Доклад на РМО кабардинского языка и литературы.

               «Метапредметхэр – ар зы шынагъуэ гуэр е гупсысэ лъагэ дыдэ щIэх узыхуэмыкIуэхэм  щыщкъым. Абы псынщIэ дыдэу зыпхуегъэсэнущ".     

Нина Громыко (к.ф. н., метапредметнэ бгъэдыхьэкIэм и зэхэублакIуэ).

Метапредметнэ унэтIыныгъэхэр  адыгэбзэмрэ адыгэ литературэ урокхэм  къызэщызгъэсэбэпхэр елъытауэ  иджырей егъэджыныгъэ бгъэдыхьэкIэхэм.

Фи махуэ фIыуэ  ,ди егъэджакIуэфIхэ! Си гуапэщ сынывэхъуэхъуну гъэ еджгъуэщIэ къэкIуэнумкIэ.Алыхьым дыщыгугъауэ гъэ тынш,гъэщIэгъуэн ,адыгэхэм я Iуэху щыдэкIын тхуищI.

Си псалъэмакъым ипэ къихуэу  тест кIэщI дыдэ фэзгъэщIынут.

I. Дауэ  иухрэ адыгэ псалъэжьыр:

а).  Зэманым декIур  лIы  губзыгъэщ;

б).Зэманым  декIур  лIы мыщхьэхырщ;

в). Зэманым  декIур  лIыфIщ;       

г).Зэманым  декIур  лIы  хуэмырщ?

2. "Метэ" псалъэм сыт къикIрэ адыгэбзэкIэ?

а).куэд;

б). и лъабжьэ;

в)мащIэ;

г). и щхьэ.

3.Метапредметнэ егъэджэныгъэм и къалэн нэхъыщхьэщ

а. губзыгъэ дыдэу егъэсэныр;б).щIэныгъэр къигъуэтыфу егъэсэныр; в). узыншэ дыдэу щыгъэтыныр; г).адрейхэм нэхърэ нэхъ  лъэщу щыгъэтыныр.

Иджы ар вгъэтIылъ. Абы и деж иджы дгъэзэжынущ.

   Адыгэ псалъэ Iущыр  тIэкIу зэдзэкIауэ къыжытIэнщи, "Зэманым  декIур егъэджэкIуэфIщ". Ди зэманым егъэджакIуэм и къалэным куэдкIэ зихъуэжащ. Абы япэм хуэдэу еджакIуэхэм деж хъыбарыщIэ къихьу е щIэныгъэ хьэзыр ябгъэдилъхьэу щыт хъужкъыи.  Иджырей егъэджэыгъэм и стандартхэм къызэрагъэувым ипкъ иткIэ еджакIуэр хуегъэсэн хуейщ  зыхуей щIэныгъэхэр езым къиугъуеифу, а  ищIэр гъащIэм екIуу къыщигъэсэбэпыфу щытыным. Мис абы хуэщIауэ щытщ метапредметнэ  егъэджэныгъэри. "Метэ" жиIэмэ, предметым и щхьэ (над-русс.яз. ),абы ебэкъуауэ щIэныгъэ жыпIэ хъунущ.

   Егъэджэныгъэм  еджакIуэхэр  зыхуишэн  хуей метапредметнэ  есэныгъэхэр:

-         абыхэм  егъэщIэн  нэхъыщхьэ    универсальнэ учебнэ IуэхущIафэр(УУД):

-         регулятивнэ,  коммуникативнэ,  познавательнэ;

-         зэрагъэзащIэ  IуэхущIафэхэр, къыщагъэсэбэпхэр  егъэджэныгъэ зэманымрэ,апхуэдэуи  щызэфIахыным щыгъуэ  гъащIэм  къигъэув  Iуэхугъуэ щхьэхуэхэм , къигъэсэбэпкIэрэ  зы   е зыбжанэ предметхэр  щиджым  игъуэта есэныгъэхэр.

                              Гу  зылъытапхъэ терминхэр :

Акъылым зезыгъэужь  педагогикэ – ар  ящыщ зыщ  ди къэрал  бгъэдыхьэкIэхэм щыщу   ухуа  хъун щIэуэ  хэлъыр  егъэджэныгъэм  папщIэ, и лъабжьэу щытщ хэгъэхьэным  и купщIэм  егъэджэныгъэм  гъуазджэм и Iэмалхэмр икIи  зэрыгупсысэмрэ  и IуэхущIафэмрэ.

Метапредметнэ  бгъэдыхьэкIэ  – бгъэдыхьэкIэ, и лъабжьэу щыту  акъылым зезыгъэужь  педагогикэр.

Метапредмет – хабзэ хъуам тету  учебнэ  предмет, яухуэр ихъуреягъкIэ  зы  пыухыкIа гупсысэ Iуэхугъуэм (дамыгъэ, щIэныгъэ, къалэн, Iуэху зэфIэзэрыхьа зэфIэхын хуей Iуэху.)

И къыщхьэщыкIыныгъэр метапредметнэ урокыр   интегрированнэм  е зиIэм адрей  предметхэм зэпыщIэныгъэ:

ИУ – щIэныгъэр  иIэ мэхъу  къигъэсэбэпкIэрэ и ЗУН предмет зыбжаанэхэмкIэ;

* МПУ – еджакIуэ къэс и зэфIэкI  хэгъэхъуэн  зрагъэужькIэрэ   и познавательнэ  зэфIэкIхэм.

     Метапредметнэ урок – къэгъэсэбэпын  метапредметнэ  икIи  универсальнэ  учебнэ Iуэхугъуэхэр епхауэ гъащIэм къигъэув къалэнхэр гъэзэщIэнымкIэ. ЕджакIуэр езыри йоджэ икIи адрейхэр ирегъаджэ, зрегъасэ зыхуеину хъыбархэр  щIыпIэ зэмылIэужьыгъуэхэм къыщигъуэтыфу. ЕгъэджакIуэ -ар хъыбарыщIэр къэзыту щыт  къудейкъым, атIэ  IуэхущIафэхэм къыхуэзыгъэушщ. Метапредметнэ урокым деж зэфIэувэн хуейщ универсальнэ IуэхущIафэхэр, Iэмал имыIэу  щытхэр гъащIэр зэрызэхэлъыр   къыбгурыIуу   ухъун папщIэ.

Метапредметнэ  IуэхущIафэхэр:

I.Хэгъэувэн  метапредметнэ  темэхэр  щызэхагъэувэкIэ  учебнэ предметхэр, ар сэбэп  хъунущ дунейм и зэхэлъыкIэр и кIэм нэсу гурыIуэгъуэ щыхъунымкIэ  еджакIуэм и къэухьым зэригъэужьынымкIэ.

2.Къэгъэсэбэпын  метапредметнэ лэжьыгъэхэр(сочинение-эссе  тхыдэ , литературэ, адыгэбзэ урокхэм; эксперимент  адыгэбзэ, химия, физикэ урокхэм).

3. Метапредметнэ  проектхэр.

4. Къэзгъэсэбэп  технологиехэр,  псоми  я зэхуэдэ  Iэмалхэмрэ   техникэхэмрэ яубыхуауэ щытхэр егъэджакIуэхэм, хуэгъэзауэ щытхэр  егъэгъуэтыныр  зэджэ  предмет псоми  къыщагъэсэбэпын зэфIэкI, есэныгъэ, IуэхущIафэхэр,икIи  теухуауэ иджырей  стандартыщIэхэм  егъэсэным  универсальнэ  учебнэ  Iуэхугъуэхэр.

Метапредметнэ   егъэджэныгъэм и зэхэлъыкIэр(А.Хуторской):

I. ЯIэ щIэныгъэхэр къыщызэщIакъуэ  Iыхьэ.
2. Убзыхун  щIэныгъэ бгъэдэтлъхьэнур.
3. Дэтхэнэми и къалэныр  гурыIуэгъуэ щащI.
4. Зы Iуэхугъуэ гуэр зэрыбгъэзэщIэным йолэжь.
5. Къахутахэр ягъэлъагъуэ.
6. ЯIэ хъуа  щIэныгъэр   къыщыбгъэсэбэпыфынухэр яубзыху.
7. Апхуэдэ  гъуазджэ- тхыдэ щытыкIэхэр зиIэхэм ирагъапщэ.
8. Рефлексия

Псалъэхэр "гъущэ" мыхъун папщIэ си лэжьыгъэм къызгъэсэбэп Iэмалхэм кIэщIу сыкъытеувыIэну сыхуейт.

Я  щIэныгъэхэр  къыщызэщIакъуэ:

—  «Iуэху зэфIэна щызэфIах псалъэмакъ»

—   «Пэж хьэмэрэ пцIы?» Iэмалыр

—   «Къэхъуну къыщащIэ» Iэмалыр

—   «Ассоциативнэ сатыр» Iэмалыр

I. Мэзым уи закъуэу укъыщыхутамэ…

2.Сыт  фи нэгу къыщIигъэхьэрэ  дохутыр псалъэм ?

БжыгъэцIэхэр зэдгъэцIыхун и пэкIэ , сэ  псалъэуха зыбжанэ вжызоIэри фэ фи къалэныр абыхэм аразы фытехъуэныр е фытемыхъуэныр.

Псалъэухахэр:

—  I…бжыгъэцIэхэр  жэуап зыхуэхъур  мы упщIэхэращ «дапщэ?», «едапщанэ?»;

—  2….бжыгъэцIэхэр ди бзэм куэд дыдэ щыхъукъым;

—  3…бжыгъэцIэхэр падежкIэ зэпхъуэкI мэхъу;

—  4…бжыгъэцIэ псори цифрэкIэ птхы мэхъу;

—  5…мы  псалъэ лъэпкъыгъуэр псалъэухам зэрыхэувэр  обстоятельствэ закъуэущ;

—  6. …бжыгъэцIэхэм  щыIэцIэхэм я щытыкIэ гуэрхэ яхэлъщ;

—  7. …абыхэм плъыфэцIэм я щытыкIэхэм техуэхэри ябгъэдэлъщ;

—  8. …зы махуэ упсэуфынущ зы бжыгъэцIэ ухуэмызэу;

—  9. …зы бжыгъэцIэр  псалъи  3  зэхэтыфынукъым;

—  I0. …псалъэ  «зыбжанэ» - ар бжыгъэцIэщ.

      Мы псалъэухахэм деж урокым и кIэм къэдгъэзэжынщи  къэтщIэнщ,дэнэ деж фызэрегупсысар пэжу щытами,дэнэ деж а фиIа гупсысэхэм захъуэжами.

Рефлексиер

Метапредметнэхэр:

—  Сэ  псом нэхърэ нэхъыфIу къызэхъулIащ ...

—  Сыт сэ си щхьэм сыщытхъу щIэхъунур?

—  Сыт си  партэгъум сыщытхъу щIэхъунур?

—  Сыт къысIэрыхьар?

—  Сэ сыт гъэщIэгъуэн сщыхъуар?

—  Сэ  ар щIэуэ къызэIусхащ  ...

—  Сыт сэ къызэмыхъулIар? Сыт ар къызыхэкIар? Сыт дяпэкIэ  Iуэхум къыхэлъытапхъэр?

Предметнэхэр:

—  Сэ схуощIэ…

—  Сэ схузэфIокI…

—  Сэ къызохъулIэ…

—  Сэ къызгуроIуэ…

—  Сэ сощIэ…

—  Сэ согъэзащIэ…

—  Сэ схузээкIынущ…

—  Сэ сыдехьэх…

—  Я  сытетщ и хабзэм …

—  Сэ къызогъэсэбэп…

—  Сэ сыхущIокъу …

            Сэ гугъу зыдызогъэхь

        Си къэпсэлъэныгъэм и кIэм къэсхьыну  сыхуейт  И.Г. Песталоцци и псалъэхэр:  «Си еджакIуэхэм щIэр къезыгъэщIэныр сэракъым,абыхэм  ар езыхэм  къахутэнущ.Сэ си къалэн нэхъыщхьэр - садэIэпыкъунырщ абыхэм я гупсысэ нэхъыщхьэхэр къахутэнымкIэ, я зэфIэкIхэр къагъэлъэгъуэфынымкIэ".А Iуэхугъуэхэр къызэфIигъэкIыфу егъэсэныр еджакIуэхэр  иджырей егъэджакIуэм и къалэн нэхъыщхьэу щытщ. Иджы ди тестымкIэ дгъэзэжынщи, фвплъыжыт фи жэуапхэм. Си гуапэ хъунут си къэпслъэныгъэр щхьэпэ фхуэхъуамэ.

 Алыхьым гъэ еджэгъуэщIэ угъурлы дытехьэу къыщIигъэкI, узынщагъэ быдэ псоми  къыдит. ФIыкIэ дызэхузэ!!!

Къэзгъэсэбэпа  литературэр:

1.    ФГОС. Настольная книга учителя: Учебно-методическое пособие/ В.И. Громова, Т.Ю. Сторожева.– Саратов, 20I3.

2.    Хуторской А.В. Метапредметный подход в обучении : Научно-методическое пособие. — М. : Издательство «Эйдос»; Издательство Института образования человека, 20I2.

3.     Урыс Хь.Щ. Iэмырокъуэ И.I. Адыгэбзэ. 6 класс. Н.; "Эльбрус",20I8гъ.

4.    Громыко Н.В. Обучение схематизации: Сборник сценариев для проведения уроков и тренингов / Учебно-методическое пособие для учащихся 10-11 классов. – М.. 2005.

5.    Фоменко И.А. Создание системы формирования нового содержания образования на основе принципов  метапредметности. / fomenko.edusite.ru/p35aa1.html/.