Презентация по окружающему миру 2 класс

“Каралган”  МБ җитәкчесе  ________ /Тихонова Р.Р. /  Беркетмә №1  “  29” август  2016 нчы  ел                                                                                  “Килешенгән” Милли белем һәм тәрбия эше буенча      директор урынбасары    ________ /Шакирова Э.Ш./   “29” август 2016 нчы ел                                                                                                      “Раслыйм”                         Мәктәп директоры              ________ /Идрисова Г.Я./              “ 29 ” август  2016 нчы ел             Боерык №183 Татарстан Республикасы Сарман муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми  белем бирү учреждениесе "  Аерым фәннәрне тирәнтен өйрәтүче Җәлил беренче урта гомуми белем бирү мәктәбе"нең 2нче Б сыйныфның урыс балалары төркеме өчен әдәби укудан  ЭШ ПРОГРАММАСЫ Төзүче: беренче категорияле башлангыч сыйныф укытучысы Салихҗанова Гөлшат Кәнәфи кызы                                                                                                                                                                                  Беркетмә  № 1   “ 29 ” август 2016 нчы ел Педагогик киңәшмә  утырышында каралды 2016­2017 нче уку елы “Татар теле ” предметы буенча укытучының эш программасы 2 сыйныф Аңлатма язуы Эш   программасы   түбәндәге   документларны   исәпкә   алып   төзелде:  Татар   теленнән   (рус   мәктәбенең  урыс   балалары  төркеме)   эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:  1.Башлангыч гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандартына. ( 06.10.2009 нчы елда РФ Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган №373 боерык); 2.Татарстан Республикасы Сарман муниципаль районының муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе "Беренче санлы Җәлил урта гомуми  белем бирү мәктәбе" нең 2016 – 2017 нче уку елына төзелгән укыту планына 3.Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М.Әхмәтҗанова Күңелле татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 2нче сыйныфы өчен дәреслек  (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).Казан “Татармультфильм”,2013 ел. Татар теле һәм әдәби уку эш программасы гамәлдәге базис план буенча атнага 5 сәгать исәбеннән төзелде. Татар теле атнага 3, әдәби уку 2 сәгать укытыла. Дәреслек: Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М.Әхмәтҗанова. Күңелле татар теле, 2нче сыйныф, Казан, “Татармультфильм” нәшрияты,2013 ел.                                                                 Рус телле балаларга татар теле укытуның төп максатлары            Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы ­ иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле һәм ике дәүләт һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль (полилингваль) шәхес тәрбияләү.        Рус телле балаларга татар теле укыту максаты киңкырлы һәм ул берничә аспекттан тора: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү. 1. Танып белү максатының эчтәлеге              Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф­гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга­кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият­сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннән файдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайланды.             Татар исемнәрен, Татарстанның табигатен, җирлеген, топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халкы авыз иҗаты, әдәбият­сәнгать вәкилләре белән беренчел таныштыру ­ башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә.  2. Үстерү максатының эчтәлеге               Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә: ­ фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп­нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;  ­ хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү; ­ аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре); ­ ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне устерү. 3. Тәрбияви максатның эчтәлеге Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Әлбәттә, укытучының шәхси сыйфатлары, укучы   белән  махсус  оештырылган  мөгамәләсе   укыту­тәрбия  процессында  зур  роль  уйный.  Ләкин,  тәрбия  процессы,  беренче  чиратта,  укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алу ­ авторларның беренчел бурычы булды. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан­туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.          4.  Белем бирү максатының эчтәлеге Укучыларның  татар теле буенча лексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматик категорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә. Укучының гомуми урта белем бирү мәктәбен тәмамлаганда сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча түбәндәге белемнәргә ия булуы күздә тотыла. Укучылар үзләштерергә тиешле белем һәм күнекмәләр. Грамматик минимум. Без, сез, алар алмашлыкларын сөйләмдә куллану. Исемнең төшем килешендә төрләнеше белән таныштыру. Кем? Нәрсә? Кайда? Кая? Кайдан? Нинди? Ничек? Ничә? Ничәнче? сорауларына җавап бирә, аларны кулланып, сораулар бирә белү. Исемнәрнең берлек санда тартым белән төрләнешен гамәли үзләштерү. Әле, бик кисәкчәләрен сөйләмдә куллану. Боерык фигыльнең барлык һәм юклык формалары белән таныштыру. Хәзерге заман хикәя фигыльнең I, III зат юклык формасын сөйләмдә куллану. Астында, өстендә бәйлек сүзләрен сөйләмдә куллану белән таныштыру. Хәзерге заман хикәя фигыльнең I, II, III зат күплек формасын сөйләмдә куллану.  Билгеле үткән заман хикәя фигыльнең барлыкта  берлек сан 3 зат формасы белән таныштыру.   Мин, син зат алмашлыкларын юнәлеш килешендә сөйләмдә куллану. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 11дән 100 кадәр саннарны сөйләмдә куллану. 13 14 15  Сыйфатның гади дәрәҗәсен сөйләмдә куллану. 16  Кирәк, кирәк түгел, ярый, ярамый сүзләрен сөйләмдә куллану.  Сабын белән юына төзелмәсен сөйләмдә куллану.  Ә теркәгечен сөйләмдә куллану. Укытучының дәрес, уен ситуацияләре белән бәйле сорауларын, күрсәтмәләрен аңлау; тыңлаганда җөмлә, сүз чикләрен билгеләү, интонацияне аеру; сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер­берсеннән ишетеп аера белү. Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр Тыңлап аңлау сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү; ишеткән сөйләмнең, җөмләнең эчтәлегенә төшенү.  Диалогик сөйләм: Өйрәнелгән эчтәлек нигезендә әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү; программада күрсәтелгән темалар буенча укытучының сорауларына жавап бирү һәм сораулар куя белү;       дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу. Җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;  тәкъдим ителгән план, терәк сүзләр ярдәмендә укылган өзек яисә караган рәсем буенча, өйрәнелгән җөмлә төрләрен файдаланып, хикәя төзү; укыган хикәяләрнең эчтәлеген сөйли белү; үзе, гаиләсе һәм дуслары турында кечкенә информация бирә белү. Монологик сөйләм Татар алфавитындагы хәрефләрне таный белү;  хәреф­аваз системасын аера, татар теленә хас булган авазларны дөрес әйтеп укый белү; дәреслектә уку өчен бирелгән җөмләләрне, текстларны дөрес интонация белән укый белү; тексттагы тыныш билгеләренә карата тиешле пауза һәм интонацияләрне үтәү,өтерләр янындагы сүзләрне тиңдәшлек, эндәшү интонацияләре белән уку; укыган материалның эчтәлегеннән кирәкле мәгълүматны аерып ала белү; кечкенә күләмле шигырьләрне яттан сөйләү; укыганда сүзлекләр куллана белү. Уку Татар алфавитындагы хәрефләрне дөрес, матур яза белү; дөрес күчереп язу күнекмәләрен булдыру; бәйрәмнәр белән котлау, чакыру кәгазьләре язу; конверт һәм дәфтәр тышына яза белү;  программада күрсәтелгән темалар буенча, терәк сүзләр кулланып, хикәя язу күнекмәләре формалаштыру. Язу Укытуның предмет, шәхси, метапредмет нәтиҗәләре   – шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру;  – әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау; Шәхси – – текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның          гамәлләренә гомүмкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү; “гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек” төшенчәләрен кабул итү, “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше кадерен белү” кебек хисләр формалашу.  Метапредмет Танып белү нәтиҗәләре: – фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп­нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү; – иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; – – –  объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү; төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;  тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану. Регулятив нәтиҗәләр: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;  эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба  белү; уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү; билгеләгән  критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;  – – – – –      ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;  – дәрескә кирәкле уку­язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү; – дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү. ­  Коммуникатив нәтиҗәләр: әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү; әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү; аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре); – – – – парларда һәм күмәк эшли белү; – мәгълүматны туплау өчен, күмәк эш  башкару;  – әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.   укучыларның  коммуникатив компетенциясен  (аралашу осталыгын) үстерү, ягъни, татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләре булдыру; – коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват рәвештә аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан,   сөйләм этикеты Предмет –  бирелгән җөмләләрне аңлап һәм дөрес итеп укый белү үрнәкләреннән  файдалана алу, киң күңелле әңгәмәдәш булу; “Татар теле” предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру.  – – Фонетик, лексик, грамматик биремле күнегүләрне башкару – Укылган текстка карата сораулар куя белү, текст эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирә алу – Зур булмаган тектның эчтәлеген сөйләү – Диалогик һәм монологик формада аралашу күнекмәләренә ия булу – Төрле төрдәге диктант, изложение, сочинение язу – Татар халык авыз иҗаты әсәрләрен аера һәм алардан мисаллар китерә белү – Көндәлек аралашуга бәйле татар сөйләм этикеты формаларын булдыру № Теманың исеме 1 Без мәктәпкә барабыз Татар  теленә  сәг 40 2 Көзге уңыш 3 Мин чисталык яратам 4 5 Кыш  Безнең гаилә Яз 6  7 Мин Татарстанда яшим 8 9 Җәй Кибеттә  Барлыгы 9 14 8 8 5 7 5 6 102 Эш программасының эчтәлеге. Укыту­тематик план. Эчтәлек Сәламләү, ­мы/­ме кушымчалары, күчереп язу, сузык һәм тартык авазлар, котлау телеграммасын  язарга өйрәнү, күплек сан кушымчалары,тәртип саннары, тамыр һәм берлек санда тартым  кушымчалары, мөстәкыйль эш, күплек санда тартым кушымчалары, нишли?нишләми? сораулары,  кайда? кая? кайдан? сораулары, нишли? нишләде? сораулары,үткән заман хикәя фигыль,кем?нәрсә?  сорауларын искә төшерү,контроль эш, хаталар өстендә эш. Берлек һәм күплек сан, [к],[къ],[г],[гъ] авазлары, барлык һәм юклык кушымчалары, антонимнар,ө,о  хәрефләре, контроль эш, хаталар өстендә эш. Нинди? соравы, хәзерге һәм үткән заман хикәя фигыльләрне чагыштыру, Iзат берлек сан, Iзат берлек  сан, IIIзат берлек сан, тартым кушымчалары, карточкалар белән эш, контроль эш, хаталар өстендә эш. Яңа ел белән котлау язарга өйрәнәбез, кая?кайда?кайдан? сорауларын кабатлау, сүзлек  диктанты,антонимнарны кабатлау, контроль эш, хаталар өстендә эш. Текст төзергә өйрәнәбез, кемне?нәрсәне? сораулары, нишләдем?нишләмәдем? сораулары, контроль  эш, хаталар өстендә эш.  Кайчан? соравы, саннар белән танышуны дәвам итәбез, контроль эш, хаталар өстендә эш.    [гъ],[къ]авазлары, ­да/­дә, ­та/­тә кушымчаларын искә төшерү, контроль эш, хаталар өстендә эш.    Карточкалар өстендә эш, кемгә?нәрсәгә? сораулары, контроль эш, хаталар өстендә эш.    Рәсемнәргә биремнәр, нишли? соравы, контроль эш, хаталар өстендә эш. Дәрес темасы                                                                                                  Календарь – тематик план №                                              төп  эшчәнлек төрләре Без мәктәпкә барабыз  1 2 3 4­8 Сузык һәм тартык  Сәламләү ­мы/­ме кушымчалары Сорау кушымчаларын кабатлау Олылар һәм иптәшләр белән ничек исәнләшергә икәнен кабатлау ­мы/­ме кушымчалары нәрсә аңлатканын искә төшерү мы/­ме кушымчаларын сөйләмгә дөрес кертү Укучыларның сузык һәм тартык авазлар турындагы белемнәрен  системалаштыру һәм орфоэпик күнекмәләрен тирәнәйтү  Котлау телеграммасын ничек язарга икәнен истә калдыру һәм  кирәккәндә тормышта куллану Күплек сан кушымчаларын дөрес куллануга ирешү Үтәлү вакыты Саннарның төркемчәләрен сөйләмдә активлаштыру; саннарны дөрес язу  күнекмәләрен камилләштерү Зат алмашлыкларын тартым б/н төрләндерергә өйрәнү, аларны җөмләдә  дөрес куллануга ирешү Зат алмашлыкларын тартым б/н төрләндерергә өйрәнү, аларны җөмләдә  дөрес куллануга ирешү Зат алмашлыкларын тартым б/н төрләндерергә өйрәнү, аларны җөмләдә  дөрес куллануга ирешү Хәзерге заманның юклык формасын үзләштерү Кайда? соравына дөрес җавап бирү өчен ­да/­дә, ­та/­тә кушымчаларын  искщә төшерү   Кая? соравына дөрес җавап бирү өчен ­га/­гә, ­ка/­кә кушымчалары  9 10­ 11 12 13­ 16 17 авазлар.