Термодинамика 10 сынып

Үй жұмысын қайталау: Үй жұмысын қайталау: Ішкі энергия.  Жылу мөлшері.  Жылусыйымдылы қ.

Әр оқушы кез­келген санды таңдап  Әр оқушы кез­келген санды таңдап  сол сандағы сұрақтар бойынша  сол сандағы сұрақтар бойынша  жауап береді жауап береді 4 5 1 2 3 6 7 8 9

Термодинамика ­  дегеніміз не? Термодинамика ­  дегеніміз не? Термодинамика дегеніміз –  жылулық құбылыстарды заттың  ішкі құрылысына назар  аудармай, энергетикалық  түрлендірулер негізінде  зерттейтін физиканың бөлімі

Жылулық құбылыстар  Жылулық құбылыстар  дегеніміз не? дегеніміз не? Денелерді қыздырғанда  немесе салқындатқанда  оларда өтетін физикалық  процестер жылулық  құбылыстар деп аталады

Термодинамикалық жүйе  Термодинамикалық жүйе  дегеніміз не? дегеніміз не? Макроскопиялық  параметрлердің сандық  сипатын беретін кез келген  химиялық құрамдағы және  кез келген физикалық текті  денелердің жиынтығы

Молекулалы­кинетикалық теория  Молекулалы­кинетикалық теория  дегеніміз не? дегеніміз не? Молекулалы­кинетикалық теория  дегеніміз – жылулық құбылыстарды  зат атомдар мен молекулалардан  тұрады және олардың қозғалысы  Ньютон механикасының заңдарына  бағынады дейтін болжамның  негізінде зерттейтін физиканың  бөлімі

Дененің ішкі энергиясы  Дененің ішкі энергиясы  дегеніміз не? Формуласын жаз дегеніміз не? Формуласын жаз Дененің ішкі энергиясы оның барлық  микробөлшектерінің сол дененің массалар  центріне қатысты хаостық қозғалысының  кинетикалық энергиясы мен өзара  әрекеттесу, яғни потенциалдық  энергиясының қосындысына тең болады.  U = (Wk+Wp) N

Ішкі энергияны қалай  Ішкі энергияны қалай  өзгертуге болады? өзгертуге болады? Дененің ішкі энергиясын екі тәсілмен  өзгертуге болады: 1. Молекулалардың кинетикалық энергиясы  температураға тәуелді, оны өзгерту үшін  дененің температурасын өзгерту керек, яғни  жылу берілу процесін жүзеге асыру қажет. 2. Молекулалардың потенциалдық  энергиясын өзгерту үшін олардың  арақашықтықтарын өзгерту керек, демек  дене жұмыс атқару керек.

жылусыйымдылығы дегеніміз  жылусыйымдылығы дегеніміз  не? Өлшем бірлігі қандай не? Өлшем бірлігі қандай Заттың меншікті жылусыйымдылығы  Заттың меншікті  Заттың меншікті  дегеніміз – температурасын 1 К­ге  жоғарылату үшін дененің бірлік  массасына қанша жылу мөлшерін беру  керек екенін көрсететін физикалық шама.  1Дж/кг*К

Дененің жылусыйымдылығы  Дененің жылусыйымдылығы  дегеніміз не? Өлшем бірлігі  дегеніміз не? Өлшем бірлігі  қандай қандай Дененің жылусыйымдылығы деп массасы  кез келген шамадағы денеге оның  температурасын 1К­ге арттыру үшін  қанша жылу мөлшерін беру керектігін  көрсететін физикалық шама. Дж/К

Мольдік жылусыйымдылық  Мольдік жылусыйымдылық  дегеніміз не дегеніміз не Заттың бір молінің жылусыйымдылығын  мольдік жылусыйымдылық деп атайды

Жаңа сабақ Жаңа сабақ

Білімділік:  Термодинамиканың бірінші  Термодинамиканың бірінші  Білімділік: заңын изопроцестерде қолдануы жайлы  заңын изопроцестерде қолдануы жайлы  толық мағлұмат беру; толық мағлұмат беру; Дамытушылық:  Оқушыларды өз бетімен  Оқушыларды өз бетімен  Дамытушылық: еңбектенуге үйрету, ой­өрісін дамыту,  еңбектенуге үйрету, ой­өрісін дамыту,  пәнге деген қызығушылығын арттыруға  пәнге деген қызығушылығын арттыруға  дағдыландыру. дағдыландыру. Тәрбиелік: Оқушыларды алғырлыққа,  Оқушыларды алғырлыққа,  Тәрбиелік:  шапшаңдыққа, ізденімпаздыққа өз  шапшаңдыққа, ізденімпаздыққа өз  беттерінше еңбектенуге тәрбиелеу беттерінше еңбектенуге тәрбиелеу

Изохоралық процесс Изохоралық процесс  Бұл процесте газ көлемi өзгермейдi: V = const. Газдың iшкi энергиясының  өзгерiсi оған берiлген жылу мөлшерiне тең: ΔU = Q. Егер газ қыздырылса ,  онда Q > 0 және ΔU > 0 – iшкi энергия ұлғаяды. Газды суытқан кезде:              Q < 0 және ΔU < 0, оның iшкi энергиясы азаяды.   Изохоралық процесс кезiнде газ көлемi өзгермейдi, демек, газдың жұмысы  нөлге тең болады. Газдың iшкi энергиясының өзгерiсi оған берiлген жылу  мөлшерiне тең болады.

Изотермалық процесс Изотермалық процесс  Изотермалық процесс кезiнде газдың температурасы тұрақты болады                (Т = const) және оның iшкi энергиясы өзгермейдi. Газға берiлген  барлық жылу мөлшерi пайдалы жұмыс атқаруға жұмсалады: Q = А . ′ Газ белгiлi жылу мөлшерiн (Q > 0) алған кезде, ол оң жұмыс атқарады  (А  > 0). Керiсiнше, егер газ қоршаған ортаға жылу берсе, онда оның  атқарған жұмысы терiс болып саналады.  ′  Изотермалық процесс кезiнде газдың температурасы тұрақты және  iшкi энергиясы өзгермейдi. Газға берiлген барлық жылу мөлшерi  пайдалы жұмыс жасауға жұмсалады.

Изобаралық процесс Изобаралық процесс  Изобаралық процесс кезiндегi газға берiлген жылу мөлшерi оның  iшкi энергиясының бiрге өзгеруiне және қысым тұрақты болған  кездей. P = const жұмысты атқаруға шығындалады.   Изобаралық процесс кезiнде газға берiлетiн жылу мөлшерi,  онымен бiрге оның iшкi энергиясының өзгеруiне және қысым  тұрақты болған кезде жасалынатын жұмысқа шығындалады.

Адиабаталық процесс Адиабаталық процесс Қоршаған ортамен жылу алмасуы болмайтын  жағдайда өтетiн жүйедегi изопроцесс адиабаталық  процесс деп аталады.  Адиабаталық процесс кезiнде жылу алмасу  болмайды. Сонда жүйенiң iшкi энергиясы тек қана  онымен жасалған жұмыстың есебiнен өзгередi.

 Адиабаталық процесс кезiнде Q = 0 және жүйенiң iшкi энергиясының  өзгеруi жұмыс атқару арқылы ғана жүредi: ΔU= А. ΔU= А теңдiгi  белгiлi қорытынды жасауға мүмкiндiк бередi. Егер жүйеде оң жұмыс  жасалса, мысалы газ сығылатын болса, онда оның iшкi энергиясы  ұлғаяды және температурасы өседi. Керiсiнше , газ ұлғайған кезде, ол  өзi оң жұмыс атқарады (Аұ > 0). Оның iшкi энергиясы азаяды да, газ  суиды.   Егер цилиндр түбiне эфирге батырылған мақтаны салып, дереу  поршендi қозғалтсақ, онда мақтадағы эфир буы жалындайды. Бұл  эффект Дизель двигателiнiң жұмыс iстеу принципiнiң негiзiне  алынған.   Бұл жерде цилиндрге жанармай қоспасы емес, кәдiмгi атмосфералық  ауа сорылады. Сығылу тактының соңында арнайы форсунка арқылы  сұйық отын ­ солярка шашыратылады. Осы сәтте сығылған ауа  температурасының жоғарлағаны сондай, тiптен жанармай тұтанады

 Күн көзiнiң әсерiнен  жылыған ауа, жоғары  көтерiледi де, биiктiкке  көтерiлген сайын  қысымның азаюына  байланысты тез арада  ұлғайып­таралады. Бұл  ауаның ұлғайып­таралуы  оның салқындауына  әкелiп соғады. Осының  нәтижесiнде су булары  конденсацияланады да,  бұлттар пайда болады

Жылу алмасу арқылы өтетін процестер Жылу алмасу арқылы өтетін процестер Көлемі тұрақты V=const                                                 (изохоралық процесс) Температура тұрақты  Т=const (изотермалық процесс) Қысым тұрақты P=const                                                 (изобаралық процесс)

Жылу алмасусыз өтетін процесс Жылу алмасусыз өтетін процесс  Адиабаталық процестің өту шарттары:  1) жүйе жылу өткізбейтін қабықшада тұру керек (Дьюар ыдысында  немесе термостарда);  2) процесс тез өтуі тиіс, сонда жылу қоршаған беріліп үлгермейді  (велосипед камерасына насоспен ауа үрлеу процесі, міне, осыған жақын);  3) процесс газдың үлкен көлеміне өтуі тиіс (атмосфера), сонда газ  параметрлерінің жеке дара кішігірім облыстарда өзгеруі (мысалға,  температураның төмендеуі) процестің өтуіне әрекет етпейді. Электронд ы оқулық

Жаңа тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар Жаңа тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар 1. Егер сыртқы күштер идеал газбен, уақыттың  кез келген мезетінде  атқарылған жұмыс газдың қоршаған денелерге беретін Δ Q жылу  мөлшерінде тең болатындай  етіп, жұмыс істесе, онда бұл процесс  қалай  аталады?  ИЗОТЕРМИЯЛЫҚ 2. Егер идеал газ қоршаған денелерге жылу мөлшерін бергенде уақыттың  кез келген мезетінде берілген жылу мөлшері газдың ішкі  энергиясының Δ U өзгеруіне тең болса, онда процесс қалай аталады?  ИЗОХОРАЛЫҚ 3. Идеал газдың жұмысы қай процессте нөлге тең?  ИЗОХОРАЛЫҚ 4. Уақыттың кез келген мезетінде берілген жылу мөлшері газдың  атқарған жұмысына тең болатындай етіп, идеал газға жылу берілу  қай процесте жүзеге асырылады?  ИЗОТЕРМИЯЛЫҚ 5. Термодинамиканың бірінші заңында қандай заң жатыр?  ЭНЕРГИЯНЫҢ САҚТАЛУ ЗАҢЫ

Жаңа тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар Жаңа тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар 6. Изотермиялық процесс үшін термодинамиканың бірінші заңының  математикалық өрнегін көрсетіңдер.  Q=A 7. Изохоралық процесс үшін термодинамиканың бірінші заңының  математикалық өрнегін көрсетіңдер.  Q=Δ U 8. Изобаралық процесс үшін термодинамиканың бірінші заңының  математикалық өрнегін көрсетіңіз.  Q=Δ U+A 9. Газдың сығылу жұмысы оның ішкі энергиясының өзгерісіне тең болып  шықты. Бұл қандай процеске сәйкес келеді?  АДИАБАТАЛЫҚ 10. Қандай процесс кезінде ең көп жұмыс атқарылады?  ИЗОБАРАЛЫҚ

Жаңа сабақты бекітуге арналған тест жұмысы Жаңа сабақты бекітуге арналған тест жұмысы 1. Газ заңдары  дегеніміз не? а) Параметрлерінің  біреуінің  мәні өзгермей қалған кездегі  процестер в) Газдың бір параметрінің мәні тағайындалып қалған екі мәндер  арасындағы  сандық тәуелділік с) Газдың екі параметрлерінің мәні тұрақты болған кездегі  процестер 2. Бір атомды идеал газдың ішкі энергиясын анықтайтын формула а) ΔU=A+Q  в) U=RT с) U=3m/2M  RT 3. Адиабаталық процесс а) Параметрінің біреуінің мәні өзгермей қалған кезде өтетін  процесс в) Қысым  тұрақты болған кезде термодинамика жүйе күйінің  өзгеру процессі с) Жылу алмайтын, жылу  бермейтін процесс 4. Термодинамика  ғылымы нені зерттейді? а) Жұмыс атқармай  энергияның  бір денеден екінші денеге  берілу  процессі в) Жылу  құбылыстарына  арналған  энергияның  сақталу заңы с) Денелердің молекулалық құрылымы ескерілмейтін жылулық  процестер теориясы 5. Ішкі энергия дегеніміз не? а) Барлық молекулалардың кинетикалық энергиясымен осы   бөлшектердің өзара әсерлесуін потенциялдық энергиясының   қосындысына тең* в) Жылу алмасу (жылу беру) кезінде дене алатын не жоғалтатын   энергия с) Механикалық  жұмыс  жасау кезінде дененің  энергия бөлуі 6. Менделеев­Клапейрон  теңдеуі: а) P=nKT в) P1V1=P2V2 m с)                                                M PV  RT 7. Молекула жылдамдығын  алғаш  өлшеген  ғалым а) Штерн  в) Шарль с) Гей­Люссак 8. Жылдамдық квадратының  орташа  мәні неге тең: а)  3 KT m 0 RR ) A B в) с)   Rn 2 ( B    S 2  õ 2 1 3 9. Қаныққан  бу  деп нені айтамыз? а) Сұйық  бетінде  өтетін  бу  түзілуі в) Өз  сұйығымен динамикалық  тепе­теңдікте  болатын бу с) Будың  қайта  сұйыққа айналу  процесі 10. Термодинамиканың  бірінші  заңы а) Денелердің  молекулалық құрылымы ескерілмейтін жылулық  процестер теориясы в) Жылу  құбылыстарына  арналған  энергияның  сақталу  заңы с) Ішкі  энергияның механикалық  түрге  айналу  процесін  көрсететін   заң

Жаңа сабақты бекітуге арналған тест жұмысының жауаптары Жаңа сабақты бекітуге арналған тест жұмысының жауаптары 1. Газ заңдары  дегеніміз не? а) Параметрлерінің  біреуінің  мәні өзгермей  қалған кездегі процестер 2. Бір атомды идеал газдың ішкі энергиясын  анықтайтын формула с) U=3m/2M  RT 3. Адиабаталық процесс с) Жылу алмайтын, жылу  бермейтін процесс 4. Термодинамика  ғылымы нені зерттейді? с) Денелердің молекулалық құрылымы  ескерілмейтін жылулық процестер  теориясы 5. Ішкі энергия дегеніміз не? а) Барлық молекулалардың кинетикалық  энергиясымен осы  бөлшектердің өзара  әсерлесуін потенциялдық энергиясының   қосындысына тең* 6. Менделеев­Клапейрон  теңдеуі: с)                                                PV  RT m M 7. Молекула жылдамдығын  алғаш  өлшеген   ғалым а) Штерн  8. Жылдамдық квадратының  орташа  мәні неге  тең:  а) 3 KT m 0 9. Қаныққан  бу  деп нені айтамыз? в) Өз  сұйығымен динамикалық  тепе­теңдікте   болатын бу 10. Термодинамиканың  бірінші  заңы в) Жылу  құбылыстарына  арналған  энергияның   сақталу  заңы*

Үйге тапсырма Үйге тапсырма Термодинамиканың бірінші заңын  изопроцестерде зерделеу  тақырыбын оқу, рефераттар жазу Сабаққа назар аударғандарыңыз  үшін рахмет !!!