Р.А. Қаратабанов, Бекдаирова В.Ж.
Қазақстан географиясы
Әдістемелік құрал
Жалпы білім беретін мектептің
9-сынып мұғалімдеріне арналған
Қазақстан Республикасының
Білім және ғылым министрлігі ұсынған
АЛМАТЫКІТАП БАСПАСЫ
2019
Қазақстан географиясы: Әдістемелік құрал. Жалпы білім беретін мектептің 9-сынып мұғалімдеріне арналған. Р.А. Қаратабанов, В.Ж. Бекдаирова.– Алматы: АЛМАТЫКІТАП БАСПАСЫ, 2019.
© Р.А. Қаратабанов, В.Ж. Бекдаирова, 2019
©«АЛМАТЫКІТАП БАСПАСЫ» ЖШС, 2019
КІРІСПЕ
Аталған құрал Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы № 292 қаулысымен бекітілген Негізгі мектептің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында белгіленген жалпы орта білімнің негізгі білім бағдарламасын меңгеру нәтижелеріне қойылатын талаптарды іске асыратын мұғалімге көмек ретінде әзірленді. 2016 жылғы 7 шілдедегі № 432 үлгі оқу жоспарына сәйкес 9-сыныпта «Қазақстан географиясы» пәні бойынша сағаттар саны аптасына 2 сағатты, оқу жылында 68 сағатты құрайды.
Құралда «География» оқулығының ғылыми-әдістемелік негіздері және олардың 9сыныпқа арналған ОӘК-де іске асырылуы, «Қазақстан географиясы» оқулығы құрылымының, мазмұны мен әдістемелік ұстанымының ерекшеліктері, күнтізбеліктақырыптық жоспар, аталған курсты 9-сыныпта оқу бойынша жоспарланатын нәтижелер (тұлғалық, жүйелік-әрекеттік және пәндік), сабақтардың әдістемелік әзірлемелері оқу жетістіктерін бағалауға арналған ұсынымдарымен бірге берілді.
Әдістемелік құралда география сабағында белсенді оқыту әдістерін қолдану теориясы мен практикасының ең өзекті мәселелері: белсенді және интерактивті оқыту әдістері ұғымы мен жіктелуі, әртүрлі оқу міндеттерін іске асырған кезде белсенді оқыту әдістерінің түрлерін таңдау бойынша ұсыныстар, топтық жұмысты ұйымдастыруға қатысты негізгі әдістемелік көзқарастар беріліп отыр.
Құралдың авторлары қазіргі география сабақтарының тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстарын да баяндаған.
Авторлар
КУРСТЫҢ ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ 9-СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН ОӘК-сінде ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
Курстың негізгі тұжырымдамалық идеясы, ерекшеліктері және қазіргі білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келуі
Мұғалімнің назарына «Функционалдық сауаттылық» оқу-әдістемелік кешені желісінде «География» курсы бойынша әдістемелік кеңестер беріледі.
Бұл желінің «География» курсы оқушылардың қазіргі кездегі талаптар бойынша қазіргі орта білім берудің айрықша өзектілігімен анықталған функционалдық сауаттылық пен құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған.
Бұл курстың мақсаты – дүниежүзінің географиялық келбетін, географиялық ойлауды, білімді және география тілі мен әдістерін қолдануды қамтитын география мәдениетін меңгерген оқушыны тәрбиелеу.
Жеке тұлғаның географиялық мәдениеті – бұл Жердегі табиғат, олардың алуан түрлі болуының себептері туралы, тұрғындар мен олардың шаруашылық қызметі туралы білімдеріне сүйенетін өмірлік құндылықтар жүйесі, бұдан қоршаған ортаға деген құнды қарым-қатынас жүйе құрушы ретінде алынады да, «адам – табиғат – қоғам – мәдениет» өзара қарым-қатынастары барысында оқушының мінез-құлқын реттейді.
Дүниежүзінің географиялық келбеті – адамның аумақтық табиғи-қоғамдық жүйенің қасиеттері мен заңдылықтары туралы түсініктерінің жиынтығы.
Географиялық ойлау – географиялық нысандардың, құбылыстар мен процестердің маңызды қасиеттерін, сонымен қатар олардың арасындағы байланыстарды тану және бейнелеу процесі, аумақтылығымен, кешенділігімен, жаһандылығымен ерекшеленеді.
Курстың мазмұнын жүзеге асырудағы негізгі міндеттер:
1. Табиғи және антропогендік нысандарды, құбылыстар мен процестерді қамтитын дүниежүзінің географиялық келбетін ашу, айналаңдағы қоршаған ортаның аумақтық өзгешелігін, олардың объективтік сипаты мен адам өмірі үшін маңызы туралы түсінік беру.
2. Оқушыларда табиғат пен қоғамның өзара байланысына, осы өзара байланыстың кеңістіктік ерекшеліктеріне ғылыми көзқарас қалыптастыру.
3. Қоғамдық өндірістің, табиғатты қорғау мен табиғатты тиімді пайдаланудың жаратылыстану-ғылыми, әлеуметтік-экономикалық негіздерін ашу.
4. Оқушылардың географиялық зерттеулер жүргізу тәсілдері мен дағдыларын меңгеруіне мүмкіндік жасау.
5. Оқушылардың география ғылымының түсініктері мен терминдерін меңгеруіне мүмкіндік туғызу.
6. Кеңістіктік ойлау мен картографиялық дағды қалыптастыру;
7. Географиялық білімдерін тәжірибеде, күнделікті өмірде қолдану дағдысын қалыптастыру.
«География» оқулығының мазмұны мәселелерді әлдеқайда кең ауқымда қамтиды:
география ғылымының құрылымынан бастап біздің ғаламшар туралы, дүниежүзіндегі мемлекеттер мен халықтары туралы білімге дейін.
ОҚУЛЫҚ МАЗМҰНЫНЫҢ ҚР МЖМБС ТАЛАПТАРЫНА СӘЙКЕСТІГІ
«Функционалдық сауаттылық» желісіндегі «География» оқулығы 2016 жылдың 13 мамырындағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №292 Қаулысымен бекітілген негізгі мектептің Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген. 2016 жылдың 7 шілдесіндегі № 432 типтік оқу жоспарына сәйкес «География» пәнінің 8сыныптағы сағат саны аптасына 2 сағаттан, оқу жылында 68 сағатты құрайды. МЖМБС жалпы орта білім берудің негізгі білім беру бағдаламасын игеру нәтижелеріне қойылатын талаптарға сәйкес оқулық пен әдістемелік құралдың мазмұны географиялық білімнің академиялық және тәжірибелік бағыттарын үйлестіруге бағытталған, ол оқушылардың теориялық білім негіздерін меңгеруін және қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін алынған білімдерін қолдана білуін дамытуды қарастырады.Осы «География» оқулығы бойынша курсты оқыған кезде ҚР МЖМБС талаптарына сәйкес төмендегідей жеке бастың нәтижелері қалыптасады:
• Қазақстан мүддесіне қызмет етуге дайындық;
• Қазақстан Республикасы Конституциясының нормалары мен заңдарын құрметтеу және сақтау;
• әлеуметтік жауапкершілік және шешім қабылдай алу;
• мемлекеттік тілді меңгеруге ынталану;
• Қазақстан халқы мәдениеті мен салт-дәстүрін, дүние жүзінің мәдени алуантүрлілігін құрметтеу;
• рухани татулық пен толеранттылық идеясын ұстану;
• қоршаған ортаға және экологиялық тепе-теңдікті сақтауға позитивті қарым-қатынас;
• шығармашылық және сыни ойлау;
• коммуникативтік және ақпараттық-коммуникациялық құралдар мен технологияларды тиімді пайдалана білу;
• өмір бойы оқып үйренуге және өздігінен жетілуге ынталандыру.
«География» оқулығының мазмұны келесі жүйелік-іскерлік нәтижелерге қол жеткізілуін қамтамасыз етуі тиіс: функционалдық білім мен икемділіктің, жоспарлау, талдау және өңдеу, түсіндіру, жүйелеу, алгоритммен жұмыс істеу, зерттеу, тәжірибелікэксперименттік машықтарын жетілдіру және бағалау мен тұжырым жасау дағдыларының қалыптасуы; дүниежүзінің қазіргі кездегі жаратылыстану-ғылыми келбетінің негізі болып табылатын түсініктердің, заңдылықтардың, теориялар мен қағидалардың, табиғаттың ғылыми тұрғыдан танылу тәсілдері, табиғатты кешенді түрде зерттеу негізінде адамзаттың жаһандық және жекелеген мәселелері, экономика және қоғам ұғымдарын тереңдету; экологиялық мәдениет, ғылыми, жобалық және кеңістіктік ойлауды дамыту; патриоттық сезім, қоршаған ортаны қорғау және оған жауапкершілікпен қарау тұрғысынан тәрбие беру; жаратылыстану-ғылыми бағыты бойынша оқушылардың кәсіби бағдарын жүзеге асыру.
Жүйелік-іскерлік нәтижелер пән бойынша оқушылардың қолжеткізген жетістіктерімен, шығармашылық оқу жобаларының орындалуымен, сонымен қатар басқа да зерттеу жұмыстарының түрлерімен анықталады.
8-сыныпта пәнді оқу жалғасады. «География» оқулығы ҚР МЖМБС күтілетін нәтижелерге қолжеткізуді қамтамасыз ету үшін әзірленген. Осыған орай, күтілетін нәтижелер 7-сыныптан бастап 9-сынып бойы оқылатын пән бойынша оқытудың толық кезеңін жүзеге асырудың мақсаты болады, бұл оқулықта авторлар 8-сыныпта олардың ішіндегі жинақталып қалған немесе дамып келе жатқанын көрсетуге тырысты.
«География» пәні бойынша курсты оқып үйрену кезінде ҚР МЖМБС талаптарына сәйкес оқушылар:
1) алғашқы географиялық түсініктерді; заманауи тіршіліктегі жаратылыстану ғылымының рөлін; негізгі заңдар мен теориялардың мәнін; эксперименттік және тәжірибелік жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерін; географиялық зерттеулер тәсілдерін; аумақтық кешендерді; географиялық нысандардың, процестер мен құбылыстардың маңызы, жіктелуі, таралу және орналасу ерекшеліктерін; заманауи геоақпараттық жүйелердің жұмыс істеу ерекшеліктері және қолданылу аясын; географиялық қабық пен географиялық ортаның, геосфераның құрамын, қасиеттерін, құрылымын, заңдылықтарын, негізгі даму кезеңдерін; карталардың түрлерін, жіктелуі мен элементтерін; материктер мен мұхиттардың, жекелеген аумақтардың, мемлекеттер мен Қазақстан Республикасының табиғат ерекшеліктерін; аумақтық және салалық құрылымды, қазіргі заманғы дүниежүзінің, жекелеген аймақтардың, мемлекеттер мен Қазақстан Республикасы шаруашылықтарының даму шарттары мен түрткіжайттарын; халықаралық экономикалық қарым-қатынастардың мақсатын, формасын; жаһандық және аймақтық демографиялық мәселелерді, жекелеген аймақтардағы, мемлекеттер мен Қазақстан Республикасындағы демографиялық саясаттың ерекшеліктерін; Қазақстан аймақтарының саяси-географиялық жағдайы, табиғи-ресурстық әлеуетін; мемлекеттердің типологиясын; халықаралық байланыс түрлерін; табиғатты сақтау және тұрақты дамыту бойынша шараларды білу;
2) табиғи және әлеуметтік-экономикалық заңдылықтарды, процестер мен құбылыстарды; заманауи географиялық кеңістіктің, аумақтық кешендердің ерекшеліктерін; географиялық нысандардың, процестер мен құбылыстардың өзара байланысын; географиялық қабық пен географиялық ортадағы құбылыстардың туындау себебін, кезеңдерін, салдарын, мәнін; геосаяси процестер, геосаясат субъектілерінің рөлі мен әсер ету аясы, өзара әрекеттесу сипатын түсіну;
3) жанды және жансыз табиғатта нысандарды, процестер мен құбылыстарды сипаттау үшін негізгі географиялық түсініктер мен терминдерді; тәжірибелікэксперименттік және зерттеу жұмыстарын қауіпсіз жүргізу тәсілдерін; оқу және қолданбалық мәселелерді шешу, тәжірибелік және зертханалық жұмыстарды орындау кезіндегі география заңдары мен формулаларын; нәтижелерді көрсетудің графиктік тәсілдері; Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесін; алған білімдерін құбылыстар мен процестердің өту шарттарын түсіндіру үшін; географиялық қабық пен географиялық ортаның құраушыларының сандық және сапалық сипаттамаларын анықтау тәсілдерін; картометрия тәсілдерін, бағдарлау және бейімделу дағдыларын қолдану;
4) географиялық ортада және географиялық қабықта өтетін процестер мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарға; жаратылыстану ғылымдары саласы мен ғылыми ашылымдарды қолдану аясындағы жетістіктерге; географиялық нысандарды орналастыру түрткіжайттарына; қоғамдық өндірістің жаратылыстануғылыми, әлеуметтік-экономикалық негіздеріне; Қазақстанның географиялық орналасуына, саяси, экономикалық және әлеуметтік даму ерекшеліктері мен түрткіжайттарына, оның дүниежүзіндегі рөлі мен орнына талдау жасау;
5) кесте, график, хабарлама, баяндама, таныстыру түрінде көрсету үшін жинақталған және өңделген мәліметтерді, ақпараттарды; гипотеза, аргументтер мен түсініктемелер беруге арналған ғылыми модельдер мен дәлелдемелерді; эксперимент пен зерттеу жүргізу жоспарларын; эмпирикалық ережелерді, қағидалар мен заңдылықтарды жүйелеу, жіктеу және анықтау үшін жанды және жансыз табиғатта өтіп жатқан процестер туралы білімдерін синтездеу;
6) жүргізілген эксперименттің нәтижелерін; зертханалық жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіп-қатерді; түрлі физикалық және химиялық процестердің адамзат баласының тіршілік әрекетіне және қоршаған ортаға әсерін; өндірістің технологиялық қағидаларының жанды табиғаттың компоненттерінің арасындағы тепе-теңдікті сақтауға әсерін; пайдалы қазбалар мен табиғи ресурстарды дұрыс пайдаланудың маңыздылығын; түрлі мақсаттар мен қызмет түрлері үшін географиялық нысандардың, процестер мен құбылыстардың пайдаланылуын және маңыздылық деңгейін бағалау.
Осылайша, «Қазақстан географиясы». 9-сынып» оқулығы Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім стандартымен анықталған жалпы орта білім берудің негізгі білім беру бағдарламасын игеру нәтижелеріне қойылатын талаптарды біртіндеп жүзеге асырады.
«Қазақстан географиясы». 9-сынып» оқулығы басты құзыреттердің дамуына қолдау көрсетеді.
Қазіргі кездегі, бәрі жылдам өзгеретін әлемде, функционалдық сауаттылық адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсенді қатысуына, сонымен қатар өмір бойы оқып үйренуіне мүмкіндік туғызатын базалық түрткіжайттардың бірі болып табылуда.
Жаһандану Қазақстанның алдына жаңа талаптар қоюда, жылдам өзгеретін өзара байланыстағы әлемге икемделуге бейімделу үшін әрбір азаматқа құзыреттің кең ауқымы қажет болады.
Жаһандану Қазақстанның алдына жаңа талаптар қоюда, жылдам өзгеретін өзара байланыстағы әлемге икемделуге бейімделу үшін әрбір азаматқа құзыреттің кең ауқымы қажет болады.
