Внеклассное мероприятие по родному(кумыкскому) языку и литературе в 6 классе

Внеклассное мероприятие по родному(кумыкскому) языку и литературе

                                                              в 6 «в» классе. 

 

 

Провела учитель родного (кумыкского)языка

Хасанова Роза Гиляниевна

 

Тема: «Ана тил – алтын ачгъыч».

Ведущая Кашешова М:

Дюньяланы ачагъан

Алтын ачгъыч- ана тил.

Адам болмагъа сюйсенг,

Башлап ана тилни бил!

Ана тилим, ана тил, юрегиме ювукъ тил. Ана тилни тенгсиз татыву инсанны санына анасыны сютю булан синге, ана тилине сююв, огъар иштагьланыв, ону билген сайын билмеге гьасиретлик де ожакъдан башлана. Муна шо гьакъда А. Жачаев булай айта.

Батраева С:

Башлап сагъа тынглагъанман бешикде,

Башлап сени эшитгенмен анамдан,

Ана тилин анасыдай сюймеген

Ана элин сюер десе инанман

Асыра деп анам берген азиз тил,

Асырайман, алдынгда баш иемен

Гьар къумукъ сёз тюзсюзлюкню ёлуна

Тогъас болуп токътагъанны сюемен.

Ведущий: Къумукъ шаирлени, язывчуланы, алимлени ана тилни гьакъындагъы пикрулары:

Темирчиева С: Ана тил азса, халкъ азар(Айтыв).

Темирчиев С.: Ана тилин сыйлагъан уялмас(Айтыв).

: Халкъыбызгъа, элибизге юрек салып, шону бил: адам болмакъ учун бизге тарыкъ азиз ана тил.(М.Атабаев).

Юсупова З:

Вёре сакъ! Вёре сакъ! Къопмасын балагь – Къумукъ атыбызны язмасын ташгъа. Бугюн бетибизге телмирген бала, Ана тилибизде сейлейик яшгъа. (А.А).

:

Увуз тилим, сют ийисли ана тил, Анам магъа этген йимик аманат. Къысгъачлагъа салып мени къысса да, Бир де сагъа болмажакъман хыянат.(П.Абукова ).

Даулетов  А:

Ана аявлу йимик, ана тил де аявлу. Дюньядагьы бары зат ана тилге байлавлу.

Дадов А: Халкъ болмаса, тил болмайгъанны унутмагъа ярамай.(Ж.Х.)

Хамурзаев А.: Ана тилин билмейген ата юртун танымас. (И.Керимов).

Батраева С: Къумукъ тил - 450 мингден артыкъ санаву булангъу къумукъ халкъны тили.

ВедущаяКашешова М: Къумукълар – тюрк къавумлу халкълардан. Бир-бир алимлени ёравларына гёре къумукълар – кёп тездеги девюрлерден берли Каспий денгизни ягъасында орунлашгъан халкъ. Къумукъ – хазар кёп асруланы боюнда Темиркъазыкъ Кавказны халкъларыны бир- бири булан сёйлейген ортакъ тили гьисапда къалып тургъан. Новочеркаск, Ставрополь гимназияларда, Моздок, Георгиевск, Къызлар училищелерде къумукъ тилден дарслар юрюле болгъан. Биринчилей къумукъча охув китапны арап языв булан 1909- нчу йылда уллу алим Абусупиян Акаев язгъан. Ону аты – «Яшлагъа ёл гёрсетив».

Къумукъ тилни грамматикасы биринчилей 1933- нчю йылда чыгъарыла. Ону автору – А.Н. Батырмурзаев.

ВедущаяКашешова М: Ана тилде биз биринчилей ананы гьайлек йырына къулакъ асабыз.

Айдарова А: «Ана тилим». П.Абукова.

 

1.     Ана тилим берген билим,

Салгъан мени тюз ёлгъа,

Ана тилим булан анам

Кёп алгъан мени къолгъа

2.     Ана тилде лайлай айтгъан

Чайкъап мени бёшюгюм.

Ана тилим, сени булан

Болду мени оьсювюм.

3.     Ана тилим къалав айтып,

Какийлерим датий этген

Атам- анам «папай, къакъай»

Деме мени уьйретген.