Транскипция Котлау телеграммасын язарга  өйрәнү Күплек сан кушымчалары Тәртип саннары Тамыр һәм берлек санда тартым  кушымчалары Зат алмашлыкларының тартым  белән төрләнешен кабатлау Күплек санда тартым  кушымчалары ­мый/­ми кушымчалары 18­ 20 21­ 24 25­ 26 27­ Кая? соравы Кайда? соравы Кая? Кайда? сорауларын  кабатлау Кайдан? соравы ­тә,­тән, ­кә бәйләгеч  кушымчаларын кабатлау Билгеле үткән заман хикәя  фигыль Кем? Нәрсә? сораулары 40 “Без мәктәпкә  барабыз”темасына язма эш.  Сүзлек диктанты Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш                 Көзге уңыш  41­ 42 43 Чөнки теркәгече 44 45 Берлек һәм күплек сан 28 29 30­ 32 33 34­ 36 37­ 38 39 46 47 48 49 50 51­ 52 53­ 54 Укучыларның лексик­грамматик белемнәрен системалаштыру;темага  бәйле сүзләрне җөмлә калыплары Кайдан? соравына дөрес җавап бирү өчен ­дан/­дән, ­тан/­тән, ­нан/­нән  кушымчаларын үзләштерү   ­тә,­тән, ­кә бәйләгеч кушымчалары нинди очракта кулланылуын  кабатлау Билгеле үткән заман хикәя фигыльнең барлык формасын үзләштерү Лексик тема буенча укучыларның лексик­грамматик белемнәрен  гомумиләштерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Укучыларның берлек һәм күплек сан турындагы белемнәрен  системалаштыру, орфоэпик күнекмәләрен тирәнәйтү Лексик темага бәйле чөнки теркәгечен үзләштерү К,г хәрефләренең авазларын дөрес әйтергә һәм язарга өйрәтү Темага бәйле фигыльләрне юклык формасында куллана белүгә ирешү [к],[къ],[г],[гъ] авазлары Барлык һәм юклык  кушымчалары Антонимнар  О,ө хәрефләре “Көзге уңыш” темасына язма эш. Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш Антонимнарны җөмлә калыплары аша үзләштерү Лексик темага бәйле о,ө хәрефләрен дөрес куллануга ирешү Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Нинди? соравы Хәзерге һәм үткән заман хикәя  фигыльләрне чагыштыру I зат берлек сан   Сыйфат соравын җөмлә калыплары аша үзләштерү Хәзерге һәм үткән заман хикәя фигыльләрне чагыштыру, аларны  җөмләдә дөрес куллануга ирешү Зат алмашлыкларын сан һәм тартым белән төрләндерә белүгә ирешү Мин чисталык яратам Исемнәрнең тартым белән  төрләнеше 60 Җөмлә. Татар телендә сүз  тәртибе. “Мин чисталык яратам” темасын кабатлау “Мин чисталык яратам”  темасына язма эш.  Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш Исемнәрнең тартым белән төрләнеше, аларны җөмләдә дөрес куллануга  ирешү Җөмлә төрләрен искә төшерү, җөмләдә сүзләр тәртибенә басым ясау Лексик тема буенча укучыларның лексик­грамматик белемнәрен  гомумиләштерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү 55­ 56 57­ 58 59 61 62 63 64 65 66 II зат берлек сан Зат алмашлыкларын сан һәм тартым белән төрләндерә белүгә ирешү III зат берлек сан Зат алмашлыкларын сан һәм тартым белән төрләндерә белүгә ирешү Кышкы айлар турында язма  викторина Яңа ел белән котлау язарга  өйрәнәбез Кая?кайда? кайдан? сорауларын  кабатлау Яңа лексик берәмлекләрне үзләштерү Кыш Яңа лексик берәмлекләрне үзләштерү Исемнәргә сораулар куюны камилләштерү 67 Чөнки теркәгечен кабатлау 68 69 70 71 72 73 Антонимнарны кабатлау “Кыш” темасын кабатлау  “Кыш” темасына язма эш.  Сүзлек диктант Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш Текст төзергә өйрәнәбез Гаилә әгъзалары Лексик тема буенча сүзлек байлыгын арттыру, өйрәнелгән сүзләрне  аңлап куллануга ирешү Антонимнарны искә төшерү Лексик тема буенча укучыларның лексик­грамматик белемнәрен  гомумиләштерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Безнең гаилә Темага бәйле лексик берәмлекләр белән таныштыру; рәсемгә карап  бәйле гади җөмләләр төзергә ирешү Гаилә әгъзаларын истә калдыруга һәм дөрес язарга ирешү 74­ 75 76 77 78 79 Кемне?нәрсәне? сораулары Нәрсәне? соравын кабатлау  Нишләдем? нишләмәдем?  сораулары “Безнең гаилә” темасына язма  эш.  Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш 80 Вакыт рәвеше 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 Антонимнарны искә төшерү Кушма саннар “Яз” темасына язма эш.  