Жалан жайылма сойлем

Жалаң және жайылма сөйлем. Сабақтың тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлем. Сабақтың мақсаты: 1. Жалаң және жайылма сөйлем туралы түсінік беру. Сауатты жазу дағдыларын жетілдіру. 2. Сөйлемнің жалаң, жайылма болып бөлінуі тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерге байланысты екенін меңгеру. 3. Оқушылардың тілін дамыту, жылдам ойлауға шапшандыққа тәрбиелеу. Түрі: жаңа сабақ. Пәнаралық байланыс: ана тілі. Әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, Барысы: 1. Ұйымдастыру. 2. Үй тапсырмасын тексеру. 195-жаттығу. Сызба бойынша көрнекілік, түсіндіру, терминологиялық ойындар. құраған сөйлемдерін оқыту. 3. Жаңа сабақ мақсатын қою. Дәптерлерін ашып күн ретін, сабақ тақырыбын жазып қояды. ­ Балалар, бүгін сабақта біз сендермен жалаң, жайылма сөйлемдер және олардың жасалу жолдарымен танысамыз. ­ Жаңа сабақты бастамас бұрын өткен сабақтарда алған білімдерімізді еске түсірейік (тірек-сызба). Сөйлем мүшелері тұрлаулы тұрлаусыз бастауыш баяндауыш ­ Сөйлем мүшелері туралы оқып білдік. ­ Сөйлемнің қандай мүшелері бар? ­ Тұрлаулы, тұрлаусыз. ­ Тұрлаулы мүшелерге не жатады? ­ Бастауыш дегеніміз не? ­ Баяндауыш дегеніміз не? 4. Оқулықпен жұмыс. 196-жаттығу. Сөйлемдерді оқып, екі бағандағы сөйлемдерді салыстыру. Не байқадық? Бірінші бағанда тек тұрлаулы мүшелерден құралған сөйлемдер берілген. Бағанның оң жағындағы сөйлемдерге тұрлаулы мүшелермен бірге тұрлаусыз мүшелер де берілген. Не істеді? Не? Қалай? Не істеді? Мысалы: Қар жауды. Қар қалың жауды. Ендеше, балалар, тек бастауыш пен баяндауыштан құралған сөйлемді жалаң сөйлем, ал бастауышы мен баяндауышы, сонымен бірге тұрлаусыз мүшелері бар сөйлемді жайылма сөйлем дейміз. Ал енді осы сөйлемдердің (жалаң, жайылма) ұқсастығы мен айырмашылығын Венн диаграммасы арқылы салыстырып көрейік. Бастауыш, баяндауыш бастауыш баяндауыш, тұрлаусыз мүшелері ­ ұқсастығы неде? айырмашылығы неде? қорытып айту. Ережені оқып талдау. Балалар, ережедегі ой біздің тұжырымдамамызға сәйкес келе Тақтаға ережеде берілген сөйлемдерді іліп, екі оқушыға ме екен? оқытып талдату. Әсет оқыды Әсет жақсы оқыды жайылма жалаң Алдарына Тапсырма: Оқушыларға жалаң, жайылма сөйлемдер құратып, талдату (ауызша). сөздері беріледі, сол қатардағы оқушылар сөйлем құрап, талдайды. жалаң 5. Оқулық пен жұмыс. 197-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазады. Жалаң және жайылма сөйлемдерді табады. (оқушылар өз бетінше орындайды,болған соң ауызша бір-бір сөйлемнен оқып, жалаң немесе жайылма екенін ажыратып айтады). 198-жаттығу. Төменде берілген сөздерді пайдаланып, жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге айналдырып жазу. плакатқа жазылған сөйлемдер мен сөздер ілінеді. Оқушылар маркермен сөйлемдерге тиісті сөздерді белгілейді де жаңа сөйлем жасап оқиды. Демалысқа шықты. қатты Жарас қуанды. балалар Сатушы келді. тез Дидактикалық ойын: Тақтаға, Сәуле жазды. дүкенге Барлық оқушылар дәптерге жазады, соңынан бірнеше оқушы жазғандарын оқиды. Жалаң сөйлемдерді қандай сөйлемдерге айналдырдың? Сергіту сәті. 199-жаттығу. Мақалдарды түсініп оқу. Мақалдардың мағынасын қалай түсінетіндіктерін айтқызу. Сөйлемнің қай түріне жататынын анықтау. Жалаң сөйлемнен тұратын мақалдарды көшіріп жазу. (тақтаға екі оқушы жазады). Ел құлағы – елу. Күш – білімде. жайылма сөйлем деп аталады. Жайылма сөйлемдерді жалаң сөйлемдерге айналдырып жазу. - Сонымен бүгінгі сабақта біз сендермен қандай сөйлем ­ Бұлар қандай сөйлемдер? (жалаң) ­ Бұл екі сөйлемде неліктен сызықша қойылған? 200-жаттығу. Үлгі: Мен кітапханаға барамын. Мен барамын. Оқушылар тапсырманы өз бетінше орындайды. Жазғандарын оқып, талдайды. 6. Сабақты бекіту. (Тірек-сызба). түрлерімен таныстық? - Жалаң, жайылма. - Жалаң сөйлем дегеніміз не? - Жайылма сөйлем дегеніміз не? Дидактикалық ойын: Бірнеше (4) сөйлем жазып тақтаның әр жеріне іліп тастаймын. Оқушылар бір-бірден тақтаға шығып жазылған сөйлемдерді алып жалаң сөйлем болса, жалаң сөзінің астына, жайылма болса жайылма сөзінің астына іледі. 7. Үйге тапсырма №201-жаттығу, ереже, өтірік өлең жаттап келу. 8. Бағалау. 9. Қорытынды. Сонымен, балалар. Жай сөйлем жалаң, жайылма болып екіге Жалаң сөйлем – тек бастауыш пен баяндауыштан жасалады. Тұрлаулы мүшелерден басқа тұрлаусыз мүшелері бар сөйлем бөлінеді екен.