Галогендер

Төлқұжаты Атырау облысы Атырау қаласы Атырау мұнай және газ технологиялық колледжі Химия пәнінің оқытушысы Далеуова Алмагуль Асауовна Тақырыбы : “Галогендер және оның  КИПиА­11 қосылыстары”

Топқа бөліну • Қайраткер, еңбекшіл форма, ұйымшыл, дәл,  қатаң тәртіпті, ережені ұстану, аналитикалық  ойлау қабілеті, фактіге жүгіну, жазба сөйлеуге  құштарлық, ұқыптылық, тазалық, сақтық,  үнемшілдік, тұрақтылық, талапшыл,  шешімінен қайтпау, шыдамдылық,  еңбекқорлық.

• Бұл лидерліктің символы, мақсатына  бағытталу, дегеніне жету,лидер, билікке  ұмтылыс, қайткен күнде жеңіске жету,  проблеманың өзегіне үңілу, өзіне деген  еңбекқорлық, тапқырлық сенімділік, шешімге тез келе алу, батылдық,  өте белсенділік,тәуекелшілдік, жоғары

• Адамдар жақсы қарым­қатынас орнату,  қарым­қатынасты қажетсінуі өте  жоғары, ұжымды біріктіргіш, ашық,  өзгелерге қамқоршы, өзгені түсіну,  байсалдылық, сенгіштік, әділетсіздікке  қарсы тұруда батылдық танытады,  қоғамдық жұмысқа бейімділік

Өткен тақырыпқа пысықтау  сұрақтары Квадрат тобы • Күкірттің химиялық таңбасы   • Мына қосылыстардың ішінен күкіртті  қосылыстардың формуласын тауып, атын  ата:      СаО,  Н2S,  NaOH ,  SO2,  H 2O,  HNO3,  MgCI2  ,Fe2  (SO 4)3  • Күкірт қышқылының физикалық  қасиеттері қандай?  •

Үшбұрыш тобы Күкірт қышқылының формуласы    • Күкірттің электрондық формуласы       • Мына реакция теңдеуін аяқта:    а)  Mg+H2S O4→          ә) Zn O+   H2S O4          → б)  Na3 PO4 +   H2S O4→

Шеңбер тобы • Күкірттің мүмкін болатын валенттігі  •  Күкірттің  мүмкін болатын тотығу  дәрежесі   • Мына айналымды жүзеге асыр:       H→ 2 S O4    •    S       SO→ 2     SO→ 3   K→ 2  S O4

Бақыт жолы біліммен табылады Ахмед Югнаки

C IC I FF A tA t

“ “ Галогендер ”  Галогендер ”  Гипермаркеті  Гипермаркеті  Периодтық  жүйедегі орны Табиғатта таралуы Қолданылуы Биологиялық  маңызы Физикалық қасиеті Химиялық қасиеті

Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі VIII Элементтердің тобы IV VI III V II Периоды I II III IV V VI VII қатары 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 39.102 22,989 сутегі Литий Натрий 8 I 11.00797 36,939 11 H Li Na K 19 Калий Cu 29 63.546 Медь Rb 37 85.47 Рубидий Ag 47 Серебро Cs 55 132.905 Цезий Au 79 196.966 Золото Fr 87 107.868 [223] Франций оттегі Азот Сера Хром Неон Углерод Гелий 612,011 714.0067 Co VII He Галогены 24,003 C N O F Ne 815.996 1020,18 918.9984 фтор Cl Si P S Ar 1428,086 1530,9738 1632,064 1839,948 1735,453 Кремний Фосфор Аргон Хлор 27 58.933 Ni Ti V 24 51.996 Mn Cr Fe 22 47.90 23 50.942 25 54.938 26 55.847 28 58.71 Кобальт Марганец Ванадий Титан Железо Никель Br Se As Kr Ge 3683,8 3478.96 3374.9216 3579.904 3272.59 Бром Селен Криптон Германий Nb Zr Tс Mo Ru 41 40 42 43 45 44 95.94 99 101.07 91.224 Ниобий Цирконий Технеций Молибден Рутений Родий Sn Te I Xe Sb 50 51 52127.60 53126.904 54131,3 118.71 121.75 Иод Сурьма Теллур Ксенон қалайы Hf Ta W Re Ir Os 72 73 74 75 76 77 192.2 183.85 Гафний Тантал Вольфрам Рений Осмий Иридий 82207.2 Bi Pb 85210 Rn At Po 83208.98 84208.982 86[222] Астат Висмут Радон Полоний Свинец Rf Db Sg Bh Hs 106 [263] 107 [262] 108 [265 ] 104 [261] 105 [262] Сиборгий Борий Хассий Дубний Резерфордий Mt 109 [266 ] Мейтнерий 46 106.4 Палладий Pt 78 195.09 Платина Rh Pd Мышьяк 180.9479 102.905 178.49 92.906 186.2 190.2 24,312 Магний 49,012 Вериллий 12 Be Mg Ca 2040,08 Кальций Zn 30 65.37 Цинк Sr 38 Cd 48 Кадмий Ba 56 137.34 Барий Hg 80 200.59 Ртуть Ra 88 112.41 87.62 Стронций [226] 69.72 Бор Галлий 510 .811 В Al 13 26,9815 Алюминий Sс 21 44.956 Скандий Ga 31 Y Иттрий In 49 114.82 Индий La 57 Лантан Tl 81204.383 Таллий Ac 89 227.028 Актиний 39 88.9059 138.81 Радий

Периодтық жүйе Группы элементов IV VI I II III V Фтор/Fluorum (F) VII VIII Жай заттың  сыртқы түрі Ашық сары түсті  улы газ Электрондық  құрылысы Тотығу дәрежесі −1 тығыздығы [He] 2s2 2p5 1,108 г/см ³ Балқу  температурасы Қайнау  температурасы 53,53К  85,01 К  Периоды I II III IV V VI VII Ряды 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Периодтық жүйе I II III Элементтің топтары IV VI V VIII Хлор / Chlorum (Cl) VII Жай заттың  сыртқы түрі Сары жасыл  түсті,өткір иісті. [Ne] 3s2 3p5 Электрондық  құрылысы Тотығу дәрежесі 7, 6, 5, 4, 3, 1, −1 Тығыздығы  1,56 г/см ³ Балқу  температурасы Қайнау  температурасы 172.2 К  238.6 К  Периоды I II III IV V VI VII Ряды 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

V VI VIII Бром / Bromum (Br) VII Жай заттардың  сыртқы түрі Қою қызыл түсті  сұйықтық, өткір  иісті [Ar] 3d10 4s2 4p5 Периодтық жүйе Элементтердің топтары I II III IV Электрондық  құрылысы Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, ­1 Тығыздығы  Балқу  температурасы Қайнау  температурасы 3,12 г/см³ 265,9 К  331,9 К  Периоды I II III IV V VI VII қатары 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Периодтық жүйе Элементтердің топтары I II III IV V Жай заттардың  сыртқы түрі VII VIII VI оо И д / Iodum (I) Металдық  жылтыры бар қара  күлгін түсті  кристалл  [Kr] 4d10 5s2 5p5 Электрондық  формуласы Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, ­1 Тығыздығы  4,93г/см³ Балқу  температурасы Қайнау  температурасы 386,7 К  457,5 К  Периоды I II III IV V VI VII қатары 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

VIII V Аст т / Astatium (At) VI ао VII Жай заттардың  сыртқы түрі Қара көк түсті  кристалды зат Радиоактивті  элемент [Xe] 4f14 5d10 6s2 6 p5 Периодтық жүйе Элементтердің топтары I II III IV Электрондық  формуласы Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, −1 Балқу   температурасы Қайнау  температурасы 582 К          517 К  Периоды I II III IV V VI VII қатары 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Химиялық қасиеттері Металдармен         Күрделі заттармен          Бейметалдармен 2Au + 3F = 2AuF     2F + 2H O =4HF +O           H +F  = 2HF 2Na +F  = 2NaF       Cl2 + 2KBr = 2KCl + Br 2    Xe + 2F  = XeF 2Mg +I =2 MgI           2KI + Br = 2KBr +I             2P + 5F  =  2PF

Фтор элементінің ашылуы                     1886  жылы  француз химигі А. Муассан  электролиз  әдісімен  фторсутектен  фтор  газын бөліп алды. Қолданылуы  Органикалық қосылыстар синтездеуде,  шыны өңдеуде, ағашты шіруден сақтауда  қолданылады. Өсімдіктер мен жануарлар, адам өмірінде  де елеулі рөл атқарады. Тоңазытқыш сұйықтар   (фреондар) алуға жұмсалады. Ауыз суда жетіспесе тістеріңіз  ауыратын болады. Тіс пастасы құрамында кездеседі.   Анри   Муассан   (1852 – 1907)

Хлор элементінің ашылуы                   1774жылы швед оқымыстысы   К.  Шееле хлор газын алған.          1812 жылы Гей­Люссак газге хлор  деген ат берді. Хлор ауадан 2,5 есе ауыр. Қолданылуы  1 Пластмассалар, бояулар алуда 1 Пластмассалар, бояулар алуда 2. Мата мен қағаздарды ағарту.  2. Мата мен қағаздарды ағарту.  3. Ауыз суын зарарсыздандыруда 3. Ауыз суын зарарсыздандыруда  Карл  (1742 – 1786) Вильгельм  Шееле

Бром элементінің ашылуы      1825  жылы француз химигі А.Ж.Балар   бром элементін ашты. Қолданылуы  Өнеркәсіпте сурет, кино материалдарын жасауда,  медицинада дәрі­дәрмектер алуда, бензин сапасын  жақсартып, этилдеуде қолданылады. Нерв жүйесін реттейді. Антуан Жером  Балар (1802 – 1876)

Йод элементінің ашылуы           1811 жылы француз химигі Бернар  Куртуа йод элементін ашты.           1813 жылы  Гей­Люссак  алынған  элементті йод деп атады. Қолданылуы  Бернар Куртуа        (1777  –  1838 ) Теңіз орман­ жапырағы деп     аталатын ламинария балдырының        құрамында 0,1­0,6 %. Организмде йод  жетіспесе бақшаңкөз  ауруына шалдығады,     сондықтан құрамында йоды бар асты пайдаланыңыздар.   Медицинада дәрілер даярлайды, тамақ өнеркәсібінде, фото,  кино  ісінде, лабораториялық реактив ретінде де қолданылады.

Астат элементінің ашылуы           1869 жылы Д.И.Мендеелеев астат элементін,болашақта  алынатынын қарастырды.            Алғаш рет 1940 ж жасанды жолмен астат алынды Қолданылуы  Радиоактивті элемент болғандықтан қолданылмайды.

Зертханада.  МnО2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2  +2H↑ 2 O 16HCl + 2KMnO4 = 2MnCl2 + 5Cl2  +↑ 8H2 O + 2KCl AgNO3 + HCl = AgCl  + HNO NaOH + HCl = NaCl + H2 O ↓ 3 Тұздарын хлоридтер деп атайды.

Қолданылуы  NaCl – тамақ өнеркәсібінде қолданылады. KCl – маңызды минералды тыңайтқыш ZnCl2 – ерітіндісін теміржол шпалдарына  сіңіріп, шіруден сақтау үшін, сондай – ақ  дәнекерлеу кезінде қолданылады. CaCl2 – суытқыш қоспа дайындауға  қажет.

І кезең Шығармашылық жұмыс  Фтор, йод, бромның  қолданылуы, пайдасы туралы  мәлімет.

Квадрат  Үшбұрыш  Шеңбер  ІІ кезең Ойлан,тап →  HCl  → 3  Cl→ 2  Айналуларды жүзеге асыр:  AgCl   NaCl  Төмендегі химиялық реакция теңдеулеріндегі қажетті  заттардың формуласын тауып,  коэффициенттерін  қойыңдар               +          = ZnCl2 + H2 ↑               +           = MgCl2 + H2 O                +            = NaCl + H2 O  ↓               +             = AgCl Коэффициенттерін қойыңдар  HCl + KMnO4 = MnCl2 + Cl2 HCl + KClO3 = KCl + Cl2 NaCl + H2 O   + Cl  +H↑ 2 O  ↑  +H↑ 2 O + KCl  + HNO  H→ 2  ↑  + NaOH 2

ІІІ кезең «Сөзжұмбақтар» Сөзжұмбақ «Химиктер» Сөзжұмбақ «Металдар» Сөзжұмбақ «Галогендер»

ІV кезең   “Топтастыру”

Сергіту сәті. 1.Екі буыннан тұратын химиялық элемент,  Бірінші буыны атау септігінің сұрағы,екінші  буыны сан есім, бұл қандай элемент?  2.Бірінші буыны тасқын су,  екінші буыны мал  құлағындағы белгі. 3.Табылса бұрын там­тұмнан ,қазір көп әрбір              өлкеде. Қымбат болды алтыннан ,қандай металл ертеде 4.Күмістей түсі жылтыр,өзі сұйық, буланбас, қайнатсаң да отынды үйіп. Көрсететін суықты,жылуды анық , қандай зат, құрал жасар соны құйып?

«Зерек болсаң, шешіп көр!» V кезең Есептер Калий иодидінен массасы 25,4 грамм  йод  алу үшін хлордың (қ.ж) қандай көлемі  жұмсалады?

VІ кезең Тест жұмысы «Галогендер және олардың  қосылыстары» Бағалау.  13­15 ұпай «5»                   10­12 ұпай «4»                   7­9 ұпай  «3»

Үйге тапсырма   «Бүгін сабақта...» эссе жазу . ( шығармашылық жұмыс)