

            Бір-бірімен өзара әрекеттесетін күштер модулі бойынша тең және бір түзудің бойымен қарама-қарсы жақтарға бағытталған.

Өз-өзін бағалау. Әр оқушы жасаған болжамының дұрыс/бұрыстығына көз жеткізеді.

Анимациямен жұмыс.

(G) (І) Білімді бекіту. Есептер шығару.

Дескрипторлар:

-          Есептің бірілгенін дұрыс жазады.

-          Есептің шарты бойынша денелерге әрекет ететін күштердің дұрыс салады.

-          Есептер шығару кезінде Ньютон заңдарын қолданады.

-          Математикалық есептеулерді дұрыс жүргізеді.

Жауаптары:

1.      Жоқ.

2.      Ұшу сәтінде ия, кейін таразы тепе-теңдік қалпына келеді.

3.      0,8 м/с²

4.     

5.      2,8*10⁵ Н

Есепті дұрыс шығарған оқушыға жұлдызша беріледі.

Топтар жұлдыздарды санап, жеңімпазды анықтайды.

Қосымша 3

(жұлдызшалар)

 3 плакат.

https://phet.colorado.edu/sims/html/forces-and-motion-basics/latest/forces-and-motion-basics_en.html

Қосымша 4

35-40 мин

Рефлексия.

«Динамометр»

Динамометр көрсеткішін белгілеңіз.

0 Н- Ньютонның үшінші заңын түсінбедім.

2 Н- Ньютонның үшінші заңына мысалдар келтіре аламын, бірақ есептер шығаруда қиналамын.

5 Н-2 Н- Ньютонның үшінші заңына мысалдар келтіре аламын, есептер шығара аламын.

Қосымша 5

Үй жұмысы

Ньютонның үш заңын жаттау

Саралау – оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жос-парлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың мате-риалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіп-сіздік техникасының сақталуы

Орта деңгей – Ньютонның үшінші заңын тұжырымдау. Мысал келтіру.

Жоғары деңгейлі оқушылар – қосымша есептер шығару.

Үй жұмысы – өзара бағалау.

Ой қозғау – мұғалімнің кері байланыс жасауы.

Жаңа тақырыпты меңгеру – өз өзін бағалау.

Рефлекися «Динамометр».

Физика кабинетінде қауіпсіздік техника мен тәртіп сақтау ережелері ескеру

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?