Айгул. Сабақты қорытындылау кезіндегі әдіс - тәсілдер.

В.Комаров атындағы жалпы орта мектеп  Сабақты қорытындылау  кезінде қолданылатын  әдіс  – тәсілдер  баяндама   Сабақты қорытындылау кезінде  пайдалануға болатын әдіс – тәсілдер  талданып, негізгі нұсқаулар берілген  Байдаулетова А.М В.Комаров атындағы жалпы орта мектеп  Сабақты қорытындылау  кезінде қолданылатын  әдіс  – тәсілдер  баяндама   Сабақты қорытындылау кезінде  пайдалануға болатын әдіс – тәсілдер  талданып, негізгі нұсқаулар берілген  Байдаулетова А.М Сабақты қорытындылау кезінде қолданылатын  әдіс – тәсілдер.     Сабақтың мазмұнын талдауда пысықтау жұмысының ролі ерекше.  Өткен  тақырыптарды оқушылардың меңгеру дәрежесін анықтауда көптеген әдіс –  тәсілдерді пайдалануға болады.   Соның бірі  І . Сандарды есте қалдыруын анықтау. Мына сандар нені меңзеп тұр?  а) 11022м – , 28м төмен, 365 күн 6 сағат – , 6965м  – , 40000км – , ­ 132м – , 657м – ,  8848м – ; ІІ . Жер – су аттары . Диктант. а) Атлас – , Орал – ,  Миссисипи – , Амазонка – , Қап –  , Тибет – , Айдаһар – , Памир – , Суэц – , Жерорта – , Панама – ,Ақсоран – , Сырдария – , Арал – г,Өскемен –, Мұғалжар –, Қарақия –,Үлкен Борсық –, Текелі – , Бөгем –, Арыс – Ебі – , Жем –;   ә) Дұрыс па, әлде бұрыс па? Жауабын анықта! Ніл   өзені   Африка   материгінде,   оңтүстіктен   солтүстік   бағытқа   ағып   отырып, Тынық   мұхитына   құяды.   Ауаның   орташа   температурасын   анықтағанда   қосу амалын орындап, шыққан санды көбейтеміз. Масштабтың үш түрі бар, атаулы, сандық және.... б) Ойландыру сұрақтары. Валдай қыратындағы үлкен граниттің болуы неліктен? Таудың етегінде қиыршық тастардың   болу   себебі   неліктен?   Жердің   айналу   білігі   мен   беткі   бөлігінің түйісетін   жері   қалай  аталады? (географиялық  полюс)   Географиялық  полюстер келешекте  ығысуы  мүмкін, ығысу  жылдамдығы  10см/жыл деп  жорамалдануда. Ығысуына не себеп болуы мүмкін? /ғаламшардың салмақ күшінің өзгеруінен; а) мұздықтардың   еруі,   дүниежүзілік   мұхиттың   қосылуы.   ә)   жердің   сілкінуі   б) литосфералық   тақталардың   жылжуы   /   Поляр   шұғыласы   қалай   пайда   болады? /магниттік өріс нәтижесінде атмосфераның жоғарғы қабатында сиреген ауа жарық шашады. Ол – поляр шұғыласы. Ғарыштағы ұсақ бөлшектер мен ауа құрамындағы заттардың   жердің магнит өрісінде өзара  әрекеттесуінен пайда болады /. Жер пішіні   –   геоид,   ол   жер   бедерімен   неге   сәйкес   келмейді?/   Ол   дүниежүзілік мұхиттың   беткі   деңгейімен   өтеді./   Кориолис   заңы   (жердегі   барлық   денелер қозғалысында ауытқу болады) бойынша ауытқу солтүстік және оңтүстік жарты шарда   қалай   өзгереді?/Солтүстік   жарты   шарда   барлық   денелер   оңға,  оңтүстік жарты шарда барлық денелер солға бұрылады/ Сағаттық белдеуге байланысты меридианнан   батысқа   және   шығысқа   қарай   жүргенде   уақыт   ауысады. 900б­тан шығысқа және батысқа ауысқанда уақыт қалай өзгереді?/ 900б­тан  шығыста кеш болады.   900б­тан     батыста   таң   атады/   Қазақстан   нешінші   сағаттық   белдеуде орналасқан? Елімізде жаңа жылды неше рет атап өтуге болады? / 4 – 5 сағаттық белдеу, 2 рет / в)  Кескін   картаға   географиялық   нысандарды   түсіру   арқылы   білімдерін жетілдіру. Сабақты қорытындылау кезінде қолданылатын  әдіс – тәсілдер.     