ПРЕЗЕНТАЦИЯ НА ТЕМУ "ГИЁХВАНДЛИК" (2-КЛАСС)

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA  O`RTA  MAHSUS TA`LIM VAZIRLIGI  NAMANGAN  DAVLAT UNIVERSITETI FIZIOLOGIYA VA XAYOT FAOLIYATI  HAVFSIZLIGI  KAFEDRASI  JABBOROV ANVARBEK GIYOHVANDLIK VA UNING OQIBATLARI MAVZUSIDA TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

ANNOTATSIYA Ushbu taqdimot materiali giyohvandlik va uning oqibatlari mavzusida bo`lib 24 ta  sahifadan iborat. Ushbu taqdimotda giyohvandlikni  kelib chiqish tarihi, giyohvand moddalar va  ularning tasniflanishi, narkomaniya bosqichlari va  ularni salbiy ta`sirlari, giyohvandlikni oldini olish va  davolash bosqichlari, toksikomaniya va uni keltirib  chiqaruvchi moddalar haqida ma`lumotlar  keltirilgan. Taqdimotda narkomaniyaning  boshlanishiga sabab bo`luvchi omillar haqida ham  ma`lumotlar keltirilgan.

Giyoxvandlik va uning zararli oqibatlari

Giyoxvandlik (narkomaniya)ni kelib chiqishi tarixi. Giyoxvand moddalar (narkotiklar). Narkomaniya so’zi keng ma’noga ega bo’lib, tarixan turlicha so’zlar bilan talqin qilingan (narkomaniya – giyohvandlik, bangilik, nashavandlik, karaxtlilik). Bangilik – xalq tilida atalib kelgan so’z, bangi – bangi bo’lib qolishlik ma’nosida. Nashavandlik – nasha o’simligi, nasha preparatlariga o’rganib qolishlik. Giyohvandlik – kayf keltirib chiqaruvchi, o’ziga o’rgatib qo’yuvchi vositalardan, masalan ko’knori, tamaki, nasha, kanop o’simligining ayrim turi va ularning preparatlarini iste’mol qilishlikni anglatadi. Karaxtlik esa karaxt bo’lib qolgan, o’zini bilmay qolgan, narkoz holatiga tushishlik degan ma’noni anglatadi va bundan asl ma’no kelib chiqadi. Narkomaniya esa «Narko» (narkoz) va «maniya» (odam) so’zlarining yig’indisi hisoblanib, narkoz – hech narsani sezmaydigan holatni anglatadi.

Giyoxvand moddalarni iste’mol qilish (xattoki bir marta) organizmga o’ta jiddiy zarar yetkazishi bilan birga og’ir xastalik, ya’ni giyoxvandlikka (narkomaniyaga) olib kelishi mumkin. Giyoxvand moddalarni iste’mol qilish oqibatida organizmning surunkali zaxarlanishi yuz beradi, buning natijasida tolerantlikni o’zgarishi, o’rganib qolish, maxrum bo’lish sindromi, emotsional- psixik o’zgarishlar, jismoniy xamda jinsiy o’zgarishlarga olib keladi. Giyoxvand moddalarni iste’mol qilish (xattoki bir marta) organizmga o’ta jiddiy zarar yetkazishi bilan birga og’ir xastalik, ya’ni giyoxvandlikka (narkomaniyaga) olib kelishi mumkin. Giyoxvand moddalarni iste’mol qilish oqibatida organizmning surunkali zaxarlanishi yuz beradi, buning natijasida tolerantlikni o’zgarishi, o’rganib qolish, maxrum bo’lish sindromi, emotsional-psixik o’zgarishlar, jismoniy xamda jinsiy o’zgarishlarga olib keladi.

VOZ (Xalqaro sog’liqni saqlash tashkiloti) 1991 yil giyoxvand moddalar toifasiga quyidagilarni kiritdi:

Alkogol - barbiturat moddalar tipi: etil spirti, barbituratlar, sedativ - meprobronat, xloralьgid va boshqalar. Amfetamin tipidagi moddalar: anfetamin, fenmetrazin. Kannabis tipidagi moddalar: marixuana, gashish. Kokain tipidagi: kokain, koka barglari. Gallyutsinogen moddalar: LSD, meskalin. Kata tipidagi moddalar. Opiada tipidagi: morfin, geroin, kofein, metdon. Efir suyuqliklari tipidagi moddalar: toluol, atseton, tetroxlormetan.

