Презентация на тему "Исем"

ИсемИсем

Сан белән  төрләнә Нәрсә? Кем? Исем  Тартым белән төрләнә Килеш белән    төрләнә Ялгызлык  Уртаклык

Кешене, һөнәрне  белдерә торган исемнәр (балыкчы,эшче) Исем  ясагыч  кушымчалар Коралны,урын һәм билгене  белдерә торган исемнәр (баскыч,көрәк,таллык) Төшенчә һәм тойгыны белдерә торган исемнәр (басым,бүлмә,ышаныч)

Тамыр исем (песи, каен, җиләк) Ясалма исем (эшче, якташ) Кушма исем (аккош, ташкүмер)  Ясалышы   ягыннан   исемнәр Тезмә исем  (каен агачы, сабан туе) Парлы исем (бала­чага, кош­корт) Кыскартылма исем (химфак, ТР)

Исемнәр килеш белән төрләнә       Б.к.    кем?          нәрсә?       И.к.   кемнең?    нәрсәнең?       Ю.к.  кемгә?       нәрсәгә?     кая?      Т.к.     кемне?      нәрсәне?      Ч.к.     кемнән?    нәрсәдән?  каян?   кайдан?      У­в.к.  кемдә?      нәрсәдә?    кайда? кайчан? Сан белән төрләнә Бала+лар                                       Урман+ нар Әни+ләр                                           Кием+нәр                                       Тартым белән төрләнә I з.т.    авыл+ым (­ем,­м)                  авыл+ ыбыз (­ебыз,­быз,­без) II з.т.    авыл+ ың (­ең,­ң)                 авыл+ ыгыз (­ егез, ­гыз,­гез) III з.т.  авыл+ ы (­е, ­сы,­се)                     авыл+ (­лар)ы,(­ләр)е.  Ялгызлык исемнәре:   Казан, Чулман,   Урал, Фәнис,    Татарстан,    “Алга” колхозы,    “Шүрәле” әкияте, “Сабантуй”газетасы, “Ялкын”журналы. Җөмләдә? Укучылар эшли. Г.Тукай­ шагыйрь. Таш  йорт төзиләр. Кырларда эш гөрли. Укучылар, сез экскурсиягә  барасызмы?

Исемнәргә морфологик анализ ясау үрнәге Исемнәргә морфологик анализ ясау үрнәге исем ялгызлы уртаклык ясалышы берлек күплек к килеше Җөмләдәге  функц иясе I,II,III зат тартым  белән  төрләнгә н яки  төрләнм әгән исем Тамыр исем Ясалма исем Кушма исем Парлы исем Тезмә исем Кыскартылма  исем санда Төрләнгән төрләнмәгән Ия Хәбәр Тәмамлык Хәл аергыч баш  кил еш иялек  кил еш юнәлеш  кил еш төшем  килеш чыгыш  кил еш урын­ вак ыт  кил еш

Үрдәкләр, үзара әкрен генә сөйләшә­сөйләшә,  камышлыкка карап оча. Үрдәкләр- исем, уртаклык исем, тамыр исем, күплек санда, тартым белән төрләнмәгән, баш килештә, җөмләдә ия булып килгән. Камышлыкка- исем, уртаклык исем, ясалма исем, берлек санда, тартым белән төрләнмәгән, юнәлеш килешендә, җөмләдә хәл булып килгән.

Белем һәм күнекмәләрне тикшерү өчен биремнәр  1 нче вариант Сорауларга җавап яз : 1. Нинди сүзләр исем дип атала? Мисаллар китер. 2. Ил сүзен тартым белән төрләндер. 3. Һәр сүзгә 2 шәр мисал яз:         1. Газета             4. Шәһәр         2. Шигырь           5. Китап исеме         3. Елга                 6. Язучы. 4.Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ ясарга:    Татарстанның төньяк районнарында  чыршы урманнары  үсә.

2 нче вариант  Сорауларга җавап яз : 1.Исемнәргә күплек санда нинди  кушымчалар ялгана? 2. Бакча сүзен килеш белән төрләндереп яз. 3. Баш килештәге исемнең ия,  аергыч, тәмамлык булып  килүенә мисаллар яз. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ  ясарга:    Комбайннар арыш басуына  керделәр.