Сабақтың мазмұнын талдауда пысықтау жұмысының ролі ерекше.  Өткен  тақырыптарды оқушылардың меңгеру дәрежесін анықтауда көптеген әдіс –  тәсілдерді пайдалануға болады.   Соның бірі  І . Сандарды есте қалдыруын анықтау. Мына сандар нені меңзеп тұр?  а) 11022м – , 28м төмен, 365 күн 6 сағат – , 6965м  – , 40000км – , ­ 132м – , 657м – ,  8848м – ; ІІ . Жер – су аттары . Диктант. а) Атлас – , Орал – ,  Миссисипи – , Амазонка – , Қап –  , Тибет – , Айдаһар – , Памир – , Суэц – , Жерорта – , Панама – ,Ақсоран – , Сырдария – , Арал – г,Өскемен –, Мұғалжар –, Қарақия –,Үлкен Борсық –, Текелі – , Бөгем –, Арыс – Ебі – , Жем –;   ә) Дұрыс па, әлде бұрыс па? Жауабын анықта! Ніл   өзені   Африка   материгінде,   оңтүстіктен   солтүстік   бағытқа   ағып   отырып, Тынық   мұхитына   құяды.   Ауаның   орташа   температурасын   анықтағанда   қосу амалын орындап, шыққан санды көбейтеміз. Масштабтың үш түрі бар, атаулы, сандық және.... б) Ойландыру сұрақтары. Валдай қыратындағы үлкен граниттің болуы неліктен? Таудың етегінде қиыршық тастардың   болу   себебі   неліктен?   Жердің   айналу   білігі   мен   беткі   бөлігінің түйісетін   жері   қалай  аталады? (географиялық  полюс)   Географиялық  полюстер келешекте  ығысуы  мүмкін, ығысу  жылдамдығы  10см/жыл деп  жорамалдануда. Ығысуына не себеп болуы мүмкін? /ғаламшардың салмақ күшінің өзгеруінен; а) мұздықтардың   еруі,   дүниежүзілік   мұхиттың   қосылуы.   ә)   жердің   сілкінуі   б) литосфералық   тақталардың   жылжуы   /   Поляр   шұғыласы   қалай   пайда   болады? /магниттік өріс нәтижесінде атмосфераның жоғарғы қабатында сиреген ауа жарық шашады. Ол – поляр шұғыласы. Ғарыштағы ұсақ бөлшектер мен ауа құрамындағы заттардың   жердің магнит өрісінде өзара  әрекеттесуінен пайда болады /. Жер пішіні   –   геоид,   ол   жер   бедерімен   неге   сәйкес   келмейді?/   Ол   дүниежүзілік мұхиттың   беткі   деңгейімен   өтеді./   Кориолис   заңы   (жердегі   барлық   денелер қозғалысында ауытқу болады) бойынша ауытқу солтүстік және оңтүстік жарты шарда   қалай   өзгереді?/Солтүстік   жарты   шарда   барлық   денелер   оңға,  оңтүстік жарты шарда барлық денелер солға бұрылады/ Сағаттық белдеуге байланысты меридианнан   батысқа   және   шығысқа   қарай   жүргенде   уақыт   ауысады. 900б­тан шығысқа және батысқа ауысқанда уақыт қалай өзгереді?/ 900б­тан  шығыста кеш болады.   900б­тан     батыста   таң   атады/   Қазақстан   нешінші   сағаттық   белдеуде орналасқан? Елімізде жаңа жылды неше рет атап өтуге болады? / 4 – 5 сағаттық белдеу, 2 рет / в)  Кескін   картаға   географиялық   нысандарды   түсіру   арқылы   білімдерін жетілдіру. 6 сыныптарында мұхиттар мен оларға ұласатын теңіздер, негізгі өзендер жүйесі, климаттық   белдеулердің   таралу   аймақтары,   географиялық   ендіктер   мен бойлықтар   бағытын   көрсету,   экватордың   орны   мен   кесіп   өтетін   материктері, географиялық тор бойынша нысандардың координатасын анықтау және т.б  7 сыныптарында материктердің контуры, жер бедері, халқы мен елдері, табиғат зонасы, шеткі нүктелері, негізгі жылы, суық ағыстардың өтетін аймақтары... 