ELEKTROLiZDIN' QOLLANILIWI.

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№ - 22- sanli' uluwma orta bilim beriw mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

ELEKTROLIZDIŃ QOLLANILIWI

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2015-2016 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

№ 34-TEMA     ELEKTROLIZDIŃ QOLLANILIWI.

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Elektrolizdiń qollanılıwı haqqında uluwma tusinikler beriw hám bul temanıń basqa temalardan ózgesheligin aytıp ótip temanı baslaw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey juriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın tusindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqsetı

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıń oqıw hám jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Modifikaciyalanǵan bayanat» interaktiv metodı «Mashqalalı jaǵday» interaktiv metodı

Sabaq jobasi

Sabaqtıń barısı

Shólkemlestiriw

Oqıwshilardıń nawbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Uyge tapsırma soraw

Faradeydiń ekinshi nızamı temasın soraw

TEMA

Mis ajiratip aiıw:

Elektrotexnikada taza mıs kóp isletiledi.Mısqa az ǵana basqa zatlar aralasqan bolsa, onıń elektr toǵın ótkeriw qásiyeti tómenlep ketedi. Mıs hár qiylı aralaspalardan tómendegi usıl menen ajıratıp alınadı. Úlken elektrolit vannası mıs kislotasınıń eritpesi menen toltırıladı. Onıń ishine taza (sap) mıstan tayarlanǵan juqa plastinkalar parallel túrde túsiriledi. Elektr dereginiń teris polyusine jalǵanǵan bunday taza mıs plastinkaları katod wazıypasın atqaradı. Katodlar arasına parallel túrde qalıń anod plastinkaları  túsiriledi. Anod wazıypasın atqaratuǵın plastinkalar tazalanbaǵan mıstan tayarlanadı. Elektroliz procesinde mıs kislotası eritpesinen bólinip shıqqan taza mıs katodqa otıradı. Anod erip, ondaǵı mıs eritpege ótedi, basqa aralaspa zatlar vannanıń túbine shógedi. Waqıt ótiwi menen katod plastinkalar qalıńlasıp baradı. anod plastinkalar juqaradı. Belgili waqıttan keyin katod hám anodlar vannadan alınıp. olardıń ornına jańası qoyıladı. Vannadan shiǵarıp alınǵan qalıń plastinka sap mıstan ibarat boladı.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Anodtan bólinip, vanna túbine shókken shlam dep atalıwshı shógindide platina, altın, gúmis siyaqlı qımbat bahalı metallar da bolıwı múmkin. Olar basqa arnawlı usıllar menen ajıratıp alınadı.

Mıstan basqa, alyuminiy, magniy, natriy. kaliy. kalciy siyaqlı metallar da elektroliz usılında alınadı. Olardan yeń kóp isletiletuǵıı alyuminiy. Eger alyuminiy laboratoriya usılı menen alınsa, ol altın siyaqlı júdá qımbatqa túser edi. Ol elektroliz usılı menen alıgańı ushın salıstırmalı arzan metall esaplanadı. Alyuminiy ruda kánleri Jer júzinde kóp. Atap aytqanda, mámleketimiz tawlarında da alyuminiy ruda kánleri bar. Aluminiy rudalardan elektroliz usılmda alınıwı arzan bolǵanı ushın bul metall keń masshtapta isletiledi. Máselen, elektr jetkerip beriw tarmaqlarında ótkizgish sımlar tiykarınan alyuminiyden tayarlanadı.

Galvanostegiya:

Temirden jasalǵan buyımlardıń betiniń oksidleniwi nátiyjesinde tez tat basadı. Tat áste – aqırın metalldı ıdıratadı hám buyım tesiledi. Ádette oksidlenetuǵın metall buyımlardıń beti qıyın oksidlenetuǵın basqa metallar - nikel.gúmis. cink, altın siyaqlılar menen qaplanadı (jalatıladı). Nikellengen qasıq, pıshaq, chaynik, túrli ıdıs - tabaqlardan paydalanamız.