Кабатлау.Карточкаларда эш Сыйфат сораулары Кайда?кайдан? сорауларын  кабатлау ­да/­дә, ­та/­тә кушымчаларын  искә төшерү Зат­сан кушымчаларын кабатлау Татар телендә сүз тәртибе “Мин Татарстанда яшим”  темасына язма эш Кабатлау Карточкаларда эш Укучыларның лексик­грамматик белемнәрен системалаштыру;темага  бәйле сүзләрне җөмлә калыплары аша үзләштерү Укучыларның лексик­грамматик белемнәрен системалаштыру;темага  бәйле сүзләрне җөмлә калыплары аша үзләштерү Билгеле үткән заман хикәя фигыльләрнең кулланылышын активлаштыру һәм язарга өйрәтү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Яз Вакыт рәвеше турындагы белемнәрне системалаштыру; укучыларның  орфоэпик күнекмәләрен камилләштерү; яз темасына караган сүзләрне  гамәли үзләштерү Антонимнарны җөмлә калыплары аша үзләштерү Кушма саннарның язылышын һәм әйтелешен гамәли үзләштерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Мин Татарстанда яшим Сыйфат сорауларына язмача җавап бирергә күнектерү;туган як  табигатен өйрәнүгә кызыксыну уяту Укучыларның лексик­грамматик белемнәрен системалаштыру;темага  бәйле сүзләрне җөмлә калыплары аша үзләштерү ­да/­дә, ­та/­тә бәйләгеч кушымчалары нинди очракта кулланылуын  кабатлау Зат­сан кушымчаларын кабатлау;аларны җөмләдә дөрес куллануга  ирешү Җөмләдә сүзләр тәртибенә басым ясау Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Кибеттә 92 93 94 95 96 97 98 99 Күплек сан турында кабатлау Исемнәрнең тартым белән  төрләнешен кабатлау Кемгә?нәрсәгә? сораулары “Кибеттә”темасына язма эш.  Хаталар өстендә эш  Карточкаларда эш Кемгә?нәрсәгә? сорауларын  кабатлау Рәсемнәргә биремнәр Сыйфат сорауларын кабатлау 100 Фигыльнең сорауларын  кабатлау “Җәй” темасына язма эш.  101 102 Хаталар өстендә эш  Укучыларның күплек сан турындагы белемнәрен системалаштыру,  орфоэпик күнекмәләрен тирәнәйтү Исемнәрнең тартым белән төрләнешен гамәли үзләштерү; темага бәйле  сүзләрне грамматик формада дөрес куллануга ирешү Исемнәрнең юнәлеш килеше белән төрләнешен гамәли үзләштерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу Язма эштә җибәрелгән хаталарны төзәтү; лексик тема белән бәйле  сүзләрне гамәли үзләштерү Җәй Исемнәрнең юнәлеш килеше белән төрләнешен гамәли үзләштерү Лексик темага бәйле сүзлек байлыгын арттыру Сыйфат сорауларына язмача җавап бирергә күнектерү;туган як  табигатен өйрәнүгә кызыксыну уяту Фигыль сорауларына язмача җавап бирергә күнектерү Тема буенча укучыларның белемнәрен контрольгә алу 2 сыйныф                                                                                                 Аңлатма язуы “ Әдәби уку” предметы буенча укутучының эш программасы Эш   программасы   түбәндәге   документларны   исәпкә   алып   төзелде:  Татар   теленнән   (рус   мәктәбенең  урыс   балалары  төркеме)   эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:  1.Башлангыч гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандартына. ( 06.10.2009 нчы елда РФ Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган №373 боерык); 2.Татарстан Республикасы Сарман муниципаль районының муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе "Беренче санлы Җәлил урта  гомуми белем бирү мәктәбе" нең 2016 – 2017 нче уку елына төзелгән укыту планына 3.Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М.Әхмәтҗанова Күңелле татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 2нче сыйныфы өчен  дәреслек (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).Казан “Татармультфильм”,2013 ел. Татар теле һәм әдәби уку эш программасы гамәлдәге базис план буенча атнага 5 сәгать исәбеннән төзелде. Татар теле атнага 3, әдәби уку 2 сәгать укытыла. Дәреслек: Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М.Әхмәтҗанова. Күңелле татар теле, 2нче сыйныф, Казан, “Татармультфильм” нәшрияты,2013 ел. Рус телендә сөйләшүче балаларны  татар теленә өйрәтүнең максатлары: Федераль   Дәүләт   стандартларында   белем   бирү   системасының     төп   үсеш   юнәлеше   –   системалы­эшчәнлекле   (системно­деятельностный подход) юнәлеш,   ә системаны барлыкка китерә торган төп компонент – нәтиҗә: шәхси, метапредмет, предмет нәтиҗәләре дип билгеләнелә. Стандартларда күрсәтелгән бу концептуаль методологик нигез  барлык фәннәрне укыту системасына да, шул исәптән рус телле балаларга татар теле һәм татар әдәбияты укыту системасына да карый. Ягъни рус телле балаларга татар теле һәм татар әдәбияты укыту системасының барлык компонентлары да: программалар, укыту­методик комплектлары, дәрес процессы, контроль, идарә итү, белем күтәрү һ.