«Отаным менің - Қазақстан» Интеллектуалды ойын

Омарова Гульшат Амангельдиновна                                            №18 жалпы білім беретін орта мектеп                                                       Тарих пәні мұғалімі                                                        Қарағанды қаласы                           «Отаным менің ­ Қазақстан»  Интеллектуалды ойын Мақсаты: Оқушылардың интеллектуалды білімдерін шыңдау. Отанымыздың басынан кешкен тарихи оқиғаларды, сан жылдар бойы еліміздің тәуелсіздігі үшін күрескен ұлы тұлғаларымыз туралы алған  білімдерін анықтап, елін сүюге, халқына қызмет етуге тәрбиелеу. Ұлттық сана, рухтық қасиеттерін  қалыптастыру. Көрнекілік: Нақыл сөздер жазылған плакаттар, буклеттер Барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Тауды биік деме сен Талаптансаң шығарсың Жауды мықты деме сен Білімді болсаң жығарсың ­ дегендей бүгінгі «Отаным менің ­ Қазақстан» атты интеллектуалды  ойынымызды бастайық. Бұл білім сайысына 9­сынып оқушылары қатысқалы отыр. Олар 1­топ  «Антанта», 2­топ «Алтын Орда», 3­топ «Алаш орда»  Ойын барысы: 1. Топты таныстыру 2. Сергіту сәті 3. Жұмбақ жылдар 4. Жұмбақ оқиғалар 5. Жұмбақ кейіпкерлер 6. Полиглот 7. Анаграмманы шешу 8. Топ басшылар сайысы 9. Қорытындылау, марапаттау 1­бөлім. Таныстыру. Топтың аты, ұраны, төсбелгі (5 ұпаймен бағаланады) 1 топ «Антанта» 2топ «Алтын Орда» 3топ «Алаш Орда» 2­ бөлім Сергіту сәті (әр топқа 10 сұрақтан қойылады, 1 ұпайдан бағаланады) 1­топ сұрақтары 1. Мемлекеттік рәміздерді ата(елтаңба, әнұран, ту) 2. Еліміздің астанасы тұрған өзен (Есіл) 3. 1989ж.28 қапанда Алматыда құрылған антиядролық қозғалыс(Невада­Семей) 4. ҰОС­на қатысқан қазақ қаһарман қыздары (Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова) 5. «Маса» атты өлеңдер жинағының авторы (А.Байтұрсынов) 6. Түркістан автономиясының төрағасы (М.Шоқай) 7. «Қазақ» газетінің редакторы (А.Байтұрсынов) 8. Абылайдың шын аты (Әбілмансұр) 9. ҚР­ның туының авторы (Ш.Ниязбеков) 10. ҚР­ның тәуелсіздігіне неше жыл? (19жыл) 2 топ сұрақтары 1. «Абай жолы» романының авторы (М.Әуезов) 2. Еліміздің ғарышкелерін ата (Т.Аубакиров, Т.Мұсабаев) 3. Шыңғысханның заңы (Яса) 4. «Асар жасау» дәстүрі нені білдіреді? (көмек көрсету) 5. Қазақ хандығын құрған кімдер? (Керей мен Жәнібек) 6. «Оян, қазақ!»өлеңдер жинағының авторы (М.Дулатов) 7. Қазақстандық сталиндік лагерлер (АЛЖИР, КАРЛАГ, СТЕПЛАГ) 8. Жас кезінде «Сабалақ»атанған хан (Абылай) 9. Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президенті (Қ.Сәтбаев) 10. Ежелгі елдерді байланыстырған сауда байланысы (Ұлы «Жібек жолы) 3­ топ сұрақтары 1. ҚР­ның елтаңба авторлары (Шота­Аман Уалиханов, Ж. Мәлібеков) 2. «Алтын адам» табылған жер (Есік қорғаны, Алматы) 3. 30 тамыз қандай мереке? (Конституция күні) 4. «Аз и Я» кітабының авторы (О.Сүлейменов) 5. Ақмола облысының орталығы (Көкшетау) 6. Астана қаласының символы (Бәйтерек) 7. Қазақстанды алғаш тәуелсіз деп таныған ел (Түркия) 8. Халықтардың әдет­ғұрпын, салт­дәстүрін зерттейтін ғылым (Этнография) 9. Қазақстанның ең биік шыңы (Хан­Тәңірі) 10. Алматы қаласының бұрынғы аты (Верный) 3 бөлім Жұмбақ жылдар Плакатқа жылдар жазылып берілген. Әр топ сол жылдарда болған оқиғаларды атауы қажет.