ELETR ZARYADI’

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

ELEKTR ZARYADI’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 3 TEMA     ELEKTR ZARYADI’

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Elektr zaryadi’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ «Pikirdin’ qatan’ hu’jimi» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Denelerdin’ elektrleniwi temasi’n soraw

TEMA

Aromni’n’ du’zilisi

Grek ilimpazlari’ ta’biyattag’i’ barli’q na’rseler atomlardan quralg’an dep yesaplag’an. «Atom»  so’zin grek woyshi’li’ Demokrit (erami’zdan buri’ng’I’ 460-370 j.j) kirgizgen.Bul so’z «bo’linbeytug’I’n» degen ma’nisti bildiredi.XX a’sirde ilimpazlar atomni’n’ da bo’liniw mu’mkinligin ha’m quramali’ du’ziliske iye yekenligin ani’qladi’.

1911-ji’li’ anglishan fizigi Ernest Rezerford (1871-1937) ta’jriybe tiykari’nda atom du’zilisinin’ modelin woylap tapti’.Bul modelge muwapi’q:

Atom worayi’nda yadro jaylasqan boli’p,wol proton ha’m neytronlardan quralg’an.Atom yadrosi’ a’trapi’nda orbita boylap elektronlar qpzg’aladi’.

Protonlar won’,elektronlar teris belgide elektrlengen bo’leksheler.Neytronlar-elektrlenbegen (neytral) bo’leksheler.Ma’selen: vodorod (H) atomi’ni’n’ yadrosi’ tek 1 protonnan ibarat boli’p,yadro a’trapi’nda da tek bir elektron qozg’aladi’.Geliy (He) atomi’nda 2 proton ha’m 2 elektron,litiy (Li) atomi’nda 3 proton ha’m 3 elektron bar.(11-suwret)

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Elektr zaryadi’ haqqi’nda tu’sinik

Bug’an sebep ne? Sebep i’sqi’lani’w waqi’ti’nda shiyshe tayaqsha atolari’ni’n’ elektronlari’ni’n’ bir bo’legi shayi’g’a wo’tedi. Soni’n’ ushi’n shayi’ gezlemesinde zaryadlar ko’beyip ketedi.Na’tiyjede shayi’ gezlemesi teris zaryadlanadi’.Shiyshe tayaqshada elektronlardi’n’ Sali’sti’rmali’ kemeygeni ushi’n won’ zaryadlar arti’p ketedi.Na’tiyjede tayaqsha won’ zaryadlang’an boli’p qaladi’.Terige ebonit tayaqsha i’sqi’lang’anda teri atomlari’ndag’i’ elektronlardi’n’ bir bo’legi ebonit tayaqshag’a wo’tkenligi sebepli tayaqsha teris,al teri won’ zaryadlanadi’.Bir elektronni’n’ zaryadi’    g’a,bir protonni’n’ zaryadi’   g’a ten’ boli’p,wolar bir-birinen tek belgileri menen pari’qlanatug’i’nli’g’i’n ko’rsetedi.Bir deneden yekinshi denege N elektron wo’tken bolsa,birinshi dene  zaryadqa yekinshi dene  zaryadqa iye boli’p qaladi’.

Elektrofor mashinasi’.

Sabaqti’ bekkemlew

«Juwmaqlar qabi’l yetiw texnologiyasi’» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’larg’a bir qansha quramali’raq temalardi’ wo’zlestiriw,belgili mashqalalardi’ ha’r ta’repleme puxta analiz yetiw tiykari’nda wolar boyi’nsha belgilengen juwmaqlarg’a keliw bir mashqa tiykari’nda bildiriletug’i’n bir neshe juwmaqlar arasi’nan yen’ qolayli’ ha’m de tuwri’si’n tabi’wg’a u’yretiw.Woqi’wshi’larg’a woqi’wli’qtan ti’sqari basqa a’debiyatlardan qosi’msha sorawlar,krossvordlar beriw menen bilimlerin bekkemlep bari’w.

1.Atomni’n’ du’zilisinin’ Rezerford modelin tu’sindirip berin’..

2.Vodorod,geliy ha’m litiy atomlari’ qanday du’ziliske iye?

3.Elektr zaryadi’ dep nege ayti’ladi’? Wol qalay belgilenedi ha’m qanday birlikte wo’lshenedi?.

4.Denelerdi bir-birine i’sqi’lag’anda ne ushi’n zaryadlanadi’?

5.Elektrofor mashinada zaryadlar qalay payda boladi’?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Elektr zaryadi’ temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash