Atrof -muhitni muhofaza qilish kimyoviy elementlar quyosh nuri bir qator kimyoviy reaktsiyalarga uchraydi va natijada tutun, tuman va tutun aralashmasi paydo bo'ladi. Zarrachalar kabi ifloslantiruvchi moddalarni ko'rishimiz mumkin bo'lsa -da, sog'ligimiz uchun zararli bo'lgan boshqa moddalar ko'rinmas bo'lib qoladi.

1.Atrof-olam va tabiatni muhofaza qilishdan maqsad
2. Ekologik muammolar
3. Atrof – olam va tabiat haqida olimlar fikri
4.Atrof – olam va tabiatdagi o’zgarishlar

Atrof -muhitni muhofaza qilish bugungi kunda sayyoramiz katta xavf ostida. Kislotali yomg'ir, global isish, havo va suvning ifloslanishi, aholi sonining ko'payishi, yerdagi inson hayotiga tahdid soladigan muammodir.
Dunyo bo'ylab har yili milliardlab tonna ko'mir va neft yoqiladi. Bu yoqilg'i yoqilganda, u tutun va boshqa yon mahsulotlarni atrof-muhitga chiqaradi. Garchi shamol va yomg'ir ba'zida tutunni yuvib tashlasa ham elektr stantsiyalari va mashinalar, bu etarli emas.
Atrof -muhitni muhofaza qilish kimyoviy elementlar quyosh nuri bir qator kimyoviy reaktsiyalarga uchraydi va natijada tutun, tuman va tutun aralashmasi paydo bo'ladi. Zarrachalar kabi ifloslantiruvchi moddalarni ko'rishimiz mumkin bo'lsa -da, sog'ligimiz uchun zararli bo'lgan boshqa moddalar ko'rinmas bo'lib qoladi.

Tabiatni muhofaza qilishdan maqsad - inson salomatligi uchun, ekologik muvozanatni saqlash uchun, respublikani samarali va barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish manfaatlari yo‘lida tabiatdan oqilona va uni ishdan chiqarmaydigan qilib foydalanish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
jonli tabiatning turlari va genetik fondi boyligini saqlab qolish;
ekologiya tizimlari, landshaftlar va noyob tabiat obyektlari xilma-xilligini saqlab qolish;
ekologiya xavfsizligini ta’minlash;

1859 yil Ch. Darvin “Tabiiy tanlanish yo`li bilan turlarning kelib chiqishi” asarida tabiatdagi yashash uchun kurash ya’ni tur bilan muhit o’rtasidagi har qanday qarama-qarshiliklarning ko’rinishlari tabiiy tanlanishga olib keladi va evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchidir deb qaraydi. XIX asrning ikkinchi yarmida ekologiya fani o`simliklar hayvonlarning iqlim omillariga moslashishnni o`rgandi. A.N. Beketov (1825-1902) o`simliklar ichki va tashqi tuzilishidagi xususiyatlarni ularning geografik usullarning ekologiya uchun ahamiyati katta ekanligini ko`rsatdi. Ana shunday ishlar hayvonlar hayoti misolida F.Middendorf tomonidan o`rganildi. 1877 yil nemis gidrobiologi K. Myobiuus o`rgangan o`simliklar jamoasi haqida F. Morozov, N. Sukachev batafsil fikr yuritib bu sohaga asos soldilar. Rus olimlari N. Sukachev, A. Kellyer , V. Alexin, G. Ramenskiy, P. Shennikov va chet ellik olimlardan F. Klementes, K. Raunkiyer, T.Dyu Ris, I. Braun Blanko va boshqalarning fitotsenologiya ishlari umumiy biotsenologiyaning rivojlanishiga katta hissa qo`shdi.
1940 yil boshlarida tabiiy sistemalarni o’rganishda A. Tensli, N. Sukachev 1950 yil boshlarida R. Margalef hissa qo`shdilar. O’rta Osiyolik olimlar Al Xorazmiy, A.N. Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, ibn sino ular hali ekologiya fani dunyoga kelgan davrda tabiat va undagi muvozanat o`simlik va hayvonot dunyosi, tabiatni e’zozlash haqidagi qimmatli fikrlar aytadi.
Al Xorazmiy (782-847) 845 yilda “Kitob surat al- arz” degan asarini yozadi. Unda dunyo okeanlari, quruqlikdagi qit’alar, qutblar, ekvatorlar, cho`llar, tog’lar, daryo va dengizlar, ko’llar , o’rmonlar ulardagi o`simlik va hayvonot dunyosi shuningdek boshqa tabiiy resurslar yerning asosiy boyliklari haqida ma’lumotlar keltiradi.

