Шешендік сөздер

ә) тәрбиелік – қазақ халқының би, шешендердің сөздерімен таныса  отырып, тапқырлыққа, әділ, отбасын құрметтеуге тәрбиелеу. б)дамытушылық ­ оқушыларды өз ойын еркін жеткізуге, тіл                                    байлығын дамытуға, шығармашылыққа баулу.      1

Шешендік сөздер Шешендік арнау Шешендік дау Шешендік толғау 3

Шешендік өнердің ерекшеліктері Ауызда, халық жадында  сақталған. Авторы халық. 1

Адам сөзді тыңдай білген жағыдайда шешен бола алады.                                    (Қайқауыс) Не қажет болса, соның бәрін айту, артық сөз айтпау –  нағыз шешендік деген сол.               (Ф.Ларошфуко) 3

Ұлы жүздің төбе биі             Орта жүздің төбе биі      Кіші жүздің  төбе  биі       Төле би                         Қаз дауысты Қазыбек би                   Әйтеке  би • Атақты  шешендер • Мемлекет және қоғам  қайраткерлері • Тәуке ханның  кеңесшілері •  «Жеті  жарғы»  әдет­ғұрып заң жинағын  шығаруға  үлес  қосқан  билер • Ұлт  тәуелсіздігі мен   бостандығын,  татулық пен  бірлігін   насихаттаушылар 5

Бір үйдің баласы болма, Көп үйдің баласы бол. Бір елдің атасы болма, Бар елдің данасы бол. Өзіңе­өзің әміл болма, Халқыңа әділ бол. Жауыңа қатал болма,  Досыңа адал бол.                     (Төле би)               Алтын ұяң ­ әйелің қымбат, Құт­береке – атаң қымбат. Аймалайтын – анаң қымбат, Мейірімді – апаң қымбат.                                (Қазыбек би) Арадан шыққан жау қиын, Таусылмайтын дау қиын. Шанышқыласа сөз қиын, Жазылмаса дерт қиын, Іске аспаса серт қиын.                                 (Әйтеке би) 7

ЖаЖаңа сөздермен жұмыс: ңа сөздермен жұмыс:  Өтірік, танық Өтірік, танық  Айырылады Айырылады  АнықАнық  Тұтам Тұтам  Шешкен екен Шешкен екен  шешен шешен  Ложь Ложь  Различается Различается  Достоверный Достоверный  мера длины равная  мера длины равная  ширине лодони ширине лодони  Разрешил вопрос Разрешил вопрос  оратор оратор

Жәнібек пен Жиренше.  Жәнібек хан уазірлеріне: “Маған өтірік пен шынның арасы немен  айырылады, соны тауып беріңдер”, ­ дейді.   Ханның қырық уәзірлері қырық күн ойланып, таба алмайды.  Мұны естіген Жиренше шешен үйіне келіп, Қарашашқа: ­ Жәнібек ханымыз қырық уәзіріне: “Өтірік шынның арасын  айырыңдар,”­деп қысым жасап жатыр,­дейді Өтірік пен шынның арасы­ бір­ақ тұтам жер.Оның мәнісі: көзбен  көрген – шын, құлақпен естіген ­ өтірік.Құлақ пен көздің арасы бір –  ақ тұтам ғой.Көзбен көрген – анық , құлақпен естіген – танық емес  пе? – дейді.  8

Дұрыс , бұрыс екенін анықтаңдар.                                             Мәтін сөйлемдері Мәтін сөйлемдері                                              11 Қырық уәзірі қырық күн ойланып жауабын  Қырық уәзірі қырық күн ойланып жауабын  тапты. тапты. 22 33 44 55 «Өтірік пен шынның арасын айырыңдар» «Өтірік пен шынның арасын айырыңдар» «Өтірік пен шынның арасы екі тұтам» «Өтірік пен шынның арасы екі тұтам» «Көзбен көрген  ­ шын, құлақпен естіген ­  «Көзбен көрген  ­ шын, құлақпен естіген ­  өтірік» өтірік» Көзбен көрген  ­ анық, құлақпен естіген  Көзбен көрген  ­ анық, құлақпен естіген  танық емес пе?» ­дейді Жиренше. танық емес пе?» ­дейді Жиренше. Дұрыс  Бұрыс Бұрыс Дұрыс  3

