Презентация по биологии на казахском языке на тему: "Көпклеткалы жануарлар. Ішекқуыстылар типі." (7 класс)
Тақырыбы: Көпклеткалы жануарлар. Ішекқуыстылар типі.
Жануарлар патшалығы. Animalia
Патшалық тармағы көпклеткалылар. Metazoa.
Ішекқуыстылар типі. Coeleterata.
Гидроза классы - Hydrozoa.
Сцифомедузалар класы - Scyphozoa.
Маржан полиптер класы - Anthozoa.
Ішекқуыстылар типіне жалпы сиппатама
9000 түрі ғылымға белгілі, ТМД елдерінде 500-ге жуық түрі кездеседі. Ішекқуыстылар гастрейлардан шыққан және планктонда тіршілік ету қасиеттері өте жақсы болған. Комменсализм, мутуализм, тоғышарлық формалар түрлерінде симбиотикалық қарым-қатынас туындайтын қасиеттері бар. Ішекқуыстылар суларда, әсіресе теңіз суларында тіршілік етеді. 2 түрін айыруға болады.
А) Отырып тіршілік ететін полип (БЕНТИКАЛЫҚ)
Б) Жүзіп жүріп тіршілік ететін-медуза (планктонды)
Полиптердің денесі көбінесе цилиндр тәрізді. Табаншасымен субстратқа бекінеді, ал оған қарама-қарсы жағында гастраль қуысына ашылатын қармалауыштармен қоршалған ауыз тесігі болады. Колониялды формалар.
Медузалар-жеке, шарықтап жүзіп тіршілік еттетін организмдер. Денесі шатыр, табақша, қоңырау тәрізді болып келеді. Колония құрмайды.
Белгілерінің тағы бірі - полип, медузаларда сәулелі симметриясының болуы. Ішекқуыстылар екі қабатты жануарлар тобына жатады (экто және энтодермалар). Полиптерде осы екі қабаттар арасында тығыздалған пластинка, ал медузада сұйық қоймалжын масса болады. Ішекқуыстылардың сыртқы қабаттарында жапқыш клеткалардан басқа атқыш немесе қалақай клеткалары орналасқан, бұндай клеткалар басқа көпклеткалы жануарлардың біреуінде жоқ. Қалақай клеткалар алмұрт тәрізді, ішінде қатты қабықты сопақша атпа капсуласы орналасқан. Капсула улы затқа толы және оның ішінде қабықшасының өзгеруінен пайда болған, іші спираль, тәрізді оралған жіпше жатады. Атқаратын қызметіне байланысты капсула түрлері.
1. Пенетранттар - капсуласы ірі, атқыш жіпшесін жауының немесе қорегінің денесіне сұғып жіберіп, улы заттарымен оны жансыздандырады.
2. Вольвенттер - капсуласы ұсақ, атқышжіпшесі қысқалау, қорегін жіпшемен шырмап алады
3. Глютинанттар - капсуласы созылыңқы, атқыш жіпшесі ұзын, жабысқақ, өз қорегіне кілегейленіп қалады.
Қалақай клеткалардың атқаратын қызметі: 1. Азығын ұстауға және үркіту үшін қызмет етеді. 2. Азығын тесу. 3. Қоректерін уландыру.
Нерв жүйесі. Нерв жүйесі орталық және перифериялық болып бөлінбейді, ал медузаларда - нерв клеткалары шатыршаның шеттерінде орналасқан, көздері және статоцисталары бар.
Қозғағыш мүшелері - Ішекқуыстыларда эпителиальды-бұлшық етті клеткалары бар.
Зат тасымалдауы. Медузаларда ішектің тарамдалған бөлігі қатысады, ал қалған түрлерінде көбінесе диффузды түрде жүреді.
Тыныс алу. Бүкіл денесі сумен шайылу арқылы жүзеге асырылады.
Зәр шығару. Бүкіл денесі арқылы.
Ас қорыту. Губкалардан айырмашылығы тұйық біткен аузы бар. Азық ауыз арқылы ішек қуысына түседі де, бөлшектелінеді денеге сіңеді. Сол себептен ас қорыту клетка ішінде өтіп, қорытылмаған азық ауыс тесігі арқылы сыртқы ортаға шығарылады.
Көбею. Медузаларда бүршіктену арқылы, полиптерде жыныссыз түрде өтеді.
Полиптердің денесінде бүршік пайда болады да, ол ересек түріне айналады.
Көптеген ішекқуыстылар жынысты түрде көбейеді, кейбір түрлері дара жыныстылар, ал кейбір түрлері гермафродиттер
1-тапсырма. Гидраның ылғалды препаратын қолдана отырып экто және энтодермасын, ішек қуысын табыңыз. Қарамалағыштарында орналасқан қалақай клеткаларын табыңыз. Гидра денесінен бүршікті табыңыз.
2-тапсырма. Медузаның ылғалды препаратын қолдана отырып, құрылысын оқу. Қармалағыштарын және ішкі қуысына өтетін ауызын табыңыз.Медузаның дене пішініне назар аударыңыз.
3-тапсырма. 2- кестені толтырыңыз.
2- кесте. Эндодерма мен экто дерманың маңызы
|
Эктодерма |
|
|
Эндодерма |
|
Клетка атауы |
Олардың рөлі |
Клетка атауы |
Олардың рөлі |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Құрал - жабдықтар
1.Микроскоп
2.Гидраның препараттары
3.Гидра мен медузаның ылғалды препараттары.
4.Плакаттар
5.К.Ә.Дәуітбаева. Омыртқасыз зоологиясы. Алматы, 2004. 94-128 беттер.
6.С.М.Махмұтов. Зоология. 1-бөлім. Алматы, 1994. 49-51беттер.
Қорытынды сұрақтар
1.Көпклеткалылардың бірклеткалылардан айырмашылығы.
2.Ішекқуыстылардың дене симметриясы.
3.Регенерация дегеніміз не?
4.Ішекқуыстылардың көбеюі.
5.Гидраның дернәсілі қалай аталады?
6.Көпклеткалылар эволюциясыдағы ішекқуыстылардың маңызы.
7.Ішекқуыстылардың практикалық маңызы.
8.Ішекқуыстылардың шығу тегі.
Тақырыбы: Көпклеткалы жануарлар
Вольвенттер - капсуласы ұсақ, атқышжіпшесі қысқалау, қорегін жіпшемен шырмап алады 3
Клетка атауы Олардың рөлі
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.