Әр  дұрыс жауап 1балл. 1топ 1.1837­1847жж. 2.1465­66жж. 3.1993ж15 қараша 4.1731ж 5.1986ж 2 топ 1.1916; 2.1991; 3.1954; 4.1783­1797ж 5.1995ж30 тамыз 3 топ  1.1945ж 2.1946ж 3.1992ж2 наурыз 4.1927ж XVсъезд 5.1773­1775жж. 4­ бөлім Жұмбақ оқиғалар Интерактивті тақтада жазылған жазбалар арқылы оқиғаны шешеді 1 топ жұмбақ оқиғасы. Бұл оқиғаның қазақ халқына тигізген зардабы, қайғы­қасіреті, аштығы мен  қайыршылық халге душар етуі өте­мөте ауыр болды. Мың­мыңдаған адам қырылды немесе  тұтқынға айдалып кетті. Жүздеген, мыңдаған ауыл қаттты күйзеліске ұшырап, мал­мүлкі талан­ таражға түсті, бір кезде гүлденген қалалар жау қолында қалып, аяусыз қиратылды. Қазақтар  басынан кешірген сол сол ауыр қайғы­қасіреттің символы «Елім­ай» атты зарлы жыры болды.  («Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама») 2топ. Бұл оқиға 1730 ж. Балқаш көлінің оңтүстік­батыс жағындағы Итішпес Алакөл деген жерде  болды. Оған қазақтың үш жүзінің жасақтары қатысты. Осы жерде қазақ жағынан Сабалақ (болашақ  Абылай хан атағы) Жоңғар жағынан Шарыш шығып, қазақ батыры жеңген. Мұның өзі қазақ  жауынгерлерін арқаландырып, жігеріне жігер қосқан. Бұл шайқаста қазақтар жоңғарларға естерінен тандыра күшті соққы беріп, жеңіс тапқан. (Аңырақай шайқасы) 3 топ. Ойламаған жерден қазақ­қырғыз шекарасында Алмалысай жайлауындағы Кекілік тауында  қоршауда қалды. Наурызбай батыр өз жасағымен қоршауды бұзуға ұмтылды. Басшы оған «Біз  мүмкін қоршауды бұзып шығармыз, ал қалғандары қайтеді? Олардың бәрі қырылады ғой. Егер хан  басыммен қашып кетсем не болғаным?»,­деген екен. (қырғыз) Қалығұл Әлібеков оның басын шауып Ресей басшысына әкеліп берді де 500 сом күміс ақша алды. (Кенесары қозғалысы) 5­бөлім Жұмбақ кейіпкерлер 1 топ 30 жыл қысқа өмірінде тарихи­этнографиялық материалдар жинап, артында «қырғыз туралы  жазбалар», «Ыстықкөл күнделіктері» деген еңбектерін қалдырған әйгілі ғалым (Ш.Уалиханов) 2 топ. Абылайдың ең жақын кеңесшісі, әрі сенімді серіктестерінің бірі болған би, әрі дипломат, қазақ шежіресінің білгірі (Бұхар жырау) 3 топ. Қазақстанда 1916 ж. өріс алған ұлт­азаттық көтерілістің басшысы. Торғай уезі Қайдауыл  облысының 3 ауылында кедей шаруа отбасында туған. Ол байларға жалшы болды, еңбекші  халықтың тартқан қайғы­қасіретін, ауыр тұрмысын көрді. 1905­1907жылдары орыстың бірінші  революциясының азаттық идеясы ықпалымен шаруалардың байларға қарсы күресіне қатысты. (Амангелді Иманов) 6­бөлім Полиглот 1­ топ Дүниеге келген жас нәрестенің құлағына азан шақырып (ат, имя, name) қояды. 2­ топ Әрбір іске кірісер алдында, жасы үлкен адамның екі қолын жайып оған жақсы тілек білдіруі  (бата беру, благословение, blessing) 3­ топ Жігіттің ата­анасының ұзатылатын қыздың үйіне бару дәстүрі (құда түсу, сватовство,  matchmaking) 7­бөлім Анаграмманы шешу. Анаграмма сұрақтары: 1­топ 1. Кіші жүздің атақты биі (Әйтеке) 2. Наурыз мерекесінде жасалатын ұлттық тағам (көже) 3. Қазақ қалыңдығының басына киетін баскиімі (сәукеле) 4. Ежелгі тас дәуірінің атауы (палеолит) 5. Абай Құнанбаевтың шын аты (Ибрагим) 6. 1920­1924ж.ж.Қазақ КСР астанасы болған қала (Орынбор) 2­топ сұрақтары 1.1783­1797ж.ж.Кіші жүзде болған көтерілістің басшысы (Сырым) 2. 1916жылдан 1917ж.соңына дейін Ташкентте Тоғысовтың басшылығымен шығып тұрған апталық  газет атауы (Алаш) 3. Рейхстагқа жеңіс туын тіккен қазақстандық қаһарман (Қошқарбаев) 4. 1964­1986ж Қазақстанды басқарған адам (Қонаев) 5. Неолит дәуірінің екінші атуы (мустьер) 6. Сақ патшасы 3­топ сұрақтары: 1. «Ленинградтық өренім» атты жырдың авторы (Жамбыл)  2. Қазақ қыздарының шаштарына таққан ұлттық бұйым (шолпы) 3. Ш.Уалихановтың дүниеге келген жері (Құсмұрын) 4. ҰОС­сы жылдарындағы атақты күрішші (Жақаев) 5. Алтын Орда негізін қалаған хан (Бату) 6. Киіз үй жабдығы (уық)  8­бөлім Топ басшылар сайысы «Соңғы әріп» ойыны арқылы жарысады. (Қойылған тарихи сөздің  соңғы әрпінен тарихқа байланысты сөз айтылуы тиіс.) Қорытындылау. Жеңімпаздарды марапаттау.