СЖ Импульс

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 10 ЖГБ

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Механикалық энергия мен импульстің сақталу заңдары

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

-          дене импульсының анықтамасын оның жылдамдығы мен массасының көбейтіндісі ретінде білу;

-          импульстың сақталу заңын білу және түсіну;

-          бір кеңістіктегі екі дене арасындағы серпімді және серпімсіз соқтығысуларды қоса алғанда, қарапайым есептерді шығаруда импульстің сақталу заңын қолдану (қалпына келу коэффициентін білу талап етілмейді)

Сабақ мақсаттары

Оқушылардың барлығы:

Дененің импульсі, күш имппульсі, тұйық жүйе, абсолют серпімді соққы, абсолют серпімсіз соққы, ұғымдарын қолданады; импульстің сақталу заңын біледі.

Көптеген оқушылар:

Сапалық және сандық есептерді шығарғанда импульстің сақталу заңын қорытып шығара алады.

Кейбіреуі:

Сын тұрғысынан ойлауды қолданып, денелердің әсерлесуі кезіндегі кинетикалық энергияларының өзгерісін сипаттай алады.

Жетістік критерийлері

Білу; Түсіну:

-          Дене импульсының анықтамасын береді;

-          Дене импульсының формуласын біледі;

-          Дене импульсы векторының бағытын түсіндіреді;

-          СИ жүйесіндегі дене импульсының бірлігін біледі;

Білу; Түсіну; Қолдану; Математикалық сауаттылық; Синтез:

-          Денелердің тұйық жүйелерінің анықтамасын біледі;

-          Көрсетілімдерді түсіндіреді (видео, үлгілеу);

-          Денелердің өзара әрекеттесуі бойынша байқаған тәжірибелерді түсіндіру үшін Ньютонның үшінші заңын қолданады;

-          Импульс сақталуының математикалық заңын шығарады;

-          Импульстың сақталу заңын тұжырымдайды;

-          Импульстың сақталу заңының қолданылу шектерін біледі.

Білу; Түсіну; Қолдану; Математикалық сауаттылық:

-          Абсолютті серпімді соқтығысу деп айтатынын біледі;

-          Абсолютті серпімсіз соқтығысу деп нені айтатынын біледі;

-          Абсолютті соқтығысу кезіндегі, сондай-ақ абсолютті серпімсіз соқтығысу кезіндегі импульстың сақталу заңының орындалуын түсіндіреді;

-          Импульстарды координаттық өске проекциялау үшін теңдеу құрайды;

-          Импульстың сақталу заңына қатысты есептерді шешуде математика пәні бойынша алған білімін қолданады.

Тілдік  мақсаттар

Оқушылар «Импульстің сақталу заңы» бойынша терминдерді қолдана алады

Пәнге тән лексика мен терминология:

Импульс, масса, жылдамдық, абсолют серпімді және серпімсіз соқтығысу, күш импульсі, импульстің сақталу заңы, импульс өзгерісі

Диалог пен жазу үшін қажет сөз  тіркестер:

Импульс (лат. іmpulsus – соққы, түрткі), физикада –

1.     механикалық қозғалыстың өлшемі (қозғалыс мөлшері ұғыммен бірдей). Материяның барлық формаларының, оның ішінде электрмагниттік және гравитациялық өрістің де импульсті болады;

2.     қандай да бір уақыт аралығындағы күш.

Құндылықтарды дарыту

Сабақ бойында оқушыларда қалыптасады бір-бірін сыйлау, ұқыптылық, шыдамдылық,  ашықтық және бірігіп жұмыс жасай алу.

Пәнаралық байланыстар

Математика

АКТ қолдану дағдылары

Сандық білім беру қорлары (ЦОР), презентация

Бастапқы білім

Физика 7 сынып

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет  

Ресурстар

1 – 2

 1 сабақ

1.Ұйымдастыру кезеңі

2 - 5

5 – 10

10 – 13

13 - 18

18 – 30

30 - 35

35 – 40

W   Активити.

Видео 3.15 – 3.18 с

https://www.youtube.com/watch?v=8SYssvIPkg8

Тапсырма: бақылауларыңды жазып, талдау жасаңдар.

Қорытынды: күнделікті өмірде біз денелердің әсерлесуін жиі бақылаймыз және бұл жағдайларда әсерлесу өте аз уақытты құрайтындықтан, одан механикалық қозғалыстың сипаттамаларын, әсерлесу энергиясын анықтау мүмкін емес.

Қарастырылатын мәселе: механиканың басты мәселесін қалай шешуге болады (кез келген уақыт мезетіндегі дененің орнын анықтау), егер әсерлесу қысқамезеттік болса?

I, G, W   Жаңа ақпарат. Ньютонның екінші заңын импульстік түрде жазу.

Тапсырма: «Кинематика» және «Динамика» бөлімдерін оқып-үйренгенде алған білімдеріңді қолданып, импульстік түрдегі Ньютонның екінші заңын алыңдар

(Формуланың қорытылуы және қорытынды формуласын сыныптағы оқушылардың бірі тақтаға жазады)

W Ұғымдарды енгізу:

Импульс (қозғалыс мөлшері) – дененің механикалық қозғалысының өлшемі болып табылатын векторлық физикалық шама.

Күш импульсі – күштің, осы күш әсер ету уақытына көбейтіндісіне тең, берілген уақыт аралығында күштің денеге әсер ету өлшемі болып саналатын векторлық физикалық шама.

W   Жуан және жіңішке сұрақтар.

1.       Ұшып келе жатқан оқ терезенің шынысын сындырмайды, тек онда дөңгелек саңылау түзеді? Неге?

2.       Сіздің қолыңызда үрленген шар бар және оның ауызы байланбаған. Егер шариктің жібере салса не болады?

3.       Метеорит Жер бетіне жетпей атмосферада жанып кетеді. Осы кезде оның қозғалыс мөлшері (импульсі) қайда кетеді?

W   Есептер шығару.

№ 1.

Материалдық нүктенің қозғалысы х = 25 – 10t + 2t² теңдеуімен сипатталады. Нүктенің массасы 3 кг деп есептеп, алғашқы 8 с-тағы қозғалыс үшін импульсінің өзгерісін табыңдар. Осы уақыт ішіндегі өзгерісті тудырған күш импульсін анықтаңдар.

№ 2.

Массасы 200 кг лифт орнынан үдемелі 2 м/с² үдеумен қозғалады. Лифт 1 м жүріп өткенде қандай импульске ие болады? 

№ 3.

Бірдей көлемді, болат және қорғасыннан жасалған денелер бірдей жылдамдықпен қозғалып келеді. Осы денелердің импульстерін салыстырыңдар.

I   Есеп шығару. Соңында түзету жұмысымен қатар.

Массасы 160 г хоккей шайбасының жылдамдығы, массасы 8 г, 600 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан оқтың импульсімен бірдей болуы үшін қандай болуы қажет?

Рефлексия.

Презентация

Видео 5

Фото

40 - 43

43 – 48

48 – 50

50 – 58

58 – 59

59 – 66

66 - 78

Танымдық әрекетті белсендіру.

Сендердің алдарыңда сурет берілген. Айтыңдаршы, бұл сабақта сендердің ойларыңша не туралы сөз қозғалатын болады?

Біздің соқтығысуға дейін және соқтығысудан кейін не болатындығын анықтаймыз.

Соқтығысудың қандай түрлерін қаратыратын боламыз?

Соқтығысу түрлері: серпімсіз, серпімді.

W Жаңа ұғымдарды енгізу

1.        Соққы –шексіз аз уақыт ішінде дененің нүктелерінің жылдамдығының шектелген шамаға өсу құбылысы.

2.      Абсолют серпімсіз соққы – соққы нәтижесінде денелер бірігіп, одар әрі біртұтас дене ретінде қозғалатын екі дененің соқтығысуы. Механикалық энергияның бір бөлігі соқтығысатын денелердің ішкі энергиясына ауысады.

3.      Абсолют серпімді соққы – соққыдан кейін әрбір дене жеке қозғала бастайды. Тұйық жүйенің импульсі мен кинетикалық энергиясы сақталады.

       Денелердің соқтығысуы кезінде қысқауақыттық соққы күштері әсер етеді, әдетте, олардың шамалары белгісіз. Сондықтан соққылы әсерлесуді тікелей Ньютон заңдарымен қарастыруға келмейді.

       Сондықтан соққы күштері белгісіз, әсерлесу уақыты өте аз болғанда, механикалық энергияның және импульстің сақталу заңыдары осындай жағдайлардағы механикалық есептердің шешімін табуға мүмкіндік береді.

4.      Денелердің тұйықталған жүйесі  - қоршаған денелермен әсерлесуі болмайтын физикалық денелердің жиынтығы.  

Рефлексия. Соққы, абсолют серпімді және серпімсіз соққы ұғымдарын енгізуде қандай қажеттілік болды?

       Денелер әсерлескеннен кейін біртұтас дене ретінде немесе жеке қозғалуы мүмкін болғандықтан, бұлай болу не себепті екендігін анықтауымыз қажет. Аталған ұғымдарды сол себепті енгіздік.

        Энергияның және импульстің сақталу заңдарын қолдану соқтығысу процесін, сол мезеттегі аралық өзгерістерді қарастырмай, соқтығысуға дейінгі және одан кейінгі жылдамдықтар арасындағы байланысты алуға мүмкіндік береді. Сәйкесінше, механиканың басты мәселесінің шешімін, яғни кез келген уақыт мезетіндегі дененің орнын анықтай аламыз.

I Жеке жұмыс.

      Тапсырма. Импульстің сақталу заңын қорыту
(Конспект жасау)

Рефлексия.

Күнделікте өмірде импульстің сақталу заңына мысалдар келтіріңдер.

      Импульстің сақталу заңын денелердің әсерлесу жағдайларында қолдануға болады: дайындық кезінде доптар, бильярд шарлары, көліктердің соқтығысуы және т.б. мысалдар.

G   Көрсетілген видеоматериал бойынша ақпаратты талдау және синтез.

      Тапсырма:
1. Түсіндірме суретін салу.
2. Импульстің сақталу заңын векторлық түрде жазу
3. Импульстің сақталу заңын скалярлы түрде жазу
4. Тапсырманы қорғау

Қарастырылатын жағдайлар:

Серпімсіз соққы
1 топ – бірінші дене екінші денеге жетіп алады (видео 1)

2 топ – денелер бір-біріне қарама-қарсы қозғалады (видео 2)

3 топ – бір дене тыныштықта, екіншісі қозғалыста (видео 3)

4 группа – серпімді соққы денелер бір-біріне қарама-қарсы қозғалады (видео 4)

G Қорғау (конспектілеу)

Осы тапсырмаларды орындауда қай жерлерінде түсінбеушілік болды?

Видео 5

Фото

Ноутбуктер, интернет-ресурстер+

Видео 2

Видео 4

Сурет

Ноутбук

78-80

Рефлексия

Молекулалар әлемінде импульстің сақталу заңы қалай орындалады?

Үй тапсырмасы

•      Дененің импульсі. Күш импульсі

•      Импульстің сақталу заңы

Саралау – оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Саралау іріктелген тапсырмалар, нақты бір оқушыдан күтілетін нәтижелер, оқушыға дербес қолдау көрсету, оқу материалдары мен ресурстарын оқушылардың жеке қабілеттерін есепке ала отырып іріктеу (Гарднердің жиындық зият теориясы) түрінде болуы мүмкін.

Саралау уақытты ұтымды пайдалануды есепке ала отырып, сабақтың кез-келген кезеңінде қолданыла алады

Бұл бөлімде оқушылардың сабақ барысында үйренгенін бағалау үшін қолданатын әдіс-тәсілдеріңізді жазасыз

Денсаулық сақтау технологиялары.

Сергіту сәттері мен белсенді  іс-әрекет түрлері.

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары  

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз. 

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?