Қазіргі кездегі білім берудің тәжірибелік бағдарлануына байланысты қызметтің негізгі нәтижесі өз-өзінен білім беру, икем мен дағды жүйесі емес, басты құзыреттер жиынтығы болуы тиіс:
– оқу-танымдық – бұл оқушының өз бетінше танымдық қызметке: мақсатты тұжырымдауға, жоспарлауға, талдауға, ой жүгіртуге және оқу-танымды қызметке баға беруге, деректі болжамнан ажырата білуге, өлшеу дағдысын меңгеруге, танымның ықтимал, статистикалық және басқа да тәсілдерін пайдалануға дайын болуы;
– пәндік – пән аясында оқушылардың түрлі алған білімдерін, икемділіктері мен дағдыларын жүзеге асыруға қабілеттілігі және осы білімдерін тәжірибеде және одан кейінгі білім алу барысында қолдануы;
– құндылық-мағыналық – қоршаған ортаны көруге және түсінуге әзірлену, оған бейімделу, өз рөлі мен атқаратын қызметін түйсіну, өз іс-әрекеті мен қадамдары үшін арнаулы және мағыналы мақсаттар таңдап үйрену, шешім қабылдау;
– жалпы мәдени – оқушының ұлттық және жалпы адамзат мәдениетінің ерекшеліктерінен, адам мен адамзат баласы, жекелеген халықтар өмірінің рухани-өнегелі негіздерінен, отбасылық, әлеуметтік, қоғамдық құбылыстар мен дәстүрлердің мәдениеттану негіздерінен, адам өміріндегі ғылым мен діннің рөлінен, олардың әлемге әсерінен, бос уақытты ұйымдастырудың тиімді тәсілдерінен хабардар болу;
– ақпараттық – оқушының түрлі көздерден алынған ақпараттармен өздігінен жұмыс істеуге, ақпаратты іздеуге, талдауға және қажеттісін іріктеп алуға, оны ұйымдастыруға, түрлендіруге, сақтауға және беруге дайын болу;
– коммуникативтік – қажетті тілдерді білуді, айналаңдағы және қашықтағы адамдармен және оқиғалармен өзара әрекеттесу тәсілдерін қамтиды, топта және ұжымда жұмыс істеу дағдыларын қарастырады. Оқушылар көз алдарына елестете алуы, хат, сауалнама, өтініш жазуы, сұрақ қоюы, сұхбат жүргізуі қажет;
– әлеуметтік-еңбек – азаматтық-қоғамдық қызметте (азаматтың, бақылаушының, сайлаушының, өкілдің рөлін орындау), әлеуметтік-еңбек саласында (тұтынушы, сатып алушы, клиент, өндіруші құқығы), отбасылық қарым-қатынас пен міндеттемелер аясында, экономика мен құқық мәселелерінде, кәсіби өзін-өзі билеуде білімді және тәжірибелі болу;
– жеке бас (өздігінен жетілу) – физикалық, рухани және интеллектуалдық өздігінен дамуды, эмоционалдық өздігінен реттеу мен өз-өзіне қолдау көрсетуді жүзеге асыруға дайын болу.
9-сыныпқа арналған «География» оқулығында берілген материал оқушының, мұғалімнің, ата-ананың, қоғам мен мемлекеттің оқудағы, дамудағы, функционалдық сауаттылық пен құзырет қалыптастырудағы қажеттілігін қанағаттандыруға қабілетті.
9-СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН ОҚУЛЫҚТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
Оқулық мазмұнындағы жаңалық
Оқулықтың мазмұны оқушылардың география ғылымдары жүйесінің базистік негіздерін игеруіне, оларда тұлғааралық және этносаралық қатынастың жоғары мәдениетін қалыптастыруға, жеке тұлғасы мен кәсіби бейімділігін өздігінен анықтауына, функционалдық сауаттылықты қалыптастыру, жеке тұлғаның интеллектуалдық, өнегелірухани дамуына бағытталған.
Ұсынылған оқулықта оқытудың әлемдік инновациялық тәжірибесін көрсету және оқушыларда білімге деген қызығушылығын тудыратын қазіргі заманғы білім беру технологияларын пайдалану есебінен оқытудың формалары, тәсілдері мен технологиялары айтарлықтай жаңартылды.
Білім беруде табысты нәтижелерге қол жеткізуді, алған білімдерін оқу және тәжірибе жұмыстарында қолдана білуін қамтамасыз ететін логикалық, сыни және конструктивтік ойлау негіздерін қалыптастыру үшін оқытудың тиімді формалары мен тәсілдері енгізілді.
Сынып ұжымын тұтастай оқыту формасынан әрбір оқушы жеке оқыту жолын, оның ішінде интерактивті, инновациялық, жобалық-зерттеу технологияларын, цифрлық инфрақұрылымдарды пайдалана отырып іске асыруға ауысу қамтамасыз етілді.
Оқушыларға артық абстрактілі-теориялық біліммен және тапсырмалар беру жойылды, бұл оқыту процесін әлдеқайда икемді және тәжірибелік-бағдарлы етуге мүмкіндік береді.
Жалпы алғанда, оқулық мазмұнын, оқытудың формасы мен тәсілдерін жаңарту оқушылар мен мұғалімдер арасында әріптестік және достық қарым-қатынастың орнауына жағдай туғызатын болады.
Оқулық құрылымдық тұрғыдан оқулыққа бағдар жасау аппараты, кіріспеден (оқушыларға арналған жолдау түрінде), мазмұн көрсеткішінен, оқулықпен жұмыс істеу ерекшеліктерін сипаттаудан, айқарма шмуцтитулдан, алпыс сегіз сабақтан, он екі тәжірибелік жұмыстан, глоссарийден, ұсынылған әдебиеттер тізімінен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, форзацтардан тұрады. Параграфтарда суреттер мен кестелер бар. «Оқулыққа бағдар жасау аппараты», «Кіріспе (оқушыларға жолдау)»,
«Оқулықпен жұмыс істеу ерекшеліктері»
«Оқулыққа бағдар жасау аппараты», «Кіріспе (оқушыларға жолдау)», «Оқулықпен жұмыс істеу ерекшеліктері» алдағы оқу барысының мазмұны мен сипатын ашады, оқулыққа бағдар жасау аппаратымен, негізгі оқу барысымен, сонымен қатар оқулықта шартты белгілермен таныстырады.
Шмуцтитулдың мақсаты
Шмуцтитул оқулықтың бөлімін таныстыратын ақпараттық график түріндегі арнайы айқара бет болып табылады. Ол оқулықтың бөлімдері бойынша навигацияны қолайлы ету үшін, сонымен қатар оқулықтағы материалдармен жұмыс істеу арқылы оқушыларды танымдық жұмысқа ынталандыру мақсатында жасалған. Оқушылар жылдам көз жүгіртіп қараған кезде басты тақырыптарға көңіл аударады және сол арқылы өздерінің жақын күндері нені оқып-үйренетіндіктері туралы кешенді түсінік қалыптасады. Шмуцтитулға бөлімде оқылатын тақырыптың атауы мен оның мағынасын бейнелі түрде көрсететін сурет қойылады.
Параграфтар құрылымдарының ерекшеліктері
Әрбір параграф келесі құрылымдық элементтерден тұрады:
• параграфтың атауы;
• бастама;
• тақырыптың негізгі сөздері;
• негізгі мәтін;
• қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар (материалдың игерілуін
бағалау);
• көрнекі материал;
• суммативтік / қорытынды бағалауға арналған тапсырмалар («Ойыңды тұжырымда»);
• бөлім бойынша жалпылама тапсырмалар; «Геосергіту» және «Геодерек» айдарлары.
Құрылымның жаңа элементтеріне толығырақ тоқталайық және олармен жұмыс істеу кезіндегі функционалдық сауаттылық пен құзыретті қалыптастырудың дидактикалық тәсілдерін қарастырайық.
Оқулықтың әрбір параграфы «шапкадан» – бастамадан басталады, ол параграфтың бастапқы жолының ең үстінде тұрады және оған жалғасатын мәтіннен бір бос жол арқылы арасы ажыратылады. Бастама айтарлықтай дәрежеде, сонымен қатар, параграфтағы оқу материалының орналасу ретін анықтайды. Бастамадан кейін мақсатты нұсқауға сәйкес орналастырылған негізгі оқу мәтіні жалғасады.
Бастамада осы тақырыпта ашылатын мәселелер жинақталған. Параграфтардың мәтінінде белгілі бір сипаттағы тапсырмаларды көрсететін белгілер бар:
• Географиялық ақпарат көздерімен жұмыс істеу;
• Географиялық тәжірибелер жүргізу;
• Далалық зерттеулер;
• Деректердің график түрінде таныстырылуы;
• Географиялық номенклатура;
• Карталармен жұмыс;
• Жетістіктер бағасы;
• Дәптермен жұмыс;
• Жоғары деңгейде күрделі тапсырмалар.
Бастамамен жұмыс кезіндегі әдістемелік тапсырмалар
Әрбір параграф бастамадан басталады. Бастама – кітаптың немесе оның бір бөлігінің, бөлімінің басталар жолының ең үстіңгі жағында орналастырылған және параграфтың атауы мен жалғасатын мәтіннен бос орын арқылы ажыратылған тақырып атауы. Әр сабақтың бастауында онымен жұмыс ұйымдастырылған: оқушылар тақырып қалай аталатынын, оны оқыған кезде нені үйренетіндіктерін білетін болады. Оқушылар бастамаға сабақтың соңғы кезеңінде тексеру мен қол жеткізген жетістіктерді бағалау кезінде де қайта оралатын болады. Сонымен қатар, берілген тапсырмалар параграф бойынша жұмыс істей бастағанда қойылған мақсаттар және міндеттермен өзара қатынаста болады. Тапсырмаларды орындай отырып, оқушылар ойлаған мақсаттарына қол жеткізе алды ма, соны шешеді, ол өз кезегінде олардың қол жеткізген нәтижелерін жалпы бағалауына негіз бола алады.
Бастамамен жұмыс кезінде бірнеше әдістемелік мәселелер шешіледі:
1. Сабақ оқуға деген ынталандыру.
2. Сабақ бойынша атқарылатын жұмыстың мақсатын қою.
3. Сабақты оқу барысында атқарылатын іс түрлерін анықтау.
4. Сабақты оқыту нәтижелері бойынша бақылау-бағалау қызметін ұйымдастыру.
Сонымен қатар, бастама материалдарының көмегімен бұрындары өткен материалдарды қайталауға, оқушылардың осы және басқа да тақырыптар бойынша алған білімдері мен дағдыларын жандандыруға болады. Осы элементте берілген бағдар (мақсатты нұсқама) бойынша бөлімді оқып-үйренудің сызбасын, бағдарын құруға болады.
Онымен жұмыс кезінде іс жүзінде әмбебап оқу іс-әрекеттерінің барлық түрлері жасалады. Осылайша, оқушылар өз жұмыстарын жоспарлауды, бөлімді оқып үйрену барысында атқаратын іс-әрекеттерінің ретін анықтауды, бөлім мазмұнына мақсатты нұсқамалар бойынша болжам жасауды үйренеді. Бастамада көрсетілген нұсқамалар негізінде оқушылар оқу мақсаты мен міндеттерін қабылдауды және сақтауды үйренеді. Бұл дағдылар реттеуші оқыту іс-әрекеттеріне жатады.
Бастама пункттерін талқылау кезінде оқушылар қатарластарымен және мұғаліммен сұхбат құрады, әңгімелеседі, сұрақтар қояды, өз ойларын айтады – осылайша коммуникативтік әмбебап оқыту әрекеті түзіледі.
Мақсатты нұсқамаларды талдау негізінде танымдық дағдылар қалыптасады:
оқушылар ойша өздерін қоршаған алуан түрлі табиғи және мәдени әлемнен осы бөлімде зерделенетін нысандар мен құбылыстарды бөліп алады, алда тұрған оқу барысының сипатын анықтайды (бақылаулар мен тәжірибелер жүргізеді, жоспар бойынша салыстырады және сипаттайды, модель әзірлейді, т. б.).
Негізгі сөздермен жұмыс кезінде берілетін әдістемелік ұсыныстар
Негізгі сөздер – бұл осы сөздерді іздеу жүйесіне енгізгенде параграф тақырыбына сәйкес келетін ақпараттар шығатын сөздер. Олар балаларға ақпаратты интернеттен немесе кітапхана каталогтерінен өздігінен іздену үшін ұсынылуы мүмкін.
Мәтінмен жұмыс кезінде берілетін әдістемелік тапсырмалар және мәтін элементтерімен дағды қалыптастыру
Мәтін астындағы әдістемелік әдебиетте материал тасымалдағышта белгіленген ой жазылады. Ол арнайы түрде өңделген, тақырыбы бар, автордың ойын іске асыратындай болуы тиіс. Мәтін элементтері өзара логикалық байланыста болады.
Оқулықтың мазмұны алуан түрлі мәтінмен берілген. Ақпараттардың берілу тәсілі бойынша ауызша және ауызша емес мәтіндер бар. Ауызша мәтіндер ақпаратты сөзбен жеткізеді, ал ауызша еместер – графиктік материалдар арқылы жеткізеді. Дидактикалық тұрғыдан оқулықта мынадай формаларды атауға болады: ақпараттандырушы (теориялық, безендіруші, түсіндіруші) және жаттықтырушы (оқытатын, бақылаушы).
Теориялық мәтіндер оқыту мақсатына бейімделген ғылыми ақпараттардан тұрады, олардың көлемі мен мазмұны пәннің оқу бағдарламасына сәйкес анықталады. Теориялық мәтіндер жаңа теориялық ақпараттарды жариялауға, бұрыннан белгілі мәліметтерді жалпылауға арналған. Мәтіннің бұл типіне ауызша мәтіндер – түсініктердің, ережелердің анықтамасы, процестердің, құбылыстардың, фактілердің сипаттамасы немесе суреттемесі, сонымен қатар ауызша емес мәтіндер де – кестелер, сызбалар, графиктер, карталар және басқалар жатады.
Безендіруші мәтіндер теориялық мәтіндерде берілген теориялық ойды айқындайды және түсіндіреді, олардың толықтай және тереңнен түсіндірілуіне мүмкіндік береді. Олар оқушылардың танымдық іс-әрекетін жандандыруға, олардың жеке өмірлік тәжірибелерін қатыстыруға, эмоционалдық жауап тудыруға арналған. Мұндай мәтіндерге нақты бір объектіні, құбылысты, процесті, фактіні, тәжірибені, ғалымдар туралы мәліметтерді, түпнұсқалық материалдарды, суреттерді, карталарды, фотосуреттерді, графиктерді, диаграммаларды және басқаларының сипаттамасы жатады.
Түсіндіруші мәтіндер оқушылардың танымдық әрекетін ұйымдастыруға арналған, нақты бір пәндік тапсырмаларды орындау кезінде іс-әрекеттердің орындалу ретін көрсетеді. Оларға нысандарға, құбылыстарға, процестерге, фактілерге талдау жасау жоспары, ережелерді пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар, алгоритм, тапсырмалардың орындалу тәртібі, т.б. жатады.
Жаттықтырушы мәтіндер пән бойынша оқу бағдарламасында қарастырылған көлемде пәндік білімді игеру мен дағдылардың қалыптасуымен қатар, оқушылардың танымдық белсенділігін жандандыруды, рефлексияға бейімділігін дамытуды, өзінің танымдық әрекетіне саналы қарым-қатынасты қалыптастыру қабілетін қамтамасыз етуі тиіс. Орындалатын іс-әрекеттер бойынша оқулықта үйрететін және қадағалайтын жаттықтырушы мәтіндер берілген.
Үйрететін жаттықтырушы мәтіндер арнайы әзірленген дидактикалық материалдардан тұрады, ол теориялық білімді және пәндік дағдыларды қалыптастыру, нығайту және жалпылауды қамтамасыз етеді және ауызша түрде де, ауызша емес түрде де берілуі мүмкін. Оларға тапсырмаларға арналған мәтіндерді, кестелерді, сызбаларды, кескін карталарды және басқаларын жатқызуға болады.
Қадағалайтын мәтіндер пәндік білім мен дағдының игерілуін, әлдеқайда тиімді ісәрекет тәсілдерін саналы түрде таңдау мен қолдануға, өзінің танымдық әрекетінің рефлексиясына әзірлігін қадағалауды қамтамасыз етеді. Оларға оқып өткен материалдарды, сол тапсырмалардың мәтіндерін және басқаларды қайталау және бақылауға арналған тапсырмалар мен сұрақтар жатады.
9-СЫНЫП, «ГЕОГРАФИЯ» ПӘНІ БОЙЫНША КҮНТІЗБЕЛІК-ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЛАУ ОҚУЛЫҚТЫҢ МАЗМҰНЫ НЕГІЗІНДЕ (аптасына 2 сағат, барлығы 68 сағат)
|
§ |
Тақырып |
Сағат саны |
|
|
І жартыжылдық |
|||
|
1-БӨЛІМ. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ |
|||
|
1.1 Зерттеулер мен зерттеушілер |
|||
|
1 |
Заманауи географиялық зерттеулер |
1 |
|
|
2 |
Қазақстандық географтардың зерттеулері |
1 |
|
|
3 |
Географиялық нысандар мен құбылыстардың номинациясы |
1 |
|
|
4 |
Зерттеу нәтижелерін көрсетудің академиялық түрлері |
1 |
|
|
5 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
2-БӨЛІМ. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ |
|||
|
2.1 Географиялық деректер базасы |
|||
|
6 |
Жерді қашықтан барлау тәсілдері, ГАЖ технологиялары |
1 |
|
|
7 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
3-БӨЛІМ. ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ |
|||
|
3.1 Литосфера |
|||
|
8-9 |
Қазақстанның геологиялық тарихы және тектоникалық құрылымы |
2 |
|
|
10-11 |
Қазақстанның басты орографиялық нысандары |
2 |
|
|
12 |
Қазақ оронимдері |
1 |
|
|
13 |
Қазақстанның минералды ресурстары |
1 |
|
|
14 |
Минералды ресурстарды өндіру және өңдеу орталықтары |
1 |
|
|
15 |
Минералды ресурстарды игерумен байланысты мәселелер |
1 |
|
|
16 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
3.2 Атмосфера |
||
|
17-18 |
|
Климат түзуші түрткіжайттар |
2 |
|
19-20 |
|
Қазақстанның климат жағдайлары және климаттық ресурстары |
2 |
|
21 |
|
Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар |
1 |
|
22 |
|
Атмосфералық және климаттық құбылыстар атауы |
1 |
|
23 |
|
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
3.3 Гидросфера |
||
|
24-25 |
|
Қазақстандағы ішкі сулар |
2 |
|
26-27 |
|
Қазақ гидронимдері |
2 |
|
28 |
|
Қазақстанның су ресурстарын экономикалық тұрғыдан бағалау |
1 |
|
29-30 |
|
Су ресурстарының экологиялық мәселелері |
2 |
|
31 |
|
Қазақстанның ішкі суларының геосаяси мәселелері |
1 |
|
32 |
|
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
3.4 Биосфера |
||
|
33 |
Қазақстандағы табиғи зоналар мен биіктік белдеулері |
1 |
|
|
34 |
Қазақстанда табиғаттың қорғалуы |
1 |
|
|
35 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
3.5 Аумақтық табиғат кешендері |
||
|
36 |
Қазақстанның ірі физикалық-географиялық аудандары |
1 |
|
|
37 |
Антропогендік түрткіжайттардың табиғи кешендерге ықпалы |
1 |
|
|
38 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
ІІ жартыжылдық |
||
|
|
4-БӨЛІМ. ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯ |
||
|
|
4. 1 Халықтар географиясы |
||
|
39 |
|
Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамы |
1 |
|
40-41 |
|
Қазақстандағы көші-қон |
2 |
|
42 |
|
Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстарының сандық және сапалық құрамы |
1 |
|
43 |
|
Қазақстандағы демографиялық жағдай |
1 |
|
44-45 |
|
Қазақстандағы елді мекендер. Ойконимдер |
2 |
|
46 |
Қазақстандағы урбандалу процесі |
1 |
|
|
47 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
5-бөлім. Экономикалық география |
||
|
|
5.1 Табиғи ресурстар |
||
|
48 |
Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуеті |
1 |
|
|
49 |
Қазақстандағы өңдеу өнеркәсібінің орталықтары |
1 |
|
|
50- 51 |
Табиғатты пайдалану және тұрақты даму |
2 |
|
|
52 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар |
||
|
53 |
Ғылыми-техникалық прогресс барысы мен бағыттары |
1 |
|
|
54 |
Қазақстанда адам капиталының дамуы |
1 |
|
|
55 |
Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуы |
1 |
|
|
56 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы |
||
|
57- 58 |
Қазақстан шаруашылықтарының салалары |
2 |
|
|
59- 60 |
Қазақстанның экономикалық аудандарын мамандандыру |
2 |
|
|
|
5.4 Дүниежүзілік шаруашылықтың даму процесі мен көрсеткіштері |
||
|
61 |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы мен даму қарқыны |
1 |
|
|
62 |
Халықаралық экономикалық қарым-қатынастар |
1 |
|
|
63 |
Дүниежүзілік шаруашылықтағы Қазақстанның орны |
1 |
|
|
64 |
Менің географиялық жетістіктерім |
1 |
|
|
|
6-БӨЛІМ. ЕЛТАНУ |
||
|
|
6.1 Дүниежүзілік елдер |
||
|
65 |
Даму деңгейі бойынша дүниежүзі елдерінің жіктеліміндегі Қазақстан Республикасы |
1 |
|
|
66 |
Халықаралық ұйымдардағы Қазақстан Республикасы |
1 |
|
|
67 |
Қазақстанның кешенді елтану сипаттамасы |
1 |
|
|
68 |
Менің географиялық жылым |
1 |
|
|
|
Барлығы |
68 |
|
Қысқамерзімді жоспарлау
1-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім. Географиялық зерттеу тәсілдері 1.1 Зерттеулер мен зерттеушілер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны:
|
|
Сабақ тақырыбы |
Заманауи географиялық зерттеулер |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.1.1.2 География ғылымы зерттеулерінің заманауи өзекті мәселелерін анықтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – қазіргі кездегі география ғылымының мақсатын атай алады. Оқушылардың көпшілігі: – география ғылымының бағыттары бойынша география ғылымының мақсаттарын топтай алады. – қолданбалы және іргелі зерттеулердің айырмашылықтарын түсінеді. Кейбір оқушылар: – өздері тұратын аймақтағы география ғылымы зерттеулерінің бағыттарын анықтай алады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: География ғылымы зерттеулерінің заманауи өзекті мәселелерін анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Өзектілік, ғылым, қоғамдық қажеттіліктер, іргелі және қолданбалы зерттеулер Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: География ғылымы зерттеулерінің заманауи өзекті бағыттары … |
|
|
|
• География ғылымы зерттеулерінің заманауи өзекті бағыттары … құжаттарда көрсетілген. • География ғылымының іргелі зерттеулері ... бағытталған. • География ғылымының қолданбалы зерттеулері ... бағытталған. |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық |
||
|
Пәнаралық байланыстары |
Экономикалық, әлеуметтік, саяси географиямен байланыс |
||
|
Тірек білімі |
7-ші және 8-сыныптардың география курсындағы, сәйкесінше, «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» (географияның бөлінуі), «Экономикалық география» (қажеттіліктер) бөлімдерінен алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы |
Білімді өзекті қылу үшін сабақты география ғылымын оқытудың мақсаттары мен міндеттерін түсіндіруден бастау керек. 1. География пәні нені зерттейді? 2. Бұл ғылым қашан пайда болды? 1-тапсырма 1. Адамзат баласы дамуының әр кезеңіндегі география ғылымының мақсаты мен міндетін анықтаңдар: - ежелгі дәуір - орта ғасыр - жаңа кезең - қазіргі уақыт 2. Дамудың түрлі кезеңдеріндегі география ғылымының зерттеу мақсаты мен міндетінде, нысандарда айырмашылықтар бар ма? 3. География ғылымының мақсаты мен міндетіндегі өзгерістер немен байланысты? 4. Қазіргі кездегі география ғылымының зерттеу мақсаты мен міндеті қандай? 5. Қазіргі кезде географиялық зерттеулер жүргізу қажет пе? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
2015 жылдың 25-қыргүйегінде БҰҰ Бас Ассамблеясы қарар қабылдап, бұл құжатта ХХІ ғасырдың бірінші жартысындағы барлық адамзат баласының өзекті мәселелері көрсетілгенін, онда география ғылымы зерттеулерінің бағыттары да анықталғанын айта кету керек. Тапсырма беру: 1. Оқулық мәтінінде берілген 2030 жылға дейінгі тұрақты даму саласындағы мақсаттарды оқыңдар және география |
Оқулық мәтіні
|
|
|
|
ғылымына қатысты мақсаттарды анықтаңдар. 2. Мақсаттарға қол жеткізу үшін, көбінесе келесі бөлімдердің зерттеулері қажет болатындай, мақсаттарды топтарға бөліңдер: 1) Физикалық география 2) Әлеуметтік география 3) Экономикалық география 4) Саяси география Өз жауаптарыңды сенімді дәлелдермен растаңдар. Бұл тапсырма қазіргі кездегі география ғылымы зерттеулерінің өзекті мәселелерін және физикалық географияны мысалға келтіре отырып, компоненттер арқылы география ғылымының жіктелуі туралы білімді оқушылардың меңгеру дәрежесін анықтауға бағытталған. Халықаралық құжатта география ғылымына қатысты мақсаттарды анықтағаннан кейін, біздің еліміз Қазақстан Республикасы да дамудың мемлекеттік мақсаттарын алға қойып отырғаны, ол жайында «Қазақстан – 2030» және «Қазақстан – 2050» тәрізді құжаттарда айтылғаны туралы талқылауға көшу керек. Оқулықтың мәтінінде берілген «Қазақстан – 2050» құжатының қысқаша мазмұнымен таныстырып, осы құжаттың негізінде оқушыларға келесі тапсырманы орындауға беріңдер. 2-тапсырма Егер сен өзің тұратын аймақтың әкімі болсаң, оның тұрақты дамуы үшін қандай географиялық зерттеулер жүргізуге тапсырма берер едің? Неліктен? Осы немесе басқа географиялық зерттеуді географияның қай саласының мамандарына тапсырар едің? 2-тапсырманы талқылау кезінде, географиялық зерттеулер жүргізудің мақсатын анықтап, соның негізінде оқушыларға географиялық зерттеулердің түрлері мен оның мәні туралы айту керек. 3-тапсырма. Оқулық мәтінімен жұмыс Қай мәтінде іргелі географиялық зерттеулер туралы, ал қайсысында қолданбалы географиялық зерттеулер туралы айтылатынын анықтаңдар. 4 тапсырма. Қолданбалы зерттеулер іргелі зерттеулердің нәтижесіне негізделетіндігі туралы тұжырымды дәлелдеңдер. |
|
|
Сабақ соңы |
1. БҰҰ ресми мәлімдеген 2030 жылға дейін тұрақты даму жолындағы мақсаттар біздің еліміз үшін өзекті ме? 2. Біздің еліміз үшін қандай географиялық зерттеулер өзекті? |
|
|
Рефлексия |
«Сиқырлы қалта» рефлексиясы Мұғалім оқушыларға қалтаны көрсетіп, «Бүгінгі сабақта ең қызықты болған барлық оқиғаларды жинайықшы» деген ұсыныс айтады. Бұл тәсіл мұғалімге сабақтың ең сәтті және ең сәтсіз сәттерін көруге мүмкіндік береді, бұл орын алған қателікті алдағы сабақтарда түзетуге көмектеседі немесе керісінше. |
|
2-сабақ
|
Мектеп: |
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім. Географиялық зерттеу тәсілдері 1.1 Зерттеулер мен зерттеушілер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны:
|
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандық географтардың зерттеулері |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.1.1.1 География ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандықтардың зерттеулері туралы айтып береді
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – география ғылымының зерттеу тәсілдерін атай алады. Оқушылардың көпшілігі: – география ғылымының зерттеу тәсілдерінің мәнін түсінеді. Кейбір оқушылар: – география ғылымының зерттеу тәсілдерін тәжірибеде қолданады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: география ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандықтардың зерттеулері туралы айтады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында |
|
|
|
географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Географ-ғалымдар, география бойынша ғылыми еңбектер, географиялық білім беру Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: • Географиялық зерттеу тәсілдеріне … жатады. • … тәсіл … үшін қолданылады. • Модельдеу … үшін қолданылады. • Негізгі модельдерге … жатады. |
|||||
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық |
|||||
|
Пәнаралық байланыстар |
Әдебиет, мәтінмен жұмыс істеуге бағыттау
|
|||||
|
Тірек білімі |
7-ші және 8-сыныптардағы география курсында, сәйкесінше, «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» (зерттеу тәсілдері) бөлімдерінен алған білімдері. |
|||||
|
Сабақ барысы |
||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
||||
|
Сабақтың басы |
Сабақты мына сұрақтарды қоюдан бастау керек: Уақыттың түрлі кезеңдерінде біздің еліміздің аумағы туралы не белгілі болған? Картадан қандай уақыт кезеңдерінде қазақ жері қай жерлерді қамтығанын анықтаңдар? |
Оқулық, параграф мәтінінен үзінді. Ш. Уәлиханов «Жоңғар очеркі» |
||||
|
|
|
|
|
|||
|
|
Дүниежүзі Геродот бойынша Ежелгі дүние картасы |
|||||
|
|
|
|
М.Қашқари картасы Орта ғасыр картасы |
|
|
|
|
Плано Карпини картасы Орта ғасыр картасы |
||||
|
|
16–19- ғасырлардағы карта |
||||
|
Сабақ ортасы
|
Қазақстан аумағын географиялық зерттеудің әр кезеңін, сонымен қатар Қазақстанның география ғылымын зерттеуге және дамытуға үлес қосқан зерттеушілерді білу үшін ғалымдар мен зерттеушілердің аттары мен фотосуреттері бар үлестірілетін материалдар мен суреттерді пайдаланып, флипчартта интеллект-картасын жасау үшін сыныпта топқа бөлуге болады. 1-топ – ежелгі Қазақстанды зерттеу 2-топ – орта ғасырдағы Қазақстанды зерттеу 3-топ – жаңа кезеңдегі Қазақстанды зерттеу 4-топ – ХХ ғасырдағы Қазақстанды зерттеу 5-топ – Қазақстандық зерттеушілер |
|
Оқулық, Үлестірілетін материал, зерттеушілердің фотолары және олардың еңбектері
|
||
|
|
|
|
|||
|
Сабақ соңы |
«Тап, мен кіммін?» ойыны. Оқушылардың бірі сыныптан шығып кетеді де, сыныптағы оқушылар осы кезде Қазақстан аумағын зерттеуге үлес қосқан зерттеушілердің бірін жасырады. Ойыншы оның кім екенін табу үшін 3 сұрақ қояды, ал қалғандары жауап береді. |
|
|||
|
Рефлексия |
«Сиқырлы қап» рефлексиясы Мұғалім оқушыларға қалтаны көрсетіп, «Бүгінгі сабақта ең қызықты болған барлық оқиғаларды жинайықшы» деген ұсыныс айтады. Бұл тәсіл мұғалімге сабақтың ең сәтті және ең сәтсіз сәттерін көруге мүмкіндік береді, бұл орын алған қателікті алдағы сабақтарда түзетеді немесе керісінше. |
|
|||
3-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім. Географиялық зерттеу тәсілдері 1.1 Зерттеулер мен зерттеушілер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Географиялық нысандардың номинациясы |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.1.1.3 Географиялық нысандар мен құбылыстардың номинацияларының артықшылықтарын анықтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - сандық және сапалық географиялық мәліметтерді атайды және ажыратады. Оқушылардың көпшілігі: - географиялық мәліметтерді өңдейді және талдау жасайды. Кейбір оқушылар: - өңделген географиялық мәліметтерді график түрінде көрсетеді. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: сандық географиялық мәліметтерді өңдейді және талдау жасайды; сапалық географиялық мәліметтерді өңдейді және талдау жасайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге тән лексика мен терминология: географиялық мәліметтер, сандық мәліметтер, сапалық мәліметтер, мәліметтерді өңдеу, мәліметтерге талдау жасау Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: • Сандық географиялық мәліметтерге … жатады. • Сапалық географиялық мәліметтерге … жатады. • Сандық және сапалық географиялық мәліметтердің арасындағы айырмашылықтар … болып саналады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Қазақстандық патриоттық |
|
|
Пәнаралық байланыстар |
|
Әдебиет, мәтінмен жұмыс |
|
|
Тірек білімі |
|
7-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» бөлімінің «Географиялық мәліметтер көзі» тақырыбы бойынша алған білімі. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы |
«Географиялық мәліметтер» түсінігін айқындаңдар, мәліметтерді түрлендіру мен өңдеу түрлі тасымалдағыштарға жазылатын ақпараттарды алуға мүмкіндік беретінін түсіндіріңдер. Мәліметтер, оларды онда әрі қолдануға, беруге, талдап беруге немесе қолмен де, компьютерлік жүйелердің көмегімен де өңдеуге ыңғайлы болатындай түрде жазылуы қажет екендігіне назарларын аударыңдар. |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Түсінік пен термин арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды Эйлер дөңгелегінде салыстырыңдар. |
|
|
|
|
|
Түсінік |
Ұқсастықтары |
Термин |
|
Параграф мәтіні
Дүниежүзінің физикалық картасы |
|||||||
|
|
|
|
|||||||||||
|
2-тапсырма. Жұптық жұмыс Өз қалауың бойынша географиялық түсініктердің бірін таңдап, сызбада оны айқындайтын терминдерді көрсетіңдер
3-тапсырма. Топтық жұмыс - Параграф мәтінінен «топонимика» түсінігінің анықтамасын табыңдар. - Осы түсінікке қандай терминдердің қатысы бар? «Топонимика» тақырыбына интеллект-карта жасаңдар, топонимдердің әр сыныбы бойынша жер шарындағы түрлі нысандардың географиялық атауларынан мысалдар келтіріңдер. Интеллект-карталар – бұл ақпараттың визуалды бейнесін көрсететін құралы, ол ақпаратты тиімді түрде құрылымдауға және өңдеуге мүмкіндік береді. Ол – ағаш түріндегі сызба, оған сөздер, идеялар, тапсырмалар немесе басқа да түсініктер жазылады, олар бір-бірімен орталық түсініктен немесе идеядан шыққан бұтақтар арқылы байланысады. |
|||||||||||||
|
Сабақ соңы |
Топониммен сәйкестендір Кордильера, Нью-Йорк, Вашингтон, Тянь-Шань, Каспий теңізі, Тынық мұхит, Хан Тәңірі, Ертіс, Гималай, Нұр-Сұлтан, Алматы, Амазонка, Детройт, Колумбия, Сәтбаев, Балқаш, Магеллан бұғазы. |
|
|||||||||||
|
Рефлексия |
«Сиқырлы қап» рефлексиясы Мұғалім оқушыларға қалтаны көрсетіп, «Бүгінгі сабақта ең қызықты болған барлық оқиғаларды жинайықшы» деген ұсыныс айтады. Бұл тәсіл мұғалімге сабақтың ең сәтті және ең сәтсіз сәттерін көруге мүмкіндік береді, бұл орын алған қателікті |
|
|||||||||||
|
|
алдағы сабақтарда керісінше. |
түзетуге |
көмектеседі |
немесе |
|
||||||||
4-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім. Географиялық зерттеу тәсілдері 1.1 Зерттеулер мен зерттеушілер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Зерттеу нәтижелерін көрсетудің академиялық түрлері |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.1.1.5 Әр алуан академиялық әдістермен зерттеу нәтижелерін көрсетеді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Академиялық хат пен эссенің түрлі жанрларының артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Академиялық хатты пайдалану мен эссе жазудың ережелерін біледі. Кейбір оқушылар: - Өздігінен тақырып алып, эссе жазады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: зерттеу нәтижелерін түрлі академиялық әдіспен жазып көрсетеді.
|
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: академиялық хат, мәтін, эссе Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: Академиялық хат ... сипатталады. Эссе жазудың белгілері мен ережелері… . |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланыстар |
|
Әдебиет, мәтінмен жұмыс |
|
|
Тірек білімі |
|
7-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» бөлімінің «Географиялық мәліметтер көзі», 8-сыныптың география курсындағы «Географиялық мәліметтерді өңдеу және талдау жасау» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы |
Зерттеушілер географиялық нысандарды, құбылыстар мен процестерді зерттеуді аяқтағаннан кейін қандай тәсілмен өз жұмысының нәтижелерін қызығушылық тудырған адамдарға таныстырады? |
Сызба |
|
|
Сабақтың ортасы |
Зерттеу нәтижелерін көрсету түрлерін түсіндіруге бағытталған жұмыстар жүргізіңдер. 1-тапсырма 1. «Ғылыми мақала», «эссе» терминдерінің анықтамасын салыстырыңдар. 2. Олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын анықтаңдар. 3. Нәтижесін Венн диаграммасы түрінде көрсетіңдер. 4. Бұл тапсырма формативтік бағалау тапсырмасы болып табылады, өйткені өзінің тәжірибелік жұмысының нәтижесін оқушы кесте түрінде көрсетеді. Олардың әзірлеген Венн диаграммасы географиялық зерттеулерді таныстыру түрлерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көзбен ажыратуға мүмкіндік береді. 2-тапсырма. Берілген кесте үлгісінің көмегімен ғылыми мақала мен эссенің негізгі артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтаңдар. 3-тапсырма. «Этникалық процестер: зерттеудің екі тәсілі» мақаласын оқып, анықтаңдар: 1. Мақаладан берілген үзіндіні оқып, мұнда қандай тезис дәлелденіп отырғанын анықтаңдар. 2. Мәтін қандай логикалық тәртіппен баяндалған: хронологиялық тәртіп, логикалық бөлініс, себебі тергеу тәртібі немесе салыстыру/қарама-қарсы қою? |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
3. Бастапқы, жалғастырушы және қорытынды сөйлемді немесе идеяны анықтаңдар. 4. Ойға қонымдылық, реттілік және нақтылық тұрғысынан мәтінге баға беріңдер. 5. Мәтін эмоционалдық, бейтараптық және авторлардың өзіндік пікірі жоқтық, сөйлемдердің қисынды болуы талаптарына сай келе ме? 6. Авторлар сендерге белгілі қандай географиялық түсініктер мен терминдерді қолданған?
|
|
|
|
Сабақ соңы |
Өз жауаптарыңды дәлелдеңдер Неліктен қазіргі кезде географиялық зерттеулердің нәтижелерін түрлі тәсілдермен көрсете алу маңызды? |
|
|
|
Рефлексия |
«Сиқырлы қап» рефлексиясы Мұғалім оқушыларға қалтаны көрсетіп, «Бүгінгі сабақта ең қызықты болған барлық оқиғаларды жинайықшы» деген ұсыныс айтады. Бұл тәсіл мұғалімге сабақтың ең сәтті және ең сәтсіз сәттерін көруге мүмкіндік береді, бұл орын алған қателікті алдағы сабақтарда түзетуге көмектеседі немесе керісінше. |
|
|
5-сабақ
|
Мектеп: |
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім. Географиялық зерттеу тәсілдері 1.1. Зерттеулер мен зерттеушілер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақтың тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.1.1.2 География ғылымы зерттеулерінің заманауи өзекті мәселелерін анықтайды 9.1.1.1 География ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандықтардың зерттеулері туралы баяндайды 9.1.1.3 Географиялық нысандар мен құбылыстардың номинацияларының ерекшеліктерін анықтайды 9.1.1.4 Қазақ халқының халықтық географиялық терминдерінің мағынасын түсіндіреді 9.1.1.5 Түрлі академиялық үлгідегі зерттеу нәтижелерін таныстырады |
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Мақалада пайдаланылған терминдерді, ұғымдарды және топонимдерді атайды, сонымен қатар жарияланымда бейнеленген Қазақстан аумағын зерттеу кезеңін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Жарияланымның жанрын, логикалық жүйеленуін, тезистері мен |
|
|
|
аргументтерін, сонымен қатар зерттеу тәсілін анықтайды. Кейбір оқушылар: Жарияланымның өзектілігіне дәлел келтіреді. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: жарияланымның академиялық жазба нормасына және географиялық зерттеу тәсілдеріне сәйкес келетіндігін анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– параграф мәтінін функционалдық оқу дағдысын дамыту; – зерттеу нәтижелерін көрсету түрлерін ауызша/жазбаша сипаттау; – жұппен, топтық және ұжымдық жұмысқа қатысу арқылы функционалдық тыңдау дағдысын дамыту; – сабақ кезеңдері мен тапсырмалардың талаптарына сәйкес ауызша пікірлерді түрлендіру.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Жарияланым, есеп беру, баяндама, тезис, аңдатпа, мақала, стендтік баяндама, ақпараттық график, таныстыру. Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Зерттеу нәтижелерінің түрлеріне ... жатады. • (зерттеу түрінің атауы) … ерекшелігі … болып табылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриотизм және өз өлкесіне деген сүйіспеншілік (Қазақстан бойынша және оқушы тұратын аймақ бойынша мысалдар); Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Тірек білімі |
7 және 8-сыныптардың география курсында, сәйкесінше, «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» бөлімінің «Географиялық мәліметтер көзі» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы
|
1-тапсырма. Оқушылар бөлімнің өтілген төрт параграфы бойынша 4 топқа бөлінеді, олар тұжырымдар, ұғымдар мен терминдер өтілген параграфтардың қайсысына жататынын анықтаулары қажет. 1-топ: ел ішінде және мемлекеттер арасында теңсіздікті жою; тұтыну мен өндірудің тиімді үлгісіне өтуді қамтамасыз ету; тұрақты даму мүддесінде мұхиттарды, теңіздерді және теңіз ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану, берік инфрақұрылым құру; ауқымды және тұрақты индустрияландыру мен инновациялар құру. 2-топ: Геродот, Птолемей, Махмуд Қашқари, Шоқан Уәлиханов, Қаныш Сәтбаев, П.Семенов – Тян-Шанский 3-топ: топоним, ороним, гидроним, ойконим, хороним 4-топ: ойға қонымдылық, жүйелілік, айқындылық, академиялық жазба. 2-тапсырма. Осы тұжырымдарды, терминдер мен ұғымдарды пайдаланып, бірнеше сөйлемдерден тұратын мәтін жазыңдар |
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Көрнекті қазақстандық географ, академик Ә.С.Бейсенованың «Орталықтың қайда болғаны дұрыс» мақаласынан үзіндіні оқыңдар. Мақаланы оқымай тұрып-ақ, оның атауына қарап мазмұнын білуге бола ма, қалай ойлайсыңдар? 2-тапсырма. §1 материалдарына сүйеніп, келесі сұрақтарға дәлелді жауап беріңдер. 1) Бұл жарияланымның өзектілігі қандай? 2) 1-кестенің көмегімен астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру жолымен қандай жаһандық мақсаттарға қол жеткізілетінін айқындаңдар. 3) Географияның қандай бағыттары астананың ауысуына жәрдем бере алады? 4) Қалай ойлайсыңдар, осы бағыттағы географиялық зерттеулер іргелі немесе қолданбалы сипатқа ие бола ма? Неліктен? 3-тапсырма. §2 материалдары бойынша анықтаңдар: 1) Жарияланымда Қазақстан аумағын зерттеудің қай кезеңдері бейнеленген? 2) 2-кесте бойынша – жарияланымның авторы географияның қай саласына мамандандырылған? География ғылымының аталған бағытына оның қатыстылығы мәтінде қандай сөйлеммен берілген? 4-тапсырма. §3 материалдары бойынша анықтаңдар: 1) Автор қандай ұғымдар мен терминдер қолданған? Сөздіктердің және басқа да дерек көздерінің көмегімен кем дегенде екі ұғым мен терминге анықтама беріңдер. 2) Жарияланымда қандай топонимдер аталады? Олар топонимдердің қандай жіктеліміне жатады? Топонимикалық сөздіктердің және басқа да дерек көздерінің көмегімен олардың мағынасын анықтаңдар. Олардың латын әліпбиімен транслитерациясын ұсыныңдар. 5-тапсырма. §4 материалдары бойынша анықтаңдар: 1) Жарияланымда академиялық жазбаның сипаттамалары бар ба? 2) Оның логикалық жүйелілігі қандай? 3) Жарияланымда қандай жанрдың сипаттамасы басым – мақаланың ба әлде эссенің бе? Неліктен? 4) Жарияланым авторы қандай негізгі тезис келтіреді? Қандай аргументтер оны растайды? Бұл жарияланымның кіріспесі мен қорытындысының арасындағы ұқсастықтар, айырмашылықтар қалай көрініс береді? 5) Осы жарияланымды жазу барысында зерттеудің қандай жалпыгеографиялық тәсілі басым болып табылады? |
Параграф мәтіні
|
|
Сабақтың соңы |
«Бір сөйлеммен қорытындылау» тәсілі Оқушыларға «Кім? Не? Қайда? Қашан? Неліктен? және Қалай?» деген сұрақтарға жауап беретіндей етіп, өтілген бөлімді бір сөйлеммен қорытындылауды тапсырыңдар. |
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиын болды. - ... жеңіл болды. - ... жасай алдым. |
|
|
|
- ... екенін түсіндім. |
|
6-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 2-бөлім. Картография және географиялық деректер базасы 2.1 Географиялық деректер базасы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Жерді қашықтан барлау тәсілдері, ГАЖ технологиялары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.2.2.1 Жерді қашықтан барлау тәсілдеріне сипаттама беру негізінде олардың мәні мен ерекшеліктерін түсіндіреді 9.2.2.2 Шаруашылық пен ғылым салаларында геоақпараттық технологияларды қолданудың мәнін сипаттайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – Жерді қашықтан барлау процесін сипаттайды.
Оқушылардың көпшілігі: – Жерді қашықтан барлау нәтижелерінің қолданылу аясын анықтайды. Кейбір оқушылар: – Жерді қашықтан барлаудың артықшылықтары мен кемшіліктерін дәлелдейді. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: – Ғарыштық түсірілімдер мен аэрофототүсірілімдердің айырмашылықтарын анықтайды; – Жерді қашықтан барлау процесін сипаттайды және талдау жасайды; Жерді қашықтан барлау нәтижелерінің қолданыс аясын анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында |
|
|
|
географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Жерді қашықтан барлау, шифр ашу, ғарыштық және аэрофототүсірілімдер, жер серіктері, фотограмметрия, навигациялық қабылдағыштар Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: • Жерді қашықтан барлау нәтижелері ... аясында қолданылады. Жерді қашықтан барлаумен айналысатын мекемелер … . • Геоақпараттар жүйесі технологияларының мәні … болып табылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Бүкіл ғұмыр бойы оқып үйрену Жұптық, топтық және ұжымдық жұмыстарға қатысу арқылы сыйластық және ашықтық |
|
Сабақ барысы
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы
|
Оқушыларға түрлі аэрофототүсірілімдер мен ғарыштық түсірілімдерді көрсетіңдер - Бұл суреттерді не біріктіреді? - Бұл суреттер қандай тәсілмен жасалды? - Бұл суреттер несімен ерекшеленеді?
|
Аэрофототүсірілімдер мен ғарыштық түсірілімдер
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс Куб тәсілін қолданып қашықтан барлауға сипаттама беріңдер 1. Жалпы процесс барысын сипаттаңдар. 2. Салыстырыңдар (неге ұқсайды және несімен ерекшеленеді). 3. Осы сөзді естігенде, алдымен ойларыңа не келетінін айтыңдар. 4. Талдау жасаңдар (бұл қалай жасалды) 5. Ұсыныс айтыңдар (қалай пайдалануға болады) 6. Дәлелдеңдер (иә және жоқ) |
Параграф мәтіні
Параграф мәтіні
|
|
|
2-тапсырма. Жеке жұмыс 1. Ғарыштық түсірілім мен аэрофототүсірілімді салыстырыңдар. 2. Олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтаңдар. 3. Нәтижесін Венн диаграммасы түрінде көрсетіңдер. 3-тапсырма. Ұжымдық талқылау
Жерді қашықтан барлау нәтижесінде алынған мәліметтерді Қазақстанда қандай мекемелер мен компаниялар пайдаланады?
4-тапсырма. Талдау - Түрлі мақсаттарда навигациялық жүйелерді пайдаланған өз тәжірибең туралы айтып бер. - Өздеріңнің мобильді қондырғыларыңда навигация қабылдағыштары немесе оларды қолданатын қосымшалар бар ма, анықтаңдар. - Өздерің білетін қандай компаниялар навигация жүйесін пайдаланады? |
|
|
Сабақ соңы |
1. Қазақстанда жеке меншік Жерді қашықтан барлаудың ғарыштық сызбасының бар болуына қандай түрткіжайттар мүмкіндік туғызды? Қосымша ақпарат көздерінің көмегімен Қазақстандағы ғарыштық зерттеулермен айналысатын барлық мекемелерді анықтаңдар. 2. Оқулықтағы қазақстандық халықаралық ақпарат агенттіктерінің бірінің скриншотын қараңдар және тақырыбы бойынша Жерді қашықтан барлаудың Қазақстан Республикасының дамуындағы қолданбалы мәнін анықтаңдар. |
|
|
Рефлексия |
«Үш С». Оқушыларға бүгінгі өткен сабақтағы және алдағы іс-әрекетінің үш сәтін атау ұсынылады: 1 С – сабақта оқып-үйрену барысында өзіңе ұнаған сәт. 2 С – қиындық тудырған сәт. 3С – келесі сабақта олардың жұмысын жақсартатын іс-әрекет. |
|
7-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 2-бөлім. Картография және географиялық мәліметтер базасы 2.1. Географиялық деректер базасы |
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
|
Сабақтың тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
||
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.2.2.2 Шаруашылық және ғылым салаларында геоақпараттық технологияларды қолданудың мәнін сипаттайды |
||
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Навигациялық қабылдағышпен жұмыс істей алады. Оқушылардың көпшілігі: - Навигациялық қабылдағыштардың пайдалы функцияларын анықтайды және қолданады. Кейбір оқушылар: - Навигациялық қабылдағыштардың адамдардың күнделікті өмірінде қолданылуының мәніне сипаттама береді. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: навигациялық қабылдағыштармен жұмыс істейді және олардың қолданылатын саласын анықтайды. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– параграф мәтінінің функционалдық оқу дағдысын дамыту; – зерттеу нәтижелерін көрсету түрлерін ауызша/жазбаша сипаттау; – жұппен, топтық және ұжымдық жұмысқа қатысу арқылы функционалдық тыңдау дағдысын дамыту; – сабақ кезеңдері мен тапсырмалардың талаптарына сәйкес ауызша пікірлерді түрлендіру. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Навигациялық қабылдағыш, геотегинг, әлеуметтік желі Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Зерттеу нәтижесінің үлгісіне … жатады. • … (зерттеу түрінің атауы) ерекшелігі … болып табылады. |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланысы |
Информатика |
||
|
Тірек білімі |
7-сыныптың география курсының «Географиялық зерттеу тәсілдері. Зерттеулер мен зерттеушілер» бөліміндегі «Географиялық мәліметтер көзі» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«GPS навигация» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=kUI04KEqSm0 |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Қосымша дерек көздерінің көмегімен навигациялық қабылдағыштармен жұмыс істеу алгоритмін жасаңдар: - Мобильдік құрылғыда - Автокөлікте - Интернеттегі картографиялық сервистерде жұмыс тәсілімен таныстырыңдар. Оны алғаш немесе сенімсіздікпен жасап отырғандарға көмектесіңдер. 2-тапсырма. Картографиялық сервистерден өздерің тұратын елді мекенді табыңдар, өздеріңе танымал нысандарды анықтаңдар. 3-тапсырма. Навигациялық қабылдағыштармен интернеттегі картографиялық сервистер қандай пайдалы функцияларды ұсынады? Олардың бірімен таныстырыңдар. 4-тапсырма. Мобильдік құрылғының көмегімен фототүсірілім жасаңдар және оны геотегингпен жазыңдар. Қандай әлеуметтік желілер геотегинг қызметін ұсынады? Скриншоттың көмегімен геотегингтің әлеуметтік желілерде қолданылуын көрсетіңдер. Қалай ойлайсыңдар, геотегингтер не үшін қажет? 5-тапсырма. Оқушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қандай навигациялық қабылдағышы бар мобильдік құрылғылар қолданылады? |
Параграф мәтіні
|
|
|
Сабақтың соңы |
«GPS навигация менің өмірімде» эссе навигациялық құрылғыларда қандай қосымша функцияларды көргілерің келеді? |
|
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиын болды. - ... жеңіл болды. - ... жасай алдым. - ... екенін түсіндім. |
|
|
8-9-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның геологиялық тарихы және тектоникалық құрылымы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.1 Жергілікті компоненттерді қосымша қамти отырып, Қазақстанның геологиялық тарихы мен тектоникалық құрылымын анықтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – тау жыныстарының жасын анықтау тәсілдерін біледі. Оқушылардың көпшілігі: – Қазақстанның жер бедерінің қалыптасуындағы ірі кезеңдер мен оқиғаларды анықтай алады. Кейбір оқушылар: – геохронологияға сәйкес Қазақстанның жер бедерінің қалыптасуындағы ірі кезеңдер мен оқиғаларға сипаттама бере алады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - түрлі геологиялық дәуірде Қазақстан аумағында орын алған процестерді сипаттайды; - Қазақстан аумағындағы тектоникалық құрылымдарды атайды және көрсетеді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: тарихи геология, палеонтология, геотектоника, минералогия, петрография, тектоникалық құрылымдар, платформалар, тау түзілу Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: • Тау жыныстарының жасын анықтау әдісіне …, …, … жатады. • Қазақстан аумағында … дәуіріне ……. • Қазақстан аумағында тау түзілу процесі … орын алған. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық және өз өлкесіне деген сүйіспеншілік |
|
|
Тірек білімі |
7-сыныптың география курсындағы «Литосфера» бөлімі «Геохронология» тақырыбы бойынша алған білімі. |
|
Сабақ барысы
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы |
Оқушыларға геологиялық эра мен жер бетінің бейнесін салыстыруға және оқиғалардың орын алу реті бойынша орналастыруға беріңдер. |
|
|
|
|
Эра |
Жер бетінің бейнесі |
|
|
||||||||
|
Палеозой |
Қазіргі күнге дейін жеткен. АльпіГималай арасында жас қатпарлы таулар пайда болып, Еуразия материгінің қазіргі келбеті қалыптасты. Адамзат баласының пайда болуы. Құстар мен сүтқоректілердің дамуы. |
||||||||||||
|
Архей |
Заманауи мұхиттардың түзілуі. Ыстық ылғалды климат. Бауырымен жорғалаушылардың жандануы. Жабайы құстардың пайда болуы. |
||||||||||||
|
Кайнозой |
Байкал қатпарлығының басталуы. Қуатты вулканизм. Бактериялар мен балдырлар кезеңі. |
||||||||||||
|
Протерозой |
Су бассейндерінің кішіреюі және едәуір құрлық жерлерінің пайда болуы. Мұнай мен тас көмірдің негізгі кен орындары түзілді. Жер бетінде жануарлар мен өсімдіктердің пайда болуы. |
||||||||||||
|
Мезозой |
Ежелгі қатпарлылық. Дүбірлі жанартау іс-әрекеті. Жабайы біржасушалы бактериялар кезеңі. |
||||||||||||
|
Сұрақтар 1. Бұл кестенің басты идеясы қандай? 2. Біздің ғаламшарымыздың тіршілік еткеніне қанша жыл толды? 3. Жер тарихын зерттеумен қандай ғылым айналысады? 4. Жердің жасын қалай анықтауға болады? 5. Берілген уақыт аралықтарында Қазақстан аумағы қандай болған? Бұл тапсырманы орындау 8-сыныптың география курсындағы геохронологиялық кестені еске түсіруге және сабақтың тақырыбы мен мақсатын оқушылардың өздеріне анықтатуға мүмкіндік береді.
|
|||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Оқулық мәтінін және бірінші тапсырманың берілгенін пайдаланып, бүкіл Жер шарының және Қазақстан территориясының геологиялық тарихындағы |
|
|
||||||||||
|
|
ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табыңдар.
|
|
4-кесте Жер бедерінің формалары |
||||||||||
|
|
|
|
протерозой эрасы |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
Палеозой эрасы |
|
||||||||||||||||||||
|
|
Мезозой эрасы |
|
||||||||||||||||||||
|
|
Кайнозой эрасы |
|
||||||||||||||||||||
|
2-тапсырма - Қазақстан аумағының барлық геологиялық эралар бойы өзгеріп отырғандығына дәлел бола алатын не нәрсе? - Қазақстан аумағының жер бедері әлі де қалыптасып жатқандығын дәлелдейтін не нәрсе? 3-тапсырма. Оқулықтың мәтінін және Қазақстанның тектоникалық картасын пайдаланып, төмендегі сұрақтарға жауап бере отырып, ірі тектоникалық құрылымдарға сипаттама беріңдер
Бұл кестені толтырған кезде, сұрақ құрастыруға оқушыларға беруге болады, не сұрақтарды мұғалімдердің өздері қоюына болады. Мысалы: бұл тектоникалық құрылым қайда орналасқан, қашан түзілген, жер бедерінің қандай формалары сәйкес келеді. |
||||||||||||||||||||||
|
Сабақ соңы |
Неліктен Қазақстанның жер бедері күрделі құрылымды?
|
|
||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
||||||||||||||||||||
10-11-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның басты орографиялық нысандары |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.2 Қазақстанның басты орографиялық нысандарына сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – Қазақстан аумағындағы ірі орографиялық нысандарды анықтайды және көрсете алады.
Оқушылардың көпшілігі: Орографиялық бірліктердің сипаттамаларындағы ерекшеліктерді ажырата алады. Сипаттама жоспарына сәйкес орографиялық бірлікті сипаттай алады. Кейбір оқушылар: – Орографиялық нысандардың тектоникалық құрылымдарға сәйкестігін анықтай алады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның басты орографиялық нысандарына сипаттама береді және оларды физикалық картадан көрсетеді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Орографиялық нысандар, жазықтық, үстірт, жасанды, аласа таулы аймақ, ұсақ шоқы, ойпат Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: Қазақстанның ... жерінде орналасқан. |
|
|
|
Бұл орографиялық бірлік ... сипатталады. Бұл орографиялық бірлік ... шаруашылық жұмыстарында пайдаланылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық |
|
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Литосфера» бөлімінің «Жер бедерінің пішіні» тақырыбы бойынша алған білімі. |
|
Сабақ барысы
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы |
Сабақты оқушылардың білімін жандандырудан бастаңдар. 1. Жер бедері дегеніміз не? 2. Жер бедерінің негізгі пішіндерін атаңдар. 3. Жер бедерінің қалыптасуы қандай түрткіжайттардың әсерінен жүзеге асады? 4. Қандай картаны пайдаланып, жер бедерінің ерекшеліктерін анықтауға болады?
Бұл оқушылардың жаңа тақырыптың мазмұнын түсінуі үшін қажет. |
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма Физикалық картаны және оқулық мәтінін пайдаланып, Қазақстан аумағының жер бедерінің ерекшеліктерін анықтаңдар: 1. Жеке 2. Жұппен жұмыс жасай отырып 3. Топпен жұмыс жасай отырып Әр топтың барлық тұжырымдарын тыңдаған соң, Қазақстан аумағы жер бедерінің басты ерекшеліктерін баса көрсету.
2-тапсырма. Жұптық жұмыс Оқулықтың мәтінін, Қазақстанның физикалық және тектоникалық картасын пайдаланып, жоспар бойынша жер бедерінің ірі пішіндерін сипаттау. Сипаттама жасағаннан кейін сыныпқа таныстырады, сонымен бірге физикалық картадан алып жатқан аумағын көрсетеді. 1. Қазақстан аумағының қайда жерінде орналасқан? 2. Жер бетінің ерекшелігі қандай? 3. Тектоникалық құрылымға сәйкес келуі |
Параграф мәтіні, Қазақстанның физикалық және тектоникалық картасы, 9- |
|
|
4. Орташа және ең биік жерлерінің биіктігі қандай? 5. Осы аумақты жер бедерінің қандай пішіні алып жатыр? 6. Осы аумақтың жер бедеріне адам баласы үшін қолайсыз қандай құбылыстардың қатысы бар? 7. Аумақтың жер бедері адамдардың өмірі мен қызметіне қалай әсер етеді (құрылысты қиындатады немесе жеңілдетеді және т.б.)? Бұл тапсырма Қазақстан аумағында орналасқан ірі орографиялық нысандарды оқушылардың өздігінен зерттеуіне мүмкіндік береді. 3-тапсырма Қазақстанның физикалық картасын пайдаланып, географиялық сипаттамасы бойынша нысанды табыңдар 1. Батыстағы Мұғалжар мен шығыстағы Сарыарқаның арасында жатыр. 2. Республика аумағына оңтүстік бөлігі кіреді және еліміздің солтүстігі мен солтүтстік-шығысында жіңішке жолақ түрінде созылып жатыр. 3. Балқаш көлінің оңтүстігінде, оңтүстік-шығыстағы Жетісу (Жоңғар) Алатауы, оңтүстіктегі Іле Алатауы және батыстағы Шу-Іле таулары арасында жатыр. 4. Биік тау жүйесі, Қазақстан аумағына тек оңтүстік-батыс бөлігі кіреді. 5. Солтүстіктегі Жалпы Сырт, шығыстағы Жайық-Жем үстірттері мен оңтүстік-батыстағы Каспий теңізі аралығында жатыр. 6. Бұл биік таулы тау жүйесінің Қазақстан аумағына солтүстік және солтүстік-батыс бөлігі кіреді. Солтүстіктегі Балқаш-Алакөл тауаралық жазығы мен оңтүстіктегі Іле өзенінің аңғары аралығында жатыр. 7. Республикамыздың оңтүстік-батысы мен оңтүстігінде айтарлықтай аумақты алып жатыр. Оның тек солтүстік бөлігі ғана Қазақстанға қарайды. 8. Тау жүйесі солтүстіктегі Жайсаң қазаншұңқыры мен оңтүстіктегі Алакөл ойысы аралығында орналасқан. 9. Маңғыстау жартыаралы мен Арал теңізі аралығында жатыр. 10. Орталық Қазақстан аумағының көпшілік бөлігін алып жатыр. Батысында Торғай үстіртімен және Тұран ойпатымен шектеседі, ал шығысында Сауыр-Тарбағатай тау жүйесіне жалғасады, солтүстігінде Солтүстік Қазақ жазығымен, ал оңтүстігінде Бетпақдаламен және Балқаш көлімен шектеседі. 11. Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар арасында орналасқан. 12. Биік таулы ел Қазақстанның оңтүстік-шығысын алып |
сынып атласы
Қазақстанның физикалық картасы
|
|
|
жатыр. Бұл таулы елдің ең биік шыңы Қазақстанның ең биік нүктесі болып табылады. 13. Үстірт Волга мен Орал таулары аралығында орналасқан. Қазақстанға оның тек азғантай оңтүстік бөлігі ғана жатады. 14. Орал тауларының Қазақстандағы оңтүстік сілемдері. 15. Батысында Сарысу өзені мен шығысында Балқаш көлінің, солтүстігінде Сарыарқа мен оңтүстігінде Шу өзенінің аралығында жатыр. Бұл тапсырма физикалық картамен жұмыс істей алу дағдысын дамытады. |
|
|
Сабақ соңы |
«6 қалпақ» тәсілін қолданып, Қазақстан аумағының жер бедерін бағалаңдар. Ақ қалпақ – ғалым. Оқиғаларды, цифрларды атайды. Сары қалпақ – оптимист. Артықшылықтарын атайды. Қара қалпақ – сыншы. Жағымсыз жақтарын айтады. Жасыл қалпақ – жасампаз. Дәстүрлі әдістерді қолданбай, сипаттама береді. Қызыл қалпақ – суретші. Эмоция мен сезімдерді пайдаланып, сипаттама береді. Көк қалпақ – жетекші. Нәтижені жинақтайды. |
|
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
12-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақ оронимдері |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.3 Қазақ оронимдерінің жіктелуі негізінде олардың мәнін түсіндіреді және үш тілде транслитерациясын айтады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – Қазақша шығу тегі бар оронимдерді анықтайды және олардың мағынасын біледі. – Осы нысандарды Қазақстанның физикалық |
|
|
|
картасынан көрсетеді. Оқушылардың көпшілігі: Қазақ оронимдерді жіктейді. Кейбір оқушылар: – «Қазақ оронимдерінің құрылымдаушысын» қолданып, қазақ оронимдерін жасайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: – қазақ оронимдерінің жіктелуі негізінде олардың мәнін түсіндіреді және үш тілде транслитерациясын айтады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Топонимика, топоним, ороним, халықтық географиялық термин, индикатор Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: Оронимдер … тәуелді. Шығу тегі қазақша оронимдер… . |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық |
|
|
Пәнаралық байланыстар |
Топонимика
|
|
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Литосфера» бөлімінің «Қазақстанның басты орографиялық нысандары» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
Сабақ барысы
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы
|
Сабақты «Қазақстанның басты орографиялық нысандары» тақырыбы бойынша алдыңғы өткен сабақты қайталаудан бастаңдар. Кескін картада келесі номенклатура нысандарын белгілеу керек: |
|
|
|
Шығыс Еуропа жазығы, Тұран жазығы, Солтүстік Қазақ жазығы, Үстірт, Сарыарқа, Бетпақдала, Маңғыстау, Каспий маңы ойпаты, Жалпы Сырт үстірті, Орал алды үстірті, Мұғалдап таулары, Алтай, Сауыр-Тарбағатай, Жетісу Алатауы, Тянь-Шань. Оқушылар картаға географиялық номенклатураның берілген нысандарын белгілегеннен кейін Қазақстанның физикалық картасын пайдаланып, өзара тексеру жасауға тапсырма беру.. Қазақстан аумағындағы орографиялық нысандардың географиялық атаулары немен байланыстырылған? Аталған атаулардың барлығына не нәрсе ортақ? – Шығыс Еуропа жазығы, Солтүстік Қазақ жазығы, Каспий маңы ойпаты, Орал алды үстірті. – Алтай, Тарбағатай, Тянь-Шань. – Көкшетау, Ақтау, Қаратау, Үстірт, Жалпы Сырт, Алатау. Сұрақ қоя отырып, оқушыларды ороним ұғымына әкелу, осы ұғымға түсініктеме беру, сонымен бірге оронимдердің шығу себебін анықтау керек. Сабақтың қиындық туғызатын мәселесін айқындау қажет. Қазақша оронимдердің атаулары қандай және ол немен байланысты? |
|
|
Сабақтың ортасы |
Тапсырмалар 1. Қазақстанның физикалық картасын қолданып, мүмкіндігінше, кестеде келтірілген қазақтың халықтық географиялық терминдері қолданылған оронимдердің толық тізімін жасаңдар. Қандай терминдер жиі, ал қайсысы сирек қолданылады? 2. Жазған оронимдердің атауларын келесі белгілері бойынша топтаңдар: - жалпы есімнен жалқы есімге ауысу - оронимнің бөлігінің атауын бүкіл жүйеге ауыстыру - оронимнің пішіні бойынша - белгілі бір өсімдік түрінің бар болуы бойынша - белгілі бір жануар түрінің нақты бар болуы бойынша - терминдер мен гүл атауларындағы оронимдер - пайдалы қазбалардың бар болуы бойынша - сан есімі бар оронимдер - мемориалды оронимдер - аспанға теңеу немесе діни атаулар - эмоционалдық реңк |
Қазақстанның физикалық картасы, оқулық мәтіні, 9сынып атласы |
|
|
- метафоралар 3. Туған өлкеңдегі топонимияларда кездесетін терминдердің тізімін жасаңдар. |
|
|
Сабақ соңы |
Параграфтың соңында берілген 2-тапсырманы орындау |
|
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
13-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның минералды ресурстары |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.4 Қазақстанның минералдық ресурстарының таралу заңдылықтарын анықтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – Қазақстан аумағында таралған минералдық ресурстардың түрлерін біледі. – Пайдалы қазбалардың ірі кен орындарын көрсете алады. Оқушылардың көпшілігі: Жіктелу қағидасы бойынша пайдалы қазбаларды топтай алады. Кейбір оқушылар: – Минералды ресурстардың таралу заңдылығын анықтай алады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: – Қазақстан аумағында таралған минералдық ресурстардың түрлерін анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
- алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; - топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; - материалды талқылау, түсіндіру барысында |
|
|
|
географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Минералдық ресурстар, мұнай, газ, көмір, мыс, темір, полиметалл кендері, кен орындары Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: ... ірі кен орындары…, …, …. таралған. Пайдалы қазбалардың бұл түрлерінің таралу себебі ... байланысты. Қазақстан ... қоры бойынша ... орынды иеленеді. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу |
|
|
Алғы білімі |
8-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Литосфера» бөлімінің «Тау жыныстарының жіктелімі» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
Сабақ барысы
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы |
Пайдалы қазбалардың шартты белгілерін пайдаланып, оқушыларды жұпқа бөлуден бастаңдар. - Қолдарыңдағы шартты белгілер нені білдіреді? - «Тау жынысы» және «пайдалы қазбалар» ұғымдарының арасында қандай ортақ ұқсастық бар? Бұл тәсіл оқушылардың 8-сыныпта алған білімдерін естеріне түсіруіне мүмкіндік туғызады. «Үшінші – артық» ойыны. №1. Қоңыр көмір, таскөмір, цемент №2. Қоңыр көмір, табиғи газ, алтын №3. Мыс, табиғи газ, темір №4. Асбест, ас тұзы, хромиттер №5. Хромиттер, марганец, фосфориттер №6. Фосфориттер, құрылыс материалдары, полиметалл №7. Марганец, алтын, таскөмір Бұл тапсырма пайдалы қазбалардың шартты белгілерін оқушылардың естерінде сақтаулары және пайдалы қазбаларды қолданылу аясы бойынша жіктеу қағидасын анықтауды үйренулері үшін беріледі. |
Пайдалы қазбалардың шартты белгілері |
|
Сабақтың ортасы
|
Пайдалы қазбалардың ірі кен орындарын анықтау үшін оқушылар жұппен жұмыс істейді, сабақтың басында шартты белгілері берілген пайдалы қазбалардың таралған жерлерін анықтайды. 1-тапсырма Оқулық мәтінін және Қазақстанның пайдалы қазбалар картасын пайдаланып, шартты белгілері қолдарыңа берілген пайдалы қазбалардың таралған орындарын анықтаңдар және Қазақстанның қабырғалық кескін- |
Оқулық мәтіні, |
|
|
картасына енгізіңдер. Әр жұп тақтаға шыққан кезде, қалған оқушылар кесте толтырады.
2-тапсырма Қазақстанның тектоникалық құрылымы мен пайдалы қазбалардың таралуы арасындағы өзара байланысты айқындаңдар. - Еліміздің қатпарлы және платформалы өңірлерінде пайдалы қазбалардың қандай түрлері таралған, ол немен байланысты? |
пайдалы қазбалар картасы және Қазақстанның кескін картасы
|
|||||||||||||||||
|
Сабақ соңы |
Өткен материалдың меңгерілуін нығайту үшін «Домино» ойыны ойналады. Әр оқушыға карточка үлестіріледі. Әр карточка екі бөліктен тұрады. Бір бөлігіне жауаптары, ал екіншісіне сұрақтары жазылған. Бірінші оқушы карточкадағы сұрақты оқиды, ал қалғандары қолдарындағы карточкадан оның жауабын табулары керек. Осы сұрақтың жауабы жазылған карточканы алған оқушы әрі қарай жалғастырады. Яғни сұрақтар мен жауаптарды сәйкестендіру керек. Барлық сұрақтар мен жауаптар аяқталғанша осылай жалғаса береді. Сабақтағы сұрақтар мен жауаптар ойыны тақырыпқа қатысты алынады және де пайдалы қазбалардың кен орындарын оқушылардың естерінде қалдыру үшін мынадай ойын ойналады.
|
|
|||||||||||||||||
|
|
Жауап |
Сұрақ |
|
||||||||||||||||
|
|
|
Жауап |
Сұрақ |
|
|
||||
|
Газ |
Құмкөл, Жетібай, Қаражанбас, Қаламқас кен орындарында қандай минералдық шикізат өндіріледі? |
||||||||
Сонымен қатар «Домино» ойынының нұсқасы ретінде бір бөлігіне пайдалы қазбалардың шартты белгілерін, ал екінші бөлігіне пайдалы қазбалардың атын жазуға болады. |
|||||||||
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
|||||||
14-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Минералдық ресурстарды өндіру және өңдеу орталықтары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына |
9.3.1.5 Қазақстанның минералдық ресурстарының негізгі өндіру және өңдеу |
|
|
сілтеме) |
орталықтарын картадан көрсетеді және сипаттама береді 9.3.1.6 Қазақстанның минералдық ресурстарына баға береді |
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – Минералдық ресурстарды өндіру және өңдеу орталықтарын картадан көрсете алады. Оқушылардың көпшілігі: Металлургия өндірісінің процестерін атайды және сипаттайды. Кейбір оқушылар: – Минералдық ресурстарды өңдеу орталықтарын орналастыру қағидасын анықтай алады. |
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: минералдық ресурстарды өндіру және өңдеу орталықтарын картадан көрсетеді және сипаттама береді. |
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: өндіру орталықтары, түсті металдар, қара металдар, өңдеу зауыттары Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: • … кендерін өңдеу орталықтары … орналасқан • Металдарды өңдеу кезеңдері… . |
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық Өмір бойы оқып үйрену Білімпаздық ғұрпы Еңбек және шығармашылық Жұптық, топтық және ұжымдық жұмыстарға қатысу арқылы бірін-бірі сыйлау және ашықтық |
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Литосфера» бөлімінің Қазақстанның |
|
|
минералдық ресурстары» тақырыбы бойынша алған білімі. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Білімді өзектендіру. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтау. Қара және түсті металдардан әзірленген заттардың суреттері бойынша сабақ тақырыбын анықтап, суреттегі зат пен тау жыныстары топтамасындағы кенді сәйкестендіру керек (егер тау жыныстарының топтамасы жоқ болса, суретін пайдалануға болады).
- Суретте бейнеленген барлық заттардың арасында ортақ қандай байланыс бар? - Суретте берілген заттар бір-бірінен несімен ерекшеленеді? - Бұл заттар неден жасалған? - Тау жыныстары топтамасындағы кен мен суретте көрсетілген заттарды салыстырыңдар. - Бұл металдарды қандай топтарға бөлуге болады?
Сабақтың басты сұрағын анықтап, сабақ барысында сол сұраққа жауап табу керек. - Бұл қалай жасалған? - Осы затты алу үшін, берілген кен қандай кезеңдерден |
Шойыннан, болаттан, қорғасыннан, мыс пен алюминий- ден жасалған заттардың суреттері Тау жыныстарының топтамасы: темір кендері, мыс, қорғасын, алюминий
|
|
|
|
өткен?
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс Әр топ металлургиялық өндірістің кезеңдерінің біріне сипаттама береді. Сонымен қатар топтарға металлургиялық өндірістің әр кезеңіне сәйкес келетін суреттер беріледі, сол суреттердің ішінен өздері сипаттама беріп отырған кезеңге қатыстысын таңдап алулары қажет.
1-топ. Карьерлерде кен өндіру Оқулықтың мәтінінде берілген сұрақтарға жауап береді - Қазақстан Республикасындағы темір кенінің ірі кен орындарын картадан көрсетіңдер. - Кен өндіру қандай тәсілмен жүзеге асырылады? 2-топ. Кенді байыту - Қазақстан Республикасының кен байыту комбинаттарын (КБК) атаңдар және картадан көрсетіңдер. - Кен байыту процесін сипаттаңдар. - КБК-да өндірілген өнімді атаңдар және суреттен көрсетіңдер. Темір кенін өндіру және байыту кезеңдеріне сипаттама берілгеннен кейін «Темір кені алыбы Соколов-Сарыбай кен-байыту өндірістік бірлестігі» бейнежазбасы көрсетіледі.
3-топ. Темір цехы – шойын балқыту - Қазақстанда шойынды қай жерде балқытады? Картадан көрсетіңдер. - Бұл кәсіпорынның сол қалаға орналастырылу себебін атаңдар. - Қосымша дереккөздерін падаланып, шойын дегеніміз не екенін және оны қалай өндіретінін анықтаңдар. - Шойынға лайықты суретті таңдап алыңдар.
4-топ. Болат құю цехы – болат балқыту - Болатқа лайықты суретті таңдаңдар. - Болат балқыту өндірістік кезеңі қамтылатын кәсіпорын орналасқан қаланы атаңдар. - Болат дегеніміз не және оны қалай өндіреді? - Болат алу үшін қандай ресурстар қажет?
5-топ. Металл прокаты цехы – дайын өнім шығару - Дайын өнімге қатысты суретті таңдаңдар. - Дайын өнімді қалай жүзеге асырады?
Металлургиялық өндіріс кезеңдері бойынша ақпарат |
Темір кені https://erg.kz/r u/gallery_soci al/youtube/CL 0BEAE «Алюминий кені» https://erg.kz/r u/gallery_soci al/youtube/CL QBEAE
|
|
|
әзірлеу үшін оқушылар оқулық мәтінін, сонымен қатар қосымша материалдар (материалды мұғалім беруі мүмкін, не болмаса оқушылар интернеттегі дереккөздерді қолданады) пайдаланады.
2-тапсырма. Жеке жұмыс істеу. Қара және түсті металдардың металлургиялық өндірісінің кезеңдерін салыстырыңдар. Оқушыларға түсті және қара металдар өндірісін салыстыру сызығы арқылы салыстыруды ұсынуға болады. 1. Өндіріс кезеңдері және технологиялық процестер. 2. Кәсіпорындарды орналастыру қағидалары. |
|
|
Сабақ соңы |
|
|
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
15-сабақ
|
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелер |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.7 Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелерді жүйелейді және Қазақстанның түрлі аймақтары үшін оларды шешу жолдарын ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелерді атайды.