Elektrolizden paydalanıp, buyımlardıń sırtın qıyın oksidlenetuǵın metallar menen qaplaw galvanostegiya dep ataladı.

Galvanoplastika:

Elektroliz járdemi menen quramalı betli naǵıs hám buyımlardıń metall nusqaların alıw múmkin. Máselen. taxtaǵa oyıp islengen naǵıstıń nusqasın alıw kerek bolsın. Bunıń ushın taxtanıń naǵıs salınǵan bólegine júdá juqa jip grafit jaǵıladı. nátiyjede onıń bul tárepi tok ótkizetuǵın boladı. Tayarlanǵan taxta mıs kislotası eritpesine túsiriledi. Bul taxtanıń betindegi grafit sım arqalı tok dereginiń teris polyusine tutastırıladı, yaǵniy grafit qatlamı katod waziypasın atqaradı. Anod sipatında elektrolitke mıs plastinka túsiriledi. Ekktrolitten tok ótkizilgende elektroliz nátiyjesinde bólinip shıqqan mıs taxta betindegi grafit ústine otıradı. Grafittiń ústi jeterli dárejedegi mıs qatlamı  menen qaplanǵannan keyin elektroliz processi toqtatıladı hám mıs qatlam taxtadan ajıratıp alınadı. Bunda mıs qatlamınıń forması taxtanıń betindegi naǵıstıń negativ (kerisi) súwretleniwinen ibarat boladı. Taxtadaǵı oyıq orınlar mıs negativinde dóńes bolıp, dóńes orınlar negativte oyıq bolıp shıǵadı.

Bunday usılda alınǵan negativ súwretleniwge matrica delinedi. Matrica latınsha sóz bolıp. ana degen mánini ańlatadı. Matrica baspaxanalarda terilgen táriplerdiń nusqasın quyıw. medal, teńge, shtamp siyaqlılardı tayarlaw ushın bektiletug"ın qálip.

Forma payda etiw ushın buyımlar betine (sırtına) elektrolitlik usıl menen metail jalatıw galvanoplastika dep ataladı.

Hazirgi zaman texnologiyası, kompyuter texnikası menen jetilistirilgen galvanoplastika baspaxanalarda keń qollanıladı. Poligrafiya sanaatında galvanoplastikalıq sinkografikalıq klishelerden galvanoplastikalıq nusqalar alıwda da paydalamladı. Galvanoplastikalıq usıl tek tekstlik ernes, al, súwretli kitaplardı da ju"z mıńǵa shekem nusqada basıp shıǵarıwǵa imkan beredi.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Sabaqtı bekkemlew

«Hár kim hár kimge úyretedi» interaktiv metodı bunda oqıwshılar úyretiwshige aylanıwı,málim bilimlerdi ózlestirip bolıp dosları menen bólisiw imkanın beriwshi oqıtıw usılı esaplanadı.Bunda oqıwshılardı 3 toparǵa bolıp olarǵa tema boyınsha qayta sorawlar berip,qosımsha tapsırma túrinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsırmalar boyınsha topardan bir oqıwshı juwap beredi hám oǵan qasındaǵı toparlasları járdem berip turadı.Eń kóp durıs juwap bergen topar jeńilpaz boladı.

1.Elektroliz járdeminde mıs qalay bólip alınadı?

2.Jáne qanday metallardı elektroliz járdeminde ajıratıp alıw múmkin?

3.Idıs – buyımlar beti qalay qıyın oksidlenetuǵın metallar menen qaplanadı?

4.Galvanostegiya dep qanday proceske aytıladı?

5.Galvanoplastika degen ne? Onnan qanday maqsetlerde paydalanıladı?

Uy tapsırma tapsırıw

Elektrolizdiń qollaniliwi   temasın oqıp keliw

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp ótip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshilarga tiyisli bahaların qoyǵan halda bugingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash