ШЖМ-тің бастауыш сыныптар мұғалімдеріне арналған.Әдістемелік оқу құралы

ШЖМ­тің бастауыш сыныптар мұғалімдеріне арналған Әдістемелік   оқу  құралы Ұсынылып   отырған   әдістемелік   құралда   тақырыптық   оқыту  прициптері негізінде   оқытудың   жаңа   әдіс­тәсілдерін   меңгеру,   әдістемелік   жұмыстарды ұйымдастыру жолдары туралы нақты нұсқаулар берілген.  Қазақстан   Республикасында   шағын   жинақты   мектептерді   (бұдан   әрі   ­ ШЖМ) дамытудың 2010­2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы құжатын басшылыққа ала  отырып  жасалды. Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарына арналған пәндік сабақ жоспарларының үлгілері ұсынылған.  Бұл әдістемелік құрал шағын жинақты мектеп мұғалімдеріне арналған.                             2015   оқу жылы Кіріспе Қазақстан   Республикасында   шағын   жинақты   мектептерді   (бұдан   әрі   ­ ШЖМ) дамытудың 2010­2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі ­ Тұжырымдама) шағын  жинақты  мектептерді дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың жалпы стратегиясын, мақсаты мен міндеттерін, білім беру процесінің мазмұны мен технологияларын, оларды іске асыруды дамыту мен шарттарының негізгі бағыттарын айқындайтын құжат болып табылады. Тұжырымдама   Қазақстан   Республикасының   Конституциясымен,   «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарымен, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейін стратегиялық   даму   жоспарымен,   Қазақстан   Республикасында   білім   беруді дамытудың   2020   жылға   дейінгі   мемлекеттік   бағдарламасымен   айқындалған білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының негізгі принциптерін дамытады. Бұл   тұжырымдама   қолданыстағы   білім   туралы   нормативтік­құқықтық құжаттармен   қатар   әрбір   білім   алушының   сапалы   білім   алудағы конституциялық   құқығын   іске   асыруына   жағдай   жасау   бойынша   шаралар кешенін әзірлеу үшін негіз болып табылады. Тұжырымдама   жалпыұлттық   басымдық   ретінде   шағын   жинақты мектептерді дамытуды айқындайды және Қазақстан Республикасын дамытудың мемлекеттік бағдарламасына және қолданыстағы заңнамаларға өзгерістер мен толықтырулар  енгізуді қалыптастырады.  Алғы сөз Қазіргі   таңда   қоғамда   болып   жатқан   елеулі   өзгерістер   білім   беру жүйесінен   тыс   өтпейтіні   белгілі.   Білім   беру   саласындағы   басты   мақсат   – еліміздің   әлеуметтік­экономикалық   және   саяси   өміріне   белсене   қатысуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлға дайындау, олай болса, шағын жинақты мектептердің   ұстанымы   да   осыған   келіп   саяды.   Бұл   мақсатты   орындауда шағын   жинақты   мектептердегі   оқыту   жүйесін   дамыту,   соның   ішінде   оқу­ әдістемелік   база   құру:   арнайы   бағдарламалар,   оқулықтар,   әдістемелік құралдар әзірлеу өзекті мәселелерді шешу қажет.  Шағын жинақты мектептердің өзіндік ерекшелігі мұғалім бір мезгілде екі, үш, кейде төрт сыныптың оқушыларымен қатар жұмыс істейді. Бұл ерекшелік оқу­тәрбие жұмыстарының өзгешелігін айқындайды. Бірнеше сыныппен қатар жұмыс істеу оқу­тәрбие жұмысына айтарлықтай қиындық   туғызады.   Шағын   жинақты   мектептердің   әлі   күнге   дейін   ШЖМ ерекшелігін   ескере   отырып   әзірлеген   қажетті   оқу­әдістемелік   құралдармен қамтамасыз   етілмеуі,   мұғалімдердің   барлығы   дерлік   мұндай   мектептерде жұмыс   істеуге   арнайы   дайындығы   жоқ   екендігі,   оқу­материалдық   базаның әлсіздігі   де   жағдайды   күрделендіре   түсуде.Сонымен   қатар   оқу бағдарламалары   барлық   типтегі   мектептер   оқушыларының   білім,   білік, дағдыларына бірдей талап қоятындықтан, шағын жинақты мектептердің білім сапасына, оқушылардың білім, білік, дағдылары мен олардың жалпы дамуына кері   әсерін   тигізуде.   Қолданыстағы   оқулықтар   мен   дидактикалық материалдар   шағын   жинақты   мектептердің   оқу   процесін   ұйымдастыру ерекшелігін   ескермейді   дағдыларын қалыптастыруға   көмектесетін   оқушылардың   өзіндік   жұмыстарын   жүргізуге   және   қажетті   білім,   білік, бағытталмаған. ШЖМ үшін әдістемелік құралдар әзірлеу ШЖМ жағдайында оқу­тәрбие жұмысының тиімділігін арттыратыны сөзсіз. Шағын жинақты мектептерде оқытуды   тиімді ұйымдастыруда сабақтың мынадай  түрлері   бар:  атап айтсақ, бірпәндік  және  біртақырыптық  оқытуға негізделген   сабақтар.   Шағын   жинақты   мектепте   оқу   үдерісінің   тиімділігін арттыруда   біртақырыптық   сабақтар   ұйымдастырудың   маңызы   зор. Біріктірілген   сыныптарда   біртақырыптық   оқытудың   мақсат­міндеттері төмендегідей:  бірнеше   сыныптағы   мазмұны   ұқсас   тақырыптарды   кіріктіру   арқылы жүйелі білім беру;  сабақты   тиімді   әдіс­тәсілдер   негізінде   ұйымдастыру   арқылы   мұғалім қызметін оңтайландыру және уақытын үнемдеу;  әртүрлі   жастағы   оқушылардың   мазмұны   ұқсас   материалды   біріге отырып меңгеруіне жағдай туғызу. Біртақырыптық сабақтардың тиімділігі мынада:   оқушылар   әртүрлі   сыныпта   оқығанымен,   олардың   назарын   бір тақырыптың мазмұнына аударуға мүмкіндік жасалады;  жоғары сынып оқушыларының өткен сыныптағы білімдерін жаңғыртуға және жетілдіруге, ал төменгі сынып оқушыларын осы тақырып төңірегінде оза оқытуға мүмкіндік туады;  мұғалім   бір   мезгілде   әртүрлі   жастағы   балалармен   бір   бағыттағы сабақты ұйымдастыру арқылы оқушылардың бір­біріне көмектесіп, ұжымдық қарым­қатынасқа   түсуіне   жағдай   жасайды,   оларды   ынтымақтастыққа, ұйымшылдыққа баулиды;  оқушылардың бірін­бірі тексеруі және бағалауы жүзеге асады, үлкен сынып   оқушысы   төменгі   сыныптың   жұмысын   тексеріп   бағалау   арқылы   өз білімінің сапасын анықтай алады. Осыған орай, бұл үлгідегі мектептер, мүмкіндігінше, бірнеше сыныптың оқу   материалын   біртақырыптық   жүйеге   ыңғайластыруы   және   соған   сәйкес оқытудың тиімді әдіс­тәсілдерін таңдау керек. 1Біріктірілген   сыныптардағы   біртақырыптық   сабақтардың ерекшеліктері Шағын жинақты мектептің оқу үдерісін ұйымдастыруда бірқатар қиындықтар кездесетіні жасырын емес. Өйткені бұл үлгідегі мектепте мұғалім бір мезгілде екі сыныппен қатар жұмыс істейтіндіктен, сабақтың өзіндік ерекшелігі болады. Осы ерекшелікке байланысты оқу үдерісі бір мезгілде екі сыныпта бірдей ұйымдастырылады. Сондықтан екі, үш сыныптың бір мезгілде қатар оқытылуы оқушыларға да, мұғалімге де психологиялық және әдістемелік тұрғыдан қолайсыздық туғызады. Шағын жинақты мектептердегі оқу үдерісін ұйымдастырудың тиімділігі төмендегі жағдайларға байланысты: сыныптарды бiрiктiрудiң педагогикалық ұтымдылығы мен дұрыстығы; сабақ кестелерiнiң оңтайлы жасалуы; тәрбие   мен   оқытудың   тиiмдi   әдiстерi   мен   түрлерiн   таңдау,   оларды оқыту үдерiсінде дұрыс үйлестiру және ұтымды пайдалану; сабақтың   белгiленген   мақсатқа   сай   неғұрлым   тиiмдi   құрылуынын оқу­тәрбие   жұмысының   сабақ   үстіндегі   және   сабақтан   тыс   түрлерiн анықтау; дұрыс үйлестiру;           оқушылардың өзiндiк жұмысы мен мұғалім басшылығымен атқаратын жұмысының ұтымды алмастырылуы; қалыптастыруға баса назар аудару; оқушылардың бойында бiлiм алу және өздiгiнен оқып бiлу дағдыларын оқушылардың   бiлiмі   мен   тәрбиелілік   деңгейлерi   дамуының   ғылыми диагностикасы; оқушылардың бiлiм, бiлiктерiн iзгiлiктi педагогикалық ұстанымдарға негiзделген жүйелi бақылау. Екі, үш сыныппен жүргізілетін сабақ сапалы болуы үшін сабақ кестесінде пәндерді қалай болса солай қоса салуға болмайды. Екі сыныпта екі түрлі пәнді жүргізгеннен гөрі сабақты бір пән бойынша өткізген жеңіл болатынын тәжірибе көрсетіп отыр. Өйткені пәндерді біріктіріп жүргізгенде, мұғалім білімнің бір саласынан екінші бір саласына көшпей, оның назары бір пәнге бағытталады. Бірпәндік оқыту жүйесі іс жүзінде біртақырыптық сабақтар жүргізуге мүмкіндік беретінін атап өткен жөн. Қазіргі шағын жинақты мектеп тәжірибесінде мұндай сабақтарды ұйымдастырудың тиімділігі арта түсуде. Осыған   орай,     шағын   жинақты   мектеп   мұғалімдері   оқыту   үдерісін мүмкіндігінше біртақырыптық жүйеде құрастырғаны дұрыс. Өйткені белгілі бір ортақ тақырып бойынша барлық сыныпқа бірдей бір мезгілде түсіндірген мұғалімге де, оқушыларға да тиімді. Біртақырыптық сабақтар дегеніміз – бір пән   ішіндегі   мазмұны   ұқсас   тақырыптарды   екі   сыныпта   қатарынан оқыту.Біртақырыптық   сабақтарды   ұйымдастырудың   бірқатар   артықшылығы қарастырылды.  Біріншіден, шағын жинақты мектеп төменгі сынып оқушыларының оқуға деген ықыласын табысты дамытуға жағдай жасайды. Екіншіден,   біртақырыптық   сабақтарды   өткізгенде,   оқушылардың   оқу әрекетін табысты жоспарлау білігі, бір­бірін тексеру немесе өзін­өзі бақылау кезінде   жұмыстың   барысын   бақылау,   яғни   оқушыны   өзіндік   жұмыстарға даярлығын анықтайтын біліктер қалыптасады. Үшіншіден,   біртақырыптық   сабақтар   оқушының   сөйлеу   мәдениетін қалыптастырады,   жолдастарының   жауаптарын   тыңдау,   диалог   жүргізу мәдениетінеүйретеді,   сөйлеу   қабілеттерін   дамытады.   Осыған   байланысты сөйлеу   қарым­қатынасының   аясы   кеңейеді,   бұл,   әсіресе,   шағын   жинақты мектептер жағдайында өте маңызды.  Төртіншіден,   біртақырыптық   сабақтар   практикалық   және   оқу әрекеттерінде   ұжымда   жұмыс   істей   білуге,   басқа   оқушылардың   пікіріне құрметпен қарауға, өз пікірін дәлелдеуге мүмкіндік береді. Әрбір сыныппен тақырып   бойынша   жүргізілетін   сабақтар   оқу   материалы   мазмұнының күрделілігімен анықталады. Әрине,   біртақырыптық   сабақтарды   әзірлеу   және   өткізу   мұғалімнен педагогикалық   шеберлікті   талап   етеді.   Бұл   жерде,   бір   жағынан,   оқу материалын   жоспарлау   жұмысы   тұрса,   екінші   жағынан,   сабақ   құрылымын жетілдіру   және   оны   ұйымдастыру   жұмысы   тұрады.   Оқушылардың белсенділігі,   ең   бірінші   кезекте,   сабақ   кезеңдерінің   реттілігін   қатаң сақтауынан емес, сабақты тақырып бойынша жоспарлап, оны әрбір сабаққа сәйкес мақсаты нақты анықталған жағдайда көрінеді.   Біртақырыптық сабақтарды жоспарлау оқу бағдарламасының белгілі бір тақырыбы немесе тарауы бойынша өтілетін сабақтар мен сабақтан тыс оқу жүйесіндегі   оқу­тәрбие   үрдісі   білім   беру,   дамыту   және   тәрбие   беру қызметтерін   іске   асыруының   қолайлы   жолдарын   анықтау   үшін   қажет.   Бұл жүйеге   негізгі   дидактикалық   мақсатына   байланысты   сабақтың   әр   алуан тұрпаты және түрлерімен қоса, оқушылардың сыныптан тыс және оқудан тыс жұмыстарының   басқа   түрлері   де   кіреді.   Шағын   жинақты   мектепте біртақырыптық жоспарлаудың ойдағыдай іске асырылуы, көбінесе, мұғалімнің оқушылар нені білуі керек, қалай оқыту керек, т.б. мәселелерді қаншалықты терең   ойластырғанына   байланысты.   Сондықтан   мұғалім   біртақырыптық жоспарлауды пәннің оқу бағдарламасымен, білім беру стандартымен мұқият танысудан,   пәнді   оқыту   кезіндегі   және   берілген   тақырып   бойынша дидактикалық   міндеттерді   шешудегі   негізгі   тәрбиелік   мақсаттарды   және оқушыларды дамыту мақсаттарын анықтаудан бастауы қажет. Біртақырыптық сабақты жоспарлау – бұл мұғалімнің сабаққа тиянақты дайындығының көрінісі, яғни сабақты жоспарлау, тақырыптық жоспарлауды әрбір   жеке   сабаққа   сәйкес   нақтыландыру,   сабақтың   негізгі   мазмұны   мен бағыты анықталғаннан кейін сабақтың жоспары мен қысқаша мазмұнын терең ойластыру мен құрастыру. Сабақ жоспары мұғалімнің жұмыс тәжірибесіне, кәсіби біліктілігіне, педагогикалық шеберлігінің деңгейіне қарамастан, әрбір мұғалім   үшін   қажет.   Сабақтың   жоспары   тақырыптық   жоспар,   бағдарлама мазмұны негізінде мұғалімнің оқушыларды және олардың дайындық деңгейіне қарай   құрастырылады.   Сабақты   жоспарлауда   және   оны   өткізу технологияларын   дайындауда   екі   өзара   байланысты   бөліктер   бар:   сабақ мақсатын, оның әрбір қадамын терең ойластыру қажет. Әдістемелік құралдың соңында  пән ішіндегі мазмұны ұқсас тақырыптарды оқытуға арналған сабақ үлгілері ұсынылған. Біріктірілген сыныптардағы біртақырыптық сабақты жоспарлауға қажетті ұстанымдар: 1. Әртүрлі жастағы оқушыларды оқыту міндеттері, мазмұны мен оқыту құралдарының кірігуі мен саралануы. Әр сынып оқушыларында түрлі деңгейде меңгерілетін сұрақтар, құбылыстар мен түсініктер туралы ортақ ұғым болуы.  2. Оқушылардың   оқу   әрекетін   ұйымдастыру  –   бірқатар   педагогикалық қызметтерді жоғары сынып оқушысының атқаруы (бақылау, жаңа материалды түсіндіру,   қиындықтарды   жеңуде   төменгі   сынып   оқушыларына   көмектесу). Дайындық жұмыстары: ақыл­кеңесшілерді іріктеу, ақыл­кеңес беру, олардың әрекетінің маңыздылығын көрсету, атқаратын қызметтерді бөлу, сабаққа және сабақ үстіндегі дайындық кезеңінде тапсырмалар беру. 3. Өзара оқыту. Өзара бір­бірін оқыту процесінде оқу әрекеттері және қарым­қатынасы   арқылы   білім,   білік,   дағдыларын   меңгеру   негізі.   Оқыту кезінде мұғалім рөлін атқара отырып, оқушы ақпаратты беріп қана қоймайды, қарым­қатынас жасауда өз білімін өзектендіреді. 4. Өзара әрекет ету еркіндігі. Оқушылардың ортақ әрекеті мен қарым­ қатынасын   ұйымдастыру   сыныптағы   барлық   оқушыларға   жағымды   қарым­ қатынас жасау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. 5. Әртүрлі   жастағы   оқушылардың   өзара   әрекетін   реттеу.   Әртүрлі жастағы оқушылардың ортақ әрекетінің мазмұны мен формалары, сондай­ақ олардың   бірге   жұмыс   істеуіне   ынталандыратын   тәсілдер   мен құралдардыңтаңдалуы.   Әрқайсысына   ортақ   мақсатты   меңгеруге   және   одан жеке өзіне мән іздеугекөмектесуі; ортақ нәтижеге жету және тұлғаның жеке жетістіктерін   дамыту   үшін   әрекеттердің   маңыздылығын   қарастыруы;   оқу үстіндегі   және   оқудан   тыс   әрекеттеріндегі   оқушылардың   өзара   әрекетінің тәжірибесін ескере отырып, жоғары және төменгі сынып оқушыларының өзара әрекетінің   түрлі   әдістері   мен   формаларын   қолдануы.   Әрекеттің   мазмұнын, сабақтың әр кезеңіндегі жоғары және төменгі сынып оқушыларының рөлін, қызметін нақты анықтауы. Біріктірілген   сыныптарда   сабақты   жоспарлауда   төмендегі   жайттарды ескеру қажет:   артық жүктемеден қашу (оқу еңбегіне уақытты қысқарту есебінен, ең алдымен, оқу материалының мазмұны мен көлемін қатаң іріктеуден); бастауыш мектеп сабақтарында кемінде 2­3 рет үзілістер (жаттығулар) оқушылардың өзіндік жұмысын міндетті түрде қосу; оқушылардың   өзіндік   жұмысының   көлемі   мұғалімнің   басқа   сынып жасау;   оқушыларымен орындалатын жұмысына тәуелділігін;  шағын   жинақты   мектептегі   сабақ   екі   бөліктің   алма­кезек   ауысып отыруынан   құрылатынын:   мұғалімнің   басқаруымен   және   оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары;  оқушылардың   жұмысын   кезектесіп   орындалуы   мұғалімнің басқаруымен жүргізу қажеттілігі, оқушылардың өзіндік жұмысына арналған үлестіру материалдарының кез келген түрін қолдану. Әртүрлі   жастағы   оқушылардың   ортақ   әрекетін   ұйымдастыру   және   ынталандыру тәсілдері: ортақ   мәселелер   мен   міндеттерді   барлығына   бірдей   түсінікті   және қызықты етіп қою; ізденімдік тапсырмалар қолдану, іздендіру жағдаятын құру;   шығармашылық тапсырмалар орындату;  орындалған   тапсырмалардың   нәтижелерін   бірге   талқылау,   ойын элементтерін қолдану, сайыстар өткізу. Біріктірілген   сыныптарда   біртақырыптық   сабақтарды     ұйымдастыру мазмұны   ұқсас   тақырыптарды   пәнішілік   және   пәнаралық   кіріктіре   оқыту арқылы жүзеге асырылады. Мазмұны ұқсас тақырыптарды пәнішілік кіріктіре оқытуда   жаңа   тақырыптар   екі   сыныпқа   ортақ   түсіндіріледі   де,   жаңа   оқу материалын бекіту барысында жаттығулары дараланып, өзіндік жұмыстар мен деңгейлік тапсырмалар беріледі.  Ал   пәнаралық   кіріктіре   оқытудабілім   мазмұнының   жүйелілігін   сақтай отырып,   бір   сыныпта   бірнеше   пән   бойынша   мазмұны   ұқсас   тақырыптарды кіріктіре оқыту жүзеге асырылады. Мұнда екі пәндегі жаңа тақырып (мысалы, биология   және   химия,   т.б.   пәндерді   кіріктіре   оқытуда)мазмұны   ұқсас болғандықтан сыныпқа ортақ түсіндіріліп, оқушылардың әр пән ерекшклігіне сәйкес өзіндік жұмыстармен ұштастырылады.  Кіріктіру – тығыз байланысқан бір бүтінді жасаудың нәтижесі. Оқытуда бұл түрлі пәндердің элементтерін (тақырып, бөлім), ғылыми түсініктерін және таным   әдістерін   біріктіру   пәнаралық   байланысты   шешу   арқылы   жүзеге асады.Әдебиеттерде,   мысалы,   бастауыш   сыныптағы   табиғаттану,   жоғары сыныптағы жаратылыстану пәндерімен келтірілген. Соңғысы биология, химия, физикамен біріктірілген. Олар осы пәндердің үйлестірілген мазмұнына сәйкес бір пәнде логикалық құрылымымен беріледі. Үйлестіру   –   өтілетін   ұғымдар   мен   құбылыстар   және   олардың   оқу танымдылығы мен уақыттары ортақ туыстас пәндердің оқу бағдарламаларын ыңғайластыру (пәнаралық байланыстың тар мағынасы). Оқытудағы   осы   бірлікті   жүзеге   асыру   –   оқушының   дүниетанымын қалыптастыруға бағытталған кешенді бағыттың педагогикалық шарттарының бірі.   Кешендік   бағыт   және   оқытудың   тәрбиелік   міндеті   жайлы   ұстаным пәнаралық   байланыстың   тәрбиелік   рөлін   күшейтеді.   Бұл,   әсіресе, гуманитарлық пәндер төңірегінде айқын көрінеді. Қорыта   келгенде,   мұғалім   жұмысының   табысты   болуы   оқушылардың жалпы   дайындығына,   олардың   жас   ерекшелігіне,   сабаққа   керекті   құрал­ жабдықтардың, оқу материалының ерекшелігіне, оқушылардың оқу­танымдық, әрекетін ұйымдастыра алуына, оқу жұмысында проблемалық сұрақтарды қоя білуіне,сондай­ақ мұғалімнің басшылығымен орындалатын және оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарының арақатынасына тікелей байланысты. 2   Біріктірілген   сыныптардағы   біртақырыптық   сабақтардың құрылымы Біріктірілген сыныптарда сабақ ұйымдастыруда деңгейлеп­саралап оқыту,   дамыта   оқыту, оқушылардың   өзіндік   жұмысын   ұйымдастыру, ынтымақтастықта   оқыту,   ақпараттық­коммуникациялық   технологиялар негізінде,   оқыту   технологиялары   қолданылады.  Біртақырыптық   сабақтар, негізінен, дамыта оқыту технологиясы арқылы жүзеге асырылады.  Дамыта оқытудыңтиімділігі – мұғалім мен оқушы арасында тең қарым­ қатынас орнайды. Өйткені, дамыта оқытуда мұғалім дайын білімді түсіндіріп беруші,   танымдық   іс­әрекетті ұйымдастырушы   ретінде   көрінеді.   Бұлай   оқыту   бала   интеллектісінің   көзін ашып, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады.    бағалаушы   ғана   емес,   бақылаушы, Дамыта оқытудың басты ұстанымдары төмендегідей[1]:   сабақтың құрылымын проблемалық сабақ ретінде құру ұстанымы; оқушылардың   ойлау   қызметін   белсендіруде   көрнекі­нақты, практикалық, көрнекі­бейнелі, дерексіз, абстрактілік, теориялық сияқты түрлі ой операциялары мен амалдарын қолдана отырып, сапалы түрде теориялық ойлау қабілеттерін дамыту ұстанымы;  пәнді   оқытуда   жеке   және   саралай   оқыту   талаптарын   ескеру оқушылардың   тілдік   құбылысты   оқып­меңгеруіндегі   ой қызметінің   қадамдық,   сатылық,   алгоритмдік,   эвристикалық,   проблемалық, шығармашылық қызмет түрлерін қалыптастыруұстанымы; оқытудың тарихилылығы ұстанымы; оқытудың ғылымилылығы мен жүйелілігі ұстанымы.   Осы   ұстанымдар   негізінде   пәнді   дамыта   оқыту   әдіс­тәсілдері   және оқытудың   негізгі   формалары,   сабақ   пен   сабақтан   тыс   жұмыстардың құрылымы,   оқушылардың   ізденімдік   қабілетін   дамытуға   арналған   басқа   да жұмыс түрлері анықталады.  Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарындағы дамыта оқыту технологиясы   негізінде   ұйымдастырылатын   біртақырыптық   сабақтың құрылымы, негізінен,3 бөлімнен, 3 кезеңнен тұрады. Енді сол құрылымның әр бөлігіне жеке тоқталайық (1­кесте). 1­кесте – Біріктірілген сыныптардағы біртақырыптық сабақтың құрылымы ұстанымы;    І Кіріктірілген бөлім Бағдарлау – мотивациялық кезең Бұл  кезеңде   мұғалім   екі  сыныпқа   қатар   үй   тапсырмасын   тексеру   және   жаңа сабақты түсіндіру мақсатында оқушылардың қызығушылығын, арттыратындай, екі сыныптың оқушыларына ортақ тапсырма орындатады және жаңа тақырыптың міндеттері айтылып, түсіндіріледі. Мұғалім тарапынан оқушылардың білімін теңдестіру мақсатында өткен тақырып пен жаңа тақырыпты байланыстыратындай проблемалық жағдаяттар тудырып, сұрақтар   мен   тапсырмалар   беріледі.   Оқушылар   берілген   тапсырмаларды орындау арқылы ойтүйін жасап, жаңа сабаққа байланысты өзіндік пікірін айтуға және оны дәлелдеуге үйренеді. ІІ Сараланған бөлім Операциялық­орындаушылық кезең Бұл   кезеңде   оқушылардың   өзіндік   жұмыстарын   ұйымдастыруға   аса   көңіл бөлінеді.   Өйткені   шағын   жинақты   мектептің   біріктірілген   сыныптарында оқушылардың   өзіндік   жұмысын   ұйымдастыру,   сабақтың   негізгі   бөлігі   болып табылады. Сондықтан бұл кезеңде тапсырмалар әр сыныптағы оқушыға жеке беріліп, олардың өзіндік жұмыс жасауына бағытталады. Оқушының   өздігінен   орындайтын жұмыстары ІІІ Кіріктірілген бөлім Рефлексиялық­бағалау кезеңі Бұл кезеңде екі сыныпқа да тақырыпты бекітуге бағытталған ортақ тапсырмалар беріледі.   түрлі   жаттығулар   және   тест тапсырмаларынан   тұрады.  Әр   тапсырманың   жауабы  тексеріліп,  жинаған   ұпай санына байланысты оқушының өзін­өзі бағалауына мүмкіндік жасалады Мұғалім   басшылығымен   орындалатын тапсырмалар   Бұл   рефлексиялық   ойын, Шағын   жинақты   мектепте   оқушылардың   жас   ерекшеліктері,   олардың сабаққа даярлығы сабақ құрылымына әсерін тигізбей қоймайды. Осы орайда біріктірілген сыныптарда оқу үрдісін ұйымдастыруда «сабақтың құрылымы қандай болу керек?» деген сұрақ туындайды. Сабақ   құрылымында   барлық   сыныптарға   ортақ   кезеңде   мұғалімнің   Сабақтың басқаруымен   орындалатын   жұмыс   басты   орын   алады. басындағыортақ   кезеңде   ұйымдастырушылық   жұмыстар   атқарылады: жұмысқа дайындау, жұмыс жоспарын, сабақтың мақсатын хабарлау, алдыңғы сабақта   өткен   материалды   қайталау.   Оқу   пәндерін   біртақырыптық жоспарлауда ауызша есептеу, сөздік диктанттары, ережелерді қайталау, т.б. жұмыстарды ұйымдастыруға болады. Сабақтың ортасындағы ортақ кезеңде бастауыш   мектеп   оқушыларына   үзіліс   (жаттығулар)   жасатуға   болады.   Оқу жоспарында   ауызша   жылдам   сұрақ­жауап   немесе   рөлдік   ойындар ұйымдастыруға мүмкіндік жасау қажет. Сабақтың соңындағы ортақ кезеңде нәтижелерді   қорытындылау   жұмыстары   жүргізіледі:   сабақ   жоспарының орындалуын талдау, жұмысты ауызша бағалау, үй тапсырмасын түсіндіру. Мұғалім, алдымен, екі сыныпқа ортақ ұйымдастырушылық жұмыстарды атқарған   соң,   жаңа   материалды   түсіндіреді.   Содан   соң   бір   сыныптың оқушыларымен жұмыс жасау үшін екінші сыныптың оқушыларына пайдалы жұмыс   беріп,   оны   өз   бетінше   орындауға   тапсырма   береді.   Бір   сыныптың оқушылары оқу тапсырмаларын өз беттерінше орындау барысында мұғалім өткен тақырыпты сұрап, жаңа материалды пысықтау жұмыстарын жүргізеді, сондай­ақ   екінші   сынып   оқушыларына   өздік   жұмыстары   үшін   кезекті тапсырмаларды түсіндіреді. Осыған байланысты мұндай, сабақтардың бірінші ерекшелігі:   оқушылардың   өздік   жұмысы   қалыпты   оқу   әрекетінің   шартына айналады   және   шағын   жинақты   мектептің   біріктірілген   сыныптарында сабақтың   міндетті   компоненті   болып   табылады.   Осыдан   сабақтың   екінші ерекшелігі   шығады:   жұмысты   мұғалімнің   тікелей   басшылығымен   кезектесе орындауы, мұғаліммен жұмыс және мұғалімнің тапсырмасын орындау немесе өз таңдауы бойынша өздік жұмысы. Үшінші ерекшелігі: жұмысты орындауға кететін өздік жұмысы мен уақыт көлемінің мұғалімнің басқа сыныппен жұмыс уақыты көлеміне тәуелділігі. Сабақ құрылымы екі компоненттің кезектесуінен көрінеді: МЖ – мұғаліммен жұмыс және ӨЖ – оқушылардың өзіндік жұмысы (МЖ­ӨЖ­МЖ­ӨЖ). Сабақ кезеңдерінің кезектесе келуі көптеген талаптарға байланысты:   кестенің   сипатына   (әр   пәнді   және   бірпәндік   сабақ),   оқу материалының мазмұнына, оқушылардың өздік жұмыс жасау білігіне, сондай­ ақ оқушылардың мүмкіндіктеріне. Шағын жинақты мектептегі сабақ мұғалімі ұстанымы     2­3,   кей   жағдай   4  сыныпқа   дейінбіріктіріледі.  45   минут   бойы   мұғалім   бір сабақтан екіншісіне, не болмаса үшіншісіне көшеді – осылайша бірнеше рет жалғасады.   Оқушы   тұрғысынан   да   сабақ   әдеттегі   сабақтан   ерекшеленеді: үзілмелілігімен, назарды бір тақырыптың мазмұнына аударуымен. Бала үшін бұл өте қиын, дегенмен шағын жинақты мектеп осы міндетті жүзеге асырып келеді.   Шағын   жинақты   мектеп   оқушылары   назарды   тақырыпқа шоғырландыруымен, өзіндік жұмыс істеу білігімен ерекшеленеді. тұрғысынан нақты   сыныпқа   –   бір   Сабақтың жалпы құрылымы мынадай болуы мүмкін: 1­нұсқа: 1­кезең. Мұғалімнің басшылығымен орындалатын жұмыс. 2­кезең. Мұғаліммен жұмыс. Өзіндік жұмыс. 3­кезең. Өзіндік жұмыс. Мұғаліммен жұмыс. Өзіндік жұмыс. 4­кезең. Мұғалім басшылығымен орындалатын жұмыс (қорытындылау). 2­нұсқа: 1­кезең. Өзіндік жұмыс.Мұғаліммен жұмыс. 2­кезең. Мұғаліммен жұмыс.Өзіндік жұмыс. 3­кезең. Өзіндік жұмыс.Мұғаліммен жұмыс.  4­кезең. Мұғалім басшылығымен орындалатын жұмыс (қорытындылау). Жоғарыдағы сабақ құрылымының сызбасында мұғалімнің басшылығымен орындалатын   жұмыс   барлық   сыныпқа   ортақ.   Сабақтың   бастапқы   кезеңі ұйымдастырушылық кезеңнен тұрады: сабаққа көңіл аудару, тапсырмалар алу, сабақтың   жоспары   мен   мақсатын   хабарлау,   алдыңғы   өткен   тақырыпты қайталау (терминдер мен сөз тіркестерін айтып түсіндіру, яғни оқу пәндерінің лексикасын   меңгеру).   Кейде   жалпы   оқу   және   интеллектуалдық   біліктерді қалыптастыру бойынша түсіндірмелер беру, жаттығулар мен тапсырмаларды орындау: жоспарлау, нақты дереккөздерден алу.  Оқу  пәндерінің  бірпәндік  үйлесуі   кезінде:   әдебиеттік  оқу  –  әдебиеттік оқу, орыс тілі – орыс тілі, математика – математика, дүниетану – табиғаттану (бастауыш сыныптарда);   жұмыстың ортақ кезеңінде жоғарыда аталғандарға қосымша:   ауызша   санау;   сөздік   диктанты;   ескерту   және   түсіндіру диктанттары,   талдаудың   түрлері;   есептер   құру   жүргізіледі;   технология, еңбекке баулу сабақтарында – қауіпсіздік техникасы және қандай болмасын еңбек әрекеттерін орындау тәсілдері көрсетіледі. Сабақтың   жалпы   кезеңінде   оқушылардың   іс­әрекетін   ұйымдастыруда мұғалім әдістемелік қағиданы қатаң сақтауы тиіс, әдістеме бойынша барлық сыныпқа   сұрақтар   мен   тапсырмалар   беріледі,   оларға   төменгі   сынып оқушылары жауап береді.  Бір сыныптың оқушыларымен әңгімелескенде, мұғалім екінші сыныптың оқушыларына   олардың   жауаптарын   толықтыруға,   мысалдар   келтіруге мүмкіндік   береді.   Нәтижесінде,   жоғарыда   айтылғандай,   төменгі   сынып оқушыларында   өзіндік   пікір   қалыптасады,   жоғары   сынып   оқушыларының жауаптары, әрине, төменгі сынып оқушыларының дамуын ынталандырады.  Жоғары сынып оқушыларының білімі жан­жақты, толығырақ, сондықтан өзіне деген сенімі де жоғары. Сабақтың ортасындағы жалпы кезеңде денені босаңсытуға   арналған   жаттығулар   қосуға   болады   (барлығына   ортақ   дене шынықтыру жаттығулары). Сыныптарға   ортақ   сұрақ­жауап,   ертегілер   бойынша   ойын,   сахналық қойылымдар   ұйымдастыруға   болады.   Сабақтың   соңында   –   сабақты қорытындылау,   сабақ   жоспарының   орындалу­орындалмауын   талдау, оқушыларды бағалау, үйге берілетін тапсырманы түсіндіру секілді жұмыстар жүргізіледі. Осыған байланысты туындайтын қиындықтар мен мәселелерге қарамастан, қазіргі педагогикада үздік әдістерді қолданып, бағдарлама материалын сапалы өтуде біртақырыптық сабақтардың маңызы зор.  3Біріктірілген   сыныптарда   біртақырыптық   сабақтарды ұйымдастырудың әдіс­тәсілдері Қоғамда   болып   жатқан   әлеуметтік­экономикалық   өзгерістерге   сәйкес білім   беру   мақсаты   мен   міндеттері   оқушыларды   әлемдік   даму   деңгейіне сәйкес   келетін   белгілі   бір   біліммен   қаруландыруды   көздейді.   Осы   орайда шағын  жинақты мектеп мұғалімдері  оқушылардың жеке  ерекшеліктері  мен қабілеттерін   ескере   отырып,   оқытудың   тиімді   әдіс­тәсілдерінің   бар мүмкіндіктерін   қарастыру   қажет.   Ол   үшін   бір   сабақтың   үстінде   мұғалім әртүрлі   жастағы,   ойөрісі   мен   білім   дәрежесі   әртүрлі   оқушылармен   жұмыс жүргізеді, сондықтан ол балалардың психологиясын жақсы білуі тиіс. Оқытудың   әдіс­тәсілдері   көп   болғандықтан,   шағын   жинақты   мектепте қолдануға болатын бірқатар әдістерге сипаттама берілді. Қазіргі қоғамның негізгі талабы – оқушыларға ақпараттық білім негіздерін беру,   логикалық­құрылымдық   ойлау   қабілеттерін   дамыту   және   ақпараттық қоғамға бейімдеу.  Осы   орайда   логикалық­құрылымдық   әдіс   оқытудың   тұтас   жүйесін жобалай   отырып,   алға   қойған   мақсатқа   жетуді   көздейтін   педагогикалық процесс құруды, мұғалімге нәтижені талдап, түсіндіріп бере алатындай жүйе таңдап, құруды және оқушылармен жұмыс істеуде кездесетін қиындықтардың алдын   алып,   түзеу   жұмыстарының   жүйесін   жасауды   көздейді   Бұл   әдістің негізін   академик   В.М.Монаховтың   технологиясы   құрайды.   Әдістегі   негізгі объект   –тақырыптық­дидактикалық   модуль.   Мұнда   әр   пакеттің   өзінше қамтитын нақты мәселелері болады[2, 3]. Логикалық­құрылымдық әдіс оқытушының бір оқу жылында пайдаланатын әдістемелерді   жоспарлауына   көмектесіп,   төмендегідей   кезеңдер   жүзеге асырылады: 1­кезең –  нақты технологияға көзқарас жүйесін (тұжырымдаманы), оның мағлұмат   түрлері   мен   нақты   дидактикалық   модуль   шеңберіндегі технологиялық   процестің   соңғы   қорытындысын   өз   құрамында   сақтайтын «оқытудың жаңа әдісін теориялық тұрғыдан негіздеу» деп аталатын құжаттар жинағын (пакетті) зерттеп, дайындау; 2­кезең  –   «берілген   дидактикалық   модуль   шеңберіндегі   технологиялық атқару тәртібі» деп аталатын құжаттар жинағын дайындау; 3­кезең  – берілген дидактикалық модульге сай «мұғалімнің әдістемелік жабдықтары» атты құжаттар жинағын дайындау; 4­кезең  –   берілген   дидактикалық   модульге   сай   «технологиялық   жұмыс мақсатын іске асырудың қорытындыларын өлшеу әдістемесі мен белгілері» деген құжаттар жинағын дайындау;  5­кезең – «оқытудың жаңа әдіс­тәсілін меңгеру мәдениеті» атты құжаттар жинағын дайындау [4]. Логикалық­құрылымдық әдісті аз уақыт ішінде меңгеру мүмкін емес, ол мұғалімнің   педагогикалық   шеберлігіне,   әдістемелік   білім   деңгейі   мен   іс­ тәжірибесін жүйелі қолдануына байланысты. Белгілі бір дидактикалық модуль бойынша   оқытуды   бірнеше   рет   қайталаған   жағдайда   ғана   мұғалімнің әдістемелік   тұрғыдан   жетілуіне   мүмкіндік   туып,  пәнді   оқушыларға   саналы меңгертуді жүзеге асыруға болады. Оқытудың   әдістері,   формалары   және   құралдарының   пәнішілік интеграциясы   лексикалық,   практикалық   және   семинар   сабақтарын   жаңа деңгейде   ұйымдастыруды   қамтамасыз   етеді,   ол   үшін   мына   мәселелер   іске асырылуы қажет: ­   жеке   тапсырмаларды   құру   және   қарым­қатынас   формаларын   таңдап алуда тұлғалық сапаларды есепке ала отырып, оқушылардың танымдық  іс­ әрекетінің ұжымдық формаларын кеңінен пайдалану; ­   ұжымдық   және   жеке   оқу   іс­әрекетін   басқаруды   ұйымдастыру   үшін оқушыларда сәйкес дағдыларды қалыптастыру; ­   интерактивті,   проблемалық   оқытудың   әртүрлі   формалары   мен элементтерін   қолдану,   қазіргі   аудиовизуальды   құралдарды,   оқытудың техникалық, ақпараттық құралдарын қолдану; ­ мұғалімнің кәсіби даярлық мазмұнын жетілдіру. Интеграциялық   әдіс­тәсілдерді   пайдалану   болашақ   бастауыш   сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдіруге игі әсерін тигізеді. Ойын әдісі белсенді тұлғааралық қарым­қатынас арқылы өзін­өзі анықтау үшін   өте   қажет.   Әрбір   пәнді   оқыту   барысында   ойындарды   пайдалану мұғалімдерге өздерінің іскерлік сапалары мен тұлғалық қасиеттерін жақсы түсінуге мүмкіндік береді, себебі ойын арқылы өзара іс­әрекетке түсу кезінде олар   әртүрлі   келісімдерді,   қатынастарды   талқылайды,   іскерлік   құжаттарға қол   қояды,   келіссөздер   мен   кеңестер,   мәжілістер   мен   конференциялар жүргізеді, т.с.с. Ойын әдісі оқу процесін белсендіру және жетілдіру құралы ретінде мына жағдайларда қолданылады: ­ оқу пәнінің ұғымдарын, тақырыптарын және тұтас бөлімін меңгеру үшін дербес технология ретінде;  жалпы технологияның бір бөлігі ретінде; сабақ немесе оның бір бөлігі ретінде; сабақтан тыс жұмыста дербес технология ретінде. ­ ­ ­ Ойын   әдісі   педагогикалық   процесті   педагогикалық   ойындар   түрінде ұйымдастыру  әдіс­тәсілдерінің тобын құрайды. Педагогикалық ойындардың басқа   ойындардан   айырмашылығы   –   онда   нақты   оқыту   мақсаты   қойылып, соған сәйкес педагогикалық нәтиже болады және олар нақты түрде негізделіп, бөлініп көрсетіледі де, оқу­танымдық бағыттылығымен сипатталады [5; 6; 7]. Сыныпта оқушылар санының аз болуы «психологиялық бірсарындылыққа» әкеледі,   ал   бұл   өз   кезегінде   оқушылардың   оқуға   деген   қызығушылығын төмендетіп, олардың енжарлығын тудырады. Мұндай бірсарындылықтан қашу үшін   мұғалім   шағын   топтар   жұмысында   ойын   және   тренинг   әдістерін қолданады. Тренинг   әдісі  қарым­қатынас   жасау   барысында   мұғалімнің   тұлғааралық және   кәсіби   мінез­құлқын   жетілдіруді   көздейді.   Бұл   технология ынтымақтастықта   оқытуға   бағытталып,   «жай   ғана   бір   нәрселерді   бірге орындап   қана   қоймай,   бірге   оқу»   идеясын   да   іске   асырады.   Мұнда   оқып­ үйренетін   тақырып   (проблема)   бойынша   жұмыс   істеу   барысында   әр   топ (команда) мүшесінің басқа топ мүшелерімен үнемі өзара әрекет жасау арқылы өздігінше   жұмыс   істеуінің   нәтижесінде   қол   жеткізген   белгілі   бір   «топтық мақсатқа» және барлық топтың жетістігіне ерекше көңіл аударылады [8]. топта кез келген басқа серіктестермен өзара әрекетте болу; берілген   тапсырмаға   жауапкершілікпен   қарап,   белсенді   жұмыс Тренингтің негізгі талаптары: ­ ­ істеу; ­ ­ серіктестерімен сыйлы қатынаста болу; өз   жетістіктеріне   қарап, жетістіктеріне жауапкершілікті сезіну;   барлық   серіктестерінің,   топтық ­ топта бірлесіп жұмыс істеу – бұл күрделі және өте жауапкершілікті еңбек екенін толығымен саналы мойындау. Тренинг технологиясын пайдалануда оның ерекшеліктерін білу қажет: ­ топ мүшелерінің бір­біріне өзара тәуелділігі; ­   әрбір   топ   мүшесінің   және   жолдастарының   жетістіктері   үшін   жеке жауапкершілігінің болуы; ­ бірлескен оқу­танымдық, шығармашылық және топтағы басқа да жұмыс түрлерінің болуы: ­ топтағы оқушылардың іс­әрекетін әлеументтендіру; ­ топ жұмысын жалпы бағалау. Осы   ерекшеліктеріне   байланысты   тренинг   технологиялары   үш   негізгі принципке сүйенеді:  ­ барлығына ортақ марапат, яғни топ бірлесіп әрекет етуі нәтижесінде барлығына ортақ бір бағаға ие бола алады;  ­ әрбір топ мүшесінің жеке жауапкершілігі, яғни топтың жетістіктерге ие болуы немесе болмауы оның әрбір мүшесіне байланысты;  ­ жетістікке жетуде әрбір топ мүшесінің бірдей мүмкіндіктері, яғни әрбір топ мүшесінің өз тобына ұпай әперу мүмкіндігі бар. Жалпы,   тренинг   интерактивті   оқыту   әдісіне   жатады,   оның   бастауыш сынып   мұғалімдерінің   ғылыми   ойлау   стильдерінің   қалыптасуына,   қарым­ қатынас   жасау   біліктерін   дамытуға,   тілдік   қорын   байытуға,   ой­өрісін кеңейтуге әсері мол. Тренинг барысында «әр адамның өз пікірі бар, әркімнің идеясы қашан да «дұрыс»   қағидасына   сүйеніп,   оқушылардың   шығармашылықпен,   өздігінше жұмыс істеуіне мүмкіндік беріледі. Мұның өзі оқушылардың пікірлерін еркін айтуға және танымдық белсенділіктерін арттыруға септігін тигізеді.  Аталған жаңа педагогикалық әдіс­тәсілдердің басқа келешегі мол «кейс­ стади» (нақты оқу жағдаяттарын пайдалану арқылы оқыту), рефлексия (өзін­ өзі тану, өзіне­өзі баға беру әдісі және оқушылардың оқу материалын белсенді қабылдауын   қамтамасыз   ететін   педагогикалық   технология),  жобалау әдістерін қолдану арқылы оқыту технологияларын ерекше атап өтуге болады [8]. «Кейс стади» әдісін іске асыру мынадай кезеңдерді қамтиды: 1­кезең.  Жағдаят   жазылған   мәтінді   оқи   отырып,   оқушы   өздігінше проблеманың   мәнін   түсінуге,   жағдаятты   бағалау   үшін   өз   ұстанымын анықтауға, сұрақтарға жауап ойластыруға және проблеманы шешудің нақты жолдарын табуға тырысу керек. 2­кезең. Шағын топта жұмыс істеу. Оқушылар шағын топтарда (4­6 адам) кейстің негізін құрайтын проблемалар шеңберінде пікір алмасады, диалогтік қарым­қатынас және консенсус әдістері арқылы проблеманы бірлесіп шешеді. Бұл кезеңде «брейнсторминг» (ми шабулы), диалог және полилог, дискуссия, сөз таластыру болуы мүмкін. Топтық талқылаудан кейін проблеманы шешудің жолдарын баяндауға қабілетті санаткер көшбасшылар айқындалады.  3­кезең.  Жалпытоптық   талқылау   мұғалімнің   басшылығымен   өткізіледі. Ереже   бойынша   әрбір   топ   жағдаятта   баяндалған   проблемалар   шеңбері негізінде   өз   көзқарастарын   айтады.   Талқылаудың   ерекшелігі   –   мұғалім жауаптарға сапалы баға бермейді, әрбір айтылған пікір өзінше қабылданады. Жағдаятты   талдау   процесі   мұғалімнен   кең   ой­өрісті,   тіл   табыса   білу қабілетін,   бірнеше   ұқсас   пәндерден   білім   кешенін,   пікірталасты   жүргізу техникасын меңгеруді талап етеді [8, 9]. «Кейс стади» технологиясын кез келген пәнді оқыту барысында қолдануға болады.  Нақты   жағдаят   нақты   дұрыс   немесе   дұрыс   емес   жауапқа   ие   бола алмайды, ол тек оқу материалы қызметін атқарады, сол арқылы оқушылар талдауға, сөз сөйлеуге, пікір таластыруға, өз ойларын негіздеуге үйренеді. Рефлексия  оқытушының   педагогикалық   әрекетінің   табыстылығы   мен тиімділігіне   өзіндік  диагностика   жасау   әдісі,  белгілі   бір   педагогикалық құбылыс пен өмірлік жағдаятты еппен сезу құралы болып табылады. Рефлексия әдісін меңгерудің негізгі шарттары мыналар: педагогтің өз жұмысын толығымен беріліп істеуі; ­ өзінің ішкі даусын «қоса білуі»; ­ ­ өз әрекеттерін өзінше талдауға және оған психологиялық даярлығы болуы; ­ педагогикалық іс әрекеттің нәтижелеріне жауапкершіліктің болуы; ­ ­ кәсіби шебер болуға тырысуы; ішкі   әлемінің   (қырағылық,   қарапайымдылық,   т.б.)   белгілі   бір деңгейде дамуы; ­ сырттан алынған вербалды және вербалды емес ақпараттарды білу және мәнін түсіну. Рефлексия кезеңдері мынадай алгоритм түрінде беріледі: 1.   Педагогтің   санасына   жағдаятты,   жекеленген адамдардың,   педагогикалық   процеске   немесе   коммуникацияға қатынасушылардың   реакциясын   бағалауға   мүмкіндік   беретін   минуттық «тоқта» белгісі.   аудиторияның, 2. «Мен не істеп жатырмын?», «Осы сәтте не болып жатыр?», «Қалай істеу керек?» деген ойлардың жұмысын «іске қосу». 3.   Өзінің   санаткерлік,   эмоциялық   жағдайына   және   қарым­қатынас бойынша серіктестерінің жағдайына баға беру. 4. Инсайт (аяқ астынан шешім қабылдау, «қалай екенін ... білемін, әзірше білмеймін, бірақ ойланып тұрмын ...» деген сияқты күтпеген шығармашылық ойлардың туындауы). 5.   Шешім   қабылдау   (педагогикалық   процесте   –   сөйлеу   мәнері   мен қарқынының,   пікір   сипатының,   жұмыс   формасының,   жүріс­тұрыстың,   бет әліпетінің өзгеруі). 6. Педагогикалық импровизация [8, 10]. Шағын жинақты мектептер жұмысында оқытудың көптеген әдіс­тәсілдері ішінде жобалау әдісі ерекше орын алады. Бұл әдіс біріктірілген сыныптардың аражігі   білінбей,   екі   сабақтың   мазмұны   тұтасып   кететіндей   етіп ұйымдастыруға   көмектеседі.   Бұл   жерде   айта   кететін   жайт,   мұғалім   мен оқушы тең дәрежеде болуы керек. Ол үшін оқушылардың бойында өзіндік жұмыс   істеу   қабілеттері   болуы   тиіс.   Ал   бұл   талаптардың   бәріне   соңғы жылдары мектептерде кең қолданылып жүрген жобалау әдісі жауап береді.  Жобалау   әдісі   оқушылардың   танымдық,   шығармашылық   қабілеттерін дамытуға,   өз   бетінше   ізденуге,   ақпараттық   кеңістікке   бейімделу   білігіне негізделген. Жобалау әдісі, педагогикада жаңа құбылыс емес. Бұл әдіс отандық және шетелдік   дидактикаларда   қолданылып   келді.   Бастапқыда   оны   мәселелерді табу   әдісі   деп   атады.   Көптеген   ғалымдар   оқытуды   оқушының   белсенді әрекетіне құру керек дегенді пікірде болды. Жобалау   әдісі   оқушылардың   өзіндік   әрекетіне   (жеке,   жұптық,   топтық) бағытталған. Бұлайша келу ынтымақтастықта оқыту әдісімен үйлеседі. Бұл әдіс   қандай   да   бір   мәселені   шешуді   көздейді.   Жобалау   әдістерін   қолдану арқылы   оқыту   технологиясынан     басқа     да   әдістерді   толықтыру   ретінде пайдаланудың қолайлы екендігін мамандар дәлелдеп отыр [8, 11]. Жоба,   негізінен,   пәнаралық   сипатқа   ие   болып,   білімнің   әр   саласынан ақпаратты   байланыстырып   тұрады.   Сондықтан   ғалымдар   мұғалім   мен оқушылардың   әрекетінің   реті   мен   құрылымын   бөліп   көрсетеді.   Мысалы, төмендегідейжобалау әдістерін қолдану мүмкіндігін көрсетейік. 1­кезең  –  жобаны   дайындау.  Тақырып   пен   мақсатты   анықтау.   Бұл кезеңде оқушылар пәнді мұғаліммен бірге талқылай отырып, ақыл­кеңес алуы, соның негізінде мақсатты айқындауы қажет. Ал мұғалім зерттеудің келешегін ашып көрсете отырып, оқушыларды жігерлендіреді, ақыл­кеңес береді. Соның нәтижесінде тақырып пен мақсатты айқындайды.  2­кезең ­ жоспарлау. Осы тақырып бойынша оқушылардың ақпарат көзін, ақпаратты жинау және талдау тәсілдерін, есеп беру формаларын, нәтижелер мен процесті бағалау өлшемдері анықталады, рөлдерді (ақпаратшы, зерттеуші, хатшы, редактор, баяндамашы, референт, эксперт, т.б.) бөледі. Оқушылар   өзінше   жоспар   құрып,   міндеттерді   анықтайды.   Мұғалім тарапынан түзетулер енгізіліп, идеялар ұсынылады, нәтижені болжау жүзеге асырылады.  3­кезең  –  зерттеу.   Мұнда   оқушылар   берілген   тақырып   бойынша ақпараттар   жинап,   қойылған   міндеттердің   шешімін   табу   үшін   әрекеттер жасайды.   Мұғалімдерінен   сұхбат   алады,   сауалнамалар,   бақылаулар жүргізіледі,   анықтамалық,   ғылыми­педагогикалық   әдебиеттермен   жұмыс істейді, яғни оқушылар аралық міндеттерді шеше отырып, проблема бойынша зерттеулер   жүргізеді.   Мұғалім   тарапынан   үнемі   бақылау   жасалынып, керегінше көмек, ақыл­кеңес беріліп отырады. 4­кезеңде   зерттеу   нәтижелерін   жинақтау,   ақпаратты   талдау, қорытындылар құру және шығару жүзеге асырылады. 5­кезеңде  оқушылар шығармашылық есеп береді, нәтижелерді ұсынады. Есеп   беру   барысында   ауызша   және   қосымша   баяндамалар   жасалынады, рефераттар қорғалады, қабырға материалдары дайындалады, кітапша, қаттама шығарудың нәтижесінде жазбаша есеп беріледі, т.с.с. 6­кезең–   нәтижелер   мен   процеске   баға   беру.   Мұғалім   жобаға қатынасушылардың   рейтингісін   анықтауға   қатынасады.   Олардың   пікірін ескере отырып, келешекте зерттеулер жүргізуге, әсіресе зерттеушілік қабілеті болашағынан үміт күттіретін оқушыларды жігерлендіреді. Бұл   әдісті   кез   келген   пәнді   оқыту   барысында   қолдануға   болады.   Ең бастысы, олар жобалау әдісінің мынадай негізгі талаптарына жауап беруі тиіс: зерттеушілік,   шығармашылық   тұрғыдан   алғанда   неғұрлым   мәнді ­ проблемалардың­міндеттердің болуы; ­ ­ ­ алынатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық мәні; оқушылардың өзіндік (топтық, жұптық, жеке) әрекеті; жобаның мазмұндық бөлімін құру; ­ зерттеу әдістерін (проблема мен одан туындайтын зерттеу әдістерін талқылау,   соңғы   нәтижелерді   рәсімдеу,   алынған   мәліметтерді   талдау, қорытындылар шығару) таңдап алу және пайдалану [8, 12]. Л.В.Занковтың   пікірінше,   оқытудың   қандай   әдісі   болмасын,   оқушының жалпы   рухани   дамуын   қамтамасыз   етуі   қажет.   Жоғарыда   айтылғандар ойдағыдай   ұштасса,   балада   оқуға   деген   белгілі   жағымды   оқу   әрекеті қалыптасады.   Мысалы,   үздік   оқитын   бала   мен   үлгермейтін   баланың   оқу әрекетінде елеулі психологиялық айырмашылықтар бар.  Үздік оқитын балалар оқу міндеттерін шешуге белсене кірісіп, қалайда мақсатқа   жетудің   тиімді   тәсілдерін   ізденуге   тырысса,  үлгермейтін   балалар мұндай   жағдайда   өздерін   енжар   ұстап,   қиындықтардан   жалтаруға   даяр тұрады,   оларды   шешуге   күш   жұмсамай,   жеңіл   құтылғысы   келеді.   Оқуға үлгермейтіңдердің   бәріне   тән   ортақ   қасиеттер   бар,   олар:   өздігінен   оқу әрекетін   және   жалпы   психикалық   процестерін   (зейін,   есте   қалдыру,   ойлау және т.б.) дұрыс ұйымдастыра және басқара алмайды. Шағын   жинақты   мектептің   білім   беру   процесінде   мұғалім   жоғарыда аталған   оқытудың   әдіс­тәсілдерін   өзгертіп,   кәсіптік даярлықтарына   қойылатын   талаптар   деңгейін   көтергенде   ғана   оқу   тиімді болмақ.   жандандырып, 4   Біріктірілген   сыныптарда   пәндерді   оқытуда   біртақырыптық сабақтарды ұйымдастыру және өткізу әдістемесі Пәндерді   оқытуда   біртақырыптық   сабақтардың   педагогикалық мақсаттылығы сабақты тиімді ұйымдастыруға, сабақ уақытының көп бөлігін сынып   оқушыларымен   әңгімелесуге,   өзіндік   жұмыстар   ұйымдастыруға,   оны басқаруға   және   уақытында   қажетті   көмек   беруге   мүмкіндік   береді.   Шағын жинақты   мектептің   біріктірілген   сынып   оқушыларына   өткізілетін   сабақ құрылымының   басты   ерекшелігі   –   әрбір   сабақта   оқушылардың   өздігінен орындайтын жұмыстары міндетті түрде болуы тиіс.  Оқу үдерісі екі жақты үдеріс болғандықтан, оқушылардың өзіндік жұмысы міндетті   түрде   мұғалімнің   басшылығын,   сонымен   жасайтын   әрекетін   керек етеді. Осыған байланысты белгілі педагогтер мен психологтер оқушылардың өзіндік   жұмыстарының   негізгі   ерекшелігі   олардың   ықыласы   мен   өз   еркімен әрекет жасауына байланысты деп санайды. Өзіндік   жұмысты   ұйымдастырғанда,   оқытушы   оқушылардың   дара ерекшелігін   ескеріп,  соған   қарай   беретін   тапсырмаларды   өзгертіп  отырғаны жөн, орындалған жалпы жұмыстың қорытындысын, қалай қорытқанын тексеру керек. Өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру үшін, мұғалім мынадай үш жағдайды ескерген жөн: 1. Оқушылардың өзіндік жұмысының мазмұнын анықтау (берілетін білім және оның міндеттері). 2. Өзіндік   жұмысты   ұйымдастырудың   жоспарын   жасау,   қолданылатын амал­тәсілдерді белгілеу. 3. Оқушыларға   жұмысты   ойдағыдай   аяқтауға   бағыт   беріп   көмектесу (жұмыстың барысына жүйелі басшылық ету, тиісті түзетулер жасап отыру). Мұғалімдер   бір  сабаққа 2­3  өзіндік  жұмыс  қосады.  Осыған  байланысты оқушылардың   бәрінде   жұмыс   істеу   қарқыны   әртүрлі   екенін   ескеріп, тапсырмаларды   алдын   ала   тақтаға   немесе   карточкаларға   жазу   қажет.   Осы жерде баспадан шыққан жұмыс дәптерлерінің (оқушылардың өзіндік жұмысына арналған) көмегі зор екенін айта кеткен жөн. Өз   бетімен   жұмыс   мұғалімнің   ұйымдастыруымен   дидактикалық мақсаттарды орындаудағы оқушының кез келген белсенді қызметін көрсетеді. Яғни   арнайы   берілген   уақытта   оқушының   материалды   игеруі,   оны   түсінуі, бекітуі,   білім   мен   білік   дағдыларының   дамуы   мен   қалыптасуы.   Өз   бетімен жұмысты ұйымдастыру формасы:  фронталды жұмыс;  жеке жұмыс;  топпен жұмыс. Өз бетімен жұмыстың негізгі түрлері:  оқулықпен, ақпарат құралдарымен  жұмыс;  жаттығулар;  практикалық және лабораториялық жұмыстарды орындау;  өзіндік, бақылау жұмыстары, диктант, шығарма;  тәжірибе, бақылаулар және т.б. Біріктірілген   сыныптарда   пәндерді   оқытуда   көбінесе   біртақырыптық сабақтар   өткізуге   келмейтіндіктен,   мұғалімнің   басқаруымен   оқушылардың жұмыс   уақытын   арттырудың   басқа   мүмкіндіктерін   қарастыру   қажет. Біріктірілген сыныпта осындай мүмкіндіктердің бірі – фронтальды жұмыстар жүргізу. Бұл әрбір сыныпқа арналған бағдарлама материалдары ескеріліп, бір мезгілде барлық сыныптарға қатар жүргізіледі.  Мұғалімнің оқушылардың оқу әрекетін фронтальды ұйымдастыруы барлық оқушылардың іс­әрекетінің бірлікте болуын қарастырады, яғни оқушылардың әрқайсысы тапсырманы бірге орындайды, жұмыс бәріне ортақ, барлық сынып талқылайды,   нәтижені   салыстырады,   жинақтайды.   Бұл   тәсіл   оқушылар   мен мұғалім   арасындағы   сенімді   нығайтып,   ұжымдық   сезімді   тәрбиелейді, пікірлерді   талқылауы   ширайды,   басқаның   пікірін   өзінің   ой­түйіндерімен салыстырады, қателерін табуға жаттығады. Мұғалімге қойылатын басты талап оқушылардың жақсы айтылған ой­тұжырымды дәл таба білуі, оны алдын ала болжауы,   оқу   жағдаятын   туғызуы,   сабақтың   міндеттеріне   жауап   іздеуі;   әр оқушыны ықыласпен таңдауы, оны мәдени тұрғыда қолдауы, сонымен бірге қажетті сәттерде түзетулер енгізуі, әр оқушының мүмкіндігіне жол ашу. Фронталды оқытуды ұйымдастыру проблемалық, ақпараттық, түсіндірмелі суретті мазмұнда және репродуктивті, шығармашылық тапсырмалармен келуі мүмкін.   Мұнда   шығармашылық   негізге   құрылған   тапсырма   бірнеше   шағын тапсырмаларға   бөлінеді,   жұмыстың   бұл   түрі   барлық   оқушылардың белсенділікпен жұмыс істеуіне жағдай туғызады. Бірақ, сабақтың бұл түрінде көптеген   кемшіліктер   бар,   жұмыс   барысында   оқушылардың   білім   деңгейі әртүрлі болғандықтан, өз мүмкіндігіне қарай білімін арттыра алмайды, бәрінің білімі   бір   мөлшерде   оқшауланбайды,   әсіресе   үлгерімі   нашар   оқушыға мұғалімнің көмегі үнемі қажет болса, ал қабілеті өте жоғары оқушыда уақыт артық қалады. Сол себепті сабақтың тиімділігін арттыру үшін сабақтан басқа түрлері де пайдалану керек. Жеке   жұмысты   ұйымдастыруда   әр   оқушының   өзіндік   іс­әрекеті,   жеке қабілеттері ескеріліп, оған арнайы дайындалып, оқу мүмкіндіктері алдын ала есепке   алынады:   әдебиеттермен,   анықтамалармен,   энциклопедиямен   жұмыс міндетін шешу, шығарма әзірлеу, реферат жазу. Жеке жұмысты ұйымдастыру барысында екі түрлі тапсырма орындалады: жеке   және   жекелендіру.   Біріншісінің   ерекшелігі:   оқушы   алдымен   барлық сыныпқа берілген тапсырманы орындайды, басқа оқушымен қарым­қатынасқа түспейді, бірақ жұмыс қарқыны бәріне бірдей. Екіншісінің ерекшелігі: оқушы арнайы тапсырманы орындауда өзінің танымдық оқу іс­әрекетін мөлшерлейді, атап айтсақ, әр оқушы өзінің оқу әрекетіне қарай жұмыс қарқынын белгілейді. Жеке жұмысты сабақтың барлық кезеңдерінде жүргізген жөн және оны бекітіп отыру көзделеді, мұның өзі оқушының бұрын меңгерген білімдерін, қабілетін, дағдысын жетілдіріп отыруына ықпалы зор, сол секілді бақылау үшін зерттеу әдісін   меңгеруге   жол   ашады.   Сабақтың   бұл   түрі   оқушылардың   өзіндік   іс­ әрекетін тәрбиелейді, жинақылыққа, ұшқырлыққа, өзінің мақсатын айқындауға таба   білуге   бағыттайды,   бірақ   бұл   сабақта   оқушылардың   қарым­қатынасы шектеулі,   оны   ұжымдық   жұмыстың   түрімен   толықтыруға,   топтық   жұмыс ұйымдастыруға болады. Топтық жұмысты оқушылардың оқу еңбегін ұйымдастыру негізінде құруға мыналар жатады:    оқу міндетін анықтау үшін сынып екі топқа бөлінеді; әр топ берілген тапсырманы орындайды (бірдей, не саралап, не болмаса даралап   берілген),   топ   ішінен   шыққан   топбасының   немесе   мұғалімнің басқаруымен өтеді; топтың   енгізген   жаңалығына   орай   тапсырмалар   іріктеледі; топтың   құрамы   сабақтың   мазмұнына   қарай   өзгереді;   ең   жоғары   деңгейдегі оқушының мүмкіндігін ескеру қарастырылады;  топтың   және   құрамның   әр   түрлі   деңгейлікке   орай   оқушылардың қауымдастық құрамы сұрыпталады және мұның өзің оқушыларға байланысты. Сабақтың топтық жұмыс түрінде оқушы саны көбейеді және жеке жұмыс барысында оқушыға не топ басшысының, не мұғалімнің көмегі қажет болып отырады (фронтальды және жеке жұмыс кезінде мұғалімнің оқушыға көмек беруі қиындай түседі, сондықтан олар өзіндік жұмысқа көшкенге дейін кезек күтуге мәжбүр). Топтық   жұмыс   практикалық   жұмыстарды   зертханалық   және жаратылыстану ғылыми тақырыптардағы практикалық жұмыстарды, сондай­ақ шет тілдерді меңгеруде, ауыз екі сөйлеуде тілді дамыту бағытында және еңбек сабақтарын өткізгенде өте тиімді. Жұмыстың бұл түрінде ұжымдық талқылау қолданыла отырып, өзара кеңес беріп, өлшемдік параметрлері күрделеніп, өздік жұмыс тиімділігі жағынан бұрынғыға қарағанда жақсара түседі. Білімнің   қай   түрі   болсын   оқушының   шығармашылық   қабілетін   арттыру мүмкіндігін қарастыру керек. Осы тұрғыдан алғанда, шағын жинақты мектептің артықшылықтары   әр   оқушының   жеке   қабілеттерін   дамытуға   мүмкіндік жасайды. Бүгінгі озық технологияларының өзі ғылымға сыйымды жаңа жүйені құруда іріктеуді, белгілі бір пәннен игерген білімі таңдаулы болуды, құрғақ біліп   қана   қоймай,   өз   бетімен   қорытынды   жасауды   қажет   етеді.   Шағын жинақты мектеп сыныптарында оқушы санының аздығы, бір жағынан, оларды даралап оқыту мүмкіндігін ұлғайтса, екінші жағынан, ұжымдық іс­әрекет жасау оқушылардың   сөйлеу   қабілеттерін   дамытады.   Сондықтан   жаңа   сабаққа байланысты жаттығулар мен тапсырмаларды жас ерекшеліктеріне қарай әрбір сыныпқа лайықтап, саралап, әрқайсысына жеке орындату көзделеді. Жағдаяттық жаттығуларға нақты ортада айтылатын жағдаяттарға жақын оқушылардың   нақты   сөйлеу   тілін   тудыратын   оқу­тіл   жағдаяттары   жатады. Жағдаятты   іске   асыру   оқушының   нақты   жағдайда   әрекет   ететін   тұлғаға айналуын   талап   етеді.   Арнайы   жағдаяттық   тапсырмалар   бойынша   қажетті жағдайлар   құру   шығармашылық   өзіндік   жұмыстарда   шешіледі.  Оқытылатын тілдің   практикалық   жағын   меңгеру   міндеттерін   шеше   отырып,   сөйлеу   тілін өмірлік қажетті жағдаяттарда құру керек. Уақыт   аз   кететіндіктен,   ойындар   сабақта   тілдік   орта   құруға   қолайлы. Әдетте   аталған   жұмыс   сабақтың   тақырыбына   байланысты   және   сабақтың біртақырыптық   кезеңінде   өткізіледі.   Ойынға   арналған   лексика   бағдарлама тақырыптарына сәйкес таңдалады. Ойын элементтері сабақты қызықты етеді, Шағын жинақты мектеп оқушыларының ауызша және жазбаша сөйлеу тілін қалыптастыру және дамыту мәселелері басқа оқу пәндерінің сабақтарында да шешілуі мүмкін. Барлық пәнді бір мұғалім жүргізетіндіктен, оның шешімі оңай. Сөйлеу тілін қалыптастыруға және дамытуға көмектесетін негізгі талаптар – тілді дұрыс қолдану (екпін қою, ырғағы, т.б.), ауызша сөйлеуге дайындау тәсілдері (сұрақтар құру, тірек сөздерін іріктеу, жоспар құру, т.б.), монологтік сөйлеу тілінің құрылымдық формалары (түсінгенін айту, хабарлау, әңгімелеу).  Сыныпта   оқушылардың   саны   аз   болуы   мұғалімге   әрбір   оқушының танымдық, білімдік өсуін жете зерделеуге, қабілет­қарымын ашуға бағытталған жұмыс жүргізудің ыңғайлылығы, ұжымдық жұмыс істеуге дағдылану үшін орта қалыптастырудың қолайлығы. Мұғалім осы мүмкіндіктерді қолдану керек. Осы орайда  оқушыларды   саралап  оқыту   оқу  жұмысының  жеке  формасы   ретінде біріктірілген сыныпты оқытудың барлық процесінде қолдануға болады Сабақтағы біртақырыптық кезеңдерде жағдаяттық тіл жаттығулары, сөздік жұмыстары,   диалог   және   жоспар   құру,   түрлі   дидактикалық   ойындар ұйымдастыруға   болады.   Бұл   әдіс   оқушылардың   ауызша   сөйлеу   қабілетін дамытуға,   сенімсіз   жағдайда   психологиялық   кедергіні   жеңуге   көмектеседі. Осылардың   барлығы   оқушылардың   ауызша   сөйлеу   тілін   дамытудың   тиімді құралдарының бірі екендігін көрсетеді. өйткені оқытудың бастапқы кезеңінде оқушылар үшін ойын сабаққа қарағанда күнделікті   іс­әрекет.   Ойынды   бір   сыныпта   сөздерді   меңгерту,   ал   екінші сыныпта бекіту және қайталау мақсатында қатар және сынып арасында өткізуге болады. Мұндай ойындарды оқушылардың сөйлеу қажеттіліктері туындағанда ұйымдастыруға болады.  Алдымен   ойынның   шарты   түсіндіріледі   және   мұғалімнің   басқаруымен жүргізіледі. Кейін оны жоғары сыныптың көмегімен ұйымдастыруға болады. Тәжірибе   көрсеткендей,   әрбір   сабаққа   1­2   ойын   қосып   отырған   тиімді. Сыныпта оқушылардың аз болуы дидактикалық ойындарға белсенді қатысуына мүмкіндік береді. Мысалы, қазақ тілі және әдебиеті сабақтарында сөздікті жазу үшін бір мезгілде мынадай жұмыстар жүргізуге болады: 1. Мұғалім бір сыныпқа бір сөзді, екінші сыныпқа басқа сөзді айтады. 2. Суретті сөздік. 3. Перфокартаны қолдану. 4. Түсірілген әріптері бар карточкаларды қолдану. 5. Сөздік арқылы тексеру (бірін­бірі тексеру). 6. Түсірілген дауысты немесе дауыссыз әріптерді қойып, сөздік жазу. 7. Тақта,   карточкада   жазылған   сөздердің   басы   немесе   аяғы   бойынша жалғастырып жазу. 8. Қатемен жұмыс. 9. Сөздерді тауып, еске түсіріп, белгілі тақырып бойынша мәтін құру. 10. Мәтіннен сөздікке жазылатын сөздерді табу. 11. Түбірлес сөйлемдер ойлап табу. 12. Дыбыстан гөрі әрпі көп сөздік сөздерді табу. Әдебиет   –   бар   білімнің   іргетасы   ретінде   оқушылардың   ақыл­ой қабілеттерін   дамытуға   негіз   болатын   пән.   Әдебиеттің   көркем   мазмұны, тақырыптық­идеялық   сипаты   еркін   ойлауға   бастайды.   Әдебиетті   оқытудың басқа пәндерден артықшылықтары да бар. Ол – рухани қалыптың жалпылық түсініктілігі,   ұлттық,   адамзаттық   мұраттардың   ортақтығы.   Әдебиеттегі материалдарды игертуде оқушыларға қойылатын талап – көркем шығарманы талдау.  Әдебиетті   сатылы   талдау   мен   деңгейлеп   ұсыну   оқушылар   үйренген, қалыптасқан тәсіл ретінде де жұмыс істеуге жеңіл. Шығарма мен мазмұндама жазуға   төселдіру   үшін   көркем   шығарманы   бірлесе   оқу,   талдау   өнімді   әдіс болып қала береді.  Шағын жинақты мектептің оқу үдерісінде оқушылардың өзін­өзі бағалауы, яғни өз іс­әрекетін қорытындылауы тиімді болары сөзсіз. Біріншіден, мұғалім уақыты   үнемделеді.   Екіншіден,   оқушылардың   өзін­өзі   бағалауы,   өзінің мүмкіндіктерін білуі, орындалған жұмысты жүйелеуі және түзетуі, іс­әрекет бағытын   анықтауы,   өзіне   талап   қойғыштық   сияқты   бағалау   белгілері қалыптасады.  Оқушылардың   өздігінен   орындайтын   жұмысты   еркін   әрі   ұзақ   істеуі нәтижесінде   өзін­өзі   басқару,   шығармашылыққа   талаптану,   өз   күшіне  сену сияқты психологиялық қасиеттері нығая түседі. Жеке   тұлғаның   өзіндік   қасиеттерін   білуде   өз   мүмкіндіктерін   дұрыс пайдалана   отырып,   іс­әрекет   бағытын   анықтау   және   орындалған   жұмысты жүйелеу,   қорытындылау,   өз   тұжырымын   жасау   арқылы   нәтижеге   жетуі анықталады. Әр оқушының сабақта өздік жұмыс істеуі, оның қабілетінің дамуы мен танымдық мүмкіндіктері әрекетінің жоғары деңгейлі сипаттамасы материалдарды игеруде кеткен кемшіліктердің орнын толтыруда білімді тереңдетудің ең тиімді түрі болып табылады. Оқушылар өзіндік жұмыс орындағанда жетістікке жетуі үшін: тапсырмалар сараланып іріктелуі, үнемі мұғалімнің бақылауымен орындалуы және туындаған қиындықтарды шешу үшін уақытында көмек көрсетілуі тиіс. Жеке оқыту тұрғысында мұғалім әрбір оқушыға ықыласпен және қамқорлықпен қарайды, оқуға деген оң көзқарасты және оқушының жетістігін көтермелейді. Білім қорытындысын тексерудің негізгі түрі – сынақ алу. Оны үлкен тақырыптарды меңгерген соң өткізуге болады. Сынақ алу барысында оқушылардың білім, біліктері: теориялық білімдері, есептер шығару және практикалық жұмыстарды орындау білігі. Оқушылардың алған бағалары есеп тізбесіне жазылады. Оқушы мұғалімнен ақыл-кеңес алған соң ұқсас тақырып бойынша тапсырма алып, алған бағасын көтеруге болады. Оқушы үшін жүйелі әрі ашық бағалау тізбесі пәндерді игертуде стандарттың талаптарына сай таңдауына, жеке бейімделуі мен қабілетіне, интеллектуалдық және психофизиологиялық ерекшеліктеріне, білімге жұмылдыру мүмкіндігіне жасалады. Әр сынып оқушыларының шағын тобында жұмысты дұрыс ұйымдастыру – маңызды әдістемелік проблема. Білім көлемі әртүрлі оқушы топтарының болуы дұрыс емес, өйткені жақсы оқитын оқушы есепті басқалардан бұрын шығарып, оны басқаларға көшіртеді. Егер жақсы оқитын оқушы нашар үлгеретін оқушыға көмектессе, оқу үлгерімін біршама жақсартады.  Ойлау арқылы оқушылар шығармашылыққа ұмтылады, материалды дайын күйінде   қабылдамай,  оны   жеке   зерттеу   немесе  бақылау   жүргізе   отырып,  өз сұрағына   жауап   таба   алады.   Сабақта   мұғалім   оқушылардың   тек интеллектуалдық   дамуына   назар   аудармай,   тұлғалық   қасиеттерінің  де ұшталуына   басшылық   жасауы   қажет.   Оқу   оқуға   күштемей,   танымдық қызығушылықтарын,   талпынысын,   ерік­жігерін   оқу   жұмысына   бағыттағанда ғана тиімді болады. Кез   келген   сабақтың   өнімділігі   мұғалімнің   сабаққа   дайындығына байланысты. Біріктірілген сыныпта сабақты жоспарлау жаңа оқу материалын түсіндіретін сыныптан бастау қажет. Бұл сабақ басқа сыныптардың сабағын (олардың жоспарларын) «жинақтайтын» өзек болып табылады. Жинақтаған соң түзеу,   анықтау   жұмыстары   жүргізіледі.   Біріктірілген   сыныптағы   сабаққа дайындалғанда,   бір   сыныпқа   жоспарлаған   уақыт   тиімді   пайдаланбаған жағдайда қосымша тапсырмалар дайындаған жөн. Бірқатар   жағдайда   сабақтың   басты   элементтері   мұғалімнің   оқушыларға жаңа материалды және жаттығуды түсіндіруі, екіншісінде фактілерді бақылау, салыстыру,   әңгімелесуі,   соның   нәтижесінде   оқушылар   өзіндік   жұмысы қалыптастырады   және   оны   қолданумен   жаттығады.   Кей   сабақтарда   оқулық материалдарын меңгеру жиі қолданылады, кейін игерген материалды түсінгенін бақылау   мақсатында   әр   сыныппен   ортақ   әңгімелесу,   содан   соң   жаттығулар жүргізіледі.  Сабақтың мақсаты – білімді берік бекіту, оқушылардың білік, дағдыларын қалыптастыру.   Оған   жұмыстың   мақсатын   хабарлау,   теориялық   материалды игерту,   тапсырмаларды   орындау   тәртібі   туралы   нұсқау   беру,   жұмысты орындағанын   тексеру   (ішінара   немесе   түгелдей),   үйге   тапсырма   беру жұмыстары   кіреді.   Жұмыстың   негізгі   түрі   жаттығуларды   ауызша   немесе жазбаша түрде жүргізеді.    коммуникативтік   дағдыларын   қалыптастыруға, Міне, осы секілді жұмыстар шағын жинақты мектептің оқу үдерісіндегі сабақты   тиімді   ұйымдастыруға   жағдай   жасайды.   Және   білім   алушылардың ақпараттық,   ойлау, шығармашылық, өзіндік шешім қабылдау қабілеттерін дамытуға, білімге деген қызығушылығын тәрбиелейді. Төменде шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарында пәнішілік және пәнаралық кіріктіре оқытуды ұйымдастырудың біртақырыптық сабақ жоспарларының үлгілері беріліп отыр.  Оқу процесін тиімді басқару Мектеп жұмысына  жаңа  технолнгиялық  әдіс –тәсілдер.Оқушы қызметін белсендіру негізіндегі педагогикалық  технологиялар 1. Ойын технологиясы. Педагогикалық ойындар технологиясы дегеніміз­ педагогикалық жұмысты  ойын түрінде ұйымдастырудың әдістері мен тәсілдерінің жиыны. Ойын  түріндегі жұмыстар сабақ үстіндегі қолайлы деген жағдайларда пайда болып,  оқушыларды қызықтырушы құрал ретінде қолданылады. 2.  Проблемалық оқыту технологиясы проблемалық оқыту­ мұғалім басшылығы мен қиын мәселелерді туғызу және  оқушылардың белсенді түрде өз беттері мен ол мәселелерді шешу.  Қорытындысында олардың ойлау қабілеттері дамып, шығармашылық  іскерлікьері мен дағдылары қалыптасуына жағдай жасайды. 3.  Коммуникативтік байланыс технологиясы. Коммуникативтік байланыс технологиясы­ шет тілдермен байланыс негізінде  оқыту. Ол сабаққа іскерлік бағдар береді. Сабақтың практикалық жағына  бағытталады. Сөйлеу жаттығулары арқылы лексика мен грамматикалық  ұғымдар кең көлемде бір қалыпты, және тез мөлшерде жинақталады.  Коммуникативтік оқыту қарым­ қатынас жағдайларын құруға мүмкіндік  береді: 1. қызығушылығын коммуникативтік арттыру, коммуникативтік мотивация; 2. дұрыс бағытта сөйлеу; 3. өзара қатынастың қалыптасуымен ұйымдастыру негізіндегі  педагогикалық технологиялар. 1.  Түсіндіре баяндау арқылы тірек схемаларын қолдана отырып,  перспективалы оза оқыту. (С.Н. Лысенкова) Бұл технологияда материалды меңгеру үш кезеңде жүреді: ­ алдын ала; ­ жаңа ұғымдарды дәлелдеу, оларды жинақтау, қолдану; ­ оқу іс ­ әрекеті және ойлау әдістерін дамыту; Оқу материалдарын осылайша деңгейлеу білімді ұзақ уақыт есте сақтауға  мүмкіндік береді. 2.  Деңгейлік саралау технологиясы – саралап оқыту технологиясы, оқыту  процесінің белгілі бөлігін қамтып, ұйымдастырудың шешімдері, оны оқыту  құралдарының жиынтығы түрінде көрінеді. Класты, топтарды оқытуға әр  түрлі қолайлы жағдай туғызуды қажет етеді; әдістемелік педагогикалық­  психологиялық және ұйымдастыру – басқару шаралары біріктіріледі. 3.  Жекелеп оқыту технологиясы. Жекелеп оқыту – оқу процесін  ұйымдастырудың мына түрлерімен модельдерін қарастырады. ­ мұғалім бір ғана оқушымен жұмыс істейді; ­ оқушы тек оқу құралдары мен өзара қатынаста (оқулықтар, компьютер, т.б)  болады. Жекелік оқудың басты жетістігі баланың қабілетімен оқу қызметінің желісін  әдісі мен мазмұнын өз қабілетіне қарай бейімдеуіне мүмкіндік береді. 4.  Оқытудың ұжымдық әдісі (ОҰӘ) ОҰӘ ­ оқу процесінде адамдарды өзара және жұптық еңбек әрекеттерін  орындауы. ОҰӘ принциптері: ­ жоғары жетістікке талпыну; ­ алынған мәліметті бір­ біріне лезде кідіріссіз жеткізу; ­ оқушылар арасындағы өзара көмек және ынтымақтастық; ­ әртүрлі деңгейлік; ­ тақырып пен тапсырмалардың әртүрлілігі; 5.  Топтық технология. Бұл класта оқу жұмысын ұйымдастырудың үшінші және төртінші деңгейі.  Бұндай жұмыс белгілі – бір тапсырманы бірлесіп шешуі үшін класты уақытша  топтарға бөлуді қажет етеді. Оқушылардың өзіндік ерекшеліктерін ескеріп,  бірлесіп үйренуге мүмкіндік береді. 6.  Оқытудың компьютерлік технологиясы – оқытудың бағдарламалық идеяларын дамытады, мүлдем жаңа технологиялық жолдар ашады. Оқытудың компьютерлік технологиясы – мәліметтерді компьютер көмегімен  даярлау және беру процестері. Бұл технология материал мазмұнын кейбір  модельдерді пайдалануға негізделеді. Оқу материалдарын дидактикалық жетілдіру негізіндегі  педагогикалық технология. 1.  «Мәдени диалог» Оқу процесінің екі негізгі бөлігі арасында диалог түрінде құрылады: орыс  тілінің сөздігі мен Европа мәдениетінің негізгі түрлерінің тарихи бір ізділігі; Оқу негізгі «таңдану нүктесі» айналасына орналасқан ішкі диалогқа негізделіп құрылады. 2.  Дидактикалық бірлікті ірілендіру (ДБІ) Әдістемелік құрылымның элементі негізіне мұғалім мен оқушы қызметін  байланыстырушы ретінде «математикалық жаттығу» ұғымы алынған. ДБІ технологиясының ашушы элементі – жаттығу – триада элементтері  сабақтардың бірінде қаралады: ­ қазіргі тапсырма; ­ кімге арналғандығы; ­ жинақтау; Технология мазмұнының басты ерекшелігі пән оқу материалдарының дәстүрлі дидактикалық құрылымын қайта құру. 3.  Ойлау қызметін этаптар бойынша қалыптастыру, мақстаттың  бағытталу технологиясы – бағдарлық білім, шеберлік және дағдыны әсерлі  меңгеру. Бұл технология әрбір оқушының жұмыстарды, әрбір қадамын  мұғалімнің бақылауын қажет етеді. Сабақ меңгерудің барлық этаптарында бақылап отыру –  технологияның ең маңызды компоненттерінің бірі болады. Ол оқушыны  қателесуден сақтандыруға бағытталады. Жеке пәндік педагогикалық технологиялар. 1.  Ерте және интенсивті сауаттылыққа оқыту технологиясы. Технология мазмұны оқу процесі бала миының танымдық қуатын жан­ жақты  активтендіре отыра, қызметі мен қатынастары арқылы баланың табиғи  ойлауына негізделген. 2.  Жалпы оқу шеберлігі – бастауыш мектепте жетілдіретін технология. Технологияның мақсаттық бағыты: ­ бірінші класс оқушыларның сөйлеу тілін дамытуға даярлау; ­ екінші, үшінші кластарда ең тиімді оқытуға жету (минутына 120 сөз). ­ үшінші класта тез жазуды арттыру (минутына 60 әріп). ­ ­ ­ ­орфографиялық сауаттылықты арттыру; ­ қайталап айтуға үйрету; ­ білім іскерлік және дағдыны терең меңгеру; 3.  Эффектілі сабақтар системасына негізделген технология. Мақсаттық бағыттары: ­ стандартты білім, шеберлік дағдыны меңгеру; ­ ойлау қызметіне математикалық тәсілдерді меңгеру; ­ қабілетті балаларды дамыту; Альтернативті технологиялар. Вольдорф педагогикасы «гуманистік педагогика» мен «еркін  тәрбие» идеяларын іске асырудағы әр түрдің біреуі болып табылады. Ол  мұғаліммен партнерлікке жекеліктің өз бетінше дауы мен тануы жүйесінде  көрінуі мүмкін. Табиғи белсенділік технологиялары. 1.  Сауаттылыққа табиғи белсенділікпен тәрбиелеу. Мақсаттық бағыты: ­ сауатты оқырманды тәрбиелеу; ­ келесі білім алуда кеңірек пайдалану үшін психоинтеллектік базаны құру; ­ шығармашылық ойлауын дамыту – оқу кезінде біруақытта оқылып отырған  шығармадағы оқиғалар мен кеңістік әлемін көре білу қабілеті; ­ дауыстап оқу мен іштей оқу арасындаға айырмашылықта айыра білу; Технология текстен белгілі сөздерді бүтіндей кейіпкерлерді тану процесі  ретінде қарап оқуды дамытуды қалыптастыруға көмектеседі. 2.  Өзіндік дамыту технологиясы ( М. Монтессори) Мақсаттық бағыты: ­ жан­ жақты дамыту; ­ жекелікті тәрбиелеу; ­ бала санасында ойлау қызметі мен пәндер элементін біріктіру. Басты мақсаты – оқыту дағдысы: қолдағы ұсақ моторлар, есті дамыту. ШЖБМ­те пәндерді оқытуды жоспарлау Математикадан   оқу   барысын   жоспарлау   оқу   жоспары,   оқу   күнтізбелік   жоспар   және   оқулықтарда   көрсетілген бағдарламасы, математикадан бағдарламалық материалдардың мазмұнымен анықталады. Оқу   жоспары   негізінде   күнтізбелік­тақырыптық   жоспар   жасалады, онымен толық сәйкестікте белгілі бір тақырып бойынша математиканың әр сабағының жоспары дайындалады. Мұғалімнің сабаққа дайындалуы төмендегідей болуы мүмкін: 1. Сабақтың тақырыбы мен типіне, сондай­ақ сол сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне қарай сабақтың мақсаты мен міндеттері анықталады: ­ білімділік міндеттері: жаңа білімді меңгеру, білік және дағды  қалыптастыру, бастауыш математика курсының материалдарын игеруге  арналған өткенді қайталау, жүйелеу, жетілдіру, тереңдету, кеңейту және  тиянақтау. ­ дамытушылық   міндеттері:   балалардың   танымдық   қабілеттерін, зейіндерін,   есін,   логикалық   ойын;   өзіндік,   шығармашылық   белсенділігін дамыту; бақылау, салыстыру, ұқсастық пен айырмашылықты  бөліп көрсете алу,   талдау,   жинақтау,   жалпылау,   абстрактілеу   сияқты   ой   операцияларын орындай   алу   біліктерін   дамыту;   ауызша   санау   дағдыларын   дамыту;   дұрыс, нақты, логикалық математикалық тілді дамыту. ­ тәрбиелік міндеттері: оқытудың өмірмен, ғылымның практикамен байланысын   нығайтуға   мүмкіндік   туғызатын   ғылыми   диалектикалық көзқарасты   тәрбиелеу;   математиканы   оқып­үйренуге   қызығушылықты арттыру,   пәнге   сүйіспеншілікке   тәрбиелеу;   Отанына   –   Қазақстан Республикасына,   туған   жерге,   туған   өлкеге   сүйіспеншілікке;   біздің республикамызда   тұратын   халықтарды   құрметтеу   және   сүюге   тәрбиелеу; халқымыздың   салтын,   дәстүрін   және   мәдениетін   құрметтеу;   дәптермен жұмыс,   практикалық   жұмысты   орындау   кезінде   ұқыптылыққа   тәрбиелеу; әдемілікті (әдемі көрнекілік, мұғалімнің сырт көрінісі) көре және сезіне білу; жолдастық өзара көмек, жәрдемдесу, қиындыққа ортақтасу сезімі (топтық, пармен жұмыс, жарыс); еңбек етуге, еңбексүйгіштікке, тәртіптілікке, еңбекті дәл   ұйымдастыруға   баулу;   дербестікке,   ұқыптылыққа,   ден   қоюшылыққа, шыдамдылыққа тәрбиелеу, істі аяғына дейін жеткізе білуге үйрету және т.б. ­ практикалық мақсаттары: алынған теориялық білімді практикада, математика   тақырыптары   бойынша   білімді   келесі   сыныптарда   және   басқа пәндерді оқуда қолдана алу; оқулықты, оқу құралдарын, кестелерді, өлшеу және   сызба   құралдары   мен   аспаптарын   қолдана   алуға   үйрету;   оқу   және қосымша әдебиеттерден өз бетінше білім алу біліктеріне дағдыландыру. 2. Сабақтың құрылымын анықтау: әр кезеңге бөлінетін уақыт пен сабақтың барлық кезеңдері: 3. Алдыңғы және кейінгі сабақтар арасындағы байланысты ескере отырып, әр кезеңдегі жұмыс мазмұнын іріктеу. Мұндайда мұғалім: ­ ­ оқу­әдістемелік топтаманы (ОӘТ); сабақтың жоспарын шығармашылық тұрғыдан дайындауды жүзеге асыру үшін қосымша әдебиетті пайдалануы тиіс. 4. Сабақта оқушылардың іс­әрекетін ұйымдастыруды, яғни оқушылармен жұмыс формасын ойластыру. Ұйымдастырудың негізгі формаларына   сынып жұмысы,   сыныптан   тыс   жұмыс,   үй   жұмысы   жатады.   Ұйымдастырудың қосымша   формаларына   ұжымдық   жұмыс,   жаппай   жұмыс,   топтық   жұмыс, пармен   жұмыс,   жеке­дара   жұмыс,   өзіндік   жұмыс,   практикалық   жұмыс, бақылау жұмысы жатады. Сонымен бірге, жұмыс дербес, өзіндік, практикалық та болуы мүмкін. Қандай жұмыс формаларын біріктіруге болады, сабақтың тығыздығын (мысалы,   бір   уақытта   карточка   бойынша   дербес   жұмысты,  тақтада   өзіндік жұмысты және барлық сыныппен жаппай жұмысты өткізуге болады) көтеру үшін   бір   уақытта   қандай   жұмыс   атқаруға   болатындығы   жан­жақты ойластырылуы қажет.  Әсіресе өзіндік жұмысты өткізу және оны тексеру (өзара тексеру, өзін­ өзі тексеру, шапшаң тексеру және т.б.) жұмысына ерекше назар аударылады.     5.   Сабақтың   әрбір   кезеңдеріндегі   жұмыстың   әдістемесін   анықтау. Алдымен  оқушының  білім,  білік, дағдыны   өз  бетімен  алуына, өзін  көрсете білуіне,   сондай­ақ   оқыту   мазмұнына   сай   субъективті   қатынастарды   жүзеге асыруға   себепші   болатын   қазіргі   заман   оқыту   әдістерін   қолдануды;   кіші жастағы   оқушылардың   зейіні   5­7   минут   қана   тұрақтанатындығын   ескеріп, олардың   жалығып   кетпеуі   үшін   іс­әрекет   түрлерін   ауыстырып   отыруды жоспарлау;   жаңа   материалды   қарастыру   әдістемесін   ойластыру:   оны түсіндіру,   оқулықпен,   дәптермен,   оқушылардың   дара   ерекшеліктеріне   сай дидактикалық материалдармен жұмыс, сондай­ақ жаңа материалды алғашқы бекіту мақсатында практикалық жұмыс жүргізу; қандай жаттығулар ауызша, ал қандай жаттығулар жазбаша орындалуы қажеттігін шешу қажет.    6. Сабақтың көрнекілігін дайындау: ­  алдын­ала дайындау, қажет материалдар өз уақытында көрсетіліп, артық зат баланың назарын аудармас үшін уақытында алынуын қадағалап, оларды тиімді орналастыруды ойластыру; ­   тақтаға   жазуды   ойластыру:   қандай   жазулар   алдын­ала   жазылып, жабылады;   қандай   жазулар   сабақ   барысында   жазыладыжәне   оларға   арнайы орын қалдыру, тақтадағы артық жазуды өшіру; ­     дидактикалық   материалдарды   қолдану   әдістемесін   дайындау   және олардың   сапасына   назар   аудару:   әдемілігі,   ұқыптылығы,   көркемдігі, қолжетерлігі, әсерлілігі.    7. Жұмысты қорытындылау:     ­     сабақтың   әр   кезеңінің   соңында   қандай   қорытынды   (мұғалім   өзі қорытындылайды) жасауға болатынын ойластыру;     ­     сабақтың   соңында   қорытынды   жасау   және   жалпылау,   мұғалімнің жетекші сұрақтарына жауап бере отырып, оқушылардың қорытынды жасауы: жаңа   не   білдік?   Есептеудің   қандай   тәсілімен   таныстық?   Не   үйрендік?   Не қайталадық? Не ұнады? Нені естеріңде сақтап қалдыңдар?    8. Сабақтың нәтижесін хабарлау: ­   қандай   оқушылардың   жұмыстары   бағалануы   керектігі   алдын­ала ескеріледі; ­ мадақтау түрлерін: мақтау, ұялту, жүлде беру және т.б. анықтау.  9. Үй тапсырмасын ойластыру: ­   сабақ   тақырыбымен   қалай   байланысты   (өтілетін   материалдың күрделілігі мен оны игеру деңгейіне байланысты)? ­ тапсырма қандай мақсатпен беріледі? ­ балаларға  қандай  нұсқаулар  (оны  орындауға  арналған)  беру  қажет: нені қайталау керек, кейде оны орындау үлгісін де беруге болады.          Мұғалімнің тәжірибесіне байланысты сабақта жұмыстың жазбаша жоспары жасалады:     а)   сабақ   жоспары   –   мұғалімнің   сұрақтары   және   тапсырмаларымен, оқушылардың шамамен беретін жауаптарымен жазылған толық жоспар.   б) ашық жоспар – оқушылардың жауаптарынсыз, әлдеқайда қысқа жоспар.   в) қысқаша жоспар, мұнда мұғалімнің сұрақтары мен оқушылардың жауаптары жоспарланбайды.                           2 ­4­ сынып  сабақ  кестесі Д 1.Математика Б 1 . Қазақ тілі 2.Әдебиеттік  оқу 3.Өзін  ­өзі  тану 4.­     Орыс тілі С 1 . Математика 2. Әдебиеттік  оқу 3 . Қазақ тілі 4. Бейнелеу 5.Дене  шынықтыру 2. Әдебиеттік  оқу 3 . Еңбекке  баулу 4 . Музыка 5.­     Орыс тілі  Ж 1 . Математика 2 . Қазақ тілі  3. Дүниетану 4. Дене  шынықтыру 5. Тәрбие  сағаты С 1.Әдебиеттік  оқу С 1. ­  Математика  2.Математика 3.Еңбекке  баулу 4.Дене  шынықтыру 2. Ағыл – Дүниетану 3. Қазақ тілі  Мақсатым : Логикаға  сүйене  отырып ,                оқушының  шығармашылығын  дамыту ,                        ойлау  қабілетін  арттыру    Факультатив  сабақтары : Қазақ  тілі   ­­­  сәрсенбі , сағат ­4   Математика  ­­­ бейсенбі ,сағат ­4    1.Өткен  материалды   қайталау  арқылы   өтетін  сабақтың   үлгі жоспары мынадай болып жасалуы мүмкін:                                         Өткенді   қарай   жүргізу;   Мұғалімнің   басшылығымен   Балалардың Жоғары сынып: 1.   Мұғалімнің   басшылығымен істелетін   жұмыс.   Өткенді   өздігінен қайталау        немесе пысықтау үшін берілген   тапсырманы   тексеру   үшін бақылау жұмысы  − 10 мин. 2.   Балалардың   өздігінен   істейтін жұмыстары   Өткенді   пысықтауға немесе   қайталауға,   балалардың білімін тексеру мақсатымен берілген мұғалімнің   тапсырмасын   орындау (сынып   бойынша   оқу,   жаттығу жұмысы т.б.) − 20­25 мин. Төменгі сынып:                                1.Балалардың   өздігінен   істейтін жұмыстары.   пысықтау, қайталау,   үйге   берілген   тапсырманы әрі   мұғалімнің басшылығымен   өткізілетін   сабаққа даярлану − 10 мин 2. істелетін   жұмыс. өздігінен істеген жұмыстарын тексеру, өткенді қайталауға  немесе   пысықтауға   байланысты жаттығулар   жасау   немесе   әңгіме өткізу;   сыныпта   немесе   үйде балалардың өздігінен орындауы үшін тапсырма беру − 20­25 мин. істейтін 3.Балалардың   өздігінен   жұмыстары. Өткенді пысықтау және  қайталау   үшін   берілген   мұғалім тапсырмасының   біразын   орындау (жазбаша   жаттығу,   кітап   оқу)   −   10 мин. 2.Тіл – мәдениеттің негізгі тұғыры, ұлт болып жасауының шарты.  Тіл арқылы әрбір адам өз ойын, пікірін жеткізеді, қоршаған ортамен байланысқа түседі.   Тілді   дұрыс   пайдалану   адамның   сөздік   қорына   және   оны   орынды қолдануына   байланысты.   Сөз   байлығы   мол   балалардың   ойы   ұшқыр   болып, шешен, әсерлі сөйлейді. Бүгінгі білім беру жүйесінің негізгі бағыттарының бірі – оқушыларда осындай қасиеттерді қалыптастыру және дамыту. Шәкірттердің тілі бай болса, онда ол ұлт тарихын, мәдениетін халықтың ғасырлар бойы   Мұғалімнің   басшылығымен 3.   Балалардың істелетін   жұмыс. өздігінен   істелетін   жұмыстарын тексеру; балалармен өткенді қайталау − 10 мин. жинаған   асыл   маржандарын   оңай   игереді.   Бұл   ­   балаларды   ұлтжанды   етіп тәрбиелеудің алғы шарты.          Мұғалім жаңа сабақ түсіндірмес бұрын оқушыларға сабақтың мақсаты және міндет­            терімен таныстырады. Мұғалім сөзі:      ­ Тіл – қай ұлттың болмасын тарихы мен тағдыры, халықтың жаны. Тіл  болмаса, сөз          болмайды, сөз болмаса, адамзаттың тірлігінде мән­маңыз болмайтыны  белгілі.Осы­      ған байланысты ана тілімізді құрметтеу – әрқайсымыз үшін парыз.Ана тілін біз кіш­      кентай кезімізден әке­шешемізден, әжеміз бен атамыздан біле   бастаймыз.Ана сүтіндей             бойымызға біртіндеп сіңіреміз. Ана тілі арқылы даналар сөзін оқып  білеміз,одан үлгі­           өнеге аламыз. Өзінің тілі, ұлттық мәдениеті жоқ ел өз алдына мемлекет  болып өмір сү­         ре  алмайтыны белгілі. Сондықтан ел тәуелсіздігінің ең басты белгісі –  оның ана тілі.          Екі сыныпты (2­4) біріктіре жүргізген қазақ тілі сабағының жоспарын  ұсынамын.                                                                                                               2­сынып. Қазақ тілі 4­сынып. Қазақ тілі Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің көпше түрі Зат есімнің барыс септігінде септелуі Сабақта көзделген мақсат:  1)Оқушылардың зат есім туралы  білімдерін толықтыру; 2) Көптік мағынасын білдіретін  Барыс септігінің сұраулары мен  жалғаулары, жай және тәуелді түрі,  түбір сөздің соңғы буынына орай жалғауларды түсіндіру. жалғаулардың түрлері Жеке және көп затты бейнелейтін Барыс септігінің кестесі, доптағы Сабақтың көрнекілігі:  суреттер, әр оқушыға арналған тапсырмасы бар конверт,доптағы тапсырма, зат есімді септеуге арналған перфокарталар, барыс септігінің тапсырма, кесте сұрақтары  Сабақтың барысы: Мұғалімнің   басшылығымен   орындалатын   жұмыстар.(2­4­   сыныптарға   ортақ қайталау) Зат   есім   туралы   өткен   ұғымдар   сұрақ­жауап   әдісі   арқылы   пысықталады. Сұрақ екі сыныпқа ортақ қойылады:  Зат   есім   дегеніміз   не?Зат   есім   қандай   сұрақтарға   жауап   береді? Оқушылар   зат   есімнің   анықтамасын   айтып,   сигналдық   карточкаларынан сұрақтарын   көрсетті.   Содан   соң   екінші   сынып   оқушыларына   өздігінен орындайтын   жұмыс   тапсырылды,   ал   үшінші   сынып   оқушыларына   ауысып, сұрақтар жалғастырылды.  Зат есім сөзді қатыстырып, үш сөйлем   ойлап   жазыңдар   да,   зат есімнің астын сызыңдар.  Оқушылар   жаңа   сабаққа даярлық   ретінде   жеке   және   көптік мағынаны білдіретін сурет бойынша жұмыс   жасады.   Сол   суретте бойынша   оқушылар   үстел­үстелдер, ешкі­ешкілер,   әтеш­әтештер,   бала­ балалар,   сөзде­рін   жазды. Қосымша заттың көпше түрін қандай жалғау арқылы білетіндігін анықтау да тапсырылды.   т.б. Мұғалім орындалатын жұмыс   басшылығымен септігінің Зат   есімнің   қандай   жалғаулары   бар? Қан­дай   септіктерді   өттік?   Қазақ тілінде неше септік бар? Сұрақтарына   өткен   материал жауап   алып, пысықталды.   Жаңа   материалды түсіндіру. Барыс   кесте­сіндегі   сөйлемдерді   оқытып,   оқушыларға   бір септіктің жалғауын жабу тапсырылды. Осындай арқа­сында оқушылардың өз­деріне «Барыс септігі қандай   сұраққа   жауап   береді   және қандай   жалғау   жалғанып   тұр?   деп сұралды. Оқулық­тан барыс септігінің ережесін   оқытып,   өздік­терінен орындайтын жұ­мысқа 237­жаттығу бе­ рілді.  Өз   бетімен   орындалатын   жұмыс. Дайын   тұрған   конверттен   кар­   жұмыс а) сурет бойынша жа­зылған сөздерді оқытып,   «бұл   көп   пе,   әлде   аз   ба? екені сұралды. ә)   қалған   тапсырмалар   да   осындай ретпен тек­серілді.  б)   кестеде   жазылған   сөз­дерді оқытып,  зат  есім­нің  жеке   түріне  – лар,   ­лер,   ­дар,   ­дер,   ­тар,   ­тер жалғаулары жалғануы арқылы көпше түрі   көздері жеткізілді.   Оқулықтан   ережені оқытып, ауызша мысал айтылды.    жасалатыныныа   алып, точкаларды бе­рілген тапсырмаларды   орындату   (онда   жеке заттарды көпше түрде және керісінше, сөз құ­растыру.   Мұғалім   басшылығымен   орындалатын жұ­мыс.  Орындалған   жұмыстар   тексерілді. Жаттығу   және   перфокарта   бойынша жазғандарын кезектестіріп оқытылды. Сергіту сәті Екінші   сынып   оқушылары   зат есімдерді   теріп   жазып,   оны   көпше түрге айналдырылды. Осылайша   сабақ   соңында   бірінші   сыныпта   тіл   дамыту   жұмысы   жүргізілсе, екінші және төртінші сыныптарда жаңа материалға қорытынды жасалды.  Төртінші   сынып   оқушылары   барыс септігінде   айтылған   сөздері   бар сөйлемдерді жазды. Дүниетану сабағының жоспарының   үлгісі                      2­сынып. Дүние тану  4­сынып. Дүние тану Сабақтың тақырыбы: Тамыр Еліміздің  егіншілік және  мал  шаруашылы­ғы. Адамның егіншілік  және  мал шаруа­шылығын дамыту  үшшін жасаған жағдайлары  Сабақта көзделген мақсат:  Оқушыларды   өсімдіктің   жер астындағы   мүшесі   ­   тамырдың қызметімен,   оның   түрлерімен таныстыру;   өсімдіктің   топырақтағы Дала мен шөлді аймақтағы  егіншілік  пен мал шаруашылығы   жайында  түсінік беру.Өрісін, тіл байлығын ,   ойын жинақтап  айту қабілеттерін туралы   оның   қызметі бөлігі, түсініктерін қалыптастыру;логикалық ойлауларын   дамыту;   табиғаттағы барлық жануарлар мен өсімдіктерге орынсыз келтірмеуге тәрбиелеу. зиян     дамыту. Табиғатты  қор­ғауға ,   еңбексүйгіштікке ,адамгершілікке  тәрбиелеу. Сабақтыңтүрі :  Сабақтың көрнекілігі: «Өсімдік мүшелері» кестесі. Дала мен далалы жер туралы суреттер,  карта. Сабақтың барысы:    І.Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын   сабаққа аудару Қайырлы таң досым! Қайырлы күн болсын. Бүгінгі күн дүйсенбі, Сәттілікке толсын. Біздің алар бағамыз, Кілең бестік болсын. Өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір­ бірімізге берейік. Өйткен, көңіл  күйіміз жақсы болса   қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.   Тамырдың   қандай   түрлерін ІІ.Жаңа сабаққа дайындық. Өсімдіктің   мүшелерін   ата? ­ Өсімдіктің   жер   асты   мүшесі   қалай аталады? ­ білесіңдер? ­ Тамыр   ­   өсімдіктің   жер астындағы   мүшесі.   Ол   өсімдікті топырақта   бекітіп   ұстайды   және әсімдікті   қорекпен   қамтамасыз етеді.ІІІ.Таблицамен жұмыс. Тамыр Өзекті ІҮ.Жаңа материалмен жұмыс. 1. Кіріспе өсімдікке қандай пайда әкеледі? Тамыр   топырақтан   суды ­ сіңіріп,   оларды   сабақ   арқылы жапыраққа,   бүршікке,   жемістерге бөлім.­Тамыр Шашақты   ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:     Шалғын өсімдіктері мен жануарлары туралы ,оны қорғау жайлы мазмұнын сұрау. ­Шалғын деген не?Көгал деген ше? ­Шалғында мал жемейтін қандай  өсімдіктер бар? ­Шалғынды аман сақтап қалу үшін не  істеу керек?Пішенді қай кезде даярлау  керек? Дәптерлеріне жазған атауларды оқыту, аралап тексеру. ІІІ Мақсатын қою кезеңі: Тақырыбын, мақсатын хабарлау Дала мен шөлді аймақтағы егіншілік  пен мал шаруашылығы ІҮ. Өзіндік жұмыс.  1.Карта боынша еліміздегі жазықты  алқаптарды еске түсіру. 2. Еліміздің солтүстік және орталық  аймақтарының топырағы ылғалды,  құнарлы келеді.Сондықтан арнайы  суармай­ақ ол жерлерден бидай ,сұлы,  арпа сияқты дақылдардан мол өнім  алуға болады. Жауын­шашын аз  жылдары ғана арнайы қондырғылар  пайдаланады. Арамшөбі тазаланып,  егістік күтіледі.Оларда әр түрлі  дақылдар, бау—бақшалар егіледі. жеткізеді. ­ Тамыр   өсімдікті   минералды және қоректік заттармен қамтамасыз етеді. 2. Негізгі бөлім. а) Осы   жерде   өткен   сабақтарда алған   білімдері   еске   түсіріледі. Судың   қасиеттері   туралы   алған білімдері пысықталады. ә) Оқулықтағы мәтін оқытылады. б) Мәтіннен тамырдың өсімдіктің тіршілігіндегі   алатын   орны,  маңызы туралы   жерді тапқыздыртып оқыту. в)   жұмыс. Оқушылар   өсімдіктің   жер   асты бөлігі ­ тамырдың алуан түрлі екенін әңгімелейді. Ү.Мұғалім басшылығымен орындалатын жұмыс 1.Оқушылар   мәтін   соңындағы   сұрақтарға   жауап   береді,   тапсырмаларды орындайды.  2.Оқулықпен жұмыс.1.Кезекпен  минутпен оқыту.2. Дайын тұрған  қалташалардан кәртішкелерді  алып, берілген тапсырмаларды орындату  3.Орындалған жұмыстар тексерілді. Жазғандарын кезектестіріп оқытылды. 3. Суреттерін көрсету және картадан  оларды өсіретін аймақтарды көрсету. 4 . Оқулықпен жұмыс.   баяндалған Кесте   бойынша Сергіту сәті Ол/ң   сипат/ы Тамырдың түрлері Пиязшық Тамыр сабақ Түйнек Тамыр жеміс VІ. Үйге : Үйге : 51 –бет . түсініп  оқу ҮІІ.Бағалау Қорытындылау: ­Егіншілігі мен мал  шаруашылығындағы қандай  ерекшеліктерді байқадыңдар? Өздеріне түсінгені бойынша әңгі­мелету . VІ. Үйге : оқу, мазмұны.                          ҮІІ.Бағалау 3. Есеп дегеніміз­  мәнді белгілері бар математикалық  жаттығудың   ерекше  түрі: Есеп мәтінмен беріледі. Сол мәтінде өмірдегі нақты жағдаят сипатталады. Есептің сұрағы болады. Сол сұраққа жауап беру үшін арифметикалық амал орындалады. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Арифметикалық амалдардың мән­мағынасын ашуға арналған  есептер  Амал қатынастарының мән­мағынасын ашуға арналған есептер  Амал компоненттері мен нәтижелері арасындағы байланысқа  негізделген  есептер “Үлес және бөлшек” ұғымдарымен байланысты  есептер  Пропорционал шамалар арасындағы тәуелділікке негізделген  есептер Математика сабағының жоспарының  үлгісі            1­ сынып 3­ сынып 7 санын қосу және азайту тәсілі.  (89­90 б.) 1. 7   санының   құрамын   білуге үйрету; 7   санының   құрамы   жайлы түсінікті   2   санның   қосындысы түрінде жазуды, сәйкес   кері   амалдарын   дұрыс жазуды қалыптастыру. Тақырыбы : 78+22 және 100­22 жағдайларындағы  қосу мен азайту тәсілі Мақсаты : Санның құрамы, амалдардың  қасиеттерісәйкес ондықтар мен  бірліктерге амалдар жүргізу сияқты  білімге сүйене отырып, орындалатын  қосу мен азайту тәсілдерін түсіндіріп  беру. 1. дамыту; Өз бетімен жұмыс істеу, шығармашылық ойлау қабілеттерін  Цифрларды дәптерге әдемілеп жазуды жаттықтыру. 2. Оқушыларды адамгершілікке баулу; тапқырлыққа, жылдамдыққа  тәрбиелеу. Сабақтың типі: Аралас сабақ Әдістері: Сұрақ­жауап, көрнекілік, әңгімен. Көрнекілігі: разрядтық кесте, карточка, суреттер,ноутбук . Сабақ барысы І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.   Оқушылардың назарын сабаққа аудару, сабаққа дайындығын тексеру. 2. Үй тапсырмасын тексеру барысында байқалған кемшіліктерді жою,  білімін, білікті бағалау. ІІ. Ой шақыру : «7» санының қасиеті туралы түсіндіруТәулік­ күн­7 күн­   АПТА 1                        2               3                    4               5             6                   7 Дүйсенбі    сейсенбі    сәрсенбі     бейсенбі     жұма     сенбі       жексенбі 1.Оқушылардың білімін тексеру а) тез есептеу сәті.                   ә) көркем жазу. 7   . . . .  .  . . 1 б) матем  диктант   7 бірлік   5 бірлік   3 бірлік  ІІІ. Жаңа  білімді  меңгерту  кезеңі: 70 . . . . . . . . .   79 7 ондық  3 бірлік,   9 жүздік,   4 бірлік  8 жүздік, 6 ондық Практикалық  іс әрекет: 1. 7 асықты қоржынның   екі басына  қалай  бөліп салуға   болады? 7 = 1 + 6            7=  2 + 5 7 =3 + 4            7 = 4 + 3 1. 70 асықты қоржынының екі  басына  қалай  бөліп  салуға  болады? 70 = 70 + 0      70 = 10 + 60 70 = 20 + 50    70 = 30 + 40 70 = 40 + 30    70 = 50 + 20 7= 5 + 2            7 = 6 +1          7 = 7 + 0 70 = 60 + 10     70 =  0  + 70  2.  Өздігімен  жұмыс: № 1ж.         + 7  қосындыларды  құрастырады  № 1ж.         ­ 7  қосынды  кестесінің   негізін  туындайтын жағдайларды  қарастыру. 3. Тақтада  ілініп тұрған  сюжетті  суреттерге  сәйкес әңгіме  құрып, 7 цифрын пайдаланып, 7  санының құрамын  схемаға сәйкес  анықтау.      7             7             7                7 6    1        5    2       3     4        7     0 2. № 1ж. Мұғ. басш. жұмыс. Оқуш. назарын берілген  4 мысалға  аударту: 78 +  22 70 + 20, 8 + 2.  90 + 10 мұнда, 78 + 22 қосындысын  ондықтардың және  бірліктердің   қосындысы түрінде жазып, 78 + 22 =  (70 +8) + (20 + 2), содан кейін  терімділік қасиетін  пайдаланып  мынандай жазу  шығарып беріледі:  78 + 22 = (70 +20) + (8 + 2), осыған  сүйеніп ондықтан аттайтың жағдайлардағы  түрлі тәсілдерді қалай пайдалануға болатының  түсіндіреді:   78 + 22 = (78 +20) +  2 78 + 22 = (78 +2) +  20 3. №2 ж. – оқуш өздігімен  орындайды: 66 + 34 = (60 +6) = (30 + 4) Бұл тұста қосудың ауыстырымдылық  қасиетін  еске  түсіру  арқылы  білімі   бекітіледі.   66 + 34 = (60 +30) = (6 + 4) 66 + 34 = (66 +4) + 30  66 + 34 = (66 +30)  + 4 Сергіту  сәті.     Ноутбуктан музыка  ырғағына  сәйкестендіре жаттығу жасату. IV. Оқылған  материалды   2.№3 жұмыс. Мұғ.басшылығымен  бекіту  кезеңі: 5. 1) №3 – дәптермен , өзіндік   жұмыс көк к. минус 9 см қызыл к. + 7 см                   ? ж.к. – 3 см 9 < 7 + 3  100 – 22; 100 – 10;  90 – 20; 10 – 2; 70 + 8; Мына  жазулар  нені  білдіреді? – деп талдай  отырып   айырманың  мәнін  түсіндіруге   болады.     100 – 22 = (100 – 20) – 2; 100 – 22 = (100 – 2) – 20. 2) Практикалық  жұмыс –  2.№4 ж оқуш. өз беті.  орындайды.  дәптерге  кесінділерді  сызып,  тапсырмаларды  орындайды. 100 – 34; 100 – 0,  90 – 30, 10 – 4,  60 + 6, IV. Оқылған  материалды  бекіту  кезеңі.   6. Өздігімен   есептер  шығарады: № 5 4.Логикаға қалайсың?          1.Тал басында тізіліп, Он жапырақ тұр еді. Жел соқты да үзіліп, Ұшып кетті екеуі. Ізінше оның жұлынып, Түсті тағы бесеуі. Тұр әлі де ілініп, Жапырақтың нешеуі?(3) 2.Нанбасаңыз сұраңыз, Бір ауылда тұрамыз. 3 Ардақ, 2 Бауыржан, 4 Медет, 1 Сабыржан тез есепте Дәл санын, сонда Біздер қаншамыз?(10)                     3.Бір 2 – бірімен жарысқан аю, 1 арыстан, 2 қоян, 3 түлкі Бәрі нешеу айтшы?(8) 4.          Табақта 17 өрік Қолында 5 өрік. Қосқанда барлығын, Болады неше өрік? (22) 5.Тауық бір аяқпен тұрғанда 5 кг, ал 2 аяқпен тұрғанда неше кг болады?(5) 6.4 жұмыртқа 4 минутта піседі, ал 1 жұмыртқа неше минутта піседі? (4) 7.Үйдің төрт бұрышында төрт мысық отыр. Әр мысықтың алдында 3  мысық отыр. Үйде неше мысық отыр?(4) 5.Сергіту сәттері 1) Ағаштарда тербеліп, Жерге түсті жапырақ Ал, кәнекей, жинайық, Себеттерге молырақ              Орманның біз емшісіміз Тоқ­ тоқ­ тоқ Құрт біткенді жоқ етеміз,  Тоқ­ тоқ­ тоқ Жоқ­ жоқ­ жоқ 2) 3) 4) Біз кішкентай баламыз, Өсіп­өніп толамыз Көкке қолды созамыз Қарлығаштай самғаймыз, Бір отырып, бір тұрып, Жаттығулар жасаймыз. Орнымыздан тұрамыз Белге қолды қоямыз. Бұрыламыз оңға бір,  Бұрыламыз солға бір Бір, екі, үш, бір, екі, үш, Жоғары қолды созамыз, Тып­тыныш қана отырамыз. Бұралып билейді, Күйші домбыра тартады. Спортшы жүгіріп, секіреді, Оқушы оқып сабақ оқиды. 6.   Математикалық   бұрыш.  Оны   оқушылар   мұғалімнің   басшылығымен құрады. Онда математикалық дәптерлер көрмесі, есеп құрастыру үшін цифрлі мәліметтері   бар   газет   қиындыларынан   жасалған   альбомдар,   өз   бетімен құрастырылған есептер жинағы, математикалық есептер, мысалдар және түрлі жаттығулар   орындауға   арналған   тапсырмалары   бар   түрлі­түсті   кестелер болады. Математикалық газеттің атауы қызықты болуы тиіс, мысалы, «Жас математик», «Тапқыр болсаң, тауып көр», «Тапқышбектер клубы», «Ойлан, тап!»,   «Ойлайық   та,   ойнайық!»,   «Математик­ғалымдар»,   «Менің   білгім келеді»   т.б.   Газет   бетінде   берілетін   тапсырмалар   әр   сынып   балаларына арналуы   тиіс,  мүмкін   болса,   әр   сынып   балаларына   арнап,   жеке­жеке   газет шығарылса   ролі   орасан   зор   болар   еді.   Әрбір   газетте   балалардың   тізімі, апталық не бір күннің тапсырмалары, оқушының жауабына арналған конверт болуы тиіс. Газет тапсырмалары мерзімі келгенде, міндетті түрде тексеріліп, бағаланып, ұпаймен қорытындыланады.    3.  Математикалық   кеш   (математикалық   ертеңгілік).   Математикалық кеш өткізілмес бұрын газет шығарылып, онда әрбір сынып арасында жарыс ұйымдастырылатыны   айтылады.   Әділ   қазылар   мүшелері   сайланып, карточкалар,   тапсырмалар   дайындалып,   оқушыларға   қарсы   топқа   сұрақтар дайындауға   тапсырмалар   беріледі.   Кеште  3  және  4  сынып   оқушылары жарысуы мүмкін. Жоспары: 1. Ұйымдастыру. 2. Әңгіме.   (жалпы   кеш   белгілі   бір   тақырыпқа   құрылуы   мүмкін). «Адамдар санауды қалай үйренген?», «Бізді қоршаған ортадағы шамалар» 3. Жарыс – тапсырмалар (екі топқа ортақ сұрақтар). 4. Ойын «Арифметикалық жүгіру». 5. Тақырыпқа берілген тапсырмалар. 6. Ең мықты есептеушіге сұрақ. 7. Топтардың қарсы топқа қоятын сұрағы. 8. Викторина. 9. Қорытынды.  Математика үйірмесі. Онда математикаға ерекше бейімі бар оқушылардан 3­ 4­сыныптан   бастап   ұйымдастырылады.   Үйірме   сабақтары   белгілі   жоспар бойынша,   оқушылардың   тұрақты   құрамымен   жүйелі   түрде   айына   2­3   рет жүргізіледі. Онда балаларды есептеудің жаңа әдістерімен, қиынырақ есептерді шығару   тәсілдерімен,   кейбір   математика   тарихы   мәселелерімен таныстырылады.   Үйірме   мүшелері   газет   шығаруға,   бұрыш   жасауға,   кеш ұйымдастыруға ерекше тартылады. 1.Математикалық ертеңгілігімізді бастайық. Бәріміз тақтаға  назар   аударайық.  Қазір  мына  ребусты  шешіп   жіберейік. Шешуі: Бірінші   байлық ­  денсаулық.  2.«Кім жылдам» ойыны 1000­999=        100:100=             967­966 = Жұмбақ шешейік: Бір атаның жеті баласы бар екен? Балалар  күн аттарын  білеміз  бе? Бірінші  күн­  дүйсенбі. Екінші  күн­  сейсенбі, Үшінші  күн­  сәрсенбі,  Төртінші  күн – бейсенбі, Бесінші  күн­ жұма, Алтыншы күн­ сенбі, Жетінші күн­  жексенбі. 3.Мақалдарды  аяқта. ...  атасын  білмеген  жетесіз.   ( жеті) Ер  жігіттің  ...  сөйлегені  ­  өлгені.(екі) Жігіт   адамға  ...  өнер  де  аз. ( жетпіс) 4.« Тез  ойла» ойыны   ( өзіміз сан есімді қатыстырып бір сөйлем ойлап  ,ауызша сөйлем құрастыру) Шеңбер  бойынша.  Үшінші, жиырма, сегіз  3 бойға  үшеуін  беру. 5.Ауызша  тапсырма. 1­тапсырма:       Екеу ара бір табақ тартсақ, онда бір табақ ет жетпей қалады. Үшеу ара бір  табақ тартсақ, онда бір табақ ет артылып қалады. Бұл үйдің меймандары  нешеу? Табақ саны нешеу? 2­тапсырма: Ішкі және сыртқы қоршаулардан алынған сандардан мәні 10­ға (9­ға, 8­ге) тең  болатын қосындыларды құрастыр. 8 8 3 9 7 6 2 4= 1 2 3­тапсырма: Қолданылған әдебиеттер тізімі 1. Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучения. – Москва, 1986,   С. 62­64. 2. Маджуга А., Еримбетова С., Ахметжан Б. Диалог­суть технологии // Высшее образование в России. – 2004. №3. – С.116­118. 3. Третьяков П.Н., Сенновский И.Б. Технология модульного обучения в школе. – М.: Новая школа, 1997. – 352 с. 4. Қабдықайырұлы Қ., Монахов В.М., Оразбекова Л.Н., Әлібаева Т.Ә. Оқытудың жаңа технологиясы. – Алматы: РБК, 1999. 5. Шаронова С. Игротехнологии и социализация // Высшее образование в России. – 2003. № 5№ ­ С.74­81. 6. Прудченков   А.С.   Возможности   игровой   технологии:   понятия   и термины // Педагогика. – 1999. №3. – С.121­126. 7. Ахметова   Д.,   Гурье   Л.   Преподаватель   вуза   и   инновационные технологии // Высшее образование в России. ­2001. №4. – С.138­144. 8. Папшева   Л.В.   Технологическая   культура   учителя   начальных классов //Начальная школа, 2003. ­ №10. ­ С.76­79. 9. Даришева Т.М. Вопросы нестандартного подхода к проектированию учебного процесса в вузе // Начальная школа Казахстана. – 2004. ­ №4. ­ С.4­. 3 Мазмұны 1 2 3 4 5 АЛҒЫСӨЗ............................................................................................. ........... Біріктірілген сыныптардағы біртақырыптық сабақтардың  ерекшеліктері........................................................................................ ........... Біріктірілген сыныптардағы біртақырыптық сабақтардың  құрылымы Біріктірілген сыныптарда біртақырыптық сабақтарды  ұйымдастырудың әдіс­ тәсілдері.................................................................... Біріктірілген сыныптарда пәндерді оқытуда біртақырыптық  сабақтарды ұйымдастыру және өткізу  әдістемесі............................................................ Біріктірілген  бастауыш сыныптар қазақ тілі пәніне арналған  сабақ жоспарларының үлгілері ............................................................................... 5.1 Біріктірілген  бастауыш сыныптарға дүниетану пәніне  арналған  сабақ жоспарларының үлгілері ............................................................................... 5.2 Біріктірілген  бастауыш сыныптарға математика пәніне арналған  сабақ жоспарларының үлгілері ............................................................................... 6 Қолданылған әдебиеттер тізімі..........................................