Tizimlarga texnik xizmat ko’rsatish fanidan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 

XALQ  TA’LIMI VAZIRLIGI

NAMANGAN VILOYATI XALQ  TA’LIMI xodimlarini qayta tayyorlash va ularningmalakasini oshirish

hududiy markazi

informatika fanini o’qitish huquqini berish yo’nalishi 

qayta tayyorlov guruhi

TIZIMLARGA XIZMAT KO’RSATISH fanidan

      TOPSHIRDI:                            B.HAYDAROV

      QABUL QILDI:                       D.IBRAGIMOV

NAMANGAN-2020

Tizimlarga texnik xizmat ko’rsatish fanidan

Tajriba ishi №1

Mavzu: Kompyuter qurilmalari. Sichqoncha, klavitura va ularning turlari. Monitor. Axborotni saqlash qurilmalari. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish qurilmalari.

Shaxsiy kompyuterlarning tuzilishi.

Monitor                   Sistemalar bloki

                                                   Klaviatura                                                

Shaxsiy kompyuterlar  quyidagi asosiy qurilmalardan tashkil topgan: - sistemalar bloki – ichki qurilmalar joylashadi. 

-   Klaviatura – belgini kompyuterga kiritadi.  (

-   Monitor  (displey)  –  ma’lumotlarni  matnli  va  tasvirli  tasvirlash  imkonini  beradi. 

Kompyuterlar imkoniyatlarini oshirish maqsadida unga turli qo`shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Bular:

Sichqoncha – ma’lumotlar kiritilishini yengillashtiruvchi manipulyator. Printer – ma’lumotlarni qog`ozga chiqaradi.

Skaner – qog’ozdagi ma’lumotni kompyuterga tasvirli yoki matnli ravishda kiritadi.

Modem – telefon tarmog`i orqali boshqa kompyuter bilan ma’lumot almashish imkoniyatini va internet tarmog`iga ulanishga yordam beradi. Plotter – turli tasvirni va grafiklarni bosmaga chiqarish qurilmasi.

Strajer – kompyuterning  venchesteridagi ma’lumotlar nusxasini zaxiraga olish uchun mo`ljallangan qurilma bo`lib , ma’lumotlarni magnit lentali kassetaga (kartridjga) yozishga mo`ljallangan.

Kompakt disklar – 610 Mgbaytgacha ma’lumatlarni saqlay oladi.  Ular asosan o`qish uchun ishlatiladi.

Trekbol – shar shaklidagi manipulyator. Kompyuter o`yinlarida foydalaniladi. Tarmoq qurilmasi – bir necha kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirilib, kompyuter o`zi axborot almashish imkonini beruvchi qurilma.

Har bir qurilma – sistema blokida joylashgan mos ulagichga ulanadi yoki o`rnatiladi.

Qo`shimcha qurilmani ulashdan avval kompyuterni o`chirish zarur , aks holda kompyuter ishdan chiqishi mumkin.

MONITOR. (Displey)

Kompyuter bilan bo`ladigan bevosita muloqatni Ekranda  ko`rish  uchun  monitor  xizmat qiladi.  Monitor ikki xil rejimda: matn yoki grafik ma’- lumot chiqaradi.

    Matnli rejimda displey ekrani shartli ravishda  80 ta ustunga, 25 satrga bo`linadi. Xar bir belgi joyga  256  simvoldan  biri mos kelishi mumkin.      Grafik  rejimda axborotlar nuqtalar to`plami- dan iborat bo`lib,  xar  bir  nuqta  rangga egadir. 

(ranglar jilosi 16 rangdan 16,8 mln. ranggacha).  Nuqtalar soni qancha oshsa, tasvirlar sifati  shuncha oshadi.

     Monitorlar quyidagi imkoniyatli bo`lishi mumkin.  640 x 200 nuqtalardan 1600x1280 nuqtalarni hosil qilishi mumkin. Monitorlar monaxrom (oq-qora) va razmerlari (14 dyumdan – 21, 24  dyumgacha)  bilan farqlanadi.

     Ekrandagi minimal (nuqtaviy) tasvirning ko`rinishi piksel ( picture element) deyiladi. Odatda   EGA adapteri to`rtburchakli piksel tashkil qilsa, 640x350 nuqtalar hosil qila oladi. VGA – 640x480, SVGA – 640x480, 800x600, 1024x768 – kvadratni hosil qiladi.

Kompyuterga monitor ulash uchun videoadapter zarur. Videoadarter – tasvir to`g`risidagi ma’lumotlar saqlanadigan  xotiraning muayyan qismini monitorda aks ettiruvchi signalni, hamda  sinxronizasiya signallarini gorizontal (satrli) va vertikal (ustun )taqsimlab, shakllantirishdan iborat.

    Monitor sifati bo`yicha : ekrandagi kadrlar chastotasi – 75 Gs ni tashkil etishi lozim. Bu holda monitor sekundiga 80, yaxshi monitorlar 100 kadrni o`tkazishi mumkin.

Notebook kompyuterlari   monitori  suyuq  kristalli  monitorlardir.

K L A V I A T U R A .

       Klaviaturada foydalanuvchi tomonidan ma’lumotlarni kompyuterga kiritishga mo`ljallangan qurilmadir. IBM PS XT kompyuterlarida 83 ta tugmachali klaviatura IBM PS AT 101 tugmachali klaviaturalar mavjud. Hozirda,  asosan 101, 105 tugmachaliklari chiqariladi.

       Klaviaturadagi tugmachalarni bajaradigan vazifaga qarab quyidagi bo`lakka bo`lamiz.

1.   Alfavit – raqamli , maxsus belgilar kiritiladigan klavishalar (tugmachalar) ( probel, 0-9 bo`lgan sonlar , lotin xarflar  A  - Z  , kirill xarflari , A – YA , xizmatchi simvollar  va x.k.)

2.   Funksional klavishalar F1-  F12

3.   Xizmatchi klavishlar ENTER, EXC, yo`nalish tugmachalari. TAB, LEFT, Up , DOWN, RIGHT, PgUp, PgDn, 

         4 . Yordamchi klaviatura.

Ayrim xizmatchi klavishalarni ko`rib chiqamiz.

ENTER – satr kiritilishi tugaganligini bildiradi;

EXC – (inglizcha qochish) buyruqni bekor qilish , dasturdan chiqish uchun foydalaniladi;

HOME  – kursorni qator boshiga qo`yadi. END - kursorni qator oxiriga qo`yadi PgUp  –  matnni orqaga varaqlaydi.

PgDn  -  matnni oldinga varaqlaydi.

Delete [  Del ] – kursor ko`rsatayotgan belgini olib tashlash.

Ins [ Insert ] – simvol kiritayotgan vaqtida bosilsa , kursor ko`rsatayotgan pozitsiyadagi mavjud simvol o`rniga yangisi uriladi. Agar mazkur klavish bosilmasa, bor simvol bir pozitsiyaga, o`ngga surilib oraga yangi simvol kiritiladi.

Baskspace –  kursordan chapdagi belgini o`chiradi.            

Print Screen – ekrandagi tasvirni qog`ozga printer orqali bosib chiqaradi, undan tashqari faylga va Windows buferiga nusxa ko`chirishga xizmat qiladi.

[ Break ] – programma ishini to`xtatadi.

[ Scroll Lock ] – blokirovka rejimi surishni saqlaydi. Kursor ekranga o`z xolatini mustaxkamlash ishini bajaradi.

Tab – matnlar bilan ishlanayotganda keyingi qator navbatdagi maxsus ko`rsatilgan nuqtaga (pozitsiyaga) suradi (o`ngga – chapga).

Ctrl (boshqarish) + Alt (o`zgartiruvchi) + Shift (surish ) – boshqa tugmachalarning vazifalarini o`zgartirish uchun ishlatiladi.

Numlock – bosilsa raqamlar kiritish, aks holda kursorni boshqaruvini klavishlar vazifasini o`taydi.

 [ Caps Lock ] – bosma xarflarni kiritish yana bossangiz yozma (kichik) xarflarga o`tish mumkin.

[ Shift] + [Ctrl]   –  alfavitni o`zgartirishimiz mumkin.

[Ctrl]+[Alt]+[Del] – baravariga bosilsa, kompyuter qayta yuklanadi.

[Ctrl] + [Break] – bajarilayotgan programma yoki buyruq tugatilishini ta’minlaydi. Kursor – bu o`chib yonib turadigan vertikal chiziqcha. Agar shu chiziqcha ekranda ko`rinsa, demak, siz alfavit raqamli axborotlarni kiritishingiz mumkin. Grafik holatda esa kursor o`z ko`rinishini o`zgartirishi mumkin.