1.Шешендік сөз нешеге бөлінеді? ік сөз нешеге бөлінеді? 1.Шешенд А.2   В.3   С.4   Д.5   Е.6 А.2   В.3   С.4   Д.5   Е.6 2.Ұлы жүздің биін анықта 2.Ұлы жүздің биін анықта А.Төле би В.Әйтеке би  А.Төле би В.Әйтеке би  С.Жиренше Д.Қазыбек би С.Жиренше Д.Қазыбек би Е. Жәнібек би. Е. Жәнібек би. 3. Зат есім құрамына қарай қалай  3. Зат есім құрамына қарай қалай  бөлінеді? бөлінеді? А. жалпы,жалқы  А. жалпы,жалқы  В. деректі,дерексіз В. деректі,дерексіз С.Жанды, жансыз С.Жанды, жансыз Д.дара, күрделі Д.дара, күрделі Е. сапалы, қатысты Е. сапалы, қатысты 4. Реторика дегеніміз не? 4. Реторика дегеніміз не? А. Сөз мәнері В.шешендік А. Сөз мәнері В.шешендік С.Шешендік өнер Д.Шешендік сөз С.Шешендік өнер Д.Шешендік сөз Е.Мақал –мәтелдер. Е.Мақал –мәтелдер. тест тест 5. “Жеті жарғыны” жазғандардың бірі­ ... 5. “Жеті жарғыны” жазғандардың бірі­ ... А. Әл­Фараби В. Абай А. Әл­Фараби В. Абай С. Қазыбек би Д. Сырым би С. Қазыбек би Д. Сырым би Е. Халық Е. Халық 6. Ашық буынды анықта. 6. Ашық буынды анықта. А. Әдеп В. Тәрбие С. Білім А. Әдеп В. Тәрбие С. Білім Д. Ана Е. Шешен. Д. Ана Е. Шешен. 7. Тұрақты сөз тіркесін анықта 7. Тұрақты сөз тіркесін анықта А. Сабақ кестесі В. Су жүрек А. Сабақ кестесі В. Су жүрек С. Дала жылы Д. Жүріп келеді С. Дала жылы Д. Жүріп келеді Е. Қандай тамаша! Е. Қандай тамаша! 8. Үстеудің сұрақтарын анықта 8. Үстеудің сұрақтарын анықта А. Қалай? В. Кім? С. Не істеді? Д.не? Е.  А. Қалай? В. Кім? С. Не істеді? Д.не? Е.  Қандай? Қандай? 9. Сөйлемге тиісті есімдікті қой 9. Сөйлемге тиісті есімдікті қой ... кешке кітап оқыды. ... кешке кітап оқыды. А. Мен В. Сен С. Сіз Д.Олар Е. Оның А. Мен В. Сен С. Сіз Д.Олар Е. Оның 10. Қазақ тілінде неше сөз табы бар? 10. Қазақ тілінде неше сөз табы бар? А.5.     В.6   С.7   Д.8     Е.9 А.5.     В.6   С.7   Д.8     Е.9

Тест жауаптары Тест жауаптары  ““5” – 10­9    5” – 10­9     ““4” – 8­7  4” – 8­7   ““3” – 7­6 3” – 7­6  ““2” – 6­0  2” – 6­0   1. В1. В  2. А2. А  3. Д3. Д  4. С4. С  5. С5. С  6. Д6. Д  7. В7. В  8. А8. А  9.  д9.  д  10.Е10.Е

Сабақты қорытындылау: Сабақты қорытындылау: Ей, перзентім, білгенің жөн адам үш түрлі   болады. Адамның бірінші түрі ­ біледі және білген сайын  білгісі келеді,бұлар ғалымдар тобына жатады.  Бұлардың айтқанына риза болу керек. Екінші түрі – біледі, біле тұра “білмеймін” дейді.  Бұлар ұйқыдағы зұлымдар, олардан сақ болған  жөн. Үшіншісі – білмейді және білгеннің тілін алмайды.  Олар ессіз надандар. Бұлар аулақ жүру керек.                                                                                                                                             (Қайқауыс)

Рахмет.