8   сыныптарында   Қазақстанның   географиялық   орнын   анықтайтын   контуры, шекаралас елдері, жер бедері, табиғат зонасы, пайдалы қазбалары және т.б 9 сыныптарында Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандану картасы, қара,   түсті   металлургияның   таралған   аймақтары,   пайдалы   қазбалары...   10 сыныпта     Сағаттық   белдеулермен   жұмыс;   қалалардың   уақыт   айырмашылығын анықтап контурға түсіру,т.сс 11   сыныптарда   елдерді   материктер   бойынша   талдау;   дамыған   дамушы   елдер контуры,   жекеленген   елдер   экономикалық   көрсеткіштерін   анықтайтын   контур карта,  г ) Білімдерін жетілдіруде кестемен жұмыс.  Ұлы географиялық ашылулар бойынша нұсқа кестесі № зерттеушілер Зерттелу уақыты Зертелу аймағы ескерту Мұхиттар мен материктер бойынша талдау кестесі. теңіздері көлдері өзендері аралдары түбектері ағыстары Тынық мұхиты  Атлант мұхиты Үнді мұхиты Солтүсті к   мұзды мұхиты  Әр тақырыпты өткенде осылай кесте құрастырып, сол арқылы баланың білімін тексеруге болады. Өткен тақырыптарды үнемі қайталап отыру ­     баланың есте сақтау қабілетін  жетілдіреді. д) құрастырудың жөні бөлек.   6 сыныпта  Тест   сұрақтарын   сабақтың   мазмұнын   ашатындай   деңгейде 1. География ғылымы бөлінеді.../І тоқсан/ A) 2 салаға   B) 1 салаға   C) 3 салаға  D) 4 салаға   E) 5 салаға    2. География ғылымы ретінде пайда болған 6 сыныптарында мұхиттар мен оларға ұласатын теңіздер, негізгі өзендер жүйесі, климаттық   белдеулердің   таралу   аймақтары,   географиялық   ендіктер   мен бойлықтар   бағытын   көрсету,   экватордың   орны   мен   кесіп   өтетін   материктері, географиялық тор бойынша нысандардың координатасын анықтау және т.б  7 сыныптарында материктердің контуры, жер бедері, халқы мен елдері, табиғат зонасы, шеткі нүктелері, негізгі жылы, суық ағыстардың өтетін аймақтары... 8   сыныптарында   Қазақстанның   географиялық   орнын   анықтайтын   контуры, шекаралас елдері, жер бедері, табиғат зонасы, пайдалы қазбалары және т.б 9 сыныптарында Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандану картасы, қара,   түсті   металлургияның   таралған   аймақтары,   пайдалы   қазбалары...   10 сыныпта     Сағаттық   белдеулермен   жұмыс;   қалалардың   уақыт   айырмашылығын анықтап контурға түсіру,т.сс 11   сыныптарда   елдерді   материктер   бойынша   талдау;   дамыған   дамушы   елдер контуры,   жекеленген   елдер   экономикалық   көрсеткіштерін   анықтайтын   контур карта,  г ) Білімдерін жетілдіруде кестемен жұмыс.  Ұлы географиялық ашылулар бойынша нұсқа кестесі № зерттеушілер Зерттелу уақыты Зертелу аймағы ескерту Мұхиттар мен материктер бойынша талдау кестесі. теңіздері көлдері өзендері аралдары түбектері ағыстары Тынық мұхиты  Атлант мұхиты Үнді мұхиты Солтүсті к   мұзды мұхиты  Әр тақырыпты өткенде осылай кесте құрастырып, сол арқылы баланың білімін тексеруге болады. Өткен тақырыптарды үнемі қайталап отыру ­     баланың есте сақтау қабілетін  жетілдіреді. д) құрастырудың жөні бөлек.   6 сыныпта  Тест   сұрақтарын   сабақтың   мазмұнын   ашатындай   деңгейде 1. География ғылымы бөлінеді.../І тоқсан/ A) 2 салаға   B) 1 салаға   C) 3 салаға  D) 4 салаға   E) 5 салаға    2. География ғылымы ретінде пайда болған A) Римде B) Грекияда C) Египетте D) Испанияда  E) Италияда   3. Тұңғыш рет дүние бөліктері туралы ұғымды айтқан A) Римдіктер  B) Гректер  C) Немістер  D) Испандықтар  E) Португалдықтар  4.