QODIRJON RO’ZIYEVning ‘’Valeologiya asoslari’’ kitobida narkomaniyani quyidagicha tasniflaydi: Ichkilikbozlik – alkogolizm. Bunda asosiy ta’sir etuvchi modda etil spirti (alkogol) hisoblanadi nikotin va kannabiollar o’simliklardan – tamaki, ko’knori, nasha, kanop, koka o’simligi; preparatlardan – papiroslar, tamaki, sigaretalar, nosvoy, marixuana, plan, XEK, LCD va boshqa yangi kimyoviy – sintetik, zaharli o’ziga o’rgatib qo’yuvchi va kayf keltirib chiqaruvchi moddalar Tabiiy va sun’iy morfin va morfin guruhiga kiruvchi vositalar Tabiiy va Tibbiyotda qo’llaniluvchi ayrim tinchlantiruvc hi, uxlatuvchi, surgi dorilari sun’iy morfin va morfin guruhiga kiruvchi vositalar – qoradori (opiy, af’yun), morfin, kodein, dionin, geroin, fentanil, promedol va boshqalar. valeriana, sibazon, eunoktin, fenozepam va boshqalar , barbiturat kislota unumlari – fenobarbital, barbamil purgen, fenolftalein), benzin, kerosin, toluol, kraskalar, aroqlar, kon’yaklar, brendi, rom, vinolar, portveynlar, viski, musallas, shampan vinosi, pivo va boshqa tarkibida alkogol tutuvchi ichimliklar. QODIRJON RO’ZIYEVning ‘’Valeologiya asoslari’’ kitobida narkomaniyani quyidagicha tasniflaydi:

TOKSIKOMANIYA VA POLITOKSIKOMANIYAA Toksikomaniya — bu ayrim preparatlarga, dori vositalariga, kimyoviy moddalarga yoki ma’lum guruhga kiruvchi dori vositalariga o’rganib qolishlikdir.

Politoksikomaniya — bu ikki yoki undan ortiq narkotik moddalarga o’rganib qolishlik bo’lib, juda og’ir dard hisoblanadi. «Abstsinent sindrom»lar ham ancha murakkab bo’ladi. Bunda alkogolizm chekish, morfinizm — alkogolizm, toksikomaniya + alkogolizm nashavandlik 4 - tabainizm, morfinizm + nashavandlik + tamaki, nasha chekishlik va shu kabilar bo’lishi mumkin Klinik jihatdan organizmning zaharlanishi natijasida tegishli o’ziga xos belgilar, abstsinent sindromlardan tashqari og’ir hayot uchun havfli belgilar — ko’rinishida xunuklik, harakatida gangishlik, psixozlar, gallyutsinatsiyalar, komatoz holat, axiri o’zini- o’zi o’ldirishlikka intilishliklar paydo bo’ladi va bundaylar tezda juvonmarg-yoshgina umri hazon bo’ladi.

Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti (VOZ) ta’biriga ko’ra narkotik moddalar deb quyidagi mezon-o’lchov belgilangan

miya Bosh miya O`rta miya miyacha Uzuncho q miya Orqa miya Talamu s Gipotalam us 1-rasm.Narkotiklar va dori vositalarining yurak qismlariga ta’sir etish joylari

«QORADORI» VA BOSHQA NARKOTIKLARNING KELTIRIB CHIQARADIGAN SALBIY TA’SIRLARI opiy preparatlari — narkotiklari vena qon tomiriga yuborish yo’li bilan qabul qilinsa, SIFILIS (zaxm), O’lim va nogironliklarning kelib chiqishida eng katta sababchi bo’layotgan narsa hisoblanadi GEPATIT (sariq kasalligi) va boshqalarni, ayniqsa birinchi galda SPID (OITS) kasalligini keltirib chiqarib, oqibatda organizmning himoya quvvatini — IMMUNITETni pasaytiradi.

