Писихология негіздері

ЖАН МЕН ТӘН Орындаған: Каппар Ерғазы Оқу тобы: Э­17­1 Орындаған: Каппар ЕрғазыОқу тобы: Э­17­1

Жан дегеніміз не? Жан — адамның , жан- жануарлардың, өсімдіктердің бойындағы тіршілік қуаты. Дәстүрлі түсінік бойынша, жанның заттық қасиеті жоқ делінетіндіктен, оны ғылым жолмен тану мүмкін емес деп есептелген. Жан — адамның , жан-жануарлардың, өсімдіктердің бойындағы тіршілік қуаты. Дәстүрлі түсінік бойынша, жанның заттық қасиеті жоқ делінетіндіктен, оны ғылым жолмен тану мүмкін емес деп есептелген.

Философияда адамзат ақыл­ойының  қорытылуы және ғылыми зерттеулердің  жүйелі жиынтығы ретінде жан туралы  көптеген дана ойлар қалдырды.                                                                                        Ежелгі Грек ойшылдары Пифагор, Гераклит,  Сократ,  Платон, Аристотель, Плотин секілділердің жан  туралы ойлары философия тарихында аса  маңызды орында тұрады. Аристотель "жан тәннің  формасы" деп есептеген.

Ал, тағы бір грек философы Плотин "жан тәннің формасы емес, ол — ақыл иесі" дейді. Оның айтуынша "ақыл тәнде емес, жанда".

Орта ғасыр парсы философы ибн Сина  өсімдіктер жаны, хайуанаттар жаны және адамдар жаны деп жіктеген.  Ибн Сина дүниетанымында ақылсыз жан деген — түйсік, яғни хайуандар жаны,  Ал ақылды жан иесі — адам.  Мұндай жағдайда өсімдік жанның хайуан жанына, одан адам жанына өтуі, немесе керісінше болуы мүмкін емес.

Жанның растығын Платон, Аристотель, ибн  Сина, т.б. мойындаған; Жан жаратылған және жаратылмаған  деген түсінік. Дін бойынша және  кейбір идеалистік философия  бойынша жан жаратылмаған, ол  өлмейді. Мысалы Платон солай  айтқан. Бірақ қазіргі замандық түсінік  бойынша жан адам миының қызметі  ретінде адам миына тән және сонымен  бірге қалыптасады және жойылады;

Жанның даралығы. Әр адамның жаны өз алдына дара деген түсінік қалыптасқан. Әрбір тәннің жеке жаны бар. Жан жеке дара болғандықтан, ол қайталанбайды. Қорқыт Ата жан жұмбағының сырын білуге ынтық болып, соның ілімін жасаған. Тән мен жан бір- бірінен ажырағанда тәннің сезілетін, сезетін қасиеттері жойылып, өзге күйге өтеді, бірақ жан өлмейді, өзінің тұрағына кетеді.

Жан туралы түсініктер Шәкірім  Құдайбердіұлы Басында жоқты бар    қылған, Жоқтықты жойып  көр қылған. Есепсіз дене жаратып, Еріксіз жиып нәр  қылған Жан емей енді немене?  Абай жиырма жетiншi қара  сөзiнде Сократ хакiмнiң сөзiмен  былай дейдi: «Адамның денесi өзiң жүрген  жердiң бiр битiмдей құмына  ұқсас емес пе? Денеде болған  дымдар жердегi сулардың бiр  тамшысындай емес пе? Жә, сен  бұл ақылға қайдан ие болдың?  Әрине, қайдан келсе де, жан  деген нәрсе келдi де, сонан соң  ие болдың» деп жанға өзінше  сыйпат берген екен. Шәкірім ҚұдайбердіұлыБасында жоқты бар   қылған,Жоқтықты жойып көр қылған.Есепсіз дене жаратып,Еріксіз жиып нәр қылғанЖан емей енді немене?

Ең бірінші жан туралы өз  еңбегін жазған Аристотель  болды. (б. д. д. 384 ­422 жж. )  «Трактоз о дүние» бұл еңбек  бірінші психологиялық әдебиет  болып саналады. Шығыстың ұлы  ойшылы әбу. Нәсыр әл­ Фараби (870 ­950 жж. )  Жан денеден бұрын  өмір сүрмейді, 1 денеден  2 денеге барып,  орналаса алмайды деп  материалистік  тұрғыдан қарастырды. Ал ерте заманның философы Демокрит (б. д. д. 5, 6 ғғ. ) психиканы, яғни жанды оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп санады, сонымен қатар психиканың адам тәнінің қызметі деген бір материалистік түсінікті тудырды. Тәннің өлуімен жан да өледі деген пікір қалдырған. Сол заманның тағы бір өкілі  ғұлама ойшыл Платон (б. д.  д. 427 ­347 жж. ) жан мәңгілік  нәрсе, ол өлмейді деген. Ол  психикалық түсіндіруде  иделистік бағытты ұстанған  екен.  Ең бірінші жан туралы өз еңбегін жазған Аристотель болды. (б. д. д. 384 ­422 жж. ) «Трактоз о дүние» бұл еңбек бірінші психологиялық әдебиет болып саналады.Ал ерте заманның философы Демокрит (б. д. д. 5, 6 ғғ. ) психиканы, яғни жанды оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп санады, сонымен қатар психиканың адам тәнінің қызметі деген бір материалистік түсінікті тудырды. Тәннің өлуімен жан да өледі деген пікір қалдырған.Сол заманның тағы бір өкілі ғұлама ойшыл Платон (б. д. д. 427 ­347 жж. ) жан мәңгілік нәрсе, ол өлмейді деген. Ол психикалық түсіндіруде иделистік бағытты ұстанған екен.Шығыстың ұлы ойшылы әбу. Нәсыр әл­Фараби (870 ­950 жж. ) Жан денеден бұрын өмір сүрмейді, 1 денеден 2 денеге барып, орналаса алмайды деп материалистік тұрғыдан қарастырды.

Психология жан туралы ғылым  Жан ерекше, тәннен бөлек жасайтын құбылыс  деген нанымның санаға терең ұялауы бұған  мысал бола алады. Алғашқы адамның өзi де  адамдар мен жануарлардың өлетiнің, адамның  түс көретiнiн сезiп, бiлген. Осыған орай адам  ұстамға келетiн тәннен және көрiнбейтiн жаннан  бiрiнен­бiрi бөлiнбейтiн дербес екi бөлктен тұрады  деген сенiм туындаған. Жан ерекше, тәннен бөлек жасайтын құбылыс деген нанымның санаға терең ұялауы бұған мысал бола алады. Алғашқы адамның өзi де адамдар мен жануарлардың өлетiнің, адамның түс көретiнiн сезiп, бiлген. Осыған орай адам ұстамға келетiн тәннен және көрiнбейтiн жаннан бiрiнен­бiрi бөлiнбейтiн дербес екi бөлктен тұрады деген сенiм туындаған.

Тән дегеніміз не? Тән – адам жанының мекені, дүниедегі тіршілігін атқаруға мүмкіндік беретін физикалық денесі. Тән жанмен өзара тығыз байланыстағы, өзара ықпалдастықтағы үйлесімді құбылыстар ретінде көрініс береді. Жанды көзбен көріп, қолмен ұстауға келмейтіндіктен де Тән жанның шұғылалы сәулесі яки көлеңкесі ретінде немесе жанның барлығын айқындайтын қарама-қарсы құбылыс ретінде де үнемі қатар айтылады. Тән – адам жанының мекені, дүниедегі тіршілігін атқаруға мүмкіндік беретін физикалық денесі. Тән жанмен өзара тығыз байланыстағы, өзара ықпалдастықтағы үйлесімді құбылыстар ретінде көрініс береді. Жанды көзбен көріп, қолмен ұстауға келмейтіндіктен де Тән жанның шұғылалы сәулесі яки көлеңкесі ретінде немесе жанның барлығын айқындайтын қарама-қарсы құбылыс ретінде де үнемі қатар айтылады.

«Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай қарқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық?» Бұрынғы ойшылдарда тәндегі сезім мүшесі ретіндегі көзден ақыл, ой, көңіл көзін ажыратып, бөлекше тану бар. Осылайша Абай өзінің жан мен тәнге пікірін қалдырған екен. «Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай қарқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық?» Бұрынғы ойшылдарда тәндегі сезім мүшесі ретіндегі көзден ақыл, ой, көңіл көзін ажыратып, бөлекше тану бар. Осылайша Абай өзінің жан мен тәнге пікірін қалдырған екен.