§ 39. Дүниежүзілік көлік географиясы

Сабақ:     География

   Мектеп:  М.Әбенова атындағы жалпы орта мектеп

Сынып:  10  « Ә »

Күні:    19.02.2019 жыл

   Мұғалімнің есімі:     Жумадуллаева Ж. А.

Сабақтың тақырыбы

   § 39. Дүниежүзілік көлік географиясы

Сабаққа негізделген оқу мақсаты

Дүниежүзілік көлік географиясы туралы біледі; олардың дүниежүзілік экономикалық байланыстағы рөлі, жолаушы және жүк айналымы, негізгі көрсеткіштері, даму ерекшеліктері  туралы түсінік қалыптастыру.

Сабақ  мақсаттары

Барлық оқушылар:

 Дүниежүзі елдеріндегі көлік жүйесінің ерекшелігін, көлік кешені мен ел экономикасындағы байланыстың маңыздылығын біледі

Басым бөлігі: 

 Дүниежүзілік  көлік географиясы туралы алған білімдерін орынды жерде қолдана білуге үйренген, топпен  жұмыс істеу дағдылары қалыптасқан.

Кейбір оқушылар:    

Көлік кешенінің дүниежүзілік экономикадағы рөлі туралы туралы алған білімдерін орынды жерде қолдана отырып, шынайы өмірдегі қолданылымын анықтайды.

    Тілдік мақсат

Оқушылар:

Сабақ барысында ұсынылған тапсырмаларды өзара талқылай, тыңдай отырып білімін қалыптастырады, өзін-өзі дамытады.                  

Негізгі сөздер мен тіркестер:

Сызбанұсқалар, кестелер, деректер білімдерін толықтыру үшін іздес көзі.

Сыныптағы диалог/жазлым үшін пайдалы тілдік бірліктер:

Құрлық көліктері, су көліктері, әуе көлігі, теміржол, ұшақ, автомобиль жолдарының сызбанұсқасын салыстырып өз ойларын еркін жеткізе алады.

Талқылауға арналған тармақтар:

Оқушылардың өзіндік ойлана білуіне, сабаққа деген қызығушылықтарын арттыруға,   өздерінше іздене білулеріне, т.б. үйрету.

Сіз неліктен ..... екенін айта аласыз ба?

Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру.

Жазылым бойынша ұсыныстар:

Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін дамыту.

Алдыңғы оқу

§ 38. Мал шаруашылығы және балық шаруашылығы

Жоспар

Алдыңғы алған білімдері мен жаңа білім көздерін ұштастыра білу

Уақыт

Жоспарланған жаттығулар

Ресурстар

Бастауы

3 мин

Табыс критерийлері:

1 .Сұрақ – жауап (домино әдісі)

2. Мәтінді толықтырыңыз.

3. Кестемен жұмыс              Сергіту сәті

4. Кескін карта және карта

5. Географиялық есеп

6.Сызбанұсқа арқылы постер қоғау

Ұйымдастыру.  Суреттер   арқылы  3 топқа бөлу.

1-топ – « Азия Авто »  тобы;

2-топ – « Нива »  тобы.

3-топ – « Шкода »  тобы;

Суреттер   арқылы   топтастыру

Ортасы

3 мин

  5 мин

   8 мин

        8 мин

     6 мин

     10 мин

I. Сұрақ – жауап    (домино әдісі)

1.     Дүниежүзінде етті ең көп өндіретін елдер қатарына қандай елдер жатады?                                         (АҚШ, Қытай, Бразилия және Ресей)

2.     Африкада, әсіресе тропикалық аймақтарында ірі қара саны неліктен аз, қандай түрі өсіріледі?