3 нче вариант Сорауларга җавап яз :   1. Ялгызлык исемнәрнең  язылышы  турында  нинди  кагыйдә беләсең?  2. Кул сүзен тартым белән  төрләндереп яз. 3.Тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма   исемнәргә мисаллар яз. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ  ясарга:  Мөнирәнең  күзенә  йокы кермәде.

4 нче вариант Сорауларга җавап яз :  1. Исемнәр нәрсәләр белән төрләнә? Мисаллар китер. 2. Көрәш сүзенә I зат  күплек тартым кушымчасы ялга  һәм килеш белән төрләндереп яз. 3.Түбәндәге сүзләргә мисаллар китер:            1. Кеше исеме                 4. Колхоз исеме            2. Тау                           5. Тарихи  вакыйга            3. Җыр                          6. Мактаулы исем. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ  ясарга: Әтисенең  чал керә башлаган чәченә карап торды.

5 нче вариант Сорауларга җавап яз :  1.Татар телендә ничә килеш бар, килешләр нинди   сорауларга җавап  бирәләр? 2.Тау сүзен тартым белән  төрләндереп яз. 3. Иялек килешендәге исемнең ­  аергыч, төшем  килешендәге  исемнең тәмамлык булып килүенә  мисаллар яз. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ  ясарга:  Ватан  сугышы  батырлар  тудыра.

6 нчы вариант Сорауларга җавап яз : 1. Исемнәрне килеш белән төрләндерү ни өчен   кирәк? 2. Мәктәбем сүзен  килеш белән  төрләндереп яз. 3. Ясалышлары ягыннан  исемнәрнең барлык  төрләренә берәр мисал  яз. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ  Җәйнең матур көннәрендә халык табигать  ясарга: кочагына чыга.

7 нче вариант Сорауларга җавап яз :   1. Баш килештәге исем  җөмләнең нинди  кисәкләре  була? 2. Китабың сүзен килеш белән төрләндереп яз. 3. Һәр сүзгә 2 шәр мисал яз:      1. Шигырь                4. Ил      2. Шәһәр                  5. Мактаулы исем      3. Журнал                6. Тарихи вакыйга. 4. Астына сызылган исемнәргә морфологик анализ     Казанның   уртасында Тукайга  һәйкәл куелган. ясарга:

1. Исем нәрсәне белдерә?   а) предметның билгесен   ә) билгенең билгесен   б) предметны   2. Кем? соравы кайсы очракта бирелә?  а) барлык җанлы әйберләргә  ә) кешеләргә  б) кешеләргә һәм хайваннарга  3. Ялгызлык исемнәре дип нинди исемнәр атала?   а) төрдәш предметларның һәм затларның берсенә генә  бирелә  Тестлар  ә) төрдәш предметларның барысы өчен дә уртак атамалар   б) географик атамалар

4. Ясагыч кушымча ялганып ясалган исем …  а) кушма исем дип атала   ә) ясалма исем дип атала   б) парлы исем дип атала   5. Фәннур  сүзе ясалышы буенча нинди исем?   а) тамыр   ә) ясалма   б) кушма   6. Берлек санның күрсәткече   а) –нар/­нәр   ә) –лар/­ләр   б) дөрес җавап бирелмәгән   7. Татар телендә ничә килеш бар?   а) алты   ә) биш   б) җиде

8. – лары/ ­ләре исемнәрдә нинди кушымча?  а) иялек килеш кушымчасы  ә) 3 зат күплек сан тартым кушымчасы  б) баш килеш кушымчасы   9. Авылыңның исеменә нинди кушымчалар ялганган?   а) 2 зат тартым һәм иялек килеше кушымчалары   ә) 1 зат тартым һәм иялек килеше кушымчалары   б) 2 зат тартым һәм төшем килеше кушымчалары  10. Күршеләрен сүзе нинди килештә? а) иялек килешендә б) чыгыш килешендә в) төшем килешендә