Магелланның саяхатының нәтижесінде дәлелденді A) Жердің құрлық екендігі     B) Жердің дөңгелек екендігі     C) Жердің шар тәрізді екендігі    D) Жердің көп бөлігі су екендігі   E) Жердің көп бөлігі арал екендігі   5. Орта Азия мен Орталық Азияны зерттеуге үлкен үлес қосты A) П.П. Семенов   B) Н.М. Пржевальский  C) Ш. Уәлиханов  D)  И.В.Мушкетов  E) Л.С. Берг 7. Географиялық компоненттің бір бөлігі  A) Шыны B) Жиһаз C) Су D) Мата   E) Жүк   8. Табиғат компоненттерінің жиынтығы... құрайды A) Жерді  B) Материкті  C) Табиғат кешенін  D) Мұхитты  E) Қабықтарды        9. Жердегі ең үлкен табиғат кешені A) Материк B) Географиялық қабық C ) Мұхит D) Ландшафт   E) Аймақ  е )  Қызықты сұрақтар ұйымдастыру арқылы  1. Ғылым мен бейбітшілік материгі   /Антарктида/ 2. Қазақстандық экспедиция Антарктидада алғаш рет қай жылы болған? /2008 Ысқақов/ 3. Жаз айында Антарктидада неше адам тұрады? /4000/ 4. Жер шарының суық полюсі?/ Восток ст/ 5. Антарктидада пингвиннің неше түрі бар? /17/ 6. Кең тарағаны?/Адели/ 7. Император пингвинінің ерекшелігі? / салмағы 50кг, бойы 1м/ 8. Маниок қайда өседі?/ Африкада/ 9. Лемур қайда мекендейді? / Мадагаскарда / 10. Вельвичия қайда өседі? / Намиб шөлі/ ж )  Жаңа инновациялық әдістегі постер   ­   оқушы   ойларын жинақтайтын, білгені   мен   түйгенін   ортаға   салатын,   өткенді   қайталауға,   жаңа   тақырыптың негізгі түйінін ашатын сабақ элементі. Оқушы өзі ойланып, топпен қауымдасып білімге   қолы   жетеді.   Оқығаны   мен   естігенін   жинақтап   қайталаумен   білімін толықтырады.                              Ерекше тау   мүсіндері  Есіл,Нұра, Сарысу  өзендері        Қорғалжын  қорығы A) Римде B) Грекияда C) Египетте D) Испанияда  E) Италияда   3. Тұңғыш рет дүние бөліктері туралы ұғымды айтқан A) Римдіктер  B) Гректер  C) Немістер  D) Испандықтар  E) Португалдықтар  4.Магелланның саяхатының нәтижесінде дәлелденді A) Жердің құрлық екендігі     B) Жердің дөңгелек екендігі     C) Жердің шар тәрізді екендігі    D) Жердің көп бөлігі су екендігі   E) Жердің көп бөлігі арал екендігі   5. Орта Азия мен Орталық Азияны зерттеуге үлкен үлес қосты A) П.П. Семенов   B) Н.М. Пржевальский  C) Ш. Уәлиханов  D)  И.В.Мушкетов  E) Л.С. Берг 7. Географиялық компоненттің бір бөлігі  A) Шыны B) Жиһаз C) Су D) Мата   E) Жүк   8. Табиғат компоненттерінің жиынтығы... құрайды A) Жерді  B) Материкті  C) Табиғат кешенін  D) Мұхитты  E) Қабықтарды        9. Жердегі ең үлкен табиғат кешені A) Материк B) Географиялық қабық C ) Мұхит D) Ландшафт   E) Аймақ  е )  Қызықты сұрақтар ұйымдастыру арқылы  1. Ғылым мен бейбітшілік материгі   /Антарктида/ 2. Қазақстандық экспедиция Антарктидада алғаш рет қай жылы болған? /2008 Ысқақов/ 3. Жаз айында Антарктидада неше адам тұрады? /4000/ 4. Жер шарының суық полюсі?/ Восток ст/ 5. Антарктидада пингвиннің неше түрі бар? /17/ 6. Кең тарағаны?/Адели/ 7. Император пингвинінің ерекшелігі? / салмағы 50кг, бойы 1м/ 8. Маниок қайда өседі?/ Африкада/ 9. Лемур қайда мекендейді? / Мадагаскарда / 10. Вельвичия қайда өседі? / Намиб шөлі/ ж )  Жаңа инновациялық әдістегі постер   ­   оқушы   ойларын жинақтайтын, білгені   мен   түйгенін   ортаға   салатын,   өткенді   қайталауға,   жаңа   тақырыптың негізгі түйінін ашатын сабақ элементі. Оқушы өзі ойланып, топпен қауымдасып білімге   қолы   жетеді.   Оқығаны   мен   естігенін   жинақтап   қайталаумен   білімін толықтырады.                              Ерекше тау   мүсіндері  Есіл,Нұра, Сарысу  өзендері        Қорғалжын  қорығы Ақбөкен   сарыарқа Ірі кен орны  Жауын­шашын орташа    Аласа таулы                өлке з )  Қалыптан тыс сабақтарды пайдалану  арқылы өткен сабақты пысықтауға болады.   Ойын   элементтерін,   «кім   жылдам»,   «кроссворд»,   «қоржын»,   «құпия сандық» түрлерімен сұрақ ­ тапсырмаларын бере отырып оқушы білімін тексеруге болады.   Венн   диаграммасы   бойынша  салыстырмалы   түрде   тапсырмаларды и) орындайды.   Мысалы   Солтүстік   жарты   шар   материктерінің   ұқсастығы   мен айырмашылығын   анықтау.   Оқулықтағы   оңтүстік   жарты   шар   материктерінің ұқсастығы   мен   айырмашылығының   үлгісімен   бұл   тапсырманы   оңай   орындауға болады. Ұқсастығы  айырмашылығы 1. Табиғат жағдайы 2. Тропиктік шеңберге қатысы 3. Жағалауындағы мұхиттары  мен теңіздері 4. Жазықтары мен тауларының орналасу ерекшелігі 5. Экваторға қатысты орны                                                                 6. Жағалауларының тілімденуі 7. Солтүстікке жақын болуындағы ерекшелігі 8. Өзендері мен көлдерінің орналасуы мен ағу бағыты Негізгі  талдау  бағыты қоректенуі к)   Жаратылыстану   математикалық   бағытта   географияны   есептеу жұмыстарынсыз   бағалак   мүмкін   емес.   Есеп   атм.қысымда,   географиялық нысандардың   ұзындықтарын     градуспен   км   –   мен   есептеуде,   масштабты табуда, т.сс кездеседі. Өткен сабақты пысықтау есеппен де ұштасады.      Шахтадағы 50м , 100м , 400м тереңдіктегі атмосфералық қысымды тап. Егер жер бетіндегі атмосфералық қысым 753мм сынап бағанасына тең болса. (10м биіктеген сайын 1мм төмендейді.)    Жер бетінде атмосфералық 745мм сынап бағанасына тең болса, 10м­де, 20м­ де, 50м­де, 100м­де, 1км­де, 3км­де, 5км биіктікте қысым қандай болады?       Бірдей жағдайларда атмосфералық қысым Балтық теңізінде 760мм болса, бізде 745мм. Жергілікті жеріміздің абсолют биіктігін анықтаңдар.          С­тен 5 күн, СБ­тан 4 күн, ОШ­тан 2 күн,   Б­тан 3 күн жел соқты. Анықтау: неше күн жел соққан жоқ. Жел қай бағыттқа соққан? Ақбөкен   сарыарқа Ірі кен орны  Жауын­шашын орташа    Аласа таулы                өлке з )  Қалыптан тыс сабақтарды пайдалану  арқылы өткен сабақты пысықтауға болады.   Ойын   элементтерін,   «кім   жылдам»,   «кроссворд»,   «қоржын»,   «құпия сандық» түрлерімен сұрақ ­ тапсырмаларын бере отырып оқушы білімін тексеруге болады.   Венн   диаграммасы   бойынша  салыстырмалы   түрде   тапсырмаларды и) орындайды.   Мысалы   Солтүстік   жарты   шар   материктерінің   ұқсастығы   мен айырмашылығын   анықтау.   Оқулықтағы   оңтүстік   жарты   шар   материктерінің ұқсастығы   мен   айырмашылығының   үлгісімен   бұл   тапсырманы   оңай   орындауға болады. Ұқсастығы  айырмашылығы 1. Табиғат жағдайы 2. Тропиктік шеңберге қатысы 3. Жағалауындағы мұхиттары  мен теңіздері 4. Жазықтары мен тауларының орналасу ерекшелігі 5. Экваторға қатысты орны                                                                 6. Жағалауларының тілімденуі 7. Солтүстікке жақын болуындағы ерекшелігі 8. Өзендері мен көлдерінің орналасуы мен ағу бағыты Негізгі  талдау  бағыты қоректенуі к)   Жаратылыстану   математикалық   бағытта   географияны   есептеу жұмыстарынсыз   бағалак   мүмкін   емес.   