Қысым (орыс. давление ) бір дене екінші дене бетіне (мысалы, ғимарат іргетасының грунтқа, сұйықтықтың ыдыс қабырғасына, қозғалтқыш цилиндріндегі газдың піспекке, т.б.) әсер еткенде пайда болатын қалыпты күштің (дене бетіне перпендикуляр) қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама. Егер денеге әсер ететін күш оның бетіне біркелкі таралса, онда қысым (р) былай өрнектеледі: {\displaystyle p={\frac {F}{S}}\ {\mbox{of}}\ p={\frac {dF}{dS}}} {\displaystyle p={\frac {F}{S}}\ {\mbox{of}}\ p={\frac {dF}{dS}}}
Мұндағы S – дене бетінің күш түсетін бөлігінің ауданы, F – сол бөлікке перпендикуляр түсірілген күштердің қосындысы. Күш біркелкі таралған жағдайда қысым дене бетінің барлық нүктесінде бірдей болады, ал күш біркелкі таралмаса, онда қысым бір нүктеден екінші нүктеге өткен сайын өзгеріп отырады. Тұтас, үздіксіз орта үшін сол ортаның әрбір нүктесінің қысымы туралы ұғым енгізіледі. Бұл ұғым сұйықтық пен газ механикасында маңызды рөл атқарады.
Сабақтың өтілу
моделі
І
Тақырыбы
VIІІ
Бағалау
ІІ
Мақсаты
Үй тапсыр
ІІІ
масы
№498
VIІ
Қорытын
дылау
ІV
Өткенді
қайталау
V
Жаңа
материал
VI
Жаңа
материалды
бекіту
20 жаттығу
Сабақтың өтілу моделі
Ашық сабақ
Сабақтың тақырыбы: Қысым
7 сыныбы
Мақсаты
Оқушыларға күштің
әрекет тіреу ауданына
тәуелді болатыны, қысым,
қысымның бірліктері
туралы түсінік беру.
Өткен тақырыпты
қайталау.
1) Сұрақ – жауап алу
1.Табиғат туралы ғылым.
2. 106 дәрежесі қалай аталады?
3. Күш деген не?
4.«Жұпардың иісін жасыра алмайсың»бұл қай
құбылысқа негізделген?
5.Заттың үш күйін ата.
6.Жарық жылдамдығының шамасы неге тең?
7.Аспан денелерін зерттейтін ғылым.
8.Жердің серігі.
9.Найзағайдың пайда болуы туралы шынайы
болжамды ұсынған ғалым.
10.Астрономиядағы ең негізгі зерттеу құралы?
11.Ұзындықтың халықаралық бірліктер жүйесіндегі
өлшемі не?
12.Траектория нешеге бөлінеді?
2) Лабиринт шешу.
Мектептен үйге жету үшін, физикалық
шамалардың өлшем бірліктерін білу
керек.
Мекте
п
Үй
Үй
3) «Сиқырлы текше»
эксперимент жүргізу.
қалай
піскен
ажыратуға
№1 Шикі жұмыртқаны
жұмыртқадан
болады?
Тәжірибе жасап көрсет. Берілген
құралдар: Тарелка, 2 жұмыртқа,
сызғыш.
№2 Конверт ішінде кілт
жатыр. Осы кілтті конвертке
қол тигізбей қалай алуға
болады?
Берілген құралдар: Кілті бар
конверт, қайшы, су, сіріңке.
№3 Велосипедші Адан Вға
дейінгі жолды жүріп өтті. Бұл
жағдайда велосипедтің алдыңғы
және артқы дөңгелектерінің
жүріп өткен жолдары бірдей ме?
Жаңа сабақ.
Біз күнделікті тұрмыста қайшы, ине, пышақ сияқты
алуан түрлі құралдарды пайдаланамыз. Алайды
олардың әсері осы күш түскен беттің ауданына
тәуелді болатынын байқай бермейміз. Мысалы,
матаны ұшы доғал инеге қарағанда, үшкір инемен
тесу оңай; өткір пышаққа қарағанда өтпейтін
пышақпен кесу қиын. Сол себепті құралдардың
кесетін жүзінің ауданын кішірейтіп, өткірлеу үшін
әр уақытта да оларды мұқият қайрауға
тырысамыз. Сондықтан құралдар мен
аспаптардың әсерін есептегенде бір дененің басқа
бір денеге түсіретін күшінің мәнін ғана емес, осы
күш түсірілетін беттің ауданын да білу маңызды.