4.     Ана тилим, сен айтмагъан

Уьйретмеген не къалды,

Насигьатынг яшлыгъымда

Юрегиме ягь салды.

ВедущаяКашешова М: Тек бир- бир ата -аналар яшларына ана тилде сёйлемей, ана тилин уьйретмей. Ана тилсиз де ёл табып болар деп къоя. Муна шолай ата- аналагъа яшланы тилинден айтылагъан шиъругъа да тынглагъыз.

Куразова Х:

Шагьарда къайда барсакъ

Эшитиле орус тил,

Адамлар ону макътай

Дюр деп гьайран дурус тил,

Озокъда, орус тилни

Тарыкъ бизге билмеге,

Тек сонг биз гьёкюнербиз

Ана тил билмейгенге.

 

Нечик билме болабыз

Тилибиз яхшы кюйде,

Уллулар сейлемесе

Ана тилинде уьйде.

 

Ана тилни билмесек

Бизден не къумукъ бола,

Шо гьакъда ойлашгъанда

Ичибиз сувукъ бола.

 

Аявлу ата-ана,

Не сюйсегиз этигиз,

Айыбыбызны алмай

Ана тил уьйретигиз.

 

Ведущая Кашешова М: «Ана тилимде не бар?» Б. Гьажиев .

Охуй : Хамурзаев К

Ана тилимде не бар?

Анамны иссилиги

Денгизни толкъунлары,

Къойсувну гьассилиги.

 

Ана тилимде не бар?

Татыву бар экмекни

Ерден кёкге етишип,

Юлдузлагьа чертмеклик.

 

Ана тилимде не бар?

Сюювю бар досланы

Уланлыкъ уяву бар,

Дазудагъы постланы.

 

Ана тилимде не бар?

Адамлагъа базмакълыкъ.

Уллу насип тюгюлмю

Шо тилде йыр язмакълыкъ.

 

 

 

Умарова Р: Масхара хабарлар.

5-нчи класда къумукъ адабиятдан дарс юрюле. Маулит деген яш дарсгъа 10 минутлар геч болуп геле.

Маулит:

-Дарсгъа гирме яраймы?

-Бугюн къояман, тангала да геч гелсенг, атангны директоргъа чакъыражакъман – дей учител.

-Вая, не яхшыдыр, тангала чы къаттыгюн – деди Маулит.

***

Темирчиев С:

Атасы уланына сорай :

-Яшым, учител сама шекленмедими мен сагъа дарсларынгны этме кёмек этгенге?

-Озокъда, атам, шекленди! Ол шоссагьат:

-Бир адам шунча янгылыш этмес.Болажакъ зат тюгюл, -деди.

***

Анасы яшы Тимургъа:

-Къызардашынга мен берген алманы яртысын бердингми?

-Лап яхшы ерин бердим, -дей

-Не ерин бердинг?

-Урлукъларын. Ол оланы орнатар, бир-нече йылдан къызардашымны кёп алмасы болажакъ.

 

Муаллим: Гьали сиз ана тилигизни нечик билегенге къарайыкъ. Шу сёзлеге маънадашлар табыгъыз.

Уллу-

Ой-

Заман-

Гюч-

Исси-

Арив-

Чечеген ёмакъланы чечигиз.

1.     Гёзлерин ябып,не гёрюп бола? (Тюш)

2.     Эки керен тува, бир керен оьле? (Тавукъ)

3.     Уьйде 7 майчыракъ яна эди. 2-вюн сёндюрелер. Нече къала? (2 къала, къалгъанлары янып бите).

Масхара соравлар

1.     2 къолда 10 бармакъ бар, 10(онг) къолда нече бармакъ бар? (5 бармакъ).

2.     Сезню къайсы гесеги топуракъда бола? (тамур).

3.     Къайсы оьзенни къою бар? (къойсув).

4.     Къайсы оьзенни ташыны тюсю бар? (акъташ).

5.     Барындан да къысгъа ай къайсыдыр (май).

6.     Айландырып салса,къайсы санав кёп бола? (6).

Ведущая Кашешова М: Шуну булан биз битдиребиз.