             (Себебі – ұйқы ауруының қоздырғышын тарататын цеце шыбыны

            бар, сондықтан ауруға шалдықпайтын ірі қарадан зебу өсіріледі)

3.      Дүниежүзіндегі шошқа санының жартысына жуғы қай елде және жақсы дамыған елдерді атаңдар?               (жартысына жуғы Азияға оның ішінде

    Қытай сонымен  қатар АҚШ, Бразилия, Германия, Ресей, Польша елдері)

4.     Азияның қай елдерінде шошқа мүлдем өсірілмейді, оның себебі неліктен?          (Негізінен Азия мен Африка құрлығында кеңінен тараған. Оған Сауд Арабиясы, Иран, Ирак, Алжир, Индонезия, Пәкістан, Үндістан т.б оның себебі шошқа азық таңдамайды)

5.      Қой шаруашылығының ет – жүн бағытындағы тауарлы өндірісі қандай

 белдеулердің, қай аудандарында жақсы дамыған?

          (Солтүстік және Оңтүстік Американың, Аустралия мен Оңтүстік Еуропаның, Орталық және Орта Азияның, Оңтүстік Африканың қоңыржай және субтропиктік белдеулерінің құрғақ аудандарында  жақсы дамыған )

6.      Биязы жүнді қойлар қандай жүн береді және қандай өнеркәсіптерде

 қолданылады?                  (өте сапалы жүн береді, ол жүн маталарын жасау , кілем тоқу мен тері – былғары өнеркәсібінде қолданылады)

7.      Қандай елдерде қаракөл елтірісін дайындау жолға қойылған?       

 (Алдыңғы Азия, Орта Азия және Оңтүстік Африка елдерінде жолға қоылған)

8.      Дүниежүзіндегі қойы ең көп елдер? (қанша мллионнан астам қойы бар?) (Аустралия (130 млн-нан астам), одан кейін Қытай (112 млн-нан астам) ал Қазақстанда 2010 жылы 16,8 млн-нан сәл ғана асты)

9.      Жүн өндіруден жетекші елдер? 

            (Аустралия, Қытай, Жаңа Зеландия, Уругвай және Ресей жатады )

10.  Бүгінгі таңда құстың саны жөнінен ерекше көзге түсетін елдер?    

                                                                                           (Қытай, АҚШ, Ресей)

11.  Ал дүниежүзі бойынша жұмыртқа өндіруден ерекше көзге түсетін елдер?

                                         (Қытай, АҚШ, Жапония, Ресей және Үндістан)

12. Дүниежүзінде ауланатын балықтың жартысынан астамы қандай елдердің үлесіне тиесілі?               (Жапония, Қытай, АҚШ, Чили, Перу және Ресей)

13.  Дүниежүзінде ауланатын балық пен теңіз өнімдерінің 15 млн т-сы қолдан өсіру - (ол қалай аталады?) ................. арқылы алынады.  Балықты қолдан өсіруден әлемдік біріншілікті бермей келетін ел және өнімінің 4\5-ін қай ел өндіреді?                    (марикультура деп аталады, Қытайда, Азия елдері)

14.  Дүниежүзілік саудада мал шаруашылығы өнімінің басым бөлігі сиыр еті тиесілі елдер?  

            (Аустралия, Германия, Франция,  Жаңа Зеландия, Нидерланд, АҚШ)

15.  Дүниежүзілік саудада мал шаруашылығы өнімінің басым бөлігі қой етін беретін елдер?                              (Жаңа Зеландия, Аустралия, Ұлыбритания)

16.  Дүниежүзілік саудада мал шаруашылығы өнімінің басым бөлігі шошқа еті тиесілі елдер?                                                 (Нидерланд, Бельгия, Дания)

17.  Дүниежүзілік саудада мал шаруашылығы өнімінің басым бөлігі құс етін беретін елдер?                          (Франция, АҚШ, Нидерланд, Аустралия,

                                      Жаңа Зеландия, Аргентина, Уругвай, ОАР)

18.  Дүниежүзінде сүт өндіруден ерекше көзге түсетін елдер?

                                     ( АҚШ, Ресей, Үндістан, Бразилия, және Батыс Еуропа )

II.Мәтінді толықтырыңыз.

1.  Ауыр түсті металдардың ішінде ..........  жетекші орын алады.  Оның кен орындары - ................... , .................. , .................. , .................. , ............... , ............... , ................. жерлерінде.  Көптеген түсті металдардан ............ жөнінен бастапқы материалдардан да асып түсетін ............... жасалады.  Мысалы, мыстың қалайымен  ( ......... ), мырышпен ( ........... ), никельмен  ( .............. ), алюминииймен ( ................ ) қорытпалары бұрыннан қолданылып келсе, ал ............... қоласы  ХХ ғ. екінші жартысында п.б. Металлургия кәсіпорындарында  ...........  металлдарды өңдеу арқылы  ................ газдар алынады.  Жезқазған,  Балқаш ............. қорыту зауыттарында, Өскемен  ........... - ........... комбинаттарында, Ақтөбе және Тараз ................... зауыттарында  ...........  ...............  өндіретін цехтар бар. .........................................................................................................................

2.  Металлургиялық кешеннің географиясын анықтайтын бірқатар ерекшеліктері:  Біріншіден, оны құрайтын салалар -  ................... , .................... , ..................  көп қажет етеді және экологиялық жағынан

 « ....... » болып келеді.  Екіншіден, онда өдірісті  ..............  таралған. ......... металлургия комбинаттар ............... біртіндеп  ............ өнімге айналдырады (мысалы, ....... → ............ → ........... )  ал ............... металлургияда - әр түрлі ................... шығарумен де айналысады (мысалы, ........... мен ............. ). Олардың қалдықтарын  басқа ............... салалары пайдаланады ( мысалы, .............. материалдары, ............... өнеркәсіптері).  Үшіншіден, оның елеулі айырмашылығы – өндірістегі ...................... деңгейінің жоғары болуында. Мысалы, еліміздегі барлық ............... бір комбинатта, ал барлық ......... - екі комбинатта балқытылады.

.........................................................................................................................

3.   Ауыр өнеркәсіптің басты саласының бірі - ........................ . Ол екі саланы ............... және .................... металлургияны қамтиды.  Қара металлургия өнеркәсіптерінде ............... кенін өндіріп,  ................. , ................. балқытып,  ................. және ......................... жасап шығарады.  Қара металлургия өнімі - ................... мен ............................. қорытпасы. Оның құрамында сонымен бірге ................. , .................... , .................... , ................. элементтері де болады. Қара металлургияның негізгі шикізаты  - .................. кені. Қара металдың қасиеті, негізінен, оның құрамында ............. аз не көп болуына байланысты. Егер темір қорытпасында көміртектің мөлшері 2% дан аспайтын болса .............. деп атайды, ал 2% - дан  6% - ға дейін болса .................... деп атайды. Шойынды темір кенінен кен қорытатын ............. пеште өндіреді. Ал болатты ............. , ............... , ................. пештерінде балқытып алады. Болаттан дайын  өнім - ........... алынады.

III. Кестемен жұмыс

IV. Географиялық есеп

1. А қаласы мен В қаласының арақашықтығы 5000 км. 1 тонна алюминий алу үшін 2 тонна глинозем және 18000 кВт ̸ сағат электор энергиясы қажет. Теміржолмен 1 тонна глинозем тасудың өзіндік құны – 3000 теңге.  А қаласында 1 кВт ̸ сағаттың құны – 2 теңге, В қаласында – 1 теңге. Егер А қаласы шикізат көзіне жақын, ал В қаласы электр энергетикасы көзіне жақын орналасқан болса, қай қалада алюминий зауытын салу қолайлы болар еді?

2.  Еліміздегі қара металлургия дамуының деңгейіне баға беріңдер. Ол үшін Қазақстанда, бүкіл әлемде және жекеленген шет мемлекеттерде жан басына шаққанда қанша металл балқытатынын жазаңдар. Алынған мәліметтерді салыстырыңдар. Қорытынды шығарыңдар.

3.  1 тонна титан балқыту үшін қажетті энергия мөлшері 3 адамнан тұратын отбасына қанша уақытқа жететінін есептеңдер. Осындай тұтыну мөлшері күніне 10 кВт сағат.

V. Кескін карта және карта

VI.Сызбанұсқа арқылы постер қоғау

Қара және түсті металлугия өнеркәсіптерінің

сала ішіндегі және салааралық сызбанұсқасын сызу.

1.  Қарағанды металлургия базасына мына жоспар бойынша сипаттама

беріп, сала ішіндегі және салааралық сызбасын сызу:

 а) географиялық орны; ә) қажетті шикізаттарының орналасқан алаптары мен кен орындары (темір, марганец, хромит кені); б) кокстелетін көмірдің басты алабы; в) металлургиялық базаға жататын комбинат түрлері; г) беретін өнім түрлеріне, оларды экспортқа шығаратын елдерге сипаттама .

2.   Балқаш және Жезқазған мыс балқыту зауыттарына мына жоспар бойынша салыстырмалы сипаттама беріп, сала ішіндегі және салааралық сызбасын сызу: а) географиялық орны; ә) қажетті шикізаттарының орналасқан алаптары мен кен орындары; б) кокстелетін көмірдің басты алабы; в) металлургиялық базаға жататын комбинат түрлері; г) беретін өнім түрлеріне, оларды экспортқа шығаратын елдерге сипаттама.

3.  Ақсу мен Ақтөбе ферроқорытпа зауыттарына  мына жоспар бойынша сипаттама беріп, сала ішіндегі және салааралық сызбасын сызу:

 а) географиялық орны; ә) қажетті шикізаттарының орналасқан алаптары мен кен орындары (темір, марганец, кремний, хром кені); б) кокстелетін көмірдің басты алабы; в) металлургиялық базаға жататын комбинат түрлері; г) беретін өнім түрлеріне, оларды экспортқа шығаратын елдерге сипаттама.

«Желпуіш» әдісі

«INSERT» әдісі

АКТ, оқулық, маркерлер, плакаттар,

стикерлер, үлестірме қағаздар, интерактивті тақта

«Үштік» әдіс(Ойлан, жұптас, бөліс)

«Жасырын сөздер» ойыны

«Жалғасын тап» сергіту сәті

«Жасырын сөздер» ойыны

Кестемен жұмыс

«Миға шабуыл»

АКТ, оқулық, маркерлер, плакаттар,

стикерлер, үлестірме қағаздар, интерактивті тақта,

Картамен жқмыс

«Джигсо» әдісі

Аяқталуы

2 мин

Критерийлер  арқылы өзін-өзі бағалау. Топтық жиынтық бағалау.

Үйге тапсырма: Салааралық кешендер географиясы (§18-23) қайталау.

Бағалау.

«Бағалау ағашы» әдісі арқылы кері байланыс орнату.

Жиынтық бағалау парағы

Оқулық,

күнделік

Үлестірме қағаздар

Қосымша ақпарат

Интернет, электронды оқулық, дерек көздері.

Саралау - Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз?Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?

Бағалау- Оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері АКТ-мен байланыс

құндылықтардағы байланыс

Көпірше орнату үлгерімі жоғары және төмен оқушыларды жұптастыру, тапсырманы күрделендіру.

Оқушылар тотың жауабын тыңдай отырып екі жетістік бір ұсыныс айту,  критерий арқылы өзін-өзі бағалау,  топтың жұмысын бағалау

Биология, тарих,

Интерактивті тақта.

Рефлексия

Сабақ/оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған

саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берген уақыт ішінде үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Сабақ туралы пікір:

.........................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Қорытынды бағамдау:

Қандай екі нәрсе табысты болды?

1.  Топтық жұмыс

2.  Постер қорғау.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да,оқуды да ескеріңіз)?

1.   Бағалау   

2.   Деңгейлік тапсырмалар

Сабақ барысында мен немесе жекелеген оқушылар туралы келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?          

Кері байланыста жазылған ұсыныстар мен сұраныстарға негізделемін.