Мынадай тәжірибе қарастырайық.
Жіңішке төрт аяғы бар үстелшені
төңкеріп, ыдыстағы құмның үстіне
қояды да, оны массасы 5 кг гір
таспен бастырады. Бұл жағдайда
үстел құмға батпайды. Ал
үстелшенің жоғары қаратып, үстіне
сондай гір тас қойғанда, оның аяғы
құмға батып кетеді.
Сол сияқты адамның қармен жүруі қиын, өйткені
ол қадам басқан сайын қарға омбылайды. Ал
аяғына шаңғы байлаған адам қар үстімен жеңіл
жүре алады. Мұның себебі не? Шаңғы мен де
шаңғысыз да адам қарды өзінің салмағына тең
бірдей күшпен басады. Бірақ ол күштің бұл екі
жағдайдағы әрекеті бірдей емес, себебі шаңғы
бетінің ауданы адамның табанының ауданынан
жиырма еседей үлкен, сондықтан ол шаңғымен
тұрғанда қар бетінің әрбір шаршы сантиметр
ауданын шаңғысыз тұрғандағыдан гөрі жиырма
еседей аз күшпен басады.
Белгілі бір бетке түсетін күш
әрекетінің нәтижесін сипаттайтын
шаманы қысым деп атайды, оны р
әріппен белгілейміз және ХБЖде
қысымды Па өлшейміз
Қысым формуласы
F
/
S
P
=
Fкүш
Sаудан
кысым
к‰ш
аудан
Өлшем бірлігі
Па
1
Н
21
м
ХБЖда қысым Паскальмен өлшенеді.
Па
гПа=100 Па=102 Па
кПа=1000 Па=103 Па
МПа=100000 Па=106 Па
ЕСЕП
Кітаппен жұмыс:
20жаттығу: №1, №2
Қосымша материалмен жұмыс:
Лукашик В.И.
78 сынып
тарға арналған
«Есептер
жинағы»нан
есептер
шығарамыз.
Жауабы:
№ 95 20 Па
№101 1600 Н
Физикалық диктант
1.Белгілі бір бетке түсетін күш
әрекетінің нәтижесін сипаттайтын
шама?
2. Қысымды қалай анықтайды?
3. Қысымның қандай бірліктерін
білесіңдер?
Оқушылардың қысым туралы ойын білу
үшін ассоциация толтырайық.
қадам
Келесі
немесе
отбасылық әдіспен оқушыларға мәтіндер
таратылады
– ЖИГСО
Екі
топқа бөлемін. Ортаға
текст
тасталып, оқушылар талқылайды.
Білемін
Кейін орындарына отырып, тексттен
оқығанын кестеге толтырады.
Білгім келеді
Үйрендім
Талқыланатын текст
дене
бетіне
іргетасының
Қысым (орыс. давление ) бір дене
(мысалы,
екінші
грунтқа,
ғимарат
сұйықтықтың ыдыс қабырғасына,
қозғалтқыш цилиндріндегі газдың
піспекке, т.б.) әсер еткенде пайда
болатын қалыпты күштің (дене
перпендикуляр)
бетіне
сипаттайтын
қарқындылығын
физикалық шама.
Бағалау парағы
Оқушының атыжөні
Белсенділігі
Үй тап.
Есеп
шығару
Физикалық
диктант
Қорытынды
бағасы
Абаева Сағыныш
Айтуар Арайлым
Ахмедияева Айгерім
Әбдешов Нұрболат
Баймашева Гүлім
Бегалы Шерхан
Даханов Бексұлтан
Егембердиев Ғабиден
Икрам Зарина
Қожанбердиев Талғат
Қалыбай Фариза
Қалмен Назерке
Қалқаман Еркеғали
Қойбағар Аслан
Қуанышбекова Арайлым
Мадиканова Мадина
Мейрамбек Айымторы
Мнажатов Айзат
Ордабек Несібелі
Мұратова Айжан
Үмбетова Марал
Өтепбергенов Фархат
Қыдырәлі Қайсар
Тұрарова Айсұлу
Мұхамед Аяулым
Үйге тапсырма
Күнделікті енді ашайық
Үй тапсырмасын жазайық.
Қысымнан алған білімді,
Ұмытпай есте сақтайық.
Ф 43, 14 тапсырма,
20 жаттығу №3
Қысым .pptx