б. – бар да бер максатка хезмәт итә. Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. ­ гамәли  максат, ягъни татар теленең фонетик, лексик, грамматик берәмлекләрен гамәли үзләштерү һәм укучыларның сөйләм күнекмәләрен үстерүгә ирешү; ­ гомуми белем бирү максаты: акыл эшчәнлеген активлаштыру, логик фикерләү сәләтен үстерү, сөйләм культурасын үстерү; ­ тәрбияви максат: балаларның рухи дөньяларын баету, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләү.  Федераль дәүләт башлангыч белем стандарты нигезендә башлангыч белем бирү төп гомуми белем бирүнең беренче баскычы булып тора. Аның   нигез салу, максат куя һәм аны гамәлгә ашыру юлларын эзли белү, уку нәтиҗәләрен бәяләү күнекмәләрен үстерү. Укытуның беренче баскычында ук инновацион технологияләрдән, шул исәптәп интерактив һәм дистанцион формалардан файдалану зарур. Татарстан  Республикасы  Конституциясенең   8   нче   матдәсе   һәм   «Татарстан   Республикасы   халыкларының   телләре   турындагы»   Закон нигезендә татар һәм рус телләре – тигез  хокуклы дәүләт телләре. Күп милләтле Татарстанда дәүләт телләренең икесен дә белү халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенең нигезен тәшкил итә.  Татар теле барлык урта (тулы) гомуми   белем бирү мәктәпләрендә төп укыту фәннәренең берсе булып тора.    Татар телен дәүләт теле буларак укыту – аралашу чарасы, шулай ук укучыларны рухи һәм әхлакый яктан тәрбияләү, аларның аралашу культурасын формалаштыру ысулы да.  Татар телен аралашу чарасы буларак үзләштерү нәтиҗәсендә укучылар көндәлек тормышта, полиэтник җәмгыятьтә үзара аңлашу һәм хезмәттәшлек итү күнекмәләренә ия булалар. Татар теле, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә хезмәт итә, шулай ук рус телле   укучыларны   татар   халкының   мәдәнияте   һәм   милли   үзенчәлекләренә   якынайта,   башка   халыкларга   карата   хөрмәт   хисе,   толерантлык, мәдәниятара аралашу осталыгы кебек универсаль күнекмәләр булдыруга этәргеч ясый. Татар теленә өйрәтүнең төп максатлары: o башлангыч мәктәп укучысының аралашу даирәсен, аралашу ситуацияләрен исәпкә алып, сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу) буенча укучыларда коммуникатив компетенция (аралашу осталыгы)  формалаштыру;  o   укучының танып белү, гомуми уку күнекмәләрен, сөйләм культурасын үстерү; o   татар милләтенә, аның тарихи һәм мәдәни хәзинәләренә карата хөрмәт тәрбияләү; укучыларны мәдәниятара диалогка тарту; татар телен дәүләт теле буларак өйрәнүгә ихтыяҗ тудыру. Программа   телгә   өйрәтүнең   иң   заманча   юнәлешләре   булган     коммуникатив   һәм   эшчәнлекле   технологияләргә   нигезләнә.   Татар   теленә өйрәтүнең   төп   принциплары:  коммуникативлык  принцибы  (телгә   өйрәтү   шартларын   тормышта   телне   куллану   шартларына   якынайту); индивидуальләштерү   принцибы  (укыту   процессын   укучыларның   шәхси   ихтыяҗларын,   теләк­омтылышларын,     индивидуаль­психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып оештыру);  телне актив фикерләү нигезендә өйрәнү  принцибы  (аралашу ситуацияләрендә сөйләм бурычына тәңгәл килгән лексик­грамматик материалны укучыларның мөстәкыйль комбинацияләп сөйләшүе); телне функциональ төстә өйрәнү принцибы (грамматик материалның коммуникатив максаттан, аралашу ихтыяҗыннан һәм кулланыш ешлыгыннан чыгып билгеләнүе);  ана телен исәпкә алу принцибы (балаларның ана теле буенча белемнәр системасын исәпкә алу). Моннан тыш, укыту процессында  сөйләм эшчәнлеге төрләрен үзара бәйләнештә үзләштерү, аңлылык принциплары истә тотыла.  Татар теленә өйрәтүнең әһәмиятле юнәлешләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт: – – – – – милләтләр, мәдәниятләр төрлелегенә карамастан, дөньяны бердәм һәм бербөтен итеп кабул итү нигезендә  шәхесләрнең гражданлык тиңдәшлеген  формалаштыру;  кешеләргә карата игелеклелек, ышаныч һәм игътибарлылык, ярдәм күрсәтергә әзер булу, ихтирам, әңгәмәдәшне тыңлый һәм ишетә белү, кешеләрнең   үз   фикеренә   хокукы   барлыгын   таный   белү   нигезендә  аралашу   һәм   хезмәттәшлек   итү   өчен,   психологик   шартлар формалаштыру; әхлаклылык һәм гуманизм, гаилә һәм мәктәп, коллектив һәм иҗтимагый кыйммәтләрне хөрмәт итү һәм аларны үтәүгә омтылу, этик һәм эстетик хисләр формалаштыру нигезендә шәхеснең кыйммәти­мәгънәви даирәсен үстерү; үзлегеңнән белемеңне арттыру һәм үз­үзеңне тәрбияләү нигезендә, үз эшчәнлегеңне оештыра алу осталыгын булдыру; үз­үзен актуальләштерү шарты буларак, шәхеснең  мөстәкыйльлеген һәм җаваплылыгын үстерү.  Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре: Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында беренчел күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең балалар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәниятләргә карата ихтирам хисе уятып, укучыларга үз мәдәниятләрен тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, ватанпәрвәрлекне үстерә. Башлангыч гомуми белем бирү баскычында татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән беренчел коммуникатив компетенция, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашуга әзер булу; коммуникатив   бурычлар   куя   һәм   хәл   итә   белү,   адекват   аралашуның   вербаль   һәм   вербаль   булмаган   чараларыннан,   сөйләм   әдәбе үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу; «Татар теле һәм әдәби уку» предметына карата уңай мотив һәм тотрыклы кызыксыну булдыру, шулай ук тиешле гомуми һәм махсус күнекмәләр формалаштыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштерүне тәэмин итү. гыйбарәт: – – – – – – Татар теленнән башлангыч мәктәп программасын үзләштерүнең  шәхси нәтиҗәләре: – татар теленең дәүләт теле буларак ролен аңлау; шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру; татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге формалаштыру. Татар теленә өйрәтүнең предметара нәтиҗәләре:  – – – гомуми уку күнекмәләрен һәм үз эшчәнлегеңне оештыра алу сәләтен формалаштыру;  үз эшчәнлегеңне планлаштыру, аны контрольдә тоту һәм бәяли белү күнекмәләре булдыру;   укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;ы – – өстәмә мәгълүмат алу өчен, белешмә чыганаклардан мөстәкыйль файдалана алу; мөстәкыйль рәвештә белем ала белү.  Башлангыч мәктәптә татар теленә өйрәтүнең предмет нәтиҗәләре: – – – татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу; телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү; татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу. Эш программасы белем бирү учреждениесенең гамәлдәге укыту планы буенча атнага 2сәгать  исәбеннән төзелә, барлыгы 70 сәгать  бирелә.  Шигырь ятлау: Х. Гарданов “Исәнмесез, иптәшләр!”, Ш. Маннур.“Яратам”,  Ф.Кәрим. “Яз җитә”, М. Җәлил “Әтәч”. Эш программасына түбәндәге кыскартулар кертелде: конт.монол. – контроль монолог, конт.диал. – контроль диалог, соч. – сочинение, шиг.   ятл. – шигырь ятлау. * ­ бу тамга белән бирелгән әсәрләр хрестоматиядән алынды.                                                                                       Татар әдәбиятыннан календарь­тематик план. № Дәрес темасы                                              төп  эшчәнлек төрләре Без мәктәпкә барабыз Үтәлү вакыты 1 2 3 4 Х.Гарданов  “Исәнмесез,иптәшләр! Уку җиһазлары Диалогик сөйләм “Беренче сентябрь”  тексты өстендә эш Сәламләшү темасына бәйле аралашу күнекмәләрен активлаштыру Уку җиһазлары турында сөйли белергә ирешү Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Сәнгатьле уку күнекмәләрен камилләштерү. 5 Монологик сөйләм 6 7 Татарча санарга өйрәнәбез Татарча саный белергә ирешү Санамышлар өйрәнәбез Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Татар халык авыз иҗатына  кызыксыну уяту Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Фикерләү сәләтен үстерү Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Фикерләү сәләтен үстерү Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  “Очты,очты”уены Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Көзге уңыш Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Фикерләү сәләтен үстерү Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Уку күнекмәләре булдыру 8 9 Диалогик сөйләм “Мин Казанга барам”  тексты өстендә эш Монологик сөйләм Рәсемнәр белән эшлибез 10 *4 11 Диалогик сөйләм 12 13 Монологик сөйләм 14 Диалогик сөйләм 15 16 Диалогик сөйләм 17 Монологик сөйләм 18 Балалар уены 19 Сөйләм үстерү. “Күмәч”  Рәсемнәр белән эшлибез 20 21 22 23 Диалогик сөйләм Кроссворд өстендә эш “Базарда” тексты өстендә эш