Сценарий для начальных классов. Посвящается 578 летним юбилеем Алишера Наваи

O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Xalq ta’limi markazi Navoiy viloyati hokimligi xalq ta’limi boshqarmasi Karmana tumani XTMFMTTE bo‘limiga  qarashli 30­umumiy o‘rta ta’lim  maktabi  boshlang‘ich ta’lim o’qituvchisi   Asatova Munavvar Nuriddinovnaning Alisher Navoiy tavalludining 578 yilligiga bag‘ishlab tayyorlagan  TADBIR  ISHLANMASI Mavzu: “Navoiy bobomiz – so`nmas quyoshimiz” NAVOIY “Navoiy bobomiz – so`nmas quyoshimiz”          Sahna did bilan bayramona qilib bezatilgan. To`rda buyuk mutafakkir Alisher Navoiy portreti.   Shuningdek,   shoirning   ruboiy   hikmatli   so`zlari,   hadislaridan   namunalar yozilgan plakatlar osilgan.      Mayin musiqa sadolari ostida boshlovchilar tadbirning ma`no mazmunini anglatuvchi she`r aytishadi: 1­boshlovchi: Assalom Navoiy mo`tabar ustoz!                       Xalqim e`zozlagan buyuk ajdodim,                        Assalom bobojon, buyuk alloma,                       Yo`lim yoritguvchi, porloq quyoshim. 2­boshlovchi: Navoiy deganda quloqlarimga,                       Uzoq asrlardan bir nido kelur,       Navoiy deganda quloqlarimga, Qahraton qishda ham xush navo kelur. 1­boshlovchi: Assalomu alaykum, aziz ustozlar, o`quvchilar! Hurmatli ota­onalar! 2­boshlovchi: Mana hozirgi kunda yurtimiz bo`ylab, Nizomiddin Mir Alisher Navoiyning 523 yoshga to`lishi munosabati bilan turli tadbirlar bo`lib o`tmoqda. 1­boshlovchi:  Shu   munosabat   bilan   3­“V”   sinf   o`quvchilari   tomonidan   tayyorlangan “Navoiy bobomiz – so`nmas quyoshimiz” deya nomlangan tadbirga xush kelibsiz! 3­ o`quvchi:  Ulug` odamlar oramizda bir umr yashaydilar: qiyofalari – dillarga,                        nomlari – tillarda. Ularga hamma havas qiladi. Bu nom: Hamma birgalikda:  “Alisher Navoiy” deb aytadi. 4­   o`quvchi:  Atrofga   qarang,   Alisher   ismlari   behisob.   Hatto,   shaharlar,   oily   ilm dargohlari, ko`chalar­u xiyobonlar, teatr­u oily mukofotlar nomi Alisher Navoiy nomlari bilan sharaflidir. Bularning barchasi ulug` shoir, olim, mutafakkir, davlat arbobi hazrat Alisher Navoiy hurmatlari uchundir. 5­ o`quvchi:        Hammamizga ma`lumki, Navoiy bobomiz 1441­yil 9­fevral kuni Hirot sharida   dunyoga   kelganlar.   Otalari   G`iyosiddin   Bahodir   saroy   beklaridan   bo`lganlar. Shoirning bolalalik chog`laridanoq zehnlari o`tkir bo`lib, 4­5 yoshlaridan boshlab, o`qish va yozishni bilib olganlar, ko`plab g`azallarni yod bilganlar.  6­   o`quvchi:      U   kishi   ko’p   kitob   o’qiganlar,   Zehnlari   o’tkirligidan   minglab   misra g’azalllarni yod bilganlar.            Sahna ko`rinishi:  (Alisher Navoiyning tavalludi munosabati bilan ism qo`yish marosimi) Jarchi: Odamlar­u, odamlar,              Bog`da bitgan bodomlar,              Eshitmadim demanglar,              Eshitganlar jilmanglar. Saroy   beklaridan   bo`lmish,   G’iyosiddin   Bahodir   o’g’il   ko’rmishlar,   murg’ak   go’dak sharafiga ziyorat bermushlar. Eh­e­he­he­hey!      (Sahnada nuroniy keksalar anjumani, qo’lida go’dak bilan G’iyosiddin Bahodir kirib keladi.) O`tirganlar: – Farzand muborak bo`lsin, G’iyosiddinbek. – Raxmat,  qulluq, qulluq. Xondamir go’dakni qo’liga olib, – Giyosiddin Bahodir o’g’il ko’rmushlar, mavlono Lutfiy ul go’dakning ismini o’zlari qo’yib bersinlar.  (O’tirganlar ma’qullashadi).   Lutfiy:  Qutlug’   chehrasidan   nuri   hidoyat   balqib   turibdi.   Agar   ustozlarimiz   Jomiy, Dehlaviy va Ganjaviylarga manzur  bo’lsa, Ollohning  inoyati  ila ulug’  va  komil bo’lsin degan niyatda, bul go’dakkka Alisherbek ismini qo’ygumizdir.  O`tirganlar: – G’oyat go’zal ism, ma’qbul, mavlono Lutfiy. G’iyosiddin: – Tashakkur, mavlono, qulluq, boshimiz osmonga yetdi.  Xondamir  qo’lini   duoga   ochib:    –   Omin,   Alisherbekning   umrilari   uzun,   rizqlari   mo’l bo’lsin.   Buyuk   davlat   arbobi,   ulug’   zot   shoir   bo’lsin.   El­yurt   madadkori   bo’lib yetishsin.Ollohu  akbar. 6­ o`quvchi:   Niyatlar ijobat bo’lib, u ulug’ donishmand, buyuk shoir va iste’dodli olim bo’lib yetishadi. Alisher Navoiy butun faoliyatini va ijodini odamlarning baxt­u saodatiga, ilm­fan taraqqiyotiga bag’ishlaydi.  7­ o`quvchi:    Alisher Navoiydan meros bo’lib qolgan ko’plab hikmatlar, xalq maqollari bizni ezgulikka chorlab turadi.  8­ o`quvchi:        Navoiy bobomizning talay misralari, hikmatli so’zlari, xalq maqollariga aylanib ketgan. Hikmatli so`zlaridan namunalar keltiriladi:   9­o`quvchi: Aytar so’zni ayt, aytmas so’zdan qayt. 10­o`quvchi: Vafosida xayo yo’q, xayosizda vafo yo’q. 11­o’quvchi: Oz­oz o’rganib dono bo’lur, Qatra­qatra yig’ilib daryo bo’lur. 12­o`quvchi: Izzat tilasang kam de, sihat tilasang kam ye. 13­o`quvchi: Bilmaganni so’rab o’ragangan olim, orlanib so’ramagan o’ziga zolim. Raqs: “Munojot” raqsi o`quvchi qizlar tomonidan ijro etiladi 14­o`quvchi:  Shoir   barrcha   asarlarida   kishilarni   halollikka,   mardlikka,   yaxshilikka chaqirganlar. Hatto shohning vaziri bo’lganlarida ham xalq tomonida turib, ko’p yaxshi ishlar qilib, el mehriga tushganlar.                 Odamiy ersang demagil odamiy, Onikim yo’q xalq g’amidin g’ami. 15­o’quvchi: Hunarni asrabin netkumdir oxir, Olib tuproqqami ketgumdir oxir. 16­o’quvchi: Sabr bila ko’p bog’liq ish ochilur, Ishda oshiqqan ko’p toyilur. 17­o’quvchi: Rostdir, ulkim, nazari to’gridur, Kim iligi egridur, ul o’g’ridur. 18­o’quvchi: Xaloyiqqa ko’rma, qilib benavo, O’zingga ravo ko’rmaganni ravo. 19­o’quvchi:  Alisher Navoiy saroy muhitida voyaga yetadi. Bolalaik chog`idayoq olim­u fozillar davrasida bo’ladi. 3­4 yoshida Qosim Anvarning she’rlarini yod aytib, hammani hayratga soladi. 20­o`quvchi:  U   do’sti   Husayn   Boyqaro   bilan   birga   maktabga   boradi.   Adabiyot   va she`riyatga, nihoyatda musiqaga qiziqadi. 21­o’quvchi:  Bo’lajak   shoir   Sa`diyning   “Guliston”,   “Bo’ston”,   Farididdin   Attorning “Mantiq ut­tayr” asarlarini zo’r ishtiyoq bilan o’qiydi va o’zi ham she’rlar yoza boshlaydi.  22­o’quvchi:  Alisherdagi iste’dodni ko’rgan otasi G’iyosiddin kichkina   va tog’alari Mir Said Kobuliy va Muhammad Ali G’aribiylar uning tarbiyasiga alohida yondoshadilar. 23­o’quvchi: U 12 yoshida otasidan yetim qoladi va Abulqosim Bobur saroyida xizmatga kiradi.   15   yoshida   shoir   sifatida   elga   taniladi.   Ijodda   she’riyatning   16   xil   janridan foydalanadi.  24­o’quvchi: U hayoti davomida 52 ta ravot, 20 ta hovuz, 16 ta ko’prik va 9 ta hammom qurdiradi.  25­o’quvchi: Alisher Navoiy ruboiylarida ota­ona va farzand munosabati, shirinsuxanlik va go’zallik kabi axloqiy fazilatlarni ifodalaydi. 26­o’quvchi: Boshni fido ayla ato qoshig’a                      Jismni qil sadqa ano qoshig’a,                     Tun­kuningga aylagali hur fosh.                     Birisin oy ayla, birisin quyosh. 27­o’quvchi: G’urbatda g’arib shodmon bo’lmas emish, El anga shafiqu mehribon bo’lmas emish.                       Oltin qafas ichra gar qizil gul bitsa,          Bulbulg’a tikandek oshiyon bo’lmas emish. 28­o’quvchi: Har kimki chuchuk so’z elga izhor ayla,                        Har nechaki ag’yor durur yor aylar.                       So’z qattig’I el ko’nglini ozor aylar.                      Yumshog’I ko’ngillarni giriftor aylar. 29­o’quvchi:  Xo’b el bila suhbat tutubon xo’b o’lg’il                        Yaxshini talab qilg’il matlub o’lg’il,                       Shirin so’z ila xalqqa marg’ub o’lg’il, Yumshoq hadisingniyu mahbub o’lg’il. 30­o’quvchi:    Qarang, bu satrlar – satrlar juda zarur satrlar. Ular bir olam ma`noli, tushunarli. Yana birida, Yaxshilikni  bilmasang, Bori yaxshilarga qo`shil, ­ deydilar.   Sahna  ko’rinishi: Lutfiy bilan Alisherning suhbati Alisher: Ustoz, bir bayt bitibdurmen, ilk ijodimni ko’rib baho bersangiz.  Lutfiy shogirdi yozgan g`azalni o’qiydi:            Orazin yopqoch ko’zimdin sochilur har lahza yosh,            Bo’ylakim, paydo bo’lur, yulduz nihon, bo’lg’och quyosh. Ofarin, Allisherbek, g’oyatda go’zal bayt bitibsiz. Agar muyassar bo’lsam edi, o’zimning 10­12 ming forsiy va turkiy baytlarimni shu ikki misraga almashar edim. Tasanno. O`yin. ­ Oquvchi: Shoir bobomiz, ayniqsa, ustozlarini ulug’laganlar: Haq yo’lingda kim senga bir harf o’qitmish ranj ila, Aylamak oson emas haqqin ado ming ganj ila. Ya`ni   harf   o’rgatgan   o’qituvchingizni   hurmat   qilib,   haqini   uzmoqchi   bo’lsang, xazinalardagi barcha oltinlar bilan uzolmaysan, deydilar.                 ­ O`quvchi:  Navoiy   bobomiz   asarlarini   o’qigan   sari   chuqur   tushuna   boramiz. Ba’zida esa o’tkir ma’noli asarlari o’qub, o’qishga qiynalamiz. ­ O’quvchi:  Shuning uchun ustozning “Bilmaganni so’rab o’rgangan olim” degan maslahatlariga amal qilib, so’rab­so’rab o’rganaveramiz.             She`r         “Istardimki…”  ­ Navoiydan o’qib borsang she’r, Tunda seni to’xtatmas mirshab, Misralarda uyg’onar mehr  Har bir bayti yo’llarga o’xshar. ­ Navoiyning so’zi ortidadan, Otlanasan, otlanar yo’llar ,  Qulamasang, insof otidan, Har qadamda Navoiy qo’llar. ­ Navoiydan she`r o’qib borsang, To’xtamaydi chegarachilar,               Baytlar tomgan labingni bossang,               Bu tog’larda toshlar ochilur. ­ Salom aytgil olam eliga, Navoiydan o’qi she’rlarin. Navoiyning har bir she’riga, Bog’lab qo’ysa bo’lar yer sharing. ­ O’quvchi:  A.   Navoiy   bizga   ulug’   ma’naviy   xazina   –   besh   dostondan   iborat “Xamsa” asarini yozib qoldirgan. Asar 1483­1485­yillarda yaratilgan. U 26.415 baytdan iborat bo’lib, “Hayrat ul­Abror”, “Layli va Majnun”, “Farhod va Shirin”, “Sabbai Sayyor”, “Saddi Iskandariy”  nomli dostonlardan tashkil topgan.  ­ Prezidentimiz   I. A. Karimov hazrat Navoiy haqia shunday deydilar: “Agar bu zotni avliyo desak, avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir”. Sahna ko’rinishi: “Alisher va Husayn” she’riy drammasidan parcha     Sahna yarim yoritilgan, musiqa yangraydi. “Shitob aylab” qo’shig’i yangraydi. Ko’hna Hirot o’rnida, yangi shahar  qiyofasi gavdalanadi. Alisher  Navoiy va Husayn Boyqaroning qiyofasi gavdalanadi. Alisher   Navoiy va Husayn Boyqaroning arvоhlari ikki tomondan sekin kirib kelishadi.                  Husayn: ­ Bul Hirotmi, yoki boshqa,                                 Ne shahar bo’ldi ekan?                                Ko’p shamlar yoqilubdur Oxirat to’dimikan.                 Alisher: ­ To’g’ri do’stim bul Hirotdur,                                Xotiringiz bo’ldi jam,                                Bizni eslab avlodimiz                                Ta`zim aylar bo’yni ham    Necha yellar kutgan edim, Kelsa erkan ushbu dam,  Xalqima ming ta`zim etgum, Qo’l yurakda, ko’zda nam.                Husayn:  Orzuimga yetdim bugun,                                Arvohim tinch yotg’usi, O’z  elimg’a nur yetg’ay, Ha demay tong otgusi.                    Alisher:  Odam borki ul yashnaydi,   Bir lahza­yu bir fursat, Odam borki unitilmas, Umri boqiy to abad. Hatoyimni bag’ishlayman. Tashvishu, mardum uchun, To qiyomat birgamanki, Rasmu­rusm, udum uchun, Har o’tgan soniyag’a, Afsusim yo’qdir bugun, Chunki el yodlar meni, Har lahza, har kunu­tun. ­O’quvchi:  A. Navoiy 1501­yil 3­yanvarda vafot etadi. Endilikda yurtimizning bir qator ilm maskanlari, diqqatga sazovor joylari uning nomi bilan atalmoqda. Ular: Alisher  Navoiy nomidagi O’zbekiston Davlat Adabiyot muzeyi, Alisher Navoiy nomli respublika   milliy   kutubxonasi,   shoir   nomi   bilan   ataluvchi   Respublika   bog’i,   Alisher Navoiy nomli Samarqand Davlat univarsiteti, Alsher Navoiy nomli Davlat akademik opera va   balet   teatri,   Alisher   Navoiy   nomidagi   metro   bekati   va   iqtidorli   talabalar   uchun beriladigan Alisher Navoiy nomidagi davlat stipendiyasi… ­O`quvchi:  Xullas ul zotning ijodini daryoga o’xshatamiz. Bu daryodan dunyo xalqlari, bahramand   bo’lmoqda.   Shuning   uchun   ham   Navoiy   bobomiz   dunyoga   tanilib, donolarning donosi bo’lib  qolganlar.  ­O’quvchi: O’zbek adabiyotining yirik namoyandasi va o’zbek tilini yuksak pog’onaga olib chiqqan buyuk siymo Alisher Navoiyni hech qachon unutmaymiz. Doimo uning ruhi biz bilan birga yashaydi. ­O’qituvchi:  Biz   shunday   ulug’   shoirimiz   borligidan   faxrlanamiz.   Bugungi   kechamiz, buyuk bobomiz – Alisher Navoiyga bo’lgan ehtiromimizning bir ko’rinishidir.               Yurakdagi faxrim, g’ururim sizsiz,        Bobojon, ruhingiz bizni qo’llasin,        Avlodlar qalbida so’nmas sham kabi,        Nurli manzillarga bizni yo’llasin. O’quvchilar: So`zingiz buyukdir, o’zingiz buyuk,                      Buyuk merosingiz – iftixorimiz,                     Biz uchun har nedan ortiqroq suyuk,                     Yozgan asaringiz, aytgan so’zingiz. (Mayin musiqa sadolari ostida kechaga yakun yasaladi.)