Есеп   атм.қысымда,   географиялық нысандардың   ұзындықтарын     градуспен   км   –   мен   есептеуде,   масштабты табуда, т.сс кездеседі. Өткен сабақты пысықтау есеппен де ұштасады.      Шахтадағы 50м , 100м , 400м тереңдіктегі атмосфералық қысымды тап. Егер жер бетіндегі атмосфералық қысым 753мм сынап бағанасына тең болса. (10м биіктеген сайын 1мм төмендейді.)    Жер бетінде атмосфералық 745мм сынап бағанасына тең болса, 10м­де, 20м­ де, 50м­де, 100м­де, 1км­де, 3км­де, 5км биіктікте қысым қандай болады?       Бірдей жағдайларда атмосфералық қысым Балтық теңізінде 760мм болса, бізде 745мм. Жергілікті жеріміздің абсолют биіктігін анықтаңдар.          С­тен 5 күн, СБ­тан 4 күн, ОШ­тан 2 күн,   Б­тан 3 күн жел соқты. Анықтау: неше күн жел соққан жоқ. Жел қай бағыттқа соққан? қ)   Кез   –   келген     географиялық   нысанда   оқу,   үйрену   міндетті   түрде картамен ұштасуы тиіс.  Жаңа географиялық атауды оқушыларға көрсетіп барып   пысықтау   керек.   Сонда   бала   жадында   сақталады.   Кітаптан   оқы, картадан тап, есте сақтау үшін географиялық орнын анықта, айналасындағы объектілерді   байқа,   содан   кейін   дәптерге   жаз.   География   пәні   үнемі жаңалықтармен   толығып   отыратындықтан,   білген   үстіне   білім   қосылады. Жаңа   дүниеде   жаңалықтардан   оқшау   қалуға   болмайды.   Бір   аралдың тектоникалық   әрекет   әсерінен   бірде   пайда   болып,   енді   бірде   су   астына кететіні сияқты, әлем жаңалығы күнде адам баласын таңдандырып отырған мына дүниеде, өмірде болып жатқан өзгерістерді мүмкіндігінше мүлт кетіруге болмайды.   Ал   өткен   тақырыпты   пысықтамай,   жадымызға   сақтамасақ, күнделікті   жаңалық   атаулыны   түсіну   бізге   қиындық   тудырады.   Елдердің географиялық орнын дәл анықтау дәрежесіне жетуге оқушыны тарту керек.      Теория мен практика ұштасуы керек. қ)   Кез   –   келген     географиялық   нысанда   оқу,   үйрену   міндетті   түрде картамен ұштасуы тиіс.  Жаңа географиялық атауды оқушыларға көрсетіп барып   пысықтау   керек.   Сонда   бала   жадында   сақталады.   Кітаптан   оқы, картадан тап, есте сақтау үшін географиялық орнын анықта, айналасындағы объектілерді   байқа,   содан   кейін   дәптерге   жаз.   География   пәні   үнемі жаңалықтармен   толығып   отыратындықтан,   білген   үстіне   білім   қосылады. Жаңа   дүниеде   жаңалықтардан   оқшау   қалуға   болмайды.   Бір   аралдың тектоникалық   әрекет   әсерінен   бірде   пайда   болып,   енді   бірде   су   астына кететіні сияқты, әлем жаңалығы күнде адам баласын таңдандырып отырған мына дүниеде, өмірде болып жатқан өзгерістерді мүмкіндігінше мүлт кетіруге болмайды.   Ал   өткен   тақырыпты   пысықтамай,   жадымызға   сақтамасақ, күнделікті   жаңалық   атаулыны   түсіну   бізге   қиындық   тудырады.   Елдердің географиялық орнын дәл анықтау дәрежесіне жетуге оқушыны тарту керек.      Теория мен практика ұштасуы керек.