QOZG’ALI’S NI’ZAMLARI’NI’N’ AYLANBALI’ QOZG’ALI’SQA TA’SIRI.

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

QOZG’ALI’S NI’ZAMLARI’NI’N’

AYLANBALI’ QOZG’ALI’SQA TA’SIRI

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 20 TEMA    QOZG’ALI’S NI’ZAMLARI’NI’N’ AYLANBALI’ QOZG’ALI’SQA TA’SIRI.

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Qozg’ali’s  ni’zamlari’ni’n’ aylanbali’ qozg’ali’sqa ta’siri temasi’  boyi’nsha ken’nen tusinik berip,bul temani’n’  bsaqa temalardan wo’zgesheligin bildiriw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi’

Sabaqti’n bari’si’

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Nyutonni’n’ u’shinshi  ni’zami’  temasi’n soraw

Tema

Worayg’a umti’li’wshi ku’sh:

Biz Nyuton ni’zamlari’n tuwri’ si’zi’qli’ qozg’ali’s ushi’n ko'rdik. Yendi bul ni’zamlardi’ aylanbali’ qozg’ali’si’na qollanayi’q.

Shen’ber boylap ten’ wo’lshewli qozg’ali’p ati’rg’an dene tezleniwge iye. Bunday tezleniwdi worayg’a umti’ii’wshi’ tezleniw dep atag’an yedik.

Ne sebepten tuwri’ si’zi’qli’ ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta tezleniw bolmaydi’, aylanbali’ ten’' wo'lshewli qozg’ali’sta tezleniw payda boladi’? Worayg’a umti’ii’wshi’ tezleniw degen ne?

Denelerdin’' qozg’ali’si’ndag’i’ tezleniwin ku’sh keltirip shi’g’aratug’i’nli’g'i’ bizge belgili.Ani’g'i’raq aytqanda. denege ku’sh ta’sir yetkennen keyin dene tezleniw Aylanbali’ qozg'ali’sta tezleniwdi qanday ku’sh ju’zege keltiredi? Aylanbali’ qozg'ali’sta tezleniw denenin' aylani’w worayi’na bag’i’tlang’ani’n bilesiz. Aylanbali’ qozg'ali’sta denege ta’sir yetiwshi ku’sh te tezleniw bag’i’ti’nda. yag’niy woravi’na umti’lg'an boladi’. Soni’n’ ushi’n bul ku’shti worayg’a umti’li’wshi’ ku’sh ataladi’ ha’m woni’  dep belgileymiz. Nyutonni’n’ yekinshi ni’zami’na  an’latpasi’n jazi’w mu’mkin.

Worayg’a umti’ii’wshi’ tezleniw  ge ten’ligin yesapqa alsaq,  kelip shi’g’adi’. Yeger si’zi’qli’ ha’m mu’yeshlik tezlikler arasi’ndag’i’  baylani’si’n yesapqa alsaq, .Demek, worayg’a  umti’li’wshi’ ku’sh to’mendegishe ko’riniste boladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

  yamasa 

Denege ta’sir yetiwshi worayg’a umti’li’wshi’ ku’sh denenin’ massasi’na ha’m si’zi’qli’ tezliginin’ kvadrati’na tuwra proparcional, aylani’w radyusi’na keri proparcional

Woraydan qashi’wshi’ ku’sh:

  yamasa 

Woraydan qashi’wshi’ ku’sh aylani’w worayi’nan radius boylap shen’berlerdin’ si’rti’na qaray bag’i’tlanadi’. Jipke baylang’an sharikti aylandi’rg’ani’mi’zda wol aylani’s traektoriyasi’nan shi’gi’p ketiwge ha’reket yetedi.Yeger jip u’zilip ketse, sharik woraydan qashi’wshi’ ku’sh ta’sirinde  tezlik penen shen’ber dog'asi’na uri’nba boylap ushi’p ketedi. tezliktin’ bag’i’ti’ shen’ber radiusi’na perpendikulyar, boladi’. Shariktin’ yari’mi’na shekem suw quyi’p, woni’ basi’mi’zdan asi’ri’p aylandi’rg’ani’mi’zda suw to’gilmeydi. Shelekte aylani’p ati’rg’an suw shen’ber worayi’nan qashi’wg’a ha’reket yetedi.

Woraydan qashi’wshi’ ku'shtin’ ko’riniwin ku'ndelikli turmi’si’mi’zda ko’p ushi’ratami’z. avtovus jol boyi’nsha shep ta’repke buri’li’p ati’rg’anda, wonda tik turg’an won’ ta’repke qiysayi’p ketedi. Woraydan qashi’wshi’ barli’g'i’nan turmi’sta ha’m texnikada ken’ paydalani’ladi’.Ma’sleen: juwi’lg’an kiyimdi keptiriw apparati’nda arnawli’ barabang’a sali’nadi’. u'lken tezlik penen aylang’anda. Woni’n’  tor formadag'i’ diywallari’nan woraydan qashi’wshi’ ku'sh ta'sirinde kiyimdegi suw bo’leksheleri ati’li’p si’rtqa shi’g’adi’. Usi’nday kiyimnen suw aji’rati’p ali’nadi’ ha’m kiyim qurg’aydi’.

Su’t separatori’ ja’rdeminde su’tten qaymag’i’ aji’rati’p ali’nadi’.Bunda separator u'lken tezlikte aylani’wi’ na’tiyjesinde woni’n’ ishindegi su’t yeki bo’lekke aji’raladi’.Woraydan qashi’wshi’ ku’sh ta’sirinde maysi’z su’t si’rtqa shi’g’i’p ketedi ha’m  i’di’sqa jiynaladi’. Baraban worayi’nda bolsa mayli’ su’t (qaymaq) qaladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Sabaqti’ bekkemlew

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’

1.Worayg’a umti’li’wshi’ ku’sh ta’sirinde qanday qubi’li’s ju’z beredi?

2.Worayg'a umti’li’wshi’ ku’sh formulasi’ qalay an’lati’ladi’?

3.Woraydan qashi’wshi’ ku’sh dep qanday ku’shke ayti’ladi’?

4.Woraydan qashi’wshi’ ku’shtin' formulasi’ ne sebep ten’? worayg’a umti’li’wshi’  ku’shtin’ formulasi’ menen birdey?

5.Woraydan qashi’wshi’ ku’shtin’ payda boli’wi’n ta’jiriybe arqali’ tu’sindirip berin’

6.Woraydan qashi’wshi’ ku’shten turmi’sta ha’m texnikada qalay paydalani’ladi’?

7.Jipke biraz kishkene deneni baylap, woni’ aylandi’ri’n’. Bunda worayg’a umti’li’wshi’  ha’'m woraydan qashi’wshi’ ku’shlerdin’ payda boli’wi’n ayti’p berin’.

8.Yeger jipke baylang’an deneni aylandi’ra woti’ri’p, jipti jiberip qalsan’i’z dene qaysi’ ta’repke ushi’p ketedi? Sebebin tu’sindirin’.

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Qozg’ali’s  ni’zamlari’ni’n’ aylanbali’ qozg’ali’sqa ta’siri  temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                         22-mektep  Saylauov Ag’i’lash