NARKOMANIYANI –GIYOHVANDLIKNI OLDINI OLISHLIK kuchli nazorat ostiga olishlik. yetishtirish va ishlab chiqarilishiga yo’l qo’ymaslik. 1. Narkotiklarni tibbiyot amaliyotida qo’llashliklarni 2. Qonunga xilof ravishda narkotik moddalarni 3. Narkotik moddalarga ega bo’lishlik. 4. Narkotik moddalarni saqlash. 5. Narkotik moddalarni bir joydan boshqa joylarga 6. Narkotik moddalarni o’tkazish va sotish. 7. Narkotik moddani ayrim shaxslar tomonidan 8. Ko’knori o’simligini o’stirib etkazish va boshqalar. Yuqorida qayd etilgan masalalarning hammasi shaxsiy javobgarlikka tortish uchun asos hisoblanadi. Va eng muhimi narkomaniyaning oldini olish — SPID (OITS) va VICh-infektsiyadan-saqlanishdir. etkazish. sun’iy holda ishlab chiqarishlikka yo’l qo’ymaslik.

NARKOMANIYANING BOSHLANISHIGA SABABCHI BO’LGAN OMILLAR Avvalo aytish mumkinki, narkotik moddalarga o’rganib, giyohvand bo’lib qolishlikning sabablari anchagina. Masalan: 1) dastavval boshqalardan ko’rib shunga intilishlik; 2) kayf qilishilikka xavas bilan qarashlik; 3) biror boshqa atrofdagi kishilar yoki tengqurlarining ta’sirida birinchi bor o’zini sinab ko’rishlik; 4) guruhlarga qo’shilib qolishlik; 5) uning yomon oqibatlari haqida chuqur o’ylamaslik; 6) oiladagi ayrim nohushliklar; 7) tarbiyaning etarli darajada bo’lmasligi; 8) ijtimoiy va oilaviy qiyinchiliklar; 9) maktabdagi ayrim shaxslar — «do’stlar»ning ta’siri; 10) ishining yurishmaganligi;

11) ishqiy muhabbatdagi ko’ngilsizlik; 12) bekorchi vaqtning ko’pligi va boshqalar; 13) shaxsning o’ziga xos xususiyatlari; 14) oila va maktab tarbiyasining ahamiyati; 15) har narsaga intilish, orzu xavas va yangilikka, 16) oilaviy va sotsial ta’minotning yuqori darajada modaga intilish; bo’lishi; 17) ma’naviyat, ma’rifat va madaniyatdagi kimchiliklar; 18) inson irodasining etarli darajada emasligi; 19) va boshqa birqancha sabablar hamda salbiy ta’sirlar; Ammo, xar qanday bo’lganda ham ushbu noto’g’ri yo’lga qadam bosishlikning boshlang’ich sababi shaxsning irodasini bo’shligi, kayf-safoga moyilligi va aql-farosat bilan hayotga intilmaganligi turadi.

NARKOMANLARNI DAVOLASh Davolash jarayoni 3 davrda olib boriladi Birinchi davr - bunda asosan bemor narkotik moddadan xoli bo’lishi kerak. Bu ish to’satdan, tezlik bilan va sekin asta bajariladi. Agarda narkoman yosh bo’lsa to’satdan: katta yoshdagi, qariyalar, kuchsiz bemorlar va 3 stadiya narkomanlarda - sekinlik bilan Ikkinchi davr - faollik bilan davolash. Ya’ni psixoterapiya, narkotik moddaga yomon ko’z bilan qarashlik, gipnotik uxlatish yoki xushyorlik, dimog’chog’liklar bilan davolash hamda mehnat qilish bilan davolash Uchinchi davr - uy sharoitida va narkologik dispanser sharoitida narkologik kabinet yordamida davolash choralarini qo’llash

Davom ettiruvchi davolash usuli: Birinchi yili - har oyda bir marta narkologik kabinetga borish, 2 nchi yili - ikki oyda bir marta, 3 nchi yili uch oyda bir marta, 4 nchi yili - har to’rt oyda bir marta va 5 nchi yili bir yilda ikki marta narkologik kabinetga uchrashishi kerak. Davolash, ya’ni bemor bilan yaqin muomulada bo’lish bilan psixoterapiya va gipnozoterapiya kurslarini o’tkazish usullari bilan olib boriladi Narkomanlarni va toksikomanlarni davolash statsionardan chiqqach bir oy mobaynida davom ettiriladi.

Ziyaevlar oilasining 5 ta –MA qoidasi 1. O’qishdan keyin o’ynaMA 2. Tunda kuchada yurMA 3. Uyda tatimagan, ko’rmagan narsangni xech joyda tatiMA Begona odamlar bilan 4. gaplashMA 5. Oila avtoritetini tushirMA

Ogoh bo`ling-sog’ yashaysiz!

E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR Muallif: JABBOROV ANVARBEK. E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR