ШҚО, Ӛскемен қаласы

Ӛскемен қаласы әкімдігінің «Шәкәрім атындағы №1 орта мектебі» КММ

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ МАЗМҦНЫ 

БАРЫСЫНДА ТАРИХ САБАҚТАРЫНДА 

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ 

ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ

(әдістемелік- кӛмекші қҧрал)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ӛскемен – 2020ж

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 «Жаңартылған білім беру мазмұны барысында тарих сабақтарында инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың қызығушылықтарын арттыру»  атты әдістемелік кӛмекші құралын / құрастырған ШҚО, Ӛскемен қаласы әкімдігінің «Шәкәрім атындағы №1 орта мектебі» КММ тарих пәні мұғалімі Мәуітхан Ләззат.

 

 

 

 

«Жаңартылған білім беру мазмұны барысында тарих сабақтарында инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың қызығушылықтарын арттыру» әдістемелік- кӛмекші құрал жалпы орта білім беретін мектептердің тарих пәні мұғалімдеріне арналған. Ұсынылып отырған әдістемелік- кӛмекші құрал жаңартылған білім беру бағдарламасы аясында тарих пәнін оқытудың озық технологияларын пайдалану арқылы оқушы тұлғасының дамуына және қабілетін арттыруда жүргізілуі тиіс жұмыстардың маңызыдылығы жайында ғылыми тұжырымдармен қамтылған. Инновациялық технологияны меңгеру әрбір оқытушының интеллектуалдық, кәсіби, рухани-адамгершілік, азаматтық және басқа да кӛптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, ӛзін-ӛзі дамытып, оқутәрбие үрдісін ұйымдастырудың тиімділігі бойынша  теориялық және әдістемелік тұрғыдан баяндалады.

 

©Мәуітхан Ләззат

©Ӛскемен – 2020ж

КІРІСПЕ

 

«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақ тағдыры ұстаздың қолында»

                

                                                                       Н.Ә.Назарбаев

 

ХХІ ғасыр ғылым ғасыры. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі ӛзгешеліктер жүріп жатыр. Жан жақты тұлға, яғни дарынды, шығармашылық тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы. Мақсатты білім беру тұлға дамуын жүзеге асыратын мәселе. 

Адамзат баласының ӛз ұрпағын оқыту тәрбиелеудегі ең озық тиімді ізденістерін, тәжірибелерін жалғастырып, тың жолдар іздеу педагогиканың озық үлгілерін жаңашылдықпен дамыту жалғаса бермек.

Білімнің сапасын кӛтерудің қазіргі таңда жолдары кӛп. Ең бастысы білімді де білікті, ұшқыр ойлы шығармашылық қабілеті мол ұстаздың шәкіртімен бірлесе еңбек етуі талап етіледі.

Білім сапасы дегеніміз мектепте білім алып отырған шәкірттің немесе мектеп бітірушінің білім алу әзірлігінің сапасы мен білім беру қызметінің сапасын қамтитын түсінік.

Мұғалімнің басты ролі тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан жақты зерттелетін, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік ӛркениетке негізделген білім саясатының стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру. 

Осыған орай, нәтижеге бағытталған жалпы орта білім берудің жаңа жүйесіне ауысу білім беруді басқару жүйесіндегілерден мұғалімдердің кәсіби біліктілігін арттыруда жаңаша кӛзқарасты, ал мұғалімдерден негізгі кәсіби құзырлылықтарын дамытуды талап етеді.

Тарихқа деген қызығушылығын арттыру үшін сапалы білім берудің тиімді жолдарын таңдау, тарихи және мәдени мұралармен таныстыру, қосымша элементтерді пайдалану мен тарихи деректерді оқып үйренуге дағдыландыру, баяндама, рефераттар, хабарлама жасату, ӛз бетінше оқып білім алып, шығармашылықпен айналысуына жағдай жасау сияқты жаңа педагогикалық технологиялар мен инновациялық бағыттарды, әдістер мен тәсілдер енгізу және т.б. 

Осыған орай, біз яғни мұғалімдер қауымы орыстың ұлы педагогы К.Ушинскийдің «Мұғалім ӛзінің білімін үздіксіз кӛтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады » деген сӛзін әр уақытта естен шығармауымыз керек.

Түрлі әдіс тәсілдерді пайдалана отырып, сапалы білім, саналы тәрбие беруде сабақтың тиімді түрлерін қолдану керек.

Кӛрнекті педагог А.С.Выготский баланы дамыту әрекеттері оқыту барысында іске асатынын дәлелдей келіп, бала дамуының екі түрлі ортасы болатыны жайында теория ұсынды. Бірінші ортасы айналасындағы үлкендердің әсері, қабілетінше еркін атқара алатын іс әрекеті болса, екінші ортасы сабақ үстіндегі әрекеті.

Ал біздің мақсатымыз баланың сабақ үстіндегі оқу әрекетін тиімді әрі қызықты етіп ұйымдастыру.

Креативті тұлғаны қалыптастырудың бір жолы сыни тұрғысынан ойлауды үйрету. Сондықтан сыни тұрғыдан ойлау әдісін әр сабаққа пайдаланған дұрыс. Сабақта тарихи фактілерді білумен қатар, оқушының оған деген кӛзқарасын сұрау керек. 

Оқушыны ӛз бетінше ойын еркін жеткізуге, талдауға, салыстыруға дағдыландыру білім сапасын кӛтеруге итермелейтін амалдың бір түрі. Егер оқушы пәнге шын ынтасымен қатынасып, ӛз біліміне баға беріп, сараптау жасай алса оның сапалы білім алуына мүмкіндігі жоғарылайды.

Сонымен қоса сабаққа енгізу керек ерекшеліктің бір түрі рефлексия кезеңі. Бұл әдістің тиімділігі әр оқушы сабақтағы іс әрекетіне талдау жасап, ӛзін ӛзі реттеуге мүмкіндігі болады. Әр сабаққа мақсат құрып, күтілетін нәтижені анықтап, олардың сабақ барысында не арқылы бағаланатынын кӛрсетіп отыру керек.

Осындай әдіс тәсілдерді қолдану бірден нәтиже бере қоймайтыны анық. Себебі әр ӛзгерістің сәтті және сәтсіз жақтары болуы мүмкін. Бірақ, кездескен қиындықтарды оқушылармен бірлесе отырып шешу арқылы кӛздеген мақсатқа жетуге болады деп ойлаймын.

Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды ӛзгерістер әлемдік білім беру жүйесін қайта қарау қажет екенін паш етті. Қарқынды ӛзгеріп жатқан әлемде білім саласындағы мамандар үшін ең маңызды  мәселе болып отырғаны «XXI ғасырда нені оқыту керек?» және де екіншісі – ол « мұғалімдер оқушыларды XXI ғасырға қалай дайындайды?». Заманауи оқыту тәсілдері оқушының болашақта алған білімін қолдана алуына басты назар аудару, XXI ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні осында. Баланың бойына қалай оқу керектігін үйренуді қалыптастыруға мән бере отырып, оны тұлға ретінде дамытуға мұғалімнің бағыт беруші ретінде алатын орны бӛлек болып отыр. Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру – заман талабына сай ӛскелең ұрпақтың ӛмірге бейімділігі, халықаралық стандарт деңгейінде сапалы білім мен тәрбие алуының негізгі құралы.

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясы мен инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» – деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін кӛздейді. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әрбір мұғалімінің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру, ӛзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға,  жаңа қарым-қатынасқа ӛту қажеттігі туындайды. Заман талабына сай оқыту технологиясының тиімдісін пайдалану оқу үрдісінде жетістікке жетудің бірден бір кепілі. Ӛткен ғасырдың  90 жылдарында бүкіл әлемдегі философтар мен психологтар, педагогтар озық тәжірибелерге сүйене отырып, сан түрлі оқыту технологияларын жасады.

Жаңа педагогикалық технологиялар - бұл білімнің басында мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу–тәрбие үрдісін ұйымдастырудың ӛзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда іс-әрекет оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды. 

Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі ӛзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы ӛзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа кӛзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда.

Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің  асты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Ӛйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек. Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуге тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, ӛзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын игеру болуға тиіс»- деген болатын. Сондықтан да  оқу орындарында толыққанды сапалы білім алған, оның бағдарламасын толық меңгерген ұрпағымыздан болашақта жақсы маман, білімді азамат шығары анық. Ӛйткені ХХI ғасыр жанжақты дамыған, білімді, ӛз ісіне және ӛзгенің ісіне әділ баға бере алатын, ӛзіне сенімді, Отанының  әлеуметтік-экономикалық дамуына зор үлесін қоса алатын азамат тәрбиелеуді талап етіп отыр.

Қоғамның мамандардың білімімен қатар біліктіліктеріне негізделген ғаламдық ақпараттық ортаға айналуы білім беру үдерісін ұйымдастыруға инновациялық тұрғыдан келу мәселесінің ӛзектілігін арттырды. Нәтижесінде қазіргі кезде білім беру жүйесіне барынша жоғары талаптар қойылады: ол ауқымды, қарқынды, жылдам ӛзгеретін әлемде кәсіби қызметке даяр мамандарды дайындауы тиіс, мұнда адам алдында үнемі бейстандартты міндеттер туындайды, олардың шешімі ӛз қызметін құру және талдау машықтары мен дағдыларының болуын болжайды. Жоғары білім беру жүйесінде білікті маман дайындаудың инновациялық әдістері жетекші орын алады, олар болашақта қоғам дамуын іске асыруды қалыптастыру мен қамтамасыз етуге тікелей қатысады. Қазіргі білім берудің ӛзекті мәселелерінің бірі оқу әдістері мәселесі болып табылады, теориялық, сондай-ақ тікелей іс-тәжірибелік тұрғыда. Оқытушы белгілі білім беру мен талап етуге дағдыланған дәстүрлі әдістемелермен салыстырғанда оқытудың интербелсенді формаларын қолдануда оқушы білімге апарар жолды ӛзі ашады. Оқушы басты әрекет етуші тұлға болады. Аталған жүйеде оқушыға білім беру траекториясын құруға белсене қатысатын оқытушының алатын орны да маңызды. Оқытудың интербелсенді формалары білім беру бағдарламаларының сәтті іске асуына мүмкіндік береді. Оқытудың интербелсенді әдістері имитациялық және рӛлдік ойындардан, пікірсайыстардан, үлгілеуші жағдайлардан құралады. 

Инновациялық үрдістің негізі – жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану, жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір оқытушы үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа оқытушы үшін ӛтілген материал тәрізді. Инновацияны «жаңашыл», «жаңа әдіс», «ӛзгеріс», «әдістеме», «жаңашылдық», ал инновациялық үрдісті «жаңа әдістеме құралы» деп қарауға болады. Инновация білім деңгейінің кӛтерілуіне жағдай туғызады.

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру әрбір оқытушының интеллектуалдық, кәсіби, руханиадамгершілік, азаматтық және басқа да кӛптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, ӛзін-ӛзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына кӛмектеседі. Инновациялық - педагогикалық технологиялар шығармашылық қабілеттерін арттыруға ӛз үлесін қосады.

Оқытуды екі түрлі мағынада қарауға болады. Біріншісі – оқу орнында арнайы пәндерді оқыту. Екіншісі - ӛмірді оқыту, ӛмірге үйрету. Тәрбиелеу мен оқыту – егіз ұғым. Оқыта отырып тәрбиелейміз, тәрбиелей отырып оқытамыз. Оқыту тәрбиеге қарағанда нақтылау. Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл оқытудың маңызы. Оқыту – тәрбиенің құрамды бӛлігі, қайнар кӛзі, жүйелі түрі. Оқыту арқылы тәрбиенің саналылығын, руханилығын, әсемділігін, адамгершілікке баулу жолын, еңбекшілігін, т.б. айқындар толықтыруға болады. Оқыту – тәрбиенің интеллектуалды түрі. Оқытудың саралап – деңгейлеп оқыту технологиясы бойынша әдістемелік жүйесі, осы мақсатта сапалы нәтижеге жеткізуге мүмкіндік беретін танымдық іс-әрекеттер түрлерінің мазмұнын, белгілі деңгейде белсенділігін кӛздейді. Осы екі үрдістің ӛзара сапалы нәтижесінде оқушының ӛз ісіне сенімділігін, жауапкершілік сезімін, шығармашылық қабілеттілігін қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға жағдай туғызатын оқытудың жаңа технологияларының негізгі түрлері анықталады.

Еліміздің барлық білім ұйымдарында білімнің жаңа жүйесі енгізіліп жатыр. Мұндағы негізгі мақсат – жаһандану заманында білімнің бүкіләлемдік кеңістігіне ену. Осыған орай, білімнің мазмұны да, оған қойылатын талаптар да ӛзгереді. Сол себепті қазір жалпы барлық оқу орындарында оқытудың жаңа технологиялары  қолданыла бастады. Сондықтан жаңашылдық керек, яғни, жаңаша жүйе негізінде оқу орны оқушылардың белсенділігін арттыру, ӛзіне сенімділігін қалыптастыру, танымдық-шығармашылық қабілетін дамыту олардың белсенділік - сенімділік сапаларын диагностикалық әдіс-тәсілдермен анықтауға, сабақта, сабақтан тыс уақытта ӛз ойын еркін жеткізе білуге үйретуге, қоғамда болып жатқан оқиғаларға қатысты кӛзқарастарының болуына, жаңаша тәртіп нормаларын, белгілерін, кӛрсеткіштерін анықтауға кӛмегін тигізеді.

Білім беру үдерісіне инновациялық технологияларды енгізу мен болашақ мамандардың негізгі кәсіби біліктіліктерін қалыптастырудың тиімді формаларына тӛмендегілер жатады жобалар құру, кӛпшілік алдына баяндама әзірлеу; кәсіби маңызды мәселелерді пікірсайыстық талқылау; серіктестікте оқыту; мәселелі жағдайлар құру; кәсіби бағытталған бейнефильмдер мен презентациялар және т. б. дайындау.

Қазіргі замандағы тарих пәнінің міндеті – ақыл-ой потенциалы жетілген, ӛткенді есте сақтай алатын адамды жасау ғана емес, ӛзінің ұлттық бастауын жақсы білетін, бұл дүниеде ӛзінің орнын таба алатын тұлғаны қалыптастыру. Кез келген ортада еркін пікір алмаса алатын, ӛз кӛзқарасын дәлелдеп, қорғай алатын белсенді азамат тәрбиелеу үшін оқыту үдерісінде жаңа тәсілдерді тиімді пайдалану арқылы іске асыруға болады. 

«Адам ұрпағымен мың жасайды» дейді дана халқымыз. Ұрпақ жарастығы миллион жылдарды қамтып келеді. «Надан жұрттың күні – қараң, келешегі тұман» - деп М.Дулатов айтқандай, тәуелсіз еліміздің тірегі – білімді ұрпақ емес пе. Сол білімді ұрпақты тәрбиелеу, оқыту ұстаздың басты парызы болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖАҢАРТЫЛҒАН БАҒДАРЛАМА-БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖАҢА МАЗМҦНЫ

 

Қазақстан Республикасында орта білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде білім беру үдерісінің құрылымы мен мазмұнына елеулі ӛзгерістер енгізілуіне байланысты үш апталық курс бағдарламасын және «Тәжірибедегі рефлексия» жалпы білім беретін мектептердегі педагогика кадрларының кәсіби даму бағдарламасы бойынша мектеп тренері курсын аяқтап былтырғы оқу жылынантарих пәнін орта және жоғары сынып оқушыларына  жаңа білім беру бағдарламасы бойынша оқытудамын.

Қазақстан  2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңестігіне кіріктірумен сипатталады. Қазіргі таңда қазақ тілі-мемлекеттік тіл, қарым-қатынас тілі – орыс тілі және ағылшын тілі – әлемдік кеңістікті тану тілін оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану-заман талабы болып отыр. Оқытудың парадигмасы ӛзгерді. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша кӛзқарас пайда болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдістәсілдерін үнемі жаңартып отыру және технологияларды меңгеру, оны тиімді қолдана білу міндеті тұр. Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы - заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын  қанағаттандыратын тың бағдарлама.

Қай елдін болсын ӛсіп-ӛркендеуі, ғаламдық дүниеде ӛзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. «Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды» дегендей, жас ұрпаққа сапалы, мән-мағыналы, ӛнегелі тәрбие мен білім беру-бүгінгі күннің басты талабы.Шындығында мұғалімнің алдында оқушыларға білім мен тәрбие беруде үлкен жауапкершілік тұр. Әрбір оқушыны оқытып тәрбиелеуге байланысты мәселелерді ӛздігімен және шығармашылық ынтамен шешуге қабілетті жаңашыл мұғалім керек. Жаңа, тез ӛзгермелі, білімді де білікті, тың серпіліске, ӛзгеруге дайын және жаңа талап межесінен кӛріне алатын шығармашыл да кәсіби шебер мұғалімдерді қажет етіп отырғанына  кӛзіміз жетті. Оқушылардың мектепте табысты оқуы ғана емес, ӛмірде де табысты болуы  мұғалімнің  қабілетіне, оның құзыреттілігіне байланысты екенін терең түсіндік.  Мұғалім оқушылар үшін қандай да бір пән бойынша білім беретін адам ғана емес, сондай-ақ олардың оқудағы еңбегін қызықты, тиімді ұйымдастыра  алатын, оларға үлгі болатын ерекше тұлға болуы керек. Жаңа заман мұғалімнен күнделікті оқушылармен  қарым-қатынас барысында әрбір жағдаят үстінде ерекше білім деңгейін кӛрсетуді және шығармашыл шешім қабылдай алуын талап  етіп отыр. Оны қанағаттандыру үшін қазіргі заманның мұғалімі  жаңашыл, икемді, ӛзгерісті тез қабылдай алатын, жан-жақты, жаңа педагогикалық инновациялық технологияларды меңгерген болуы керек.

Соңғы жылдары педагогикалық теорияда және оқу-тәрбие үдерісінде айтарлықтай  ӛзгерістер болып жатыр. Білім берудегі жаңғырту мен инновациялық үрдістердің жалғасуына  ықпал етудің маңызды факторының бірі мұғалімнің кәсіби шеберлігі. Солай бола тұра «кәсіби шебер» түсінігіне  пәндік, дидактикалық, әдістемелік, психология-педагогикалық білім мен дағды ғана емес, педогогтің жеке тұлғалық потенциалы, кәсіби құндылықтары да жатады. ҚР-ның педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыруға арналған үш айлық  курс бағдарламалары, білім беру жүйесінде педагогтар алдына жаңа міндеттер қойып, оларға  үн тастады  десек те болады.  Білім мазмұнын жаңарту тікелей шығармашылық ізденістегі мұғалімнің кәсіби шеберлігіне байланысты. «Мұғалім кӛп әдісті білуге тырысуы керек. Оны ӛзіне сүйеніш, қолғабыс нәрсе есебінде қолдануы керек»,-деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі заман талабына сай білім беру мәселесі сол қоғам мүддесіне сай болуы керек. Ӛз ісінің шебері ғана жоғары жетістіктерге жетеді. Қазіргі таңда пәнді жақсы, терең білетін, күнделікті сабақтағы тақырыпты толық қамтитын, оны оқушыға жеткізе алатын, әр түрлі деңгейдегі тапсырмаларды білу іскерлігі, оқытудың дәстүрлі және ғылыми жетілдірілген әдіс-амалдарын, құралдарын еркін меңгеретін, оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыра отырып дарындылығын дамытудағы іздену-зерттеу бағытындағы тапсырмалар жүйесін ұсыну ӛмір талабы. Тарих пәнін әр сабаққа әр түрлі тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, оқушылардың білім сапасын арттыру ең басты мәселе.

Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының жаңаруымен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдістәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді.

Тарих пәніне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АҚТ –ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу. Жаңа білім беру бағдарламасы сыни тұрғыдан ойлауға, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдістәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары) үйретеді. 

Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі спиральді қағидатпен берілуі.  Оған оқу мақсаттарын зерделей отыра тапсырмаларды. ықшам сабақтарды құрастыру барысында кӛз жеткіздік.

Бағалау жүйесі де түбегейлі ӛзгеріске ұшырап, критериялық бағалау жүйесіне ӛтеді.Критериалды бағалау кезінде оқушылардың үлгерімі алдын ала белгіленген критерийлердің нақты жиынтығымен ӛлшенеді. Оқушылардың пән бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Бұл бағалау түрлері баланың жан-жақты ізденуіне ынталандырады. Критериялық бағалау жүйесі Филиппин, Сингапур, Жапония, Франция, Финляндия сынды дамыған елдерде пайдаланылады.  Бұл бағалау жүйесінің артықшылығы, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын туғызады. Қалыптастырушы бағалау күнделікті оқыту мен оқу үдерісінің ажырамас бӛлігі болып табылады және тоқсан бойы жүйелі түрде ӛткізіледі. Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіле отырып, оқушылар мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және балл не баға қоймастан оқу үдерісін түзетіп отыруға мүмкіндік береді. Жиынтық бағалау оқу бағдарламасынның бӛлімдерін (ортақ тақырыптарын және белгілі бір оқу кезеңін (тоқсан, оқу жылы, орта білім деңгейі) аяқтаған оқушының үлгерімі туралы ақпарат алу мақсатында балл және баға қою арқылы ӛткізіледі. Қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау барлық пәндер бойынша қолданылады.

Кіріктірілген білім беру бағдарламасында қазақ тілі пәнінің берілу жайы да ӛзгеше. Бағдарлама оқушының тӛрт тілдік дағдысын: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым жетілдіруге бағытталған. Бұл тӛрт дағды оқу жоспарында «Шиыршық әдісімен» орналастырылған және бір –бірімен тығыз байланысты. Яғни, жыл бойына бірнеше рет қайталанып отырады және сынып ӛскен сайын тілдік мақсат та күрделене түседі.

Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс істеуде. Ӛйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс –тәсілдермен оқытып, ой –ӛрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу  қажеттілігі де осы себептен туындап отыр.  Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан бұл үрдістің  жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы  кӛңілді қуантады.  

 

 

 

 

 

 

 

 

ТАРИХ САБАҚТАРЫНДА ЗАМАНАУИ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР МЕН ТИІМДІ

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ

 

  «Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес,   ол - үнемі жаңадан жаңаны табатын ӛнер»  

Жүсіпбек Аймауытов

 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап кӛрсеткен. Қазіргі ақпараттық қоғамда ӛндірістің дамуының негізгі құралы болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі кӛрінеді.  Сондықтан білім беру саласы да ӛзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын оқытудың инновациялық технологиялары пайда болуда. Білім беруді ақпараттандырудың қағидалары:

-          қоғамның әрбір мүшесі үшін алынатын білімдер мен мәліметтердің түсініктілігі;

-          жеке тұлғаның интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;

-          білім мен тәрбиенің бірізділігі; -    жалпы компьютерлік сауаттылық;

-          оқыту мен тәрбиелеудің жылдамдығы.

Нәтижелері:

-          Инновациялық әдістер мен ақпараттық технологияны қолдану арқылы білімнің сапасын кӛтеру;

-          Инновациялық әдістер мен ақпараттық технологияларды енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;

    Инновациялық әдістер мен ақпараттық технологияны қолдану саласы

бойынша    оқушылардың     мамандыққа        баулу         механизмін          құру; -    мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуалдық  лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;

-          отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;

-          Республикалық білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқару салаларының ақпараттық желісін құру.

Компьютерді мұғалім қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық мәліметтерден ақпараттар беру үшін кӛрнекі құрал ретінде пайдалана алады. Мұғалім ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және интеллектуалды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалімнен жоғары құзырлықты, ұйымдастырушылық қабілеттілікті, оқушыларды қазіргі қоғамның түбегейлі ӛзгерістеріне лайық бейімдеу, олардың зерттеушілік дағдыларын дамыту бағыттарын талап етеді.

Инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиямен орындалатын қызмет ӛзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам ӛркениетті бола бастайды.

Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютерде оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса барлық сабақтарды компьютерлердің қуаттануымен жүргізуді үйрену – бүгінгі күннің кезек күттірмейтін ӛзекті мәселелерінің бірі.

Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды пайдалану ӛз білімін кӛтеру тиімділігін де арттырады. Бұл бірінші кезекте сандық түрде жазылған ақпараттарды пайдалану кезінде қажетті мәліметтерді оңай табуға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде кӛптеген әлемге танымал энциклопедиялар, сӛздіктер электронды түрге айналдырылған. Компьютердің кӛмегімен тек белгілі бір аудиторияларда ғана емес, сонымен бірге қашықтықтан оқыту үрдісі де дамып келе жатыр. Ол үшін Интернет желісіне қосылған компьютер керек. Қашықтықтан оқыту кезінде тапсырманы және онымен бірге ұсынылған оқулықтарды қарап отырып білім алғысы келетін адам ӛзі ізденіп, жауаптарын салып жібереді. Немесе бірлескен телеконференцияларға қатысады. Оқытудың бұл түрі анағұрлым арзан, әрі қалаған уақытыңда оқуыңа, тапсырмаларды орындауына мүмкіндік береді. 

Инновациялық әдістер мен оқытудың ақпараттық технологияларын тарих сабағында қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын дамыту: I. Инновациялық технологиялар. 

Инновациялық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр. Инновациялық технология есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, электрондық күнделік жүйесін, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.

Оқушылардың жаңа технологиялар кӛмегімен қалыптасатын және жүзеге асырылатын ойлау қабілеті бұрынғы технологиялар арқылы берілетін ойлау жүйесінен ӛзгеше болатындықтан, тек ойлау қабілеті түсінігі ғана емес, жаңа жағдайда психикалық функциялардың басқа жақтары да қайта қарастырылуы тиіс. Осының бәрі жаңа ақпараттық және педагогикалық технологиялар жасау саласында, білім парадигмасын құруда тың инновациялық жұмыстар жүргізуді талап етеді. Компьютерлік техниканың дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға қолдану, білім мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін тигізеді.

II. Оқушылардың тарих сабағына деген қызығушылығын оятудағы сын тұрғысынан ойлау технологиясын пайдаланудың тиімділігі.

Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының бабына сәйкес мұғалімдер білім алушылар мен тәрбиеленушілер және тиісті мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандартында кӛзделген деңгейден тӛмен емес білім, шеберлік пен дағды алуын қамтамасыз етуге міндетті. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық саласы технологияларын меңгермейінше сауатты жан-жақты маман болуы мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа кӛптеген адами қабілетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, ӛзін-ӛзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына кӛмектеседі. Білім саласына еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі – ӛсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан – жақты дамыту. Инновациялық білімді дамыту, жаңа идеялар мен жаңалықтарды ӛмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, ал казіргі заманның оқушысы ӛздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне үлкен мән береміз. Ӛйткені, оқытудың әр түрлі технологиялары зерттелініп, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі зерттеліп мектеп ӛміріне енуде. Орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген анағұрлым танымал білім беру әдістемелері арасында сындарлы теориялық оқытуға негізделген тәсіл кең тараған. Бұл теория оқушылардың ойлауын дамыту, олардың бұрынғы алған білімдері мен жаңа немесе сыныптағы түрлі дерек кӛздерінен, мұғалімнен, оқулықтан және достарынан алған білімдерімен ӛзара әрекеттесуі жағдайында жүзеге асады деген тұжырымға негізделеді. Бағдарламаның негізгі мазмұны жеті модуль түрінде қарастырылады. Осыған орай оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда оқытудың жаңа технологияларын  жетік меңгеріп қана жетуге болады.

Олар үшін:

-     білім алуды қамтамасыз етуге даярлауы тиіс;

-     оқушыларға үздіксіз білім алуды үйрету керек;

-     мұғалім оқушылардың білімге деген құштарлығын дамытуға кӛңіл бӛлуі керек;

-     оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай оқытудың мазмұны шектелмеуі тиіс; -  оқытудың ӛз тәжірибесі, оқытудың негізі, оқыту барысында болжам, қиял, ойлап табу пайдалануы қажет;

-     сезу, ойлау шығармашылық қасиеті ретінде қарастырылуы тиіс; Мектепте білім беруді жақсарту мұғалімге байланысты екені сӛзсіз. Сондықтан да қазіргі мұғалімдердің білім сапасын арттыруға кӛп кӛңіл бӛлуде. Соған орай білім берудің жаңа технологияларын (білім беруді ізгілендіру, ойын арқылы оқыту, ӛздігінен дамыту т.б.) мақсатқа сай қолдана білу қажет.

Оқытудың заманауи технологиясын жете меңгеріп, оны оқушылардың жас және психологиялық ерекшелігіне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор. Педагогикалық инновациялық технологиялар іс-әрекетке, оқыту барысында жүзеге асатын педагогикалық жүйе. Педагогикалық жүйе-жеке, дара тұлғаны жетілдірге, қалыптастыруға бағыттау мен белгілі бір мақсатқа жету жолындаы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажетті ӛзара байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы.

Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой ӛрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін ӛсіреді. Оқыту мен дамыту әдістерінің екеуі де жеке тұлғаның қалыптасуына үлкен ықпал ететін маңызды айғақтар болып саналады.

Мектепте оқытуды ұйымдастыратын бірден - бір нұсқа сабақ болса, сабақтың нәтижелі болына ықпал ететін нұсқа  сол  сабақты ӛткізудің әртүрлі әдіс-тәсілдері, яғни жаңашыл сабақ. Қазіргі кезде шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдердің тынымсыз ізденуі нәтижесінде оқу-тәрбие жұмысының тиімділігін арттырудың жаңа технологиялары ӛмірге  келді.

Қазіргі білім беру саласында оқытудың жаңа технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болуы мүмкін емес.

Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің кәсіптік, адамгершілік, рухани және де кӛптеген адами келбетінің қалыптасуына әсерін тигізеді. Ӛзін-ӛзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруына кӛмектеді. Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде  пайдалану үшін әр мұғалім ӛзінің алдында отырған оқушыларының  жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат-мүддесіне  байланысты ӛзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, ӛз мамандығына  деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Жаңа техногияның ӛзі әр түрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әр қилы жүзеге асырылуы мүмкін. Мұғалімдерге шығармашылық еркіндік берілуі. Әр сабақтың сапалы болып, оның тиімділігін арттыру-ізденімпаз, шығармашылығы шыңдалған ұстаздың қолында.

Осындай оқытудың жаңа технологияларының біріне-сабақты, дәрісті ӛткізуді «Сыни тұрғыдан  ойлау бағдарламасы» бойынша ұйымдастыру жатқызылады. Бұл әдісте талданып отырған мәселе бойынша әр бір оқушы ӛз топшылауын, ӛз пайымын білдіреді, ӛзіндік дәлелдер келтіреді, басқалардың ой түйіндерін сынайды, олардың мәнді, мағыналы жақтары жӛнінде ӛз пікірін, ӛз тоқтамын жасайды. Бұл әдіс шәкірттерге де, оқытушыларға да үлкен жауапкершілікті жүктейді. Оқуыту әдістерін жетілдіруге, дамытуға олардың тиімділігін арттыруға кӛмектеседі.

Тарих - мектептегі оқу пәні ретінде жалпы негізгі білім беретін барлық гуманитарлық және қоғамтанушылық курстардың негізін құрайды. Тарих ұлттық ӛзіндік сана - сезімді және адамгершілік этикалық нормаларды қалыптастыра отырып, оқытудың дүниетанымдық негізін қалыптастырады. Тарихтың басқа пәндермен ӛзара байланысы талдау, жинақтау сияқты ортақ логикалық таным - әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Мысалы, гуманитарлық циклдағы пәндермен байланысы картамен, мәтінмен жұмыс істеу, оқиғалармен құбылыстардың ерекшеліктерін айқындау сияқты ортақ әдіс - тәсілдері негізінде іске асады. Тарихқа деген қызығушылығын арттыру үшін сапалы білім берудің тиімді жолдарын таңдау, тарихи және мәдени мұралармен таныстыру, қосымша элементтерді пайдалану мен тарихи деректерді оқып білім алып шығармашылықпен айналысуына жағдай жасау сияқты жаңа педагогикалық технологиялармен инновациялық бағыттарды, әдістер мен тәсілдерді енгізу.

Бүгінгі           таңда          сабақ           ӛткізудің           түрлері           ӛте            кӛп.

Шәкірттердің сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытуға арналған оқытудың әдіс-тәсілдері білім алушыларға құбылыстардың себептерін толық ұғынуға, ережелер мен заңдылықтардың сырларын терең түсінуге, олардың ғылыми білімдегі орнын аңғаруға қолайлы жағдаяттар жасайды. Мұндай  әдістер,  әсіресе, табиғатынан тұйық , ӛз ойын тәптіштеп  түсіндіруге  шалағай, ӛздеріне сенімсіздеу, талданған мәселелерден,  баяндалған тақырып мазмұнынан  тиісті байлам, түйін жасауда жасқаншақтық байқататын  оқушыларға пайдасы  ұшан теңіз екеніне кӛзіміз жетті. Сабақ барысында шәкірт тердің сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін жетілдіруге, дамытуға арналған оқыту технологиясы оларға еркін ойлауға, байқалған, баяндалған мазмұнынан тәуелсіз пайымдамалар жасауға мүмкіндік береді, шығармашылық белсенділігі жоғарылайды, ұжымдық ойласу, ұжымдық тұжырымдар жасауға белсене атсалысады, ұжымдық қорытындыда  ӛз үлесі бар екенін сезіп, қуаттана марқаяды, келесі мәселелер түйінін шешуге еркін араласады, ӛз ойын жасқанбай айтуға үйренеді. Тақырыптың негізігі ӛзегін, бағытын, мән-мағынасын түсінеді, тіл байлығын жетілдіреді, ӛз ойын қысқа, мазмұнды, мағыналы, дәлелді баяндауға дағдыланады, пәнге қызығушылығы артады, ғылым негіздерін игеру әдістерін меңгереді , сӛйтіп ӛзін келесе мәселені талдауға дайындайды.

Сын тұрғысынан ойлау - сынау емес, шыңдалған ойлау. Оқушының бұл жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда ӛз даму деңгейіне сәйкес ойы шыңдалып, белгілі бір жетістіктерге жетері сӛзсіз. Жұмыс жасау барысында мұғалім оқушының ӛзін ізденуге жетелейді. Біздің міндетіміз- оқушыға оны бойында жасынып жатқан мүмкіндіктерін ашып кӛрсету.

Оқушы бұрын тек тындаушы болса, енді ізденуші, ойланушы, ӛз ойын дәлелдеуші болады, ал мұғалім осы әрекетке бағыттауда, оқуды ұйымдастыруда жетекші рӛл атқарады.

Бұл стратегия сабақ жүйесінде іштей үш кезеңге бӛлінеді:

Қызығушылықты ояту:

Бұл кезеңде оқушыларды сабаққа психологиялық тұрғыдан дайындай отырып, қызығушылықтарын арттырудың әртүрлі әдіс амалдары қарастырылады. Сондай-ақ оқушыларды қалай қызықтыру керек деген сұраққа жауап деп қарауға болады;

-            шын мәніндегі мәселені ұсыну және оқыту мақсатын бірлесіп дайындау;

-            оқушының бұрынғы тәжірибесімен байланыс орнату;

-            жаңа идеяны түсінуге дайындау;

Оқушы ӛз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, кӛршісімен бӛліседі, тобында талқылайды. Бұл кезеңде  «Ассоциация» , «Топтау», «Түртіп алу», «Болжау», «Әлемді шарлау», «броундық қозғалыс», «стикердегі диалог»  әдістерін пайдалануға болады.

                Мағынаны          тани          білу-жаңа          білімді          игеру           кезеңі:

Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады. Тақырыпты мұғалім түсіндіріп оқып бермейді. Тақырып бойынша оқушылар ӛздері жұмыс істейді және топпен жұмыс жасап белсенділік кӛрсетуге жағдай жасалады. Оқушының білімін қалыптастыру деңгейінде, оны зерттеу, талдау, жауап табу үшін жеткілікті материал болу керек, ол үшін:

-материалды меңгеру;

-белгілі және жаңа білімді бӛлу;

-сұрақ қою;

-барлық мүмкін байланыстарды ӛткізу; «Ӛзара оқыту әдісі», «Кең ауқымды лекция» әдісі, «Инсерт» әдісі, «Білемін, білгім келеді, үйренемін», т.б. әдістәсілдерді қолдану оқушының ӛздігінен білім алу, шығармашының ісәрекеттерінің оянуы, бір сӛзбен айтқанда , ӛзіндік еңбек ету кезеңіне айналдырады.

3. Ой толғаныс:

Жаңа алынған білімді айқындайтын және ұштайтын деңгейде оқушыда шешім қабылдай алатын мүмкіндік болу керек:

-оқығанын           ӛзіндік           ойлау           тұрғысынан           кӛрсете            білу;

-ӛз сұрақтарын қою және оған жауаптар табу;

-болжау        жасай        білу        және        олардың        дұрыстығын         тестілеу;

-жаңадан пайда болған жағдайларды тез түсінуге осы білімді қолдану;

Толғануды тиімді етуге лайықталған:«Бес жолды ӛлең», «Вен диаграммасы», «Кейіпкерге хат», «Кубизм», «Т кестесі» т.б. әдіс-тәсілдер әр сабақтың ерекшелігіне ауыр-жеңілдігіне қарай лайықты қолданылады. Бұл әдістің тиімділігі сабақтан тысқары қалатын оқушы болмайды.  Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына шараларды орындауы шарт:

Сын         тұрғысынан         ойлауды         үйрету         үшін         уақыт          керек.

Оқушыларға ӛз ойын ашық, еркін айтуға  рұқсат беру.Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдау.Оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.

Кейбір  оқушылар қолайсыз жағдайға түсіп қалса, әжуаламау, келеке етпеу.Сын тұрғысынан ойлауды бағалау, оқушылар арасында сенімділікпен жұмыс жасау, бар ынтасымен оқуға берілу, пікірлерді тыңдау, құрметтеу, ӛз пікірін ашық білдіруін талап ету.Балалар шешімі мен осы мәселе туралы не ойлаймын жаңа мазмұнды алынған ақпарат менің бұрынғы білетініме сәйкес келе ме? Маған бұл жаңа ойлар қаншалықты әсер етті.СТО-ӛз алдына сұрақтар қойып жауап іздеу. Берілген сұрақтарға  «Ал егер бұлай болса»-деп ӛз пікірін айтқызуға оны дәлелдей білуге үйрету басқалардың келтірген  аргументтерінің қисынын зерттейді. Білімді меңгеру үшін қажетті дағдыларды ӛз бетімен қолдануға үйрету. Оқушы бойында білуге деген құштарлықты дамыту.Ізденіс жасауға арналған стратегияларды, білім алу стратегияларын үйренуге деген құлшынысты қалыптастыру.

Оқу мен жазуды сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз не?-деген сұраққа американдық профессор  Дэвид Клустер, сыни деп айтуға келмейтін құбылыстарға тоқтала отырып, сыни тұрғыда ойлауды  анықтайтын үш пункті ұсынады:

Біріншіден, сыни тұрғыдан  ӛзіндік жеке ойлау болып табылады дейді мысалы сабақ барысында әр оқушының ӛз ойлары мен пікірлерін басқалардан тәуелсіз құруы.

Екіншіден, сыни ойлауды тудыратын білім дәлелдемелері екеніне тоқталады.

Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып шешімін табуды қажет ететін мәселені  анықтаудан басталатындығы.

III Оқушылар қызығушылығын тудыруда ақпараттық білім беру ортасының құзырлығын дамыту мүмкіндіктері. Орта білім беру жүйесіндегі технологияның рӛлі ақпараттық білімнің, ақпараттық орта мен адамның ӛзара қарым – қатынасын үйлесімді етудегі және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бӛлігі болып табылатын ақпараттық технологияны қалыптастырудағы, сондай-ақ оның әлемнің жүйелік – ақпараттық бейнесін қалыптастырудағы алатын орнымен қамтамасыз етіледі.

Ғылыми – техникалық прогресс заманында білім беруді демократияландыру мен ізгілендірудің басты факторларының бірі - оны ақпараттандыру.                   

 Ғылыми-техникалық прогрестің  қарыштап дамуы мен қоғамның ақпараттануы оқу-тәрбие процесінде оқушының ӛзіндік таным  қызметін атқара білу әдіс-тәсілдерін меңгеруін,ӛзгермелі ситуация жағдайында шапшаң  бағдарлай білу, компьютер тәрізді таным құралдарын  пайдалана білуін талап етеді. Басты мақсат - ӛзіндік таным қызметін жасай алатын тұлғаны тәрбиелеу. Біріккен  Ұлттар Ұйымының шешімімен «ХХІ  ғасыр –ақпараттандыру ғасыры» деп аталады.  Қазақстан Республикасында ғылыми техникалық прогрестің негізгі белгісі - қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезең енді. Қоғамды ақпараттандыру экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты роль мектепке жүктеледі. Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғанған адам ол технология ауысуына әне нарық талабына сай терең білімді,әрі жан-жақты адам.                                             

 Қазіргі білім жүйесінің ерекшелігі - тек біліммен қаруланып қана қоймай, ӛздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз ӛз бетінше ӛрлеуіне қажеттілік тудыру.Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып,оның мазмұнының түбегейлі ӛзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр. Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының бірі - «Білім - бүкіл ӛміріңе» қағидасынан «Білім - бүкіл ӛмір бойына» қағидасына ӛте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады. Қазіргі білім беру ісінің шарттарының бірі болып оқушының ӛзіне керекті мәліметті ӛзі іздеп табуына үйретіп, олардың ӛз оқу бағыттарын ӛзінің таңдай білуі деп есептеледі.Біздің ойымызша , ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат оқушының ӛздігінен оқуға талаптандыру, яғни ізденімпаздыққа үйрету болып саналады.Ақпараттық пәндік орта ақпараттар ішінен керектісін іздеуге және сонымен ӛз саласында жұмыс істеуге бағытталған ақпараттық білім беру ортасының бір түрі. Оқу әдістерін жетілдіру тікелей білім беру жүйесінде тұтастай  ақпарат технологиясын дамытуға үлесін қосты. Жалпы педагогика,әдістемелер және компьютердің түйісуінде жаңа бағыт оқытудың ақпараттық технологиялары дүниеге келді.Оқу арқылы ақпараттың 10%, тыңдау кӛрнекі құралдар арқылы 20% ұштастырылса,40-50% оқыту процесінде оқушы белсенділігін арттыратын мүмкіндіктер жасалса, білімнің 70% есте сақталады екен. Нағыз ӛмір шындығымен ұштастырылған ақпараттың бала ойында қалу дәрежесі 90 %. Олай болса мәліметті есте сақтау қолданылатын әдіс-тәсілге байланысты.Сол әдіс-тәсілдің бірі әр сабақта компьютерді пайдалану. Компьютер арқылы түрлі суреттер, графикалық сызу, дыбыс, музыка тыңдау, мұғалімнің тақтаға жазы түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Оқу үрдісінде компьютерді қолдануға негізделген жеке әдістемелер оқу мақсаттары мен жағдайларына байланысты қолданылуы қажет. Кейбір жағдайда оқушылардың сұранысын терең ұғыну  қажет болса, кей жағдайда пәндік саладағы білімді талдау маңызды роль атқарады.

Ақпараттық технологияларды пайдаланудың артықшылықтары мынадай: 1. Олар оқытудағы тақырып шеңберіндегі немесе белгілі бір уақыт аралығында айтылуға тиіс мәліметтер кӛлемін ұлғайтады.

2.                 Білімге бір-бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әр түрлі оқу орнында отырып қол           жеткізуге болады.

3.                 Оқытудың жүйесі кӛп деңгейлі жетілдіруі олардың  таралымдалуы мен оқу сапасын арттырады.

Компьютердің кӛмегімен оқушы ӛз бетінше немесе ӛзге оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге  мүмкіндік алады.

Компьютерлер кӛрнекі, бейнелі ойлауды, қозғалыстың ауызша қарымқатынас машықтары мен әрекеттерді және әлеуметтенуді дамыту үшін мүмкіндіктер туғызатыны туралы дәлелдеп кӛрсетеді.

Компьютер    оқытуда    қолданудың    екі    негізгі    бағытын    кӛрсете     кетелік:

1. Оқу курсындағы жаттығуларды арнайы жасалған ортада орындау. 2. Оқушылар ақпараттық технологиялар негізінде басқа пәндерді  ӛздігінен меңгереді.

Ақпараттық технологияларды пайдалану, компьютерлік оқыту бағдарламаларын құру және қолдануды білдіреді. Ол бағдарламаларда дәстүрлі оқытудан ерекше педагогикалық үйретушілік логикасы жүзеге асырылады. Мектептегі сабақтар жаңаша ұйымдастырылады және мұғалімнің қызметі мен рӛлі ӛзгереді.

Жаңа технологиялардың кӛмегімен оқушылардың білімін жетілдіру мен оқу сапасын арттыруға болады. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып ӛсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да – мектеп. Қазақ мектептерінің білім деңгейін кӛтеру және онда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқу-тәрбие үрдісін тиісті деңгейге кӛтеру, педагогикалық ұжымның жүйелі жұмыстарының нәтижесінде ғана жүзеге аспақ.

Сонымен қатар сыни тұрғыдан ойлау бағдарламаса бойынша жүргізілген сабақтар іздеудің мән-жайына қаныға, білімді тереңінен айтуға тӛселеді, дәлелдер келтіру, дәлелдеу тәсілдеріне жаттығады, теория мен практиканың бірлігін игереді, жеке және топпен бірлесіп мәселе түйінін шешу жолдарын табуға жаттығады, ӛз жолдастарының пікірімен санасуға, ӛткір сындарды тыңдап одан тиісті қорытындылар жасай білуге машықтанады. Бұл бағдарламаны ӛз сабақтарымда әдіс-тәсілдерін қолдану барысында түсінгенім оқушылардың бірін - бірі тыңдап, құрметтеуіне үйретуі, бұрын үндемей отыратын балалардың сабақ барысында қызу араласуы сабақтың ерекше, олардың еркін сӛйлеп, ойларын ашық жеткізуге мүмкіншілік туғызады. Бұндай әрекет сабақтың барлық үш кезеңінде байқалып отыратындығы сӛзсіз. Осы «Сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы арқылы оқытудың тиімді екенін атап айтуға болады.

Білім беру процесі - ақпараттық қоғам жайындағы жас ӛспірімдерді жанжақты даярлайтын процестер болуы қажет.Сондықтан білім беру жүйесінде компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор.Ӛйткені компьютер адам қызметінің барлық саласында еңбек ӛнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ мамандардың ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру оқушылардың компьютерде жұмыс жасауды игерумен тығыз байланысты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН

ТАРИХ САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМ

САПАСЫН   АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

 

Бүгінгі жаңа ғасырдың жаңашыл шәкірттерін тәрбиелеуші мұғалімдер- сонау ұстаз деген есімнің ұлылығын дәлелдеп кеткен, ұлы ұстаздардың еңбегімен сусындаған, әмбебап жандар. Бүгінгі  таңдағы ұстаздар қауымының жан-жақты дамыған, жеке тұлға қалыптастыруда атқарып жатқан еңбектері  ұшан – теңіз.Жаңашыл ұстаз болмысы, біріншіден, мұғалім – үздіксіз ізденуші.Қазақстан Республикасының  ұстаздарының негізгі мақсаты – қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, ӛз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-ӛрісі жоғары жеке тұлға дайындау.Ұстаздың тағы бір ерекше қасиетінің бірі – жетелеуші, алға ұмтылдырушы. «Мұғалім ӛз ісіне деген сүйіспеншілікті оқушыға деген сүйіспеншілікпен ұштастыра алғанда ғана шын мәніндегі мұғалім болмақ…Егер мұғалім ӛз ісін ұната білсе, ол жақсы мұғалім болады.»- деген еді Л.Н.Толстой. 

Қоғамның дамып-ӛркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, ӛзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты ӛмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі ӛнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану – аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта ӛркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың ӛнеге тұтар ӛзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең ӛзекті мәселесі екендігін ӛмірдің ӛзі кӛрсетіп отыр.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтармен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;… оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде ӛзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді. Қазіргі заман ағымына байланысты оқушылардың білімге қызығуын арттыру үшін мұғалімдерге жаңа талаптар қойылуда. Сол себепті оқытудың әр түрлі технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Жан-жақты ізденістің нәтижесінде білім беру саласында жаңа педагогикалық технологиялардың саны да, сапасы да ӛсіп келеді. Технология – белгілі бір істегі адамның әдісі, шеберлігі. Осы шеберлік арқылы мұғалімнің ӛз сабағын оқушыға жоғары сатыда жеткізуіне мүмкіндік береді.  Мұғалім үнемі шығармашылықпен, ізденіспен жұмыс жасап отырса жаңашылдыққа жақын болғаны. Ӛзгелердің үлгісін ӛз ісінде пайдалана білсе, оған ӛзіндік қолтаңбасын қосып отырса – оқушы тәрбиелеу мен білім берудегі жетістігі сол болмақ. Қазіргі педагогикалық әдебиеттерден 50-ден астам оқыту технологиялары қолданысқа енгізілгені белгілі болып отыр. Қазақстан ӛз тәуелсіздігін алып, жаңаша құрылымы бар демократиялық қоғам құруға кіріскеніне біршама уақыт ӛтті. Еліміздің болашағын жасайтын жастар білімімен қатар шығармашылық қасиеті жоғары, ӛзіндік кӛзқарасы бар, елге тұлға болатын азаматтар болуы керек. Ал ол азаматтарды оқытып, тәрбиелеп шығаратын негізгі орта – мектеп. Сондықтан қазіргі мектеп ішінара қайта құруларға жол беріп, кӛп істерде оң ӛзгерістерге қол жеткізуде. Тарих пәні мұғалімдерінің міндеті – мәдениетті түрде білімді, іскер, жеке тұлғаны дамыту, ұлтымыздың рухын кӛтеру, осы мақсатқа жететіндей тиімді жол іздеу.

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың 2030 жылға дейінгі бағдарламасын іске асыруға белсене қатысатындар, кең байтақ Қазақстанның байлығына ие болатындар, сол байлықты ӛз иелігіне жұмсайтындар, сӛз жоқ, қазіргі мектеп қабырғасында жүрген біздің оқушыларымыз екеніне ешкім күмән келтіре алмайды. Менің де мұғалім ретінде алдыма қойған мақсатым – оқушыларға ұлттық педагогикалық тәрбие мен білім берумен қатар олардың шығармашылық қабілеттерін арттыру. Сол себепті сабақты идеялық жағынан ғылыми негізде, ӛмірмен байланысты ұйымдастыру оқушының қызығуын, білім құмарлығын таныту, әр сабақта оқушыларды ойлануға, ӛздігінен ізденіс жасауға баулып, ойын ауызша, жазбаша жинақтап баяндай білуге, мәдениетті  сӛйлеуге үйрету арқылы ұлттық әдетғұрыпты бойына сіңіруге дағдыландыру – әрбір ұстаздың абыройлы борышы. Бұл ретте ӛзім сабақ беретін тарих сабағымда оқытудың кӛптеген әдістерінен құралған интерактивті оқыту технологиясының тиімді әдістерін қолданамын.

Интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым – қатынасқа негізделеотырып, “жеке тҧлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.

Интерактивті  ағылшын  тілінен  аударғанда  inter – аралық,     action – әрекет.

•          Баланың жеке ӛздігінен  ізденуіне мүмкіндік беру;

•          Топтасып оқып үйренуге жағдай жасау;

•          Ӛздерін – ӛздеріне бағалату;

•          Іс – әрекет барысында білім алу;

 

Сабақтың жүру барысы	Әдістері	Кӛрнекіліктер
1. Ұйымдастыру кезеңі
1. Ӛткен сабақты пысықтау Адамзат дәуірін 4 кезеңін ретімен қою Қола дәуірі Тас дәуірі Мыстытас дәуірі Темір дәуірі	Ойға шабуыл Компьютерлік оқыту технологиясы Ӛз бетімен жұмыс
1Ӛткен білімді жинақтау Глобуспен жұмыс Пирамида құрастыру	Ӛз бетімен жұмыс	Жұмыс дәптері
1. Мұз басу дәуірінің Қазақстан табиғатына тигізетін әсеріне тоқталу Пайдасы .   Зияны	Эвокация     Рефлексия	Дидактикалық материалдар     Карта          «Қазақстан Республикасы »
1. Тас дәуіріндегі адамдардың ең басты жетістігі «Отты жағуды үйрену»	Ойлау Кірістіру	Әлемнің 7 кереметі.
1.     Жаңа тақырыпты түсіндіру 2.     Алғашқы адамдардың кәсібі   Тас дәурінің жетістіктері	Ұжымдық оқыту	Пирамида суреті
1. Жаңа білімді бекіту	Зерттеу	Венн диаграммасы
1. Білім мен дағдыны шыңдау	Еліктеушілік	Үлестірмелі
		карточкалар.
1. Білім мен дағдыны меңгеру
1. Оқушы білімін бағалау
1. Үйге тапсырма .

 

  Оқушы  ӛз  ойын  еркін  айту  ҥшін  мҧғалім  мына  тәсілдерді қолдануы тиімді.

•          Алғыс сезіміңізді білдіріп, үнемі кӛтермелеп отыру;

•          Ешқашан “жауабыңыз дұрыс емес” демеңіз, ондай жағдайда

•          Тек сыныптан    « келісесіздер ме» деп сұрау;

•          Зейінсіз енжар оқушыны анықтау, мүмкін оларда ой не ғажайып пікір болуы.

Осыған орай ӛзім сабақ беретін 8-10 сыныптарда осыған сәйкес ӛз тобымда ұйымдастырылған іс –әрекетті  Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдовтың «Дамыта оқыту технологиясы», В.Ф. Шаталовтың «Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы», Ж. Қараевтың «Деңгейлеп оқыту технологиясы», М.М. Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиясы» т.б. технологияларының  элементтерінің жиынтығы, оқытудың   интерактивті оқыту технологиясының әдіс – тәсілдерін қолдану арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруға ықпал жасаймын.  Ең алдымен әрбір сабақтың ӛтуіне мұғалім үшін әдістемелік кӛмек технологиялық карта жасаймын.

Ӛзім сабақ беретін  5 «б» сыныбында «Алғашқы адамдардың тҧрмыс – тіршілігі мен кәсібі, қоныстары»  тақырыбында эврика – компьютерлік сабақ ӛткіздім.  Сабақта компьютерлік оқыту технологиясы, Ұжымдық оқыту технологиясы,  Сын тұрғысынан оқыту технологиясын қолданып сабақ міндеттерін нақтылау барысында  технологиялық карта дайындадым. 

/Технологиялық карта /

 Сонымен қатар оқушыларды топқа бӛлу арқылы интерактивті оқыту технологиясының әдіс тәсілдерін қолданамын.  Мысалы 6 сыныбымда «Мыс-тас дәуірі (Энеолит) »тақырыбында ӛткен сабағымды оқушыларды4 топқа бӛлу арқылы ӛткіздім.  Әр топқа тақырыпқа сай атау бере отырып кестемен шығармашылық жұмыс тапсырылады.

Тас         дәуірінің кезеңдері	Кезеңнің хронологиялық ауқымы	Жаңалықтар мен ӛнертабыстар	Әр кезеңде ӛмір сҥрген адамдар	Қоғамдық қҧрылымдар
Ерте тас дәуірі
Кейінгі тас дәуірі
Мезолит
Неолит
Энеолит

 

Топтық негізде ӛткен сабақты ҥнемі қолдану барысындағы ерекшеліктеріне тоқталсам.

•       Топтар алдын ала мұғалім басшылығымен жасақталады;

•       Кӛбіне топтар тең шамалас, әртектес болады;

•       Топтық тапсырманың әр мүшесі әр бағытын орындайды;

•       Жеке оқушының емес, топтың жұмысы бағаланады;

•       Топ атынан сӛйлейтін оқушыны ӛзге топ не мұғалім таңдайды;          Жеке білімді тексеру бӛлек жүргізіледі.

Сонымен қатар сабақ барысымда білім мен білікті жинақтау мақсатында тірек – сызбаларды қолданамын. Мысалы «Жапониядағы феодалдық құрылыс» тақырыбында ӛткен сабағымда оқушыларға тапсырма тірек – сызба тҥрінде берілді.

                          

Тірек – сызба  негізде ӛткен сабақты ҥнемі қолдану барысындағы ерекшеліктеріне тоқталсам.

•       Логикалық ойлау қабілетін жетілдіреді.

•       Тез әрі жылдам тапсырманы орындай алады.

•       Оқу материалын терең меңгереді.

•       Көру арқылы есте сақталу қабілеті артады.  

•       Сынақ емтихандары үшін анықтамалық қайнар болып табылады.

     Ғылыми техникалық прогреске, ӛркениетке сәйкес оқушыларға терең білім беру,туған ел тарихына құштарлығын ояту, туған ел тарихын құрметтеу, елін, жерін, Отанын сүюге баулу,ұлтжандылыққа тәрбиелеу мақсатымен 5 сыныпта «Ӛлкетану дегеніміз не?» тақырыбында ӛткен сабағымда туып-ӛскен ауылымыз Қарасудың тарихы,ауылдың зиялы азаматтары мен Ұлы Отан соғысына қатысқан ардагерлер,пәк аналар туралы мәліметтер бере отырып, әр оқушыға үй тапсырмасы ретінде шығармашылық жұмыстар    бердім.

          Сонымен          қатар           сабақ          барысында           жаңа          сабақты

қорытындылау  дискуссиялық ӛрнек толтыруды оқушыларға тапсырма ретінде бере отырып жаңа білімді игеруін бақылаймын  Мысалы 9 сыныпта ӛткен  «Ҧлыбритания(1945-2006 жж)» сабағымда жаңа сабақты қорытындылау мақсатында дискуссиялық ӛрнек толтыруды оқушыларға тапсырма ретінде  бердім.

№	Сұрақтар	Келісемін	Келіспей мін
1	Лондондағы Хитроу әуежайы дүниежүзіндегі ең ірі әуежайлардың бірі болып табылады	+
2	Теңіз кӛлігі ежелден-ақ елдің ауқымды халықаралық байланысына негіз болып, экономика мен сыртқы сауданың дамуында маңызды роль атқарып келеді.Оған жүк тасымалының 90 пайызы тиеселі.	+
3	М.Тэтчэр,   У.Черчилль,        Дж    Мейджор           лейбористік партияның  ӛкілдері		—
4	Әлемдегі алғашқы ірі танкер «Глюкауф» 1886ж Ұлыбританияда жасалған.	+
5	Англия   Варшав Шартты Ұйымына мүше		—
6	Ұлыбритания капиталистік елдер арасында  тұңғыш рет атом электр станциясын  салды	+
7	Ұлыбритания- теміржолдың кӛлігінің отаны	+
8	Англия сыртқы саясатта Ресей мемлекетінің саясатын қолдады		—
9	БҰҰ,НАТО,ОБСЕ,ЕО сияқты халықаралық ұйымдардың мүшесі	+
10	Англияның  екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі экономикасы жоғары деңгейде шықты		—
11	Ұлыбританияның         ӛнеркәсібінің       жетекші          салалары: машина        жасау,мұнай ӛнеркәсібі,радиоэлектроника, электртехникасы,химия т.б.	+
12	Англияда басты партия консерваторлар патиясы		—
13	Букенгем    сарайы       королева    резиденциясы          болып есептелді.	+
14	Екі партия билікке кезектесе келеді	+

Тарих сабағында ескеретін жайлардың бірі -ӛмірдің жаңалықтарына бет бұрып, жаңаша білім беру тәсілдерін ойлап табу – әр пән мұғалімінің негізгі мақсаты.

Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың ӛзінің ӛмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді.

Интереактивті оқытудың тиімді жақтары:

•       Оқушылар   ақпарат алумен қатар ӛздерінің белгілі бір мәселені шешу жолын қисынды түсіндіріп береді.

•       Оқушылар  ойларының тереңдігіне талпынады.

•       Мұғалімнің жетешілігі арқылы білімдерін әрі қарай дамытады.

Осыған орай тарих пәнінен кӛп жылдардан бері қолданып келе жатқан интерактивті оқыту технологиясы бойынша 2017-2018 оқу жылдарының білім сапасына сараптама жасасам 6-11 сыныптардың білім кӛрсеткіші  42% -54% артқандығын аңғаруға болады.Осыған орай тарих сабағында ӛзім қолданып жүрген интерактивті оқыту технологиясы  -білім берудің болашақ кӛкжиегін кеңейтетініне сенімім зор. Қорыта келе айтарым, мұғалім ізденісі білім кепілі. Демек жаңа технологиямен қаруланған мұғалім ғана, ӛркениетті ел болашағын тәрбиелей алады.

Жаңа технологияны білім беру саласында тиімді пайдалану оқушылардың ӛзіндік жұмысының сапасын арттыруға кӛмектеседі. Тәуелсіз Қазақстанның келешегі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақ – ұлттың ұлт болып қалуының кепілі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

САБАҚ ЖОСПАРЛАРЫ

5.2А  Ежелгі кӛшпелілер  ӛмірі:		Күні
Сынып: 5	Қатысқандар саны	Қатыспағандар саны
Сабақ тақырыбы: Сабақ №1.	Ежелгі кӛшпелілердің материалдық мәдениеті Зерттеу сұрағы: Кӛшпелілер баспанасының ерекшелігі неде?
Осы сабақта қол жеткізілетін  оқу мақсаттары: ( оқу бағдарламасына сәйкес)	5.2.2.6 Кӛшпелілердің әлемдік ӛркениетке қосқан үлесін түсіну
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар:
	  Киіз үйдің бӛліктерін атайды,  Кӛшпелі ӛмірге  киіз үй ыңғайлы екендігін айта алады.
	Оқушылардың басым бӛлігі:
	 Кӛшпелілердің баспаналарының  ерекшеліктерін  айқындайды. Киіз үйдің сүйектері қалай пайда болғанымен таныса отырып, атауларын есте сақтайды.
	Кейбір оқушылар:
	Кӛшпелілердің  баспаналарын жетілдіруін анықтап, қазіргі баспаналармен салыстырады.  Қазіргі заманға лайық жаңа баспана түрін айта алады.
Бағалау критерийлері	Кӛшпелілер баспанасының ерекшелігін сипаттайды
Тілдік мақсат	Оқушылар Кӛшпелілердің баспана түрлерін, соның ішінде киіз үйдің ерекшелігін анықтайды 1.      Киіз үйдің бӛліктерін анықтайды ( оқылым, айтылым,тыңдалым,жазылым ) 2.      Баспананы қалай жетілуін ,киіз үйдің әлем ӛркениетіне қосқан үлесін түсінеді ( жазылым, айтылым, тыңдалым) 3.      Киіз үйдің қазіргі үйлермен салыстыра отырып, әңгіме құрайды    ( айтылым,жазылым,тыңдалым)   Жазылым бойынша  ұсыныстар: Киіз үй бӛліктерін жазып алу: шаңырақ, кереге,уық, маңдайша,сықырлауық
	Негізгі сӛздер мен тіркестер: баспана,  қос,лашық, киіз үй, арба үстіне тігілген үйлер, жеркепе үйлер, кереге, шаңырақ, уық, маңдайша, сықырлауық
	Талқылауға арналған тармақтар: Сіз неліктен ... екенін айта аласыз ба?
	Неліктен киіз үй ӛмір сүруге  қолайлы болды?
	Сыныптағы диалог/жазылым ҥшін пайдалы тілдік бірліктер    Кӛшпелілер баспаналарын  жетілдірді, себебі ..... Киіз үйдің ерекшелігі........ ............ осындай киіз үй арқылы кӛшпелілер әлемдік ӛркениетке үлес қосты.
Құндылықтарға баулу	Ежелгі кӛшпелілердің материалдық мәдениеті арқылы  МЕ «Тарих, мәдениет,тілдің біртұтастығы» құндылығына баулу

36

 

 

Пәнаралық байланыс		Кӛркем еңбек( ӛнер), бейнелеу ӛнері, дүние жүзі тарихы
Алдыңғы  білім		Ежелгі адамдардың, кӛшпелілердің баспаналары туралы түсініктері қалыптасқан. Андроновтықтардың жартылай жертӛле, жер бетіндегі үйлерін атайды.
Сабақтың барысы:
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Жоспарланған жаттығулар (тӛменде жоспарланған жаттығулар мен қатар ескертпелерді жазыңыз)		Ресурстар
Сабақтың басы: (12  минут) 2 -минут       3- минут               3- минут     2-минут             2 минут	Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу Оқушылар ортада жатқан сурет қиындыларын алып, тақтаға құрастырады. Шыққан суреттер бойынша ( үңгір, жеркепе, киіз үй) топтасады.( жіктеу саралауы. Мүдделелері ұқсас оқушылар) Тапсырма 1. Тарихи коцепт: «өзгеріс және сабақтатық» Үй тапсырмасын тексеру үшін берілген суреттердің қай жыл мезгілі екенін , сол жыл мезгілі кезіндегі адамдардың іс-әрекетін тізбектейді.     Тапсырма 2.  Картадан Қазақстанның қай аймағында қандай шаруашылықтың түрі дамыды, қандай тӛлдің түрі ӛсірілді кӛрсету ҚБ«Қосу,алу, керемет» арқылы топтар бір-біріне кері байланыс жасайды ( 2 аспект)   Тапсырма 3.«Миға шабуыл» жасау. -     Балалар мына ӛздерің құрастырған суреттерге қарап бүгінгі біздің тақырыбымызды анықтай аласыңдар ма? (толықтыру, материалдық мәдениет дегенімізге аздаған шолу) Ал       бүгінгі            сабақтағы      мақсатымыз   не?             деп ойлайсыңдар Блоб ағашын тарату ( сол арқылы оқушылардың алға ілгерілеуін қадағалау) Қазір бүгінгі тақырып туралы қаншалықты білесіңдер ? Ӛздеріңді белгілеп қойыңдар.		үңгір, жеркепе, киіз үй суреттерінің қиындылары                 Карта
Сабақтың ортасы  (25 минут) 5 минут     2- минут     3 минут	Тапсырма 4. 1-әрекет (жекелей). Жақсы ендеше оқулықты ашып«Ежелгі кӛшпелілердің материалдық мәдениеті» тақырыбымен жекелей танысып шығамыз. 5 минут уақыт беріледі. ( «Инсерт» әдісі бойынша ӛздеріне маңызды сӛйлем, сӛз тіркестерін түртіп алып отыруын тапсырамын) 2-әрекет (жұптық). «Ойлан, жұптас, талқыла» бойынша жұптар арасында  талқылаймыз.  3-әрекет. Тақырыпты 3-топқа тақырыпшаларға бӛліп беріп, әр топ ӛзіне бӛліп берілген тақырып ішіндегі түртіп алған маңызды сӛйлем, сӛз тіркестерімен		Оқулық

 

5 минут                 3-минут                     5-минут               2 минут

таныстырады. (Киіз үй бӛліктерін атау керек) Соның ішінде киіз үй бӛліктерін кім жазбады, дәптерлеріне жазып отыруын ескертемін. ҚБ «Тҥйінді сәттер»  Жазбаша     тапсырманы          орындау     барысында қай оқушыныкі түйінді сәт болып шықты, аздап талқылайды      Тапсырма 5 :Тарихи концепт «Дәлел» 1-топқа оқулықтағы ретімен орналастыру суреті олардың аттарын атау,  неге олай орналастырды? себебін түсіндіру. «Абылайша» үй қайсысы екенін кӛрсету. 2-топқа адамдар баспаналарын қалай жетілдірді  сатылай кӛрсету.  Баспаналарды жетілдіру себебі және жалпы баспана не үшін қажет болды? Неге үңгірде ӛмір сүре бермеді? 3-топқа  киіз үйдің суреті беріледі. Киіз үйдің ерекшелігін табу, әлем ӛркениетіне киіз үй әсер етті ме?  Қазақстанның тарихы мен мәдениетіне киіз үйдің үлесі мен алатын орны бар ма?деген сұрақтарға жауап іздеу ( МЕ «Тарих, мәдениет,тілдің біртҧтастығы» қҧндылығы)  ( Қажетіне қарай топтарға диалог және қолдау кӛрсету саралауын ӛткізу) Топтағы оқушылар қорғайды. ҚБ «  Бес бармақ» ( 2-аспект ) Ауызша орындатам, презентациядан қарай отырып, 3-4 оқушы айтып шығады. (Бас бармақ қандай қиыншылықтар кездесті? Сұқ саусақ қай топтың тапсырмасы ұнады?Ортаңғы саусақ менің кӛңіл-күйім?Шылдыр шүмек 4- саусақ тапсырма барысында неге қол жеткіздім? Кішкентай бӛбек 5 -саусақ осы тапсырма арқылы қандай білім қостым? Тапсырма 6    Тарихи концепт: « ұқсастық пен айырмашылық» 1-әрекет . Презентациядан дүние жүзіндегі керемет ғимараттарды қазіргі заманғы зәулім үйлерді кӛрсетемін. (Үндістандағы Тәж-Махал, Араб эмиратындығы Бурдж-әл араб, Куала лумпурдағы Петронас егіздері, Париждегі Эйфель мұнарасы) 2-әрекет.Оқулықтағы және презентациядағы суреттер арқылы салыстырмалы қысқаша 3-4 сӛйлемнен тұратын әңгіме құрастырыңдар.  Кейбір  оқушыларға мына презентациядағы суреттерден  басқа тағы қандай адамға керемет,жайлы баспана ұсынар едің?  4-5 сӛйлем.( Әр топтан 1-2 оқушыға, тапсырма арқылы саралау ) 3-әрекет. Топтар әңгімелерімен алмасады, ішіндегі ең ұнаған (мүмкін 2 әңгіме) топтың  әңгімесі оқылады.  Қабілетті оқушыларды да алмастырып, ішіндегі ең

5-сыныпқа арналған Қазақстан тарихы оқулығы ( жоба)56- 57 бет         Презентация       Үлестірмелі материалдар,  презентация

 

	ұнаған,тың идеясы бар әңгіме оқылады.  ҚБ.  Идея туралы пікір    Сіз сұраққа жауап алған болсаңыз, бұл ой туралы басқалардың пікірін сұрай отырып, ойлау логикасын дамытыңыз. Мысалы:       ―Сіздер          _________идеясы       туралы           не ойлайсыздар?  Блоб ағашымен жұмыс жасалып, білімдерінің ілгерілеу, ілгерлемеуін кӛрсетеді.
Сабақтың соңы   (8- минут)       3-минут                     2-минут	Тапсырма 7:  Кестені толтыр: 1. киіз үй бӛліктері, 2. сипаттамасы берілген. Бӛліктерді дұрыс сипаттамаға сәйкестендіріп,әрбіреуінің жанына ерекшелігін жазады.   Киіз ҥй бӛліктері Сипаттамасы Ерекшеліг шаңырақ     Кереге мен шаңырақты байланыстырады   кереге Киіз үйдің есігі   уық Киіз үйдің тор кӛзді қабырғалары   сықырлауық Киіз үйдің ең жоғарғы бӛлігі     Тапсырма :8  Тест тапсырмасы:  Жартылай, кӛшпелі ӛмірде қандай баспана тиімді болды? а) жеркепе  ә) қос  б) киіз үй Қазақстанның қай аймағында жеркепе үйлер кӛбірек пайдаланды? а) оңтүстік,солтүстік, шығыс ә) орталық  б) батыс Қостан күркенің айырмашылығы? а) ыңғайлы ә) түтін шығаратын тӛбесінде ойық болды б) іші жарық Киіз үйдің  тор кӛзді қабырғалары кереге, шаңыраққа не арқылы біріктірілді? а) уық  ә) маңдайша  б) сықырлауық Киіз үйдің есігі қалай аталады? а) есік  ә) кірер ауыз    б) сықырлауық Дескрипторлар: Киіз үйдің 3-5 бӛлшегін сәйкестендіреді және еркшелігін жазады Жартылай, кӛшпелі ӛмірде қандай баспана тиімді болғанын атайды Қазақстанның қай аймақтарында жеркепе үйлер кӛбірек екенін анықтайды Қостан күркенің айырмашылығын табады Киіз үй сүйектерінің атауын белгілей алады	Үлестірмелі і материалдар         Үлестірме материалдар

 

2-минут                 1-минут                 1- минут	ҚБ (2-аспект  танымдық)  Кері байланыс: :   Рефлексия. Блоб ағашымен жұмысты жалғастырамыз, балалар ӛздерінің қай жерде екенін кӛрсетеді. Кейбір оқушылардан неге сол орында екені сұралады.Уақыт болса кӛршілері немесе топтан оқушының сол орында неге тұрғанын сұрау. Ҥйге тапсырма: (сараланып беріледі) Барлық оқушылар: тақырыптың мазмұнын оқу, киіз үйдің ішінде қандай заттар болады,дәптерге жазып келу. Басым бӛлігі: тақырыптың мазмұнын мазмұндап келеді. Кейбір оқушылар:  Киіз үйдің «Юнеско» кӛлемінде дәлелденген уақыты туралы қысқаша мәлімет алып келу			Ресурс-1.  ҚБ тапсырмасы.   презентация               Блоб ағашы
Қосымша ақпарат:
Саралау – Сіз қандай тәсілмен кӛбірек қолдау кӛрсетпексіз?      Сіз қабілеті жоғары оушыларға тапсырманы кҥрделендіруді қалай жоспарлайсыз?		Бағалау –Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай  тексеруді  жоспарлап отырсыз?	Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау
Сабақ басында топқа бӛлу барысында жіктеу саралауы, мүдделері ұқсас топтар сараланып топтасады. Кейбір оқушыларға киіз үйдің ерекшелігі, қазіргі баспаналардан айырмашылығы, киіз үйдің әлем ӛркениетіне қосқан үлесі,тағы қандай адамға керемет,жайлы баспана ұсынар едің? деген сұрақтарға жауап іздейді. ( тапсырма арқылы саралау) Кейбір топтарға диалог және қолдау саралауын ӛткіземін. Үй тапсырмасын да саралап беремін.		Оқушылардың ӛздері бірбірін, топтарды бағалайды. Мысалы: жұптық жұмыс кезінде, топтардың құрған әңгімелерін бір-бірімен алмастырып, ұнағанын оқыған кезде. ҚБ 1 аспект  (эмоциялық/ аспект) « Блоб ағашы»,            « Бас бармақ» ҚБ 2 аспект (пихикомоторлық) «қосу, алу, керемет», « Бес бармақ», « Түйінді сәттер»,»	•      Сынып тазалығын, санитарлықгигиеналық жағдайын алдын ала тексеру  •      Үзіліс уақытында топтық жұмысқа ыңғайлы етіп үстелдерді орналатыру •      Компьютермен жұмыс
		« Идея туралы пікір» ҚБ 3 аспект (танымдық) ҚБ тапсырмалары (бағалау критерийі, дескриптор)	барысында абайлау    Үстел үстінен артық заттарды алып тастау
Рефлексия Сабақ мақсаттары , оқу мақсаттары шынайы, қолжетімді ме? Барлық оқушылар оқу мақсаттарына қол жеткізді ме? Егер оқушылар оқу мақсатына жетпеген болса, неліктен деп ойлайсыз? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақ кезеңдерінде уақытты тиімді пайдаландыңыз ба? Сабақ жоспарынан ауытқулар болды ма?
Жалпы бағамдау Сабақта ең жақсы ӛткен екі нәрсе  (оқыту мен оқуға да қатысты)? 1. 2. Сабақты бұдан да жақсы ӛтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға да қатысты)?  1.  2. Осы  сабақтың  барысында  мен сынып туралы  немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қалыптастырушы бағалау парағы

Бӛлім тақырып	5.2А  Ежелгі кӛшпелілер ӛмірі Ежелгі кӛшпелілердің материалдық мәдениеті Зерттеу сұрағы: Кӛшпелілер баспанасының ерекшелігі неде?
Оқу мақсаты	5.2.2.6 Кӛшпелілердің әлемдік ӛркениетке қосқан үлесін түсіну
Ойлау дағдыларыны деңгейі	Білу, түсіну
Бағалау критерийі	Кӛшпелілер баспанасының ерекшелігін сипаттайды
Кестені толтыр: 1. киіз үй бӛліктері, 2. сипаттамасы берілген. Бӛліктерді дұрыс сипаттамаға сәйкестендіріп,әрбіреуінің жанына ерекшелігін жазады.   Киіз ҥй бӛліктері Сипаттамасы Ерекшелігі  шаңырақ               Кереге мен шаңырақты байланыстырады   кереге Киіз үйдің есігі   уық Киіз үйдің тор кӛзді қабырғалары   сықырлауық Киіз үйдің ең жоғарғы бӛлігі   Тест тапсырмасы:  Жартылай, кӛшпелі ӛмірде қандай баспана тиімді болды? а) жеркепе  ә) қос  б) киіз үй Қазақстанның қай аймағында жеркепе үйлер кӛбірек пайдаланды? а) оңтүстік,солтүстік, шығыс ә) орталық  б) батыс Қостан күркенің айырмашылығы? а) ыңғайлы ә) түтін шығаратын тӛбесінде ойық болды б) іші жарық Киіз үйдің  тор кӛзді қабырғалары кереге, шаңыраққа не арқылы біріктірілді? а) уық  ә) маңдайша  б) сықырлауық Киіз үйдің есігі қалай аталады? а) есік  ә) кірер ауыз    б) сықырлауық
Бағалау критерийі	Дескрипторлар
Кӛшпелілер баспанасының ерекшелігін сипаттайды	Киіз үйдің 3-5 бӛлшегін сәйкестендіреді және еркшелігін жазады Жартылай, кӛшпелі ӛмірде қандай баспана тиімді болғанын атайды Қазақстанның қай аймақтарында жеркепе үйлер кӛбірек екенін анықтайды Қостан күркенің айырмашылығын табады Киіз үй сүйектерінің атауын белгілей алады

 

 

 

 

 

 

ҦМЖ тарауы: 3 В бӛлімі  Ежелгі  Грекия ( Дҥниежҥзі тарихы)			Кҥні
Сынып  7 ( 6)		Қатысқандар –                                                    Қатыспағандар -
Сабақтың тақырыбы		Ежелгі Афиндықтар қаншалықты еркін болды?
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары		5.3.1.1 – ежелгі мемлекеттердің саяси құрылымының ерекшеліктерін сипаттау; 5.3.1.2 – Афина мемлекетінде демократияның пайда болуын түсіндіру;  5.1.2.1 – ежелгі қоғамның әлеуметтік ұйымдасуын сипаттау
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар:Демократия сӛзінің мағынасын және оның пайда болуы себептерін айтады Оқушылардың басым бӛлігі:Ежелгі Грекияның қоғамдық құрылысына сипаттама береді Кейбір оқушылар:Солон реформасынан кейінгі ӛзгерістер туралы әңгімелейді
Ойлау деңгейі		Қолдану
Бағалау критерийі		-Афина мемлекетінің саяси құрылымын сипаттайды -Афина мемлекетінің сайланбалы органдарын анықтайды -Афина қоғамының  әлеуметтік құрылымын атайды
Тілдік мақсаттар		1.      Суретпен жұмыс барысында сұрақтарға жауап береді ( айтылым, тыңдалым) 2.      Оқулықтан және берілген мәтіннен тірек сӛздерді анықтап, жазады және оқып таныстырады( оқылым, жазылым, айтылым, тыңдалым) 3.      Қалыптастырушы бағалау тапсырмасын,кестені орындап, айтып шығады              ( айтылым, тыңдалым, оқылым)   Пәнге қатысты терминология Полистер, демократия, архонт, ареопаг, халық жиналысы,бес жүздік кеңес,
		Сыныптағы диалог Талқылауға арналған тармақтар: Неліктен бүгін әлемнің кӛптеген елдері демократияны таңдады,Ӛйткені.... Солонды Афины халқы неліктен құрмет тұтқанын айта аласыз ба?  ....   Жазылым бойынша ұсыныстар: Демократия бұл......,Полистер дегеніміз...., Ареопаг бұл....,
Қҧндылықтарға баулу		Қарым-қатынас жасау қабілеті Афиналықтар арқылы Зайырлы қоғам және жоғары руханият /МЕ/ құндылығын түсінуге баулу
Пәнаралық байланыс		Қазақстан тархы, жаратылыстану Осы пәндердегі алған білімдерімен,саяси картаны пайдаланып,пәнаралық байланыс жасаймын
Алдыңғы білім		Ежелгі Грекия ӛркениет бастауы қайдан  пайда болуын түсінеді. Ежелгі  дүние мәдениеті туралы түсініктері қалыптасқан
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу тҥрлері			Ресурстар
Сабақтың басы (10 минут)	Ұйымдастыру  шаралары (сәлемдесу, оқушыларды түгендеу)
	Сабақ басталғанға дейін сыныптың ішінде шағын кӛрме 2залдан тұратын ұйымдастырылады. Сыныптың қабырғасына			Түрлі-түсті суреттер

 

2 минут       5 минут       2 минут     1 минут	1-зал: Крит-Микендік мәдениет 2-зал:  Афины мемлекетіне қатысты  суреттер ілінеді. Кӛрмеге бару үшін билет таратылады. 1-залға барғанда Билетте жазылған үй тапсырмасы сұрақтарына жауап береді: Тапсырма 1 Крит-Микены мемлекеттері қай елде орналасқан? Ежелгі Грекия неше аймаққа бӛлінді? Қандай-қандай? Тұлғаны таны. Суреттегі кім? Оның қандай шығармалары бар? Крит, Микены ӛркениеті туралы не білесіңдер? 2-залға барғанда суреттерді кӛру арқылы сабақ тақырыпты анықтайды Орындарына отырарда билеттегі  номерлері бойынша жұп сандар мен тақ сандарға бӛлініп орындарына отырады ҚБ « Мадақтау сэндвичі» ( 2 психологиялық-эмоциалдық аспект)  Үй тапсырмасын қалай орындағандарына мадақтау сэндвичі ретінде қалыптастырушы бағалау жасайды.	Сандар жазылған билеттер         Сұрақтар     Түрлі-түсті суреттер
Сабақтың ортасы (17 минут)                     7 минут             2 минут     7 минут           1 минут	Тапсырма 2 (Т)        «Миға шабуыл» әдісі.  Суретпен жұмыс 1.Бұл суреттегі адамдар қай елдікі деп ойлайсыңдар? 2.Ӛздеріңді осы адамдардың арасында жүргендей елестетіңдер.Олар не туралы сӛз қозғауы мүмкін?  3.Грекияда билікке халықтың бірге қатысуын қалай түсінесіңдер? 4.Бұндай билік қалай аталады?  Қазақстанда осындай билік бар ма? 5. Неліктен бүгін әлемнің кӛптеген елдері демократияны таңдады ?  МЕ « Зайырлы қоғам және жоғары руханият» ҚБ «Қосу,алу, керемет»  ( 2 психологиялық-эмоциалдық аспект)      Тапсырма 3. (Ж) Оқулықтан және берілген мәтіннен тірек сӛздерді жазғызу   Демократия.......... Полистер.......... Архонт.......... Ареопаг......... Халықтық кеңес....... Халық соты....... Әр топтан 2-3 оқушыға оқыту      ҚБ « Бас бармақ» әдісі ( 1 әлеуметік психомоторлық	презентация                     Оқулық, мәтін,дәптер

 

	аспект)
Сабақтың соңы (13  минут)   (5 минут)                               7минут                                                   1 минут	Тапсырма  4   Афины тұрғындарын баспалдаққа орналастыр   ҚБ «Мадақтау сэндвичі» ( 2 психологиялық-эмоциалдық аспект)    Тапсырма 5  Тӛмендегі кестені толтырыңыз.Демократия ұғымының анықтамасын жазыңыз   Халық жиналысы Бесжҥзд ік кеңес Қызметкер тҧлға Сайланбал ы сот Кімдер,қала й сайланған?         Қандай істер қаралған?         Жиындар неше рет ӛткізілген?         ҚБ « Алтын жҧлдыз » ( 2 психологиялық-эмоциалдық аспект)   Тапсырма 6 Афины тұрғындары құрамын кестеге жазыңыздар:      Т ҧ р ғ ы н д а р       қ ҧ р а      м ы Азаматтар-       Қоныс аударылғандар-       Қҧлдар-   Ҥйге тапсырма:22-тақырыпты оқу,  «Афины алаңында» эссе жазу, ашық тест сұрақтарына жауап	Қб арналған тапсырма парағы

 

Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы 8.1В  XVIIIғасырдағы Қазақ хандығы.		Кҥні:
СЫНЫП: 8(7)		Қатысқандар саны:                                              Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы: ü Сабақ №1		Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басталуы
		Зерттеу сҧрағы: Әбілхайыр хан  Анна Иоанновна патшайымға жазған хатының себептерімен салдары қандай болды
Осы сабақта қолжеткізілген оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)		7.3.1.2 – Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайын талдау; 7.3.2.2 –  Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау.
Бағалау критерийі		-ХVIII ғасырдың басындағы қазақ хандығының ішкі сыртқы саяси жағдайын талдайды;. - Қазақ хандығының сыртқы саяси жағдайының нәтижелерін сипаттайды.
Сабақ мақсаттары:	Барлық оқушылар:Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайын  арқылы қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басталуының себептерін талдайды
	Оқушылардың басым бӛлігі: .Қазақ хандығының Ресей империясымен саяси қарым-қатынасының бағытын анықтайды, қазақ хандығының ішкі және сыртқы саясатының бағыттарын ажыратады
	Кейбір оқушылар: Ресей империясына қосылуының себеп –салдарын анықтайды, Қазақ хандығының  ішкі-сыртқы саясатының нәтижелерін талдайды.
Тілдік мақсаттар.	Оқушылар: Қазақ хандығының Ресей империясы құрамына қосылуының себеп-салдарын  ашады. 1.                  Әбілхайырдың Ресей бодандығына ӛтудегі мақсатын, себеп-салдарын сипаттайды (жазылым); 2.                  Саяси қарым-қатынас орнатқан Әбілхайыр хан,  Анна Иоанновнаның тарихи тұлғалардың рӛлін сомдайды (айтылым); 3.                  Қазақ хандығының ішкі, сыртқы саясатын салыстыра отырып, мәтіндермен жұмыс жасайды (оқылым); 4.                  Кіші жүздің Ресейге қосылуы туралы бейнефильмнен үзінді кӛре отырып, сұраққа жауап береді  (тыңдалым   Пәнге қатысты лексика мен терминалогия-ант қабылдау, бодандық, Анна Иоановна, Әбілхайыр хан,  кіші жүз, орта жүз, ұлы жүз, демография, миграция   Сыныптағы диалог\ жазылым ҥшін пайдалы тілдік біліктер 1.Талқылауға арналған тапсырмалар Неліктен  Әбілхайыр хан одақ болуға Ресей империясын таңдады, ӛйткені..... 2. Сіз неліктен...... екенін айта аласыз ба? Неліктен, Әбілхайыр әскери одақ құруды кӛздеп, алайда  Ресей империясының бодандығына ӛз еркімен қосылу деп ӛзгертті?

 

	оқушылар бір-бірімен кері байланыс жүргізеді. Графикалық мониторинг бойынша қазақ хандығының ішкісыртқы саясаты туралы білетін мағлұматын шкалаға салып белгілейді. Оқушы ӛзінің сабақ басталғанга дейінгі тақырып бойынша  білгенін шкалаға салып белгілейді.
Сабақтың ортасы 20 минут     3 мин                                         5 мин	Оқушыларды  Қазақстан картасы бойынша «Мозайка» әдісімен топқа бӛлу. Сынып 3 топқа бӛлінеді Тапсырма 2.   «Кинометафора» әдісі арқылы, бейнефильмнен үзінді кӛрсету «Эвристикалық әңгіме жҥргізу» сұрақтар қою арқылы диалогке тарту. -          Кадрда не кӛрсетілген? -          Бұлар кімдер деп ойлайсыңдар? -          Кӛріністі сипаттап берсеңіздер? ... -          Басты тұлға кім?  Сонымен бүгін біздің сабағымыздың тақырыбы не туралы деп болжайсындар? Сабақта ол туралы қандай мәлімет білгілерін келеді? Оқушылар сабақ мақсаттырын кӛрген бейнематериал бойынша ӛздері анықтайды. .3.1.2–Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайын талдау. 7.3.2.2 –  Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін анықтау. Сабақтың оқу мақсаты толық айтылады.    Тапсырма.3     Мәтінмен жҧмыс.  Мәтінмен жҧмыс: «Аялдама»  тәсілі бойынша шағын топта ӛзара талқылап (топтың бір мүшесіне баяндаушы ролі беріледі),  басқа топтарға барып түсіндіреді, ӛз тобына қайта оралып қорытынды жасайды 1- топ- Елшілер. Кіші жүздің Ресейге қосылуының алғышарттары  мен себептері.  2-топ  саралаушылар. Тевкелев бастаған елшіліктің кіші жүзде болуы.  3-топ  зерттеушілер. Әбілхайыр ханның  және оның тӛңірегіндегілердің Ресейдің қол астына ӛтуді қабылдауы. ҚБ Ойлау бутерброды» тәсілімен   топтар  бірін – бірі бағалайды   1. Не жақсы шықты? 2. Не қиындықпен жасалды? 3. Нені жақсартуға болады?        Деңгейлік тапсырма:  алымы жоғары оқушыларға алдын ала берілген тапсырма . Дереккӛздер арқылы саралау Ролдік ойын .(Әбілхайыр ханның елшілерін Анна Иоанновнаға құрметпен қабылдап, келісім-шарт жасасып, грамотаға қол-қоюы, келісім –шарттың мазмұнын ашу )   Графикалық     мониторинг     арқылы     оқушылар     ӛздерінің	.   Бейнемат ериал

 

10 мин                                       2 мин         Сабақтың соңы 12 мин          10 мин

қаншалықты дәрежеде        ақпарат          алғанын             графикалық мониторингке салады.                                                                                Тапсырма 4. Саралау тәсілі бойынша қҧрылымдалған топтарға.  (Топтық негізде жҧптап  тапсырма беремін.               Ойлан, жҧптас, бӛліс 1-топ Әбілхайыр ханның Ресей бодандығына ӛтуі жеке басының мүддесі  ме?     Ия.-себебі-------- Жоқ. Себебі----- /Тарихи концепт,тарихи ойлау дағдысы  себеп және салдар бойынша жҥргізіледі/   Мҧғалім: Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басталуын зерделеу арқылы МЕ «Тәуелсіздік және Астана.» құндылығына баулу. 2-топ  4 сӛйлем әдісі.Қазақ хандығынан келген  елшілерді қабылдаған Анна Иоанновна     қандай шешім қабылдады, себебі....   (ӛзіндік талқылау пікір жасайды) Пікір Дәлел Мысал  Қорытынды  3-топ Т кестесі арқылы Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саясатын  жазып  нәтижелерін талдайды.   ҚБ «Мадақтау сэндвичі» тәсілімен 1.      Бӛлік. –позитивті коментарий ,не ұнады; 2.      Бӛлік-сындарлы сын, не нәрсені жақсарту керек; 3.      Бӛлік – келешекке арналған коментарий: маған ұнады, бірақ келесі жолы.......               ҚБ тапсырмалары     1. Берілген сҧрақтарға жауап беріңіз. А 1. 1731 жылғы 29 старшынның ант беруі қай жерде ӛтті?   А 2. Кіші жүз қазақтарын Ресейдің қол астына алу туралы  грамотаға \ ресми құжатқа\ 1731 жылы кім қол қойды?  Б 3 . Неліктен, Әбілхайыр әскери одақ құруды, Ресей құрамына ӛз еркімен қосылу деп ӛзгертті? Ӛз пікірінді жаз. ----------------------------------------------- ------------------------------------------------ С 4. Әбілхайыр ханның Ресеймен одақтасудағы басты мақсатын  айқындаңдар?  Нақты 3   дәлел келтір. 1.---------- 2.---------- 3.-------------

 

1 мин     1 мин	ҚБ дескриптор: 1.                  1731 жылғы 29 старшынның ант беруі қай жерде ӛткендігін айтады. 2.                  Кіші жүз қазақтарын Ресейдің қол астына алу туралы  грамотаға\ресми құжатқа\ 1731 жылы кім қол қойғанын жазады. 3.                  Неліктен, Әбілхайыр әскери одақ құруды кӛздеп, алайда  Ресей империясының бодандығына ӛз еркімен қосылу деп ӛзгерткенін дәлелдеп жазады. 4.Әбілхайыр ханның Ресеймен одақтасудағы басты мақсатын айқындайды,    нақты 3 дәлел келтіреді.           Кері байланыс Грфикалық мониторгинг Графикалық мониторинг арқылы оқушылар ӛздерінің қаншалықты дәрежеде ақпарат алғанын графикалық мониторингке салды   1               2              3              4           5              6             7 Ҥйге тапсырма: Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басталуы 1.        Тақырып бойынша 3 сұрақ жазу 2.        Эссе «Қазақ хандығының сыртқы саясатының нәтижелерін мен былай бағалаймын.» 3.        Тақырып негізінде 10  ашық тест .
Саралау – Сіз қосымша кӛмек кӛрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы кҥрделендірудіқалай жоспарлайсыз?     Деңгейлік тапсырма:  алымы жоғары оқушыларға алдын ала берілген тапсырма   1.Қабілетті оқушыларға  Ролдік ойын. Оқушылар дайындалып келіп. Рольді сомдап кӛрсетеді.(Әбілхайыр ханның елшілерін  Анна Иоанновнаға құрметпен қабылдап, келісімшарт жасасып, грамотаға қол қоюы. Келісім -шарттың мазмұны ашу ) Бұл жерде қосымша дереккӛзщбен жұмыс жасайды       Ойлан, жұптас, бӛліс тәсілі бойынша жұптық жұмыс жасағанда оқушылардың		Бағалау–Оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз.           Алдыңғы білімдерін тексеру үшін «Сәйкестендіру тесті» тәсілін қолдану. Сәйкестендіруді  бағалау мақсатында «Екі жҧлдыз бір тілек»әдісі пайдаланамын.    ҚБ:№2 тапсырма Мәтінмен жҧмыс.   2 тапсырма бойынша ҚБ  «Ойлау бутерброды» тәсілімен жҥргізілді   ҚБ:№3 тапсырма   Саралау тәсілі бойынша қҧрылымдалған топтарға.  (Топтық негізде жҧптап  тапсырма беремін і ҚБ		Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау.             Денсаулық сақтау талаптарын, қауіпсіздік ережелерін сақтау.
алымдары бойынша топтастырамын. 4 сӛйлем әдісі бойынша  Елшілерді қабылдаған Анна Иоанновна     қандай шешім қабылдады, қабылдау себебін оқушылар жазып кӛрсетеді, жақсы жазылған жұмысты үлгі ретінде кӛрсету		«Мадақтау сэндвичі»   Сабақта алған білімдерін бағалау үшін,жаңа білімді бекіту мақсатында  Графикалық мониторинг арқылы оқушылар ӛздерінің қаншалықты дәрежеде ақпарат алғанын графикалық мониторингке салады.
Сабақ бойынша рефлексия
Қорытынды бағамдау Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақтың бұдан да жақсы ӛтуіне  оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)?   1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері\ Қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет.?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҦМЖ тарауы. Ғылыми ойдың дамуы		Кҥні:
Сынып: 7 сынып		Қатысқандар саны:	Қатыспағандар саны
Сабақ:	XIX ғасырдағы  қай  ғылыми жаңалықтың адамдар ӛміріне ықпалы зор болды
Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары)	7.2.4.1.- ӛзгерістер мен сабақтастықты кӛрсету арқылы адам мен қоғам ӛміріндегі ғылыми  жаңалықтардың  маңызын талдау; 7.2.1.1- қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді анықтау
Сабақ мақсаттары:	Барлық оқушылар: ӛзгерістер мен сабақтастықты кӛрсету арқылы адам мен қоғам ӛміріндегі ғылыми  жаңалықтардың  маңызын талдау, қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді анықтау
	Оқушылардың басым бӛлігі: ӛзгерістер мен сабақтастықты кӛрсету арқылы адам мен қоғам ӛміріндегі ғылыми  жаңалықтардың  маңызын дәйектеу мен қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді сипаттау.
	Кейбір оқушылар: ғылыми  жаңалықтардың  маңызын талдауда белгілі ғалымның  пікірін салыстыру,  дін рӛлінің шектелуіне байланысты қоғамдағы ӛзгерістерді талдау.
Бағалау  критерийі	-          Ғылыми жаңалықтардың ашылуы туралы ақпараттарды анықтап, ғылыми жаңалықтардың адам ӛміріндегі маңызын талдайды -          19 ғ қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді сипаттайды
Тілдік мақсат	Оқушылар: XIX ғасырдағы  қай  ғылыми жаңалықтың адамдар ӛміріне ықпалы зор болғанын зерделейді -          XIX ғасырдағы    ғылыми жаңалықтарды анықтайды (оқылым). -          Оқушылар ғылымға, дінге  қатысты қоғамдағы ӛзгерістерді топта талдайды  (айтылым,тыңдалым). -          XIX ғасырдағы  ғылыми  жаңалықтарды  АКТ арқылы кӛріп зерделейді (тыңдалым). -          XIX ғасырдағы  жаңалықтар авторларын ажыратып жаза алады (жазылым)
	Негізгі сӛздер мен тіркестер: эволюция, оптика, астрономия, физикалық құбылыс, глобус
	Сыныптағы диалогпен/жазылымға қатысты бірліктер Талқылауға арналған тармақтар. Чарльз Дарвиннің ілімін жоққа шығарушыларда кездеседі, ӛйткені ...... Сіз неліктен...екенін айта аласыз ба? Неліктен ғылыми-жаратылыс бағытындағы жаңалықтар адам ӛміріне  ықпалды болды? Жазылым бойынша ҧсыныстар: Ғылыми жаңалықтардың ашылуына әсер еткен негізгі факторлар   .................., қосалқы факторлар  ......................
Қҧндылықтар ды дарыту	Ӛзгерістер  мен сабақтастықты кӛрсету арқылы адам мен қоғам ӛміріндегі ғылыми  жаңалықтардың  маңызын талдау арқылы «Индустрияландыру  мен инновацияларға негізделген экономикалық  ӛсім»  баулу
Пәнаралық байланыс	Қазақстан тарихы, биология, физика
Алдыңғы оқу	Тарихи оқиғаларды интерпретациялау үшін ӛнер туындыларын пайдалануды біледі,сол білімдерін XIX ғасырдағы  қай  ғылыми жаңалықтың адамдар ӛміріне ықпалы зор болғандығын  түсіндіруде қолданады

 

Жоспар	Тарихи концепт «Маңыздылық»
Жоспарланған уақыт	Сабақтың  барысы	Ресурстар
Басталуы 7 мин 1 мин   5 минут                     1 мин	Ұйымдастыру шаралары /Сәлемдесу, түгендеу/.  Тапсырма 1.  «Кубизм» тәсілі  арқылы ғылымдағы жаңалықтар бойынша  ӛткен тарауларға шолу . 1, Ғылым қай ғасырдан бері дамыды. 2, «Ғылым» сӛзінің ұғымын түсіндір. 3,  Ч.Дарвин деген кім? 4,  Ч.Дарвиннің ілімінде не айтады ? 5,Ұлы ойшылдардың ғылым туралы  айтқан пікірлері 6,Бүгінгі күнде ғылым керек пе? жаңа тақырыптың мақсатын арқылы оқушыларды сабақ мақсатына болжауға бағыттайды Ғылымдар қатысты суреттер арқылы топтарға бӛлу 1  топ. «Физика» 2  топ. «Биология» 3  топ. «Тарих» 4  топ.  «Жаңа ғылым»	Үстел үстінде куб , және акт ой қозғайтын сӛздер,сурет тер ғылымға қатысты
Ортасы 20 минут    12мин                                                     8 мин	(Т,Ж)Тапсырма 2. Оқулықты және қосымша материалдарды пайдалана отырып мәтінмен жұмыс жасайды. Мақсатым: Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау дағдыларын дамыту 1.      XIX ғылыми жаңалықтары. 2.      Ч.Дарвинмен Грегор Мендельдің теорияларын салыстырып жаазу 3.      Қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді атап жазу 4.      «Ғылыми революция» арқылы қандай жаңалықтар енгізілді 5.      XIX ғасырдағы ғылыми революцияның  себепсалдарының қаншалықты адам ӛміріне әсер еткенін талдаңыз.    Дискриптор : XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтарды тауып жаза алады; Ч.Дарвинмен Грегор Мендельдің теорияларын жақсы біледі; Қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді ажыратып жаза алады; «Ғылыми революция» арқылы қандай ғылым салалары дамығанын айтып,жаза алады.   К/Б  «Екі жҧлдыз бір тілек»  тәсілі  арқылы бағалау    Тапсырма 3 «XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтар» атап талдау Мақсатым: оқушылардың XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтарды біле отырып,қазіргі ғылымдармен байланыстыру дағдылыарын дамыту 1. «XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтар» физика саласына қандай тың жаңалықтар әкелді	А3 форматты қағаз Қосымша мәтіндер, хрестоматия

 

	2.       «XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтар» биология саласына қандай тың жаңалықтар әкелді 3.       «XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтар» тарих саласына қандай тың жаңалықтар әкелді 4.       XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың дамуына байланысты діншілердің кӛзқарастары.   Дискриптор : 1.      XIX ғасырдағы 3-5 ғылыми жаңалықтарды атайды?  2.      Ғылыми жаңалықтардың маңызын талдайды; 3.      Ғылыми жаңалықтардың салалардағы ӛзгерістерді атайды; 4.      Діншілердің ғылымға қатысты қӛзқарастарын талдайды. К/Б  «+,-»  тәсілі арқылы бағалау
Аяқталуы 13 минут         9  мин	(ЖД)  «Ҧзақ және қысқа мерзімді себептерді жіктеу» әдісі арқылы  сараланған  тапсырмалар беру 1 –деңгей XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзер еткенін тауып, дін рӛлінің шектелуіне  байланысты  пікірлерді түсіндіріңіз  «ББҤ» тәсілі арқылы Білемін  Білгім келеді  Үйрендім       Дискриптор : 1.      XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адамға үш маңызын атайды; 2.      Қоғамға қалай әзер еткенін үш маңызын кӛрсетеді. 3.      Дін рӛлінің шектелуіне  байланысты  пікірлерді талдайды 2- деңгей XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзер еткенін мысалдар келтіре отырып түсіндіріңіз “Температураны ӛлшеу ”тәсілі арқылы    Дискриптор : 1.      XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзер еткенін топтастырады; 2.      XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзерінің маңызын 2-3 мысалмен талдап кӛрсетеді; 3.      Діннің шектелкуіне байланысты деректерді атайды.   3-деңгей XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзер еткенін, қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді анықтап ажыратыңыз “Температураны ӛлшеу ”тәсілі арқылы    Дискриптор : 1. XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әзер еткенін қазіргі ӛмірмен байланыстырып атайды;			Флипчарт, маркер
3 мин 1 мин	2.      XIX ғасырдағы ғылыми жаңалықтардың адам мен қоғамға қалай әсер еткенін тарихнама арқылы дәлелдейді; 3.      Қоғамда дін рӛлінің шектелуіне  байланысты адамдар  ӛмірінде орын алған ӛзгерістерді анықтайды және  ажыратады. К/Б  «Пікір алмасу» арқылы бағалау     Кері байланыс: «2 минутты үзіліс» жазу «XIX ғасырдағы  қай  ғылыми жаңалықтың адамдар ӛміріне ықпалы зор болды» Ҥйге тапсырма беру: оқу ,жаңа тақырып бойынша 5 тест құру.
Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша кӛмек кӛрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?		Бағалау -	Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері
Алымы жоғары оқушылар басқа оқушыларға ЖАДА жүргізеді. Деңгейлік тапсырма . Қарқын, нәтиже арқылы саралау		«Екі жҧлдыз бір тілек», «+,-» , «Пікір алмасу» тәсілдері арқылы бағалау.	Қауіпсіздік ережесі мәндетті емес
Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен ӛз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?		Тӛмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы ӛз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге кӛмектесетін не білдім?

 

 

 

 

Ҧзақ мерзімді жоспардың тарауы: 7. 2В Отарлау және ұлт азаттық күрес			Кҥні:
Сынып: 8 (7)		Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақ тақырыбы №1	Сырым Датұлы бастаған ұлт- азаттық кӛтеріліс
	Зерттеу сҧрағы: Сырым Датұлы  Кіші жүз қазақтарының қандай құқықтарын қорғауды кӛздеді?
Осы сабаққа қол жеткізілетін оқу мақсаттары(оқу бағдарламасына сілтеме)	7.3.1.5-халықтың отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күресінің себепсалдарын анықтау.
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар:  С.Датұлы бастаған кӛтерілістің алғышарттарын, шығу себептерін анықтау. Оқушылардың басым бӛлігі: С.Датұлы бастаған кӛтерілістің барысын сипаттау.  Кейбір оқушылар: С.Датұлы бастаған кӛтерілістің  ерекшелігін анықтау.
Бағалау критерийі	С.Датұлы бастаған кӛтерілістің сабеп-салдарын сипаттайды
Тілдік мақсаттар	Оқушылар: Сырым Датұлы  Кіші жүз қазақтарының қандай құқықтарын қорғауды кӛздегенін анықтау үшін ұлт-азаттық күресінің себеп-салдарын қарастырады. С.Датұлы бастаған кіші жүз қазақтарының 1783-1797 жж кӛтерлістің алғышартын, себептерін анықтайды  (оқылым);  Сырым Датұлы туралы бейнетаспадан Сырымға тән қасиеттерді жазады (тыңдалым, жазылым); С.Датұлы бастаған кӛтерілістің барысын түсіндіреді (айтылым); Пәнге қатысты терминология:  отар, отаршылдық, бодан , казак, губернатор, әкімшілік басқару, шекара шебі, бекіністер шебі, ұлт-азаттық қозғалыс. Сыныптағы диалог/жазылым ҥшін пайдалы тілдік бірліктер Талқылауға арналған тапсырмалар: С.Датұлы бастаған кӛтеріліс Ресейдің отарлық саясатына қарсы болды, ӛйткені... Сіз неліктен..... екенін айта аласыз ба? ..... неліктен С.Датұлы бастаған кӛтеріліс ұлт-азаттық кӛтеріліс деп аталды? Жазылым бойынша ҧсыныстар: С.Датұлы бастаған кӛтеріліс казактардың озбырлығына қарсы бағытталды, себебі....  Әсер еткен  бірінші фактор ......., екінші фактор .........
Қҧндылықтарға               баулу	Кӛтерілістің басты идеясы-қазақ жерінің пайдалану жүйесін қалпына келтіру арқылы МЕ «Қазақстанның Тәуелсіздігі және Астана» құндылығына баулу
Пәнаралық  Байланыс	География, қазақ әдебиеті

 

Алдыңғы білім		Оқушылар ХVІІІ ғасырда басталған Ресей империясының отарлау саясатының мақсаттары мен барысын біледі, Е.Пугачев кӛтерілісі туралы түсінік қалыптасқан, сол арқылы С.Датұлы бастаған кӛтерілістің себепсалдарын анықтайды.
Сабақ барысы                Тарихи концепт (фокус): себеп және салдар
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу тҥрлері		Ресурстар
Сабақтың басы (12 мин)  1 минут   5 минут                   2 минут   2 минут   2 минут	Ұйымдастыру шаралары (сәлемдесу, психологиялық ахуал туғызу, оқушыларды түгендеу) Үй тапсырмасын  сұрау. Тақырыбы: Қазақтардың  1773-1775 жылдардығы Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.  Тапсырма 1. «Зымыран сҧрақтар» тәсілі /қиындық деңгейі арқылы саралау тапсырмасы/. А.Деңгейі 1.Е.И. Пугачев бастаған шаруалар соғысының болған жылдары 2.                  Қазақ шаруаларының Е. Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуына түрткі болған жағдайы 3.                  Е.И. Пугачев кӛтерілісіне қатысқан қазақ жүздері  В .Деңгейі 4.                  Е.И. Пугачев әскерімен бірге Орынборда қоршауға неліктен қазақтар қатысты? 5.                  Е.И. Пугачевтің үндеуін қолдаған Орта жүздің биі туралы не білесің? 6.Не себепті  Кіші жүз сұлтаны Е.И. Пугачевті ашық қолдап, оған қарулы топ жіберген  С. Деңгейі 7.Қазақтар қатысқан шаруалар соғысының  кезеңдерін сипаттаныз? 8.Кіші жүз қазақтары неліктен Е.И. Пугачев бастаған шаруалар соғысын қолдады? 9.Кӛтеріліске Нұралы хан мен қазақ сұлтандары қалай қарады? 10.Неліктен  Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысы жеңіліс тапты? ҚБ: «2 жұлдыз – 1 тілек » әдісі арқылы жүргізіледі. Тапсырма 2. С.Датұлы туралы деректі фильмінен үзінді кӛрсете отырып, «Эвристикалық әңгіме жүргізу» .Сұрақтар қою арқылы диологке тарту.   -Бейнетаспада не кӛрсетілген? -Бұл кім деп ойлайсыңдар? -Кӛріністі сипаттап берсеңіздер? -Басты тұлға кім? Сонымен бүгін біздің сабағымыздың тақырыбы не туралы деп болжайсыңдар? Оқу мақсатымыз: 7.3.1.5-халықтың отаршылдыққа қарсы ұлтазаттық күресінің себеп-салдарын анықтау. Сҧрақ: Сырым Датұлын кім ретінде танимыз?                             «Топтастыру » әдісі. Топтастыру әдісі бойынша С.Датұлына сипаттама береді.		АКТ интербелс енді тақтадан сұрақтард ы қою                                              Сырым батыр (KZ). Деректі фильмі. http://ehistory.kz/k z/video/vie w/117#scon tent

 

Сабақтың ортасы   (20 минут) 10минут 3 минут 7 минут	Оқушылар «Мозайка» әдісі арқылы 4 топқа топтастыру. 1 –топ. Сағыз 2-топ. Жайық 3-топ. Еділ 4-топ. Жем Тапсырма 3. Мәтінмен жұмыс.Әр топқа мәтін бӛлініп беріліп, «Ӛкіл әдісі» арқылы берілген мәтінді әр топқа барып түсіндіріп шығады.    1-топ. Кӛтерілістердің алғышарттары мен себептері. 2-топ. Кӛтерілістің мақсаты, Кӛтерілістің басталуы. 3-топ..Кӛтерілістің қозғаушы күші және кӛтеріліске қатысқан Кіші жүз рулары. 4-топ. Кӛтерілістің барысы. «Мен саған,сен маған» тәсілі арқылы  Әр топ бір-бірлеріне «Ӛкіл» әдісі арқылы түсіндіріп шыққан мәтіндері жӛнінде сұрақтар қояды. ҚБ 2-аспектісі. «2 жұлдыз, 2 тілек» арқылы оқушылар кері байланыс жасайды. Қорытынды сҧрақ. С.Датұлы Кіші жүз қазақтарының қандай құқықтарын қорғауды кӛздеді? деген сұраққа әр топ ӛз ойларын жазып сынып алдында жария етеді.   Тапсырма 4. «Сұхбаттасқан жұп» тәсілі арқылы жұптар сұрақтарды талқылайды  1.Неге С.Датұлы бастаған кӛтеріліс Ресейдің отарлық саясатына қарсы болды? 2.Неліктен  С.Датұлы бастаған кӛтеріліс ұлт-азаттық кӛтеріліс деп аталды? 3. С.Датұлы бастаған кӛтеріліс казактардың озбырлығына қарсы бағытталды, себебі....  Әсер еткен  бірінші фактор ......., екінші фактор ......... 4.Қазақ         халқының      жерінің           пайдалану      жүйесін           қалпына келтіруінің себебі не?  ҚБ. жарық жұлдыз.
Сабақтың соңы (8 минут)	Қалыптастырушы бағалау тапсырмасымен жҧмыс жасату.Кері байланыс беру А деңгейлі тапсырма. Отар, отаршылдық, бодан , казак, губернатор, әкімшілік басқару, шекара шебі, бекіністер шебі, ұлт-азаттық қозғалыс ұғымдарына анықтама беріңіздер. В деңгейлі тапсырма. Сырым Датұлына сипаттама беріңіз.			ҚБ парағы                     АКТ интербелс енді тақтада
	С деңгейлі тапсырма.  Е.Пугачев пен С.Датұлы  кӛтерілісінің  ұқсастықтарымен айырмашылығын кӛрсетіңіз   С.Датҧлы кӛтерілісі Ҧқсас тығы Е.Пугачев кӛтерілісі С.Датҧлы кӛтерілісі Ҧқсас тығы Е.Пугачев кӛтерілісі 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 2. 3.   Дескриптор. 5-9 ұғымға анықтама береді: С.Датұлына мінездеме жазады; С.Датұлы кӛтерілісінің 1-3 айырмашылығын кӛрсетеді. Е.Пугачев кӛтерілісінің 1-3 айырмашылығын кӛрсетеді. С.Датұлы және Е.Пугачев кӛтерілістерінің 1-3 ұқсастығын анықтайды. Ҥйге тапсырма беру.  С.Датұлының шешендік ӛнері туралы мәлімет жинау. Рефлексия. «Бес бармақ».			кестені кӛрсету
Саралау-Сіз қандай тәсілмен кӛбірек қолдау кӛрсетпексіз? Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?		Бағалау-Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?	Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау
№ 1 тапсырмада қиындық деңгейі арқылы саралау тапсырмасын бердім.Эвристикалық әңгіме жүргізу арқылы оқушыларды диалогке тартамын, алымы жоғары оқушылар тақырыпты болжайды, мақсат қояды Қалыптастырушы бағалау тапсрмасында деңгейлік тапсырма беріледі алға ілгерілеу тапсырмасын торындайды, ӛабілетті оқушылар С деңгейіндегі тапсырманы орындайды		«2 жұлдыз – 1 тілек », « жарық жұлдыз», «2 жұлдыз, 2 тілек» қалыптастырушы бағалау тапсырмасы(бағалау критерийі)	Денсаулық сақтау педагогикасын, СЭС талаптарын сақтау.Топқа бӛлінген кезде қауіпсіздік ережесін сақтау
Сабақ бойынша рефлексия
Жалпы бағалау Сабақта ең жақсы ӛткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)? 1: 2: Сабақтың бұдан да жақсы ӛтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)? 1: 2: Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері /қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

 «Қыран түлегіне қайырылмас қанат сыйлайды, ұстаз түлегіне алға бастар талап сыйлайды» дейді халқымыз. Жаңа    технологияларды        пайдалана отырып, жас ұрпақтың танымдық қабілетін дамытып, тілге, әдебиетке деген қызығушылықтарын арттыру –  құнарлы жерге сепкен «білім» егінінен мол ӛнім алуға тырысумен тең.

Жалпы қорыта айтқанда тарих жне қоғамтану пәндерін оқутудың мақсаты - оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен қызығуын жетілдіру, білімге құштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс- тәсілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және ӛздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыруы қажет. Әдіс-тәсілдер арқылы ӛткізген әрбір сабақ окушылардың ойлауына және қиялына негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын дамытып, оларды сӛйлетуге үйретеді.Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілетті әртүрлі балалардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп, онымен жұмыс жасау, оны жан- жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру әрбір мұғалімнің негізгі міндеті.

Выготский: « Әр баланың ӛзінің деңгейі болатындай әр балаға берілетін тапсырманың кӛлемі оның деңгейіне лайықтап беріледі.Әр баланы ӛзінің даму зонасында жетілдіру керек»- деген екен. Негізгі мақсатымыз баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы тәрбиелей отырып, танымдық қабілетін қалыптастыру және ой- ӛрісін дамыту арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда ӛзіндік жұмыс түрлерінің маңызын ашу.

Ӛзгеріске, жаңалыққа толы бүгінгі заман : мұғалімге сегіз қырлы бір сырлы ерен қасиет иесі болуды міндеттейді.Ұстаз алдында отырған бірі шапшаң, бірі баяу, енді біреулері тӛмен қабылдайтын зейіні, қабілеті, қабылдауы, есте сақтауы әрқилы шәкірттердің жүрегіне жол тауып олардың шығармашылық қабілетін дамыту күрделі құрылым екені даусыз.

Шәкірттерге әсер ету жолдары түрліше. Тәжірибелі мұғалім ізденісті әр баланың жан- дүниесіне үңілуден бастайды.Әрбір шәкірттің жан дүниесінің есігін ашатын кілтін қолға түсіру- сезімталдық- кӛрегендік- сергектікбілімпаздық- ізденімпаздық- шығармашылық қабілетін байқап, оқытып жүрген шәкірттерінің ӛзіндік ерекшеліктерін жете зерттеп, біліп алған соң, әдіс- тәсілдерді солардың қабылдау деңгейіне қарай іріктеп талдап қолданады.Тиімді, пайдалыларын жетілдіре түседі.

«Армансыз адам қанатсыз құспен тең» демекші, менің ұстаз ретінде де, еліміздің ұлтжанды азаматшасы ретінде де арманым еліміздің әрбір азаматы терең білімді, интеллектуалды, заманауи техникаларды еркін меңгере алатын, әрқайсысы еліміздің дамуына ӛз үлесін қоса алатын болса деймін. Ол үшін оларға білім беретін ұстаздар ӛз пәнін жетік меңгерген, теория мен практиканы оқушылар бойына сіңіре алатын шығармашыл, ізденімпаз, ең бастысы еңбекқор болуы қажет. Менің оқушыларымның арасынан осындай ұстаздар шықса онда менің еңбегімнің жанғаны деп ойлаймын. Сондықтан, ӛз шәкірттеріме білімімді одан әрі жетілдіре отырып беру, талантты да талапты оқушылар оқытып тәрбиелеу – негізгі мақсатым. 

Жаңа бағдарламаның мәні, баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы ӛзінің мектеп қабырғасында алған білімін ӛмірінде пайдалана білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның негізі «Ӛмірмен байланыс» ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда ӛмірдің барлық салаларында табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек ӛз пәнін, ӛз мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін  ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады. Үйренгеніміз де, үйренеріміз де кӛп Үнді халқының тарихи тұлғасы Махатма Гандидің «Егер сен болашақтағы ӛзгерісті байқағың келсе, сол ӛзгерісті уақытында жаса» деген ілімін негізге ала отырып, оқушы бойындағы қабілетті жетілдіріп, оқушыларды болашаққа жетелеп, жақсы істі бастағалы отырмыз. Жаңартылған білім – болашақтың кепілі.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1.   С.Әлкен.          Жаңа          технологиялар     арқылы      шығармашылыққа       баулу.

«Қазақстан тарихы» №1, 2006 ж

2.   Р. Қ. Қарсыбаева. Сын тұрғысынан оқу мен жазуды дамыту технологиясының ерекшелігі. «45-Минут» №1, 2009 ж.

3.   С.Мирсентова. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде.  Қарағанды. 2011 ж.

4.   «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту». С.Т.Мұхамбетжанова 5.  «Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту» Тұжырымдамасы. 

6.     «ҚР Білім туралы» Заңы.

7.     Инновациялық педагогикалық технологиялар.Қ.Сарбасова.(2006 ж) 8.  Мұғалімге арналған нұсқаулық 1 деңгей, 2 басылым, 2014 – жыл

9.       А.К.Исабекова «Деңгейлік курстарда қолданылатын психологиялық тренингтер жинағы»  Кӛкшетау,2014ж

10.   Білімдегі жаңалықтар // 2007.   №4 26-28 б.

11.   ―Қазақстан мектебі‖ журналы №8, 2004 жыл

12.   Қазақстан тарихы – әдістемелік журнал. Алматы 2006-2010ж.

13.   Тӛлеубаева К. Тарихты оқытудагы эдістемелік технологияларьғ // «Қазақ тарихы», № 5, 2009 ж.

14.   Т.Т.Тұрлығұл   Мектепте Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен әдістемесі Алматы:  «Ғылым» Ғылым баспа орталығы 2003 ж

15.   Алтынсаринның таңдамалы педогогикалық мұралары. Құрастырғандар: С. Қалиев Алматы: рауан 1991ж

16.Жалпы білім беретін мектептерде 1992-1993жыл оқу жылында тарих пінін оқыту туралы. Құрастырушылар Р. Құсайынова, Т. Тұрлығұл Алматы: Республикалық баспа кабинеті 1992жыл 

 

 

 

МАЗМҦНЫ

Кіріспе бӛлім................................................................................................................3

Негізгі бӛлім ..............................................................................................................10

Сабақ жоспарлары.....................................................................................................36

Қорытынды ................................................................................................................56

Пайдаланған әдебиеттер...........................................................................................58

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ МАЗМҦНЫ 

БАРЫСЫНДА ТАРИХ САБАҚТАРЫНДА 

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ 

ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ

ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ

(әдістемелік- кӛмекші қҧрал)

 

 

 

 

 

 

Ӛскемен – 2020ж