Контроль уку 24 25 Монологик сөйләм 26 27 Диалогик сөйләм “Көзге уңыш ” темасын  йомгаклау әкияте “Без мәктәпкә барабыз”  темасын йомгаклау Уку күнекмәләре булдыру 28 Монологик сөйләм 29 Рәсемнәр белән эшлибез Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Фикерләү сәләтен үстерү Мин чисталык яратам 30 31 32 33 34 35 36 37 Диалогик сөйләм Рәсемнәр белән эшлибез “Марат авырый” тексты  өстендә эш Сөйләм үстерү дәресе Диалогик сөйләм “Мин чисталык яратам”  темасын йомгаклау “Кыш килә” тексты  өстендә эш “Яңа ел бәйрәме” тексты  өстендә эш 38 Монологик сөйләм 39 40 Контроль уку Транскрипөия белән  дөрес уку Диалогик сөйләм “Кыш” темасын  йомгаклау 41 42 Рәсемнәр белән эшлибез 43 44 Монологик сөйләм 45 Ш.Маннур “Яратам” 46 Сөйләм үстерү дәресе 47 Монологик һәм диалогик  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Фикерләү сәләтен үстерү Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Уку күнекмәләре булдыру Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Кыш Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Уку күнекмәләре булдыру Безнең гаилә Фикерләү сәләтен үстерү Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Монологик һәм диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади  активлыгын арттыру  Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Уку күнекмәләре булдыру сөйләм Диалогик сөйләм “Безнең гаилә” темасын  йомгаклау 48 49 50 51 52 Ф.Кәрим “Яз җитә” Контроль уку Диалогик сөйләм Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Яз “Яз” темасын йомгаклау Уку күнекмәләре булдыру “Туган ягым” тексты  өстендә эш Кроссворд өстендә эш 55 56 Монологик сөйләм 57 “Юлда” тексты өстендә  эш Сөйләм үстерү дәресе “Мин Татарстанда яшим”  темасын йомгаклау 53 54 58 59 60 Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Мин Татарстанда яшим Фикерләү сәләтен үстерү Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Уку күнекмәләре булдыру Татарча бәя төшенчәләрен  белергә ирешү Кибеттә Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Уку күнекмәләре булдыру Монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; укучыларның иҗади активлыгын арттыру  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Җәй  Сәнгатьле һәм аңлап уку күнекмәләрен камилләштерү. Диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү Уку күнекмәләре булдыру Бәя төшенчәләре белән  танышу Контроль уку 61 62 Монологик сөйләм “Кибеттә” темасын  63 йомгаклау 64 65 66 67 68 Сөйләм үстерү дәресе Б.Рәхмәт “Матур җәй,  кил безгә!” М.Газизов “Балан” Диалогик сөйләм “Җәй” темасын  йомгаклау Укыту методик комплекты: 1.Коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасы   1 — 11 нче сыйныфлар)  Казан.”мәгариф” нәшр. 2011 2.” Күңелле татар теле.”Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 2 нче сыйныфы өчен     дәреслек (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).Р.З.Хәйдәрова, Н.Г.Галиева, Л.Ә Гыйниятуллина.Казан.Татармультфилм 2013 Рабочей программы по татарскому языку  и литературному чтению ( русская группа) для 2 класса, разработана на 2016­2017 учебный год.  Рассчитана татарский язык на 102   ч. в год,( 3 часа в неделю) , литературное чтение на 68 ч. в( 2 ч. в неделю).  Аннотация Зәңгәр күктә кояш елмая. Җылы җилләр исә башлады. Яз исе аңкый. Гөрләвекләр ага. Ояларда сыерчыклар сайрый. Контроль күчереп язу. Ямьле яз килде, күңелле яз килде! (22 сүз.) Контроль диктант. Көз. Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде. Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын Сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар. (42 сүз.) Контроль диктантлар. Җанварлар. Кыргый җанварлар кышны төрлечә уздыра. Аю кыш буе йоклый. Бүреләр аю өне янына якын да килеп карамыйлар. Алар аю уяныр дип курка. Тиен җәй көне азыкны күп итеп әзерли. Кышын ул шул азык белән туена. (35 сүз.) Контроль диктант. Кышкы урман. Урман кайбер хайваннарны салкыннан саклый. Аюны көздән үк караңгы өненә кертә. Куянны ак көрт эченә яшерә. Көртлекләр тирән кар эченә чумалар. Ә ач бүрене урман кызганмый. Ул төн буе чаба. Үзенә азык эзли. (33 сүз.) Май. Ямьле май җитте. Җир өстен яшел үлән каплады. Үлән өстендә балалар уйный. Агачлар яфрак ярды. Яшь яфраклардан хуш ис аңкый.Талгын гына җил исә.Акрын искән җил белән яшел яфраклар җилферди. Матур күлмәк кигән күбәләкләр оча. (36 сүз.)