Forobiy (870-910) o`zining “Ixsoa al- ulum va al-ta’orif” asaridagi zamonasidagi ilmlarni har tomonlama o`rganib ularni ma’lum tizimga solib, turkumlarga ajratdi, har bir ilm tarmog`iga maorif berishga harakat qildi. Tabiatshunoslik ilmiga katta e’tibor berdi.
Tabiatshunoslikka oid “Odam a’zolarining tuzilishi”, “Hayvon a’zolari va ularning vazifalari haqidagi kabi asarlar yozgan. Beruniy (973-1048) asarlarida o`simlik va hayvonlarning biologik xususiyatlari ularning tarqalishi va xo’jalikdagi ahamiyati haqida ma’lumotlar topish mumkin. Beruniyning ilmiy karashlari asosan “Saydana”, “Mineralogiya”, “Qadimgi avlodlardan qolgan yodgorliklar” asarlarida Eronning turli tropik o`simlik va hayvonot dunyosini bayon etgan.
Ushbu asar o`simlik va hayvonlarning tashqi muhit bilan aloqasi ularning xulq atvori yil fasllarining o`zgarishi bilan bog’liq o`zgarishini misollar bilan tushuntiradi. Beruniy “Saydana” asarida 1116 tur dori dormonlari tavsiflangan. Ularning 750 tasi o`simliklardan, 101 tasi hayvonlardan, 107 minerallardan olinadi. Ibn Sino (980-1037) turli yozma manbalarda uning 450 dan ortiq asari yozganligi eslatiladi. Bizgacha uning 240 ta asari etib kelgan. “Tabiat qonunlari” shoh asari Z.M. Bobur (1483-1530) Boburnomada muallif O’rta Osiyo, Afg`oniston, Hindiston haqida ma’lumotlar yozadi.

Sayyoramizning yupqa hayot qatlamida jonli va jonsiz tabiatning o`zaro ta’siri jarayoni ro’y beradi. Bu yupqa hayot qoplami biosfera yoki biogeosfera deb ataladi. Biosferaning hamma qismi yaxlit bir biriga o’xshash tabiat komplekslaridan tashkil topgan emas. Uning nisbatan bir xil (yaxlit) tabiat komponentlari (atmosfera, tog’ jinsi, tuproq usimligi, hayvonot dunyosi gidrologik rejimi) bilan harakter lanadi. Qismlari biogeocenoz deb yuritiladi. Bunga tundra, o’rmon, dasht, cho`l, botqoq, o’tloq kabi biogeocenozlar misol bo’ladi.

Bugungi kunda atrof – olam va tabiat chiqindilarga to’lib ketgan. Bunga sabab insonlarning befarqligi, qazilma boyliklarning qazib olinishi, sanoat qurilishlaridan chiqayotgan zararli moddalar, iqlimning o’zgarishi, orol dengizning qurib borayotganligi hamda transportlarning ko’payib ketishiga misol bo’lmoqda.

14

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak atrof – olam va tabiat kechagi kundan bugungi kunda atrof muhitda juda kata o’zgarishlar bo’lgan.
Bunday fikrlarimiz tasdiqi tariqasida atmosfera va biosferaning bugungi kunda buzilishiga sabab bo’ladigan. Bir necha dalillarni taqdimotda ko’rsatib o’tdim.
Atrof – olam va tabiatni ertangi kunda asrab avaylashimiz uchun tabiatni asrash mavzularida maktabgacha ta’lim tashkilotlari uchun alohida dasturlar ishlab chiqilishin tavsiya etaman.