Оқушылардың көпшілігі: - Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелердің себебін анықтай алады. |
|
|
|
Кейбір оқушылар: – Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелерді шешу жолдарын ұсына алады. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: минералдық шикізат өндіру мен өңдеуге қатысты мәселелерді анықтайды және оларды шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: террикондар, топырақ құнарлығын қалпына келтіру, қайта айналу Сұхбаттар мен хат жазуға арналған пайдалы сөйлемдер: Минералдық шикізатты өндіру мен өңдеуге қатысты мәселелер … Бұл мәселелерді шешу жолдары – бұл … іс-шараларын жүзеге асыру. |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық және өз Отанына деген сүйіспеншілік |
||
|
Пәнаралық байланыстар |
Экология |
||
|
Тірек білімі
|
9-сыныптың география курсындағы «Литосфера» тарауының «Қазақстанның минералдық ресурстары» және «Минералды шикізаттарды өндіру және өңдеу орталықтары» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Ақиқат па әлде жалған ба?» ойыны • Минералдық шикізат өндіру қоршаған ортаға және аймақтың экологиялық жағдайына ешқандай әсер етпейді. • Минералдық ресурстардың дұрыс өндірілмеуі және тасымалданбауы. |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
Сабақ барысында оқулық мәтінінде берілген мәтінмен, тақырыптық карталармен және тапсырмалармен жұмыс |
|
|
|
|
Бұл тапсырмалар функционалдық оқу дағдысын дамытуға мүмкіндік береді, оқушылар мәселелердің фактілері мен себептерін ажыратады. |
|
|
Сабақ соңы |
Тұжырымды анықтау және минералдық ресурстарды өндіру мен өңдеуге қатысты анықталған мәселелерді шешу жолдарын табу Оқушылар оқулық мәтінін пайдаланып, жерді қайта қалпына келтіру және қайта айналу бойынша атқарылатын іс-шараларды ұсынады, сол арқылы осы түсініктерге анықтама береді. |
|
|
Рефлексия |
«Жолдорба» жаттығуы. Тақтаға/парақ бетіне жолдорбаның суреті салынады. Сабаққа қатысып отырған оқушылардың барлығы жапсырма қағазға бүгінгі сабақта алған білімдері мен дағдыларының қайсысын өзімен бірге алып кеткісі келетіндерін жазады. |
|
16-сабақ
|
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география. 3.1 Литосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.1.6 Қазақстанның минералдық ресурстарына баға береді 9.3.1.7 Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелерді жүйелейді және Қазақстанның түрлі өңірлерінде оларды шешу жолдарын ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстан аумағында ресурстар орналасқан аудандарды атайды. - Ресурстық техникалық мәліметтеріне сипаттама береді. |
|
|
|
- Ресурстардың қорын және тасымалдау түрін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Шикізат өндіруге қатысты экологиялық мәселелерді айтады және осы мәселелердің адам өміріне әсерін анықтай алады. - Кәсіпорындарда апатты жағдай орын алған кезде өзін дұрыс ұстай білу ережесін жасай алады. Кейбір оқушылар: – Қазақстанның минералдық ресурстарына баға береді. |
|||||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: – Тақырыптық карталарды және интернеттегі ақпараттарды қолданып, «Минералдық қауіп» минижобасын құрады. – Қазақстанның минералдық ресурстарының күшті және әлсіз тұстарын анықтайды, сонымен қатар минералдық шикізатты өндіру мен өңдеуге қатысты қауіптерді айқындайды. |
|||||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту) |
|||||
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриоттық |
|||||
|
Пәнаралық байланыстар |
|
|||||
|
Тірек білімі
|
9-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Литосфера» тарауының «Қазақстанның минералдық ресурстары», «Минералдық шикізатты өндіру және өңдеу орталықтары» және «Минералдық ресурстарды игеруге қатысты мәселелер» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
|||||
|
Сабақ барысы |
||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
||||
|
Сабақтың басы
|
Сабақтың басында тәжірибелік жұмыстың тақырыбы және оқыту мақсатымен таныстырыңдар. Тәжірибелік жұмыстың неғұрлым сапалы орындалуын жүзеге асыру үшін тақырыптарды қайталаңдар - «Қазақстанның минералдық ресурстары» - «Минералдық шикізатты өндіру және өңдеу орталықтары» - «Минералдық ресурстарды өндіру мен өңдеуге қатысты мәселелер» |
|
||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Интернеттен асбест, мырыш, сынап (таңдау бойынша) тәрізді металдарға қатысты техникалық ақпараттарды пайдаланып, «Минералдық қауіптер» мини- |
|
||||
|
|
жобасын құрыңдар. 1. Қазақстан аумағындағы осы ресурстар орналасқан аудандар 2. Бұл ресурстың техникалық мәліметтері, оған деген сұраныс 3. Экономикалық зерттеулер: қоры, ресурс қалай тасымалданады? 4. Қоршаған орта үшін осы шикізатты өндіру мен өңдеуге қатысты экологиялық мәселелерді жазыңдар. Адам денсаулығына қандай қауіп төндіретінін түсіндіріңдер. 5. Осы ресурс өңделетін кәсіпорындарда апат орын алған жағдайда өзін дұрыс ұстау туралы жаднама әзірлеңдер.
2-тапсырма. Қазақстанның минералды ресурстарына SWOT талдау жасау. Осы стратегиямен жұмыс істеу жаднамасы оқулық мәтінінде берілген. |
|
||||
|
|
Күштілігі |
Әлсіз тұсы |
|
|||
|
|
|
|||||
|
Мүмкіндіктері |
Қауіптер |
|||||
|
|
|
|||||
|
Сабақ соңы |
Сұрақтарды талдау - Минералдық шикізаттың алпауыт қоры ел экономикасының дамуына қандай мүмкіндіктер береді? - Минералдық ресурстарды тиімсіз пайдалану қандай қауіп төндіреді? |
|
||||
|
Рефлексия |
Сөйлемдерді толықтыр Мен ... білдім. Мен ... үйрендім. Маған … ұнады. Мен … қиналдым |
|
||||
17-18-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.2 Атмосфера |
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Климат түзуші түрткіжайттар |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.2.1 Қазақстандағы климат түзуші түрткіжайттарға талдау жасайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Климат түзуші түрткіжайттарды атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Еліміздің климатына, климат түзуші түрткіжайттардың әсеріне талдау жасайды және анықтайды. Кейбір оқушылар: - Еліміздің аумағындағы түрлі климаттық құбылыстардың орын алу себептерін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның климат түзуші түрткіжайттарына талдау жасайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Күн радиациясы, атмосфера айналымы, ауа массасы, атмосфералық бағыт, жел, циклон және антициклон, төсеніш бет Сұхбаттар мен хаттарға аранлған пайдалы сөз тіркестері: Климат түзуші түрткіжайттарға … жатады. • Қазақстан аумағына түсетін күн радиациясының мөлшері ... тәуелді. • Қазақстан климатына ауа массаларының … типтері әсер етеді. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Өмір бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Атмосфера» бөліміндегі «Климат түзуші түрткіжайттар» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||
|
|
Сабақ барысы |
|||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет |
Ресурстар |
||||||
|
Сабақтың басы
|
Климат типін, климат түзуші түрткіжайттарды, сонымен қатар климатограммамен жұмыс істеуді естеріңе түсіріңдер. Сипаттама бойынша климат типін анықтап, климатограммамен сәйкестендіріңдер, климаттың осы типінің таралған жерін анықтап, осы климат типінің түзілу себебін айқындаңдар. Берілген нұсқалардың ішінен Қазақстанның климат типін таңдаңдар. |
https://ru.cli mate- data.org |
||||||
|
|
Климат типі |
Сипаты |
Климатограмма |
Климаттық белдеу |
Т ү р т к і ж а й т |
|
||
|
экватор лық |
Kongo-да жылдық орташа ауа температурасы – 26.6 ° C. Жылдық орташа жауыншашын мөлшері – 2042 мм.
|
|
Экватор -лық |
Енділік |
||||
|
Қоңыр жай теңіздік |
Жылдық орташа ауа температурасы 11.3 ° Cты |
|
Қоңыржай |
Мұхиттың әсері |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Климат тың тундралық типі |
Жылдық орташа температу ра 7.2°C-ты құрайды. Орташа температу ра 9.3°C болғанда, қараша жылдың ең ыстық айы болады. Орташа 4.6°C-та шілде жылдық ең суық айы болып табылады . Жылына шамамен 577 мм жауыншашын түседі. |
|
Анд таулары, тропик- тік белдеу
|
Жер беде- рі |
||||
|
Шұғыл континентті климат |
Жылдық орташа температу ра - 2.2°C. Температура шілде айында ең жоғары болып,20. 7°C-ты көрсетеді. Ақпан айында жылдық ең төменгі орташа температу расы |
|
Қоңыржай |
Мұхиттан қа- шықта орналасу, жер беде- рі, ауа масса сы, енділі к |
|
|
|
|
орын алады.Бұл -16.6°C. Жылына шамамен 308 мм жауыншашын түседі. |
|
|
|
і , |
|
|
Бұл тапсырманы жеңілдету мақсатында оқушыларға елд мекеннің атын атап беруге болады. Талқылау кезінде сұрақ қоя отырып, сол аймақтардың климат жағдайларының орын алу себептеріне алып келу керек. 1-климатограмма. Киншаса қаласы. Оқушылар бір жыл бойғы температура мен жауын-шашынның өзгерісіне назар аударулары тиіс. 2-климатограмма. Париж қаласы. 3-климатограмма. Бразилия қаласы. 4-климатограмма. Эль-Альто қаласы. Мұнда осы қала туралы қосымша ақпарат беруге болады. Қала атауы испан тілінен аударғанда «биіктік» дегенді білдіреді және де бұл дүниежүзінің ең биік мегаполисі. Тропиктік ендікте орналасқандығына қарамастан мұнда биік таулы климат қалыптасады. 5-климатограмма. Нұр-Сұлтан қаласы Оқушылардың климат, климат түзуші түрткіжайттар түсінігін естеріне түсірулеріне мүмкіндік туғызу керек және берілген нұсқалардан Нұр-Сұлтан қаласына сәйкес келетін сипаттама мен климатограмманы таңдап алулары қажет. |
||||||||
|
Сабақтың ортасы |
Әрбір климат түзуші түрткіжайтқа және оның Қазақстан климатына әсеріне тоқталу керек. 1-тапсырма. Визуалдау (көзбен шолу) дәріс тәсілін қолданып «Күн радиациясының түрлері» сызбасында белгілеу қажет. Мұғалім радиация түрлері туралы ақпаратты оқиды, оқушылар оны сызбада белгілейді. |
|
Параграф мәтіні
|
|||||
|
|
|
ауа массалары |
|
|
|
|
|
|
Қоңыржай ендіктердің теңіздік ауасы |
|
|
|
||||
|
Қоңыржай ендіктердің континентті ауасы |
|
|
|
||||
|
Континенттік тропиктік ауа |
|
|
|
||||
|
4-тапсырма - КАВ-тың Қазақстанның оңтүстігіне тереңдей ене алуы немен байланысты? - Қазақстанның климатына олар жылдың қандай мезгілінде әсер етеді? - Оның салдары қандай болуы мүмкін? Бұл ауа массасы басып кіргенде қандай жағдай орын алуы мүмкін? |
|||||||
|
Сабақ соңы |
Өз жауаптарыңа дәлел келтіріңдер. - Еліміздің солтүстіктен оңтүстікке қарай – 1650 км-ге, батыстан шығысқа қарай 3000 км-ге созылып жатқанын білеміз. Егер Қазақстан жері солтүстіктен оңтүстікке қарай 3000 км-ге, ал батыстан шығысқа қарай 1650 км-ге созылып жататын болса, еліміздің климаты қандай болар еді? - Егер еліміз ендік бойынша 200 солтүстікке қарай орналасқан болса, Қазақстанның климаты қандай болар еді? - Егер биік таулы аудандар еліміздің солтүстігінде орналасып, оңтүстігі мен оңтүстік-шығысын жазықтар алып жатса, Қазақстанның климаты қандай болар еді? |
|
|||||
|
Рефлексия |
«Негізгі үш идея» Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
|||||
19-20-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.2 Атмосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның климат жағдайлары және климаттық ресурстары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.2.2 Қазақстанның климат жағдайларына талдау жасайды 9.3.2.3 Қазақстанның климаттық ресурстарына баға береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның климат жағдайларына сипаттама береді. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстан аумағында климаттық элементтердің таралу себептерін айқындайды. Кейбір оқушылар: - Климат жағдайларының халықтың шаруашылық қызметіне әсерін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Қазақстанның климат жағдайларына талдау жасайды. - Қазақстанның климаттық ресурстарына баға береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Климат жағдайлары және ресурстары, агроклиматтық ресурстар |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Өмір бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланысы |
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Атмосфера» бөліміндегі «Климат түзуші түрткіжайттар» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Галерея» тәсілі. Оқушылар суреттер бойынша осы суреттердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды.
Осы суреттердің мазмұнынан қандай айырмашылықтар көреміз? - температура, жауын-шашын, қысым. Біз бүгін не туралы айтамыз? Балалар, бүгін біздің алдымызда үлкен тапсырма тұр, еліміздің аумағында температура мен ауа қысымы қалай өзгеретінін, сонымен қатар атмосфералық жауыншашынның таралу заңдылықтарын анықтауымыз қажет. Еліміз туралы жалпы тұжырым жасау үшін бізге барлық өңірлерден мәліметтер жинақтауымыз қажет және біз осы үшін бүгін жолға шығамыз. Алайда жолға шығу үшін бізге билет қажет, ал ол билеттің сатып алу құны болатынын біз білеміз, бүгінгі билеттің құны – алдыңғы өткен «Климат түзуші түрткіжайттар. Күн радиациясы. Ауа айналымы» тақырыбы бойынша сендердің білімдеріңмен бағаланады. Оқушыларға ұшақ билеттері беріледі. |
|
|
|
|
Әр оқушы өткен тақырып бойынша бір сөйлемнен айтады, тұжырымдар қайталанбауы тиіс. Оқушылар өз бағыттары бойынша отырады: Петропавл, Орал, Шымкент, Қарағанды, Өскемен |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Әр топ Қазақстанның климаттық картасын және оқулық мәтінін пайдаланып, жоспар бойынша өзі тұратын аймақтың климатына сипаттама береді - аймақтың климат жағдайын сипаттаңдар - басқа аймақпен салыстырыңдар - осы климат жағдайларының орын алу себебіне талдау жасаңдар - шаруашылық жұмыстарда климаттық ресурстарды қалай пайдалануға болатыны жөнінде ұсыныстар айтыңдар. Осы жұмыс аяқталғаннан кейін жалпылама картаға мәліметтер енгізіледі. Нәтижесінде температура мен жауын-шашын туралы мәліметтері бар Қазақстанның климаттық картасы алынады. Топтар тақтаға шыққан кезде, қалған оқушылар мәліметтерді кестеге жазып отырады.
2-тапсырма. Карта мен кестенің мәліметтерін, оқулық мәтінін пайдаланып, Қазақстан аумағындағы ауа температурасының өзгеру мен жауын-шашынның таралу |
Параграф мәтіні
https://ru.cli mate- data.org
https://bilim land.kz/ru/c ourses/geog rafiyaru/obschaya -fizikogeografiche skayaxarakteristik a-prirodykazaxstana/l esson/maksi malnaya-i- |
|
|
заңдылықтары туралы жалпылама тұжырымдама жасаңдар. «Ең жоғарғы және ең төменгі температура, жауыншашын мөлшері» бейнетаспасын пайдаланып, BilimLand бейне ресурстарын көру. 3-тапсырма. Жеке жұмыс. Оқулық мәтінін пайдаланып, Қазақстан аумағындағы желдерді жазыңдар.
Бұл тапсырманы орындаған кезде оқушылар оқулық мәтінін пайдаланып, өздігінен сұрақ қоюлары керек, мысалы – қай жерде соғады, әдетте қашан соғады, желдің күші қандай немесе бұл жел қанша күн соғады, бұл жел неліктен түзіледі, яғни пайда болу себебі және жергілікті тұрғындардың шаруашылық жұмыстарына қалай әсер етеді? |
minimalnay a- temperatura - kolichestvoosadkov
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақ соңы |
- Неліктен оңтүстікте жазда ыстық әрі құрғақ ауа райы орнайды? - Республиканың жазық-аласа таулы бөлігінде жауыншашын мөлшерінің азаю бағытын атаңдар. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
- Дәл осы бағытта жауын-шашынның азаю себебіне талдау жасаңдар. - Неліктен Батыс Алтайда жауын-шашынның ең көп мөлшері түседі? |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
Негізгі үш идея Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
21-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.2 Атмосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.2.4 Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан көрсетеді және олардан қорғану шараларын ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстарды атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстардың орын алу себептерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар кезіндегі ережелер мен іс-әрекеттердің жинағын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан көрсетеді және олардан қорғану шараларын ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи |
|
|
|
алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Құрғақшылық, аңызақ жел, шаңды боран, қатқақ, көктайғақ. |
||||||
|
Құндылықтарға баулу |
Өмір бойы оқып үйрену |
||||||
|
Пәнаралық байланысы
|
|
||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсының, сәйкесінше, «Физикалық география. Атмосфера» бөліміндегі «Климаттың адам өмірі мен шаруашылық жұмыстарына әсері» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||
|
Сабақтың басы
|
Негізгі терминдер. Cабақтың басында тақтаға тақырыптың негізгі терминдері жазылады да, оқушылардан оларға өздерінің анықтамасын беру сұралады. |
|
|||||
|
|
Термин |
Сабақтың басында |
Сабақ соңында |
|
|||
|
Құрғақшылық |
|
|
|||||
|
Аңызақ |
|
|
|||||
|
Шаңды дауыл |
|
|
|||||
|
Қатқақ (үсік) |
|
|
|||||
|
Көктайғақ |
|
|
|||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Қазақстан аумағындағы қолайсыз құбылыстар туралы газетті таныстыру. - Құрғақшылық - Аңызақ - Шаңды дауыл - Көктайғақ - Қатқақ Бұл тапсырманы оқушыларды алдын ала топтарға бөліп алған соң беруге болады. Топтарға газет дайындау қажет болады, оның тиражы сыныптағы оқушылардың санына қарай анықталады. Газет |
Параграф мәтіні
|
|||||
|
|
сабақта таныстырылады. Газетке қойылатын талаптар 1. Газеттің атауы 2. Қолайсыз құбылыстың сипаттамасы 3. Қазақстан аумағында орын алған осы құбылыстан фоторепортажын жасай отырып, оған қатысты оқиғаның хроникасы 4. «Қаперге алыңдар», тұрғындардың іс-әрекетінің жаднамасын жасау 5. «Бұл қызықты». Осы құбылысқа қатысты қызықты деректер. 2-тапсырма. Оқулықтың мәтіні мен оқушылар жасаған газетті қолданып, «Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар» тақырыбына интеллекткарта жасаңдар. Бұл жұмысты coggle.it қосымшасын пайдаланып, электрондық нұсқада жасауға болады, бұл қосымшада бірнеше оқушы қатар жұмыс істеуіне болады.
3-тапсырма. Параграфта айтылған қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстардың тізімін жасаңдар. |
|
||||
|
Сабақ соңы |
Оқулықта берілген Қазақстан аумағының табиғи апаттарға ұшырау қаупі картасын мұқият зерделеңдер және түсініктеме беріңдер. - Көрсетілген табиғи апаттардың қайсысы желмен, жауын-шашынмен, төтенше температурамен байланысты? - Қандай табиғи апаттар сендер тұрып жатқан аймаққа тән? - Өздерің тұратын аймақта қауіпті құбылыстардың туындау сипатын түсіндіріңдер. |
|
||||
|
Рефлексия |
Тақырыпты оқып-үйретілуіне байланысты мұғалім оқушыларға қайтадан терминдердің анықтамасын айтуларын және оны бастапқы анықтамамен салыстыруларын сұрайды.
Термин Сабақтың Сабақ соңында басында |
|
||||
|
|
Құрғақшылық |
|
|
|
||
|
Аңызақ |
|
|
||||
|
Шаңды дауыл |
|
|
||||
|
|
|
Қатқақ |
|
|
|
|
|
Көктайғақ |
|
|
||||
22-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.2 Атмосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Атмосфералық және климаттық құбылыстардың атауы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.2.5 Жергілікті компонетті қосымша қамти отырып, қазақ халқының атмосфералық және климаттық құбылыстарды атауындағы ерекшеліктерді анықтайды
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстандағы қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстарды атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстардың орын алу себептерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар кезіндегі ережелер мен іс-әрекеттер жиынтығын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар пайда болатын және таралатын аумақтарды картадан көрсетеді және олардан қорғану шараларын ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Номинация, топоним, метеоним, анемоним, халықтық |
|
|
|
географиялық термин, индикатор |
|||||
|
Құндылықтарға баулу |
Өмір бойы оқып үйрену |
|||||
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсының, сәйкесінше, «Физикалық география. Атмосфера» бөліміндегі «Климаттың адам өміріне және шаруашылық жұмыстарына әсері» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|||||
|
Сабақ барысы |
||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет |
Ресурстар |
||||
|
Сабақтың басы
|
Шелектеп төгіп жатқандай Қоңыр күз Соқыр жаңбыр |
|
||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Берілген атмосфералық құбылыстардың суреттерін қазақ метеонимдері мен анемонимдерін қолданып сипаттау 1-топ. Жыл мезгілдері мен жылдық табиғи ырғақтылыққа қатысты анемонимдер 2-топ. Жауын-шашынды білдіретін метеонимдер 3-топ. Ауа райының күйіне, бұлттылыққа, айқындылыққа және атмосфералық құбылыстарға қатысты метеонимдер 4-топ. Желге қатысты метеонимдер
Мысалы |
Параграф мәтіні, атмосфералық құбылыстардың суреттері
|
||||
|
|
Сурет |
Метеоним |
|
|||
|
|
ақпан - тақпан |
|||||
|
|
аңызақ |
|||||
|
|
аптап |
|||||
|
|
|
|
көктеу |
|
|
|
|
|
2-тапсырма. Қазақ метеонимдері мен анемонимдері климаттың шұғыл континенттілігін қалайша дәлелдейді?
3-тапсырма. Қазақ жазушыларының метеоним қолданылған шығармаларынан үзіндіні талдау - мәтіндегі метеонимді таңдап алып, мәтінге ескерту, метеонимнің белгісін жазу керек. |
|
||||
|
Сабақ соңы |
Метеонимдерді міндетті түрде ескере отырып, өзің тұратын өлкедегі жылдың әр мезгіліне тән күн райы болжамын жасаңдар: 1) Жыл мезгілі мен жылдық ырғақтылық 2) Жауын-шашын 3) Жел 4) Күн райының, бұлттылықтың, айқындылық пен атмосфералық құбылыс жағдайын |
|
||||
|
Рефлексия |
Негізгі үш идея Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
||||
23-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі: 3-бөлім. Физикалық география 3.2 Атмосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Класс: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.2.1 Қазақстанның климат түзуші түрткіжайттарына талдау жасайды 9.3.2.2 Қазақстанның климат жағдайларына талдау жасайды 9.3.2.3 Қазақстанның климаттық ресурстарына баға береді |
|
|
|
|
9.3.2.4 Картадан қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстардың түзілу және таралу аумағын көрсетеді және олардан сақтанудың іс-шараларын ұсынады |
|
|
Сабақтың мақсаты |
|
Барлық оқушылар: • Климатограммаға талдау жасай отырып, қаңтар мен шілденің орташа ауа температурасын, жылдық орташа ауа температурасын, жылдық жауын-шашын мөлшерін, атмосфералық жауын-шашынның жыл бойы таралуын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: • Климат түзуші түрткіжайттардың әсерін анықтайды. Кейбір оқушылар: • Климатограмманың мәліметтерін пайдаланып, қолайсыз атмосфералық құбылыстар мен осы аймаққа лайықты ауылшаруашылығының саласын анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: - климатограмманың мәліметтері бойынша айлық орташа және жылдық орташа ауа температураларын анықтайды; - жауын-шашынның жылдық мөлшерін және атмосфералық жауын-шашынның жыл бойы таралуын анықтайды; - климат түзуші түрткіжайттарды анықтайды; - орын алуы мүмкін қолайсыз атмосфералық құбылыстарға болжам жасайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Айлық орташа температура, жылдық орташа температура, ауа массасы, атмосфералық жауын-шашын, атмосфералық құбылыстар |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Алдыңғы білімі |
|
8-9 сыныптардағы география курсының, сәйкесінше, «Физикалық география. Атмосфера» бөлімі бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
- Қосынды радиация дегеніміз не? - Климат түзуші түрткіжайттарды атаңдар. - Ауа массасы дегеніміз не? Қазақстан аумағында ауа массасының қандай типтері басым болады? - Жер бедері климатқа қалай әсер етеді? |
|
|
|
|
- Климатограмма бойынша орналасқан орнын анықтауға бола ма? - Берілген климатограммалардан біздің еліміздің аумағында орналасқан қалалардың климатограммаларын таңдап алыңдар. Таңдап алу себебін түсіндіріңдер. -
Ыстамбұл Дели Ташкент
Буэнос-Айрес Канберра Нұр-Сұлтан
Вашингтон Рим Шымкент Оқушыларға қалалардың атауларын жазбай беру керек.
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Қалалардың қайсысы оңтүстікте, қайсысы солтүстікте орналасқанын анықтаңдар. Өз жауаптарыңды дәлелдеу үшін екі дәлел келтіріңдер. 2-тапсырма. §17-18 материалдарына, атлас карталарына және климатограммаға сүйеніп, әр пункттің климатына сипаттама беріңдер: 2.1 Қазақстанның солтүстігі мен оңтүстігіндегі қосынды радиация неге тең? 2.2 Ауа массасының қандай типтері осы пункттердің климатына әсер етеді? 2.3 Қазақстан аумағында басым болатын ауа массалары көбінесе құрғақ болады, онда бұл жерлерде, әсіресе оңтүстікте жауын-шашын ненің есебінен жауады? 2.4 Төсеніш бет температура мен жауын-шашынның таралуына қалай әсер етеді? 3-тапсырма. §19-20 материалдары бойынша анықтаңдар: 3.1 Климатограмма бойынша қаңтардың орташа және шілденің орташа ауа температурасын, жылдық орташа температураны және жылдық жауын-шашын мөлшерін анықтаңдар. 3.2 Атмосфералық жауын-шашынның маусым бойынша таралуы 3.3 Ылғалдылық коэффициентін есептеңдер, сосын осы ылғалдылық коэффициентіне қандай табиғи зоналар |
Параграф мәтіні 9-сынып атласы |
|
|
сәйкес келе алатынын анықтаңдар. 3.4 Бұл жерге қандай желдер әсер ете алады? 3.5 Бұл жер орналасқан аймақта не өсіруге болады? 4-тапсырма. §21 материалдары бойынша анықтаңдар: 4.1 Пункттердің әрқайсысында қандай қолайсыз және қауіпті атмосфералық құбылыстар орын алуы мүмкін? 4.2 Осы аймақтардың тұрғындары бұл құбылыстармен қалай күрес жүргізеді? |
|
|
Сабақ соңы |
Бұл қалалар, егер 10 градусқа оңтүстікке қарай орналасса, қалай болар еді? |
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен … екенін түсіндім. |
|
24-25-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы ішкі сулар |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.3.1 Көрсеткіштерді жіктейді, талдайды және Қазақстанның ішкі суларына: өзендер мен көлдерге, мұздықтар мен мәңгі тоң қабатына, жерасты суларына сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Картадан Қазақстанның ірі өзендерін, көлдерін, сонымен қатар көпжылдық мұздықтардың орналасқан жерлерін көрсете алады. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның ішкі суларының таралу ерекшеліктерін анықтай алады. Кейбір оқушылар: - Қазақстан аумағында ішкі сулардың біркелкі таралмау себептерін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемдері |
Оқушылар: Қазақстанның ішкі суларының өзгешелігіне сипаттама береді және олардың біркелкі таралмау себебін айқындайды. |
|
|
Тілдік мақсаттар |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: |
|
|
|
Өзен жүйесі, өзен алабы, мұз сөгілу, мұз қату, су басу, су тасқыны, өзеннің тартылуы, өзен еңістігі, өзендер тәртібі, көлдер, мұздықтар Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның өзен жүйесінің ерекшелігі… • Қазақстанның ірі өзендері… • Қазақстанның ірі көлдері … • Мұздықтар Қазақстанның … өңірлерінде орналасқан. |
||||||||||||||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||||||||||||||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
||||||||||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Құрлық суларының түрлері және қалыптасуы», «Өзен аңғарының құрылымы», «Өзендердің гидрологиялық режимі», Көлдер мен мұздықтар» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
||||||||||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||||||||||
|
Сабақтың басы
|
Сабақтың тақырыбын анықтау үшін «4 сурет – 1 сөз» ойынын ойнауды ұсыныңдар
«Алтыбұрыштар» тәсілі. Оқу материалын алтыбұрышқа жазып, оларды жеке-жеке қиып, оқушыларға мозаиканы құрастыруға беру қажет. Алтыбұрышқа жазу үшін қолдануға болатын оқу материалы: Ішкі сулар Өзендер Көлдер Жерасты сулары Мұздықтар Табиғи су ағыны |
|
|||||||||||||
|
|
Құрлықтың сумен толтырылған тұйық шұңқыры. Құраушы бөліктері: бастауы, сағасы, саласы. Жанартаулардың кратерлерінде түзіледі. Маңызды сипаттамалары – тартылуы мен еңістігі. Жер қыртысының үстіңгі бөлігінде орналасады. Түрлерінің бірі жер қабығының сызаттануы, жарылуы және ойыстануы нәтижесінде түзіледі. Аңғар элементтері – арна, жайылма, терраса, сағасы. Мұхитпен тікелей байланысы жоқ. Таулы және жамылғы болып бөлінеді. Құрлықтың 11%-ын алып жатыр. Ең ұзыны – Ніл, ең суы көбі – Амазонка. Ең тереңі – Байкал, ең үлкені – Каспий. Көпшілік бөлігі полярлық облыстарда шоғырланған. Орналасу типі бойынша жерасты және қатпараралық деп бөлінеді. Өзен аңғарының бөгелуі нәтижесінде түзілуі мүмкін. |
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Келесі тұжырымдармен келісесіңдер ме?
Оқушыларға Қазақстанның өзен жүйесінің өзгешеліктеріне қатысты тұжырымдар беріледі, олар физикалық картаны пайдаланып, осы тұжырымдарды растайды не болмаса жоққа шығарады, өздерінің жауаптарына нақты дәлел келтіреді. 1. Өзендер желісі еліміздің аумағында біркелкі таралмаған; 2. Қазақстанның жазық жерлерінде өзендер желісінің жиілігі оңтүстіктен солтүстікке қарай азаяды; 3. Қазақстанның орманды далалары мен далаларында өзендер көп; 4. Қазақстан аумағынан ағып өтетін барлық өзендердің жыл бойы суы мол; 5. Республикамыздағы барлық өзендер Солтүстік Мұзды мұхит бассейніне жатады; 6. Қазақстанның барлық өзендері тек жаңбыр суымен қоректенеді; 7. Ертіс, Есіл және Тобыл өзендері Арал теңізіне құяды; 8. Қазақстандағы ұзындығы 1000 км-ден асатын өзендердің саны – 7; 9. Олар: Нұра, Сарысу, Ырғыз, Қаратал, Жем, Ойыл, Ертіс өзендері; 10. Жайық, Жем, Сағыз өзендері – Каспий теңізіне құяды; 11. Каспий теңізіне құятын ең ірі өзен – Сағыз; 12. Арал теңізінің бассейніне жататын ең ірі өзен – Сырдария; 13. Іле, Қаратал, Лепсі, Ақсу, Көксу өзендері Арал теңізі бассейніне жатады; 14. Қазақстан аумағындағы ең ұзын өзен – Сырдария; 15. Қазақстанның барлық өзендерінде кеме |
Параграф мәтіні
|
|
|
қатынайды. 2-тапсырма. Картаны, оқулық мәтінін және қосымша дерек көздерін пайдаланып, төменде берілген жоспар бойынша Солтүстік Мұзды мұхит бассейніндегі және ішкі ағындардың бассейніндегі өзендерге салыстырмалы сипаттама жасаңдар және салыстыру нәтижесін кесте түрінде көрсетіңдер.
3-тапсырма. Топтық жұмыс. Кубик тәсілі бойынша Қазақстанның ірі көлдеріне сипаттама беріңдер. - сипаттаңдар - салыстырыңдар - байланыстырыңдар - талдау жасаңдар - қалай пайдалануға болатынын ұсыныңдар - қарсымын және дұрыс, жақсы немесе жаман деген нұсқалар бойынша дәлелдеңдер.
1-топ. Каспий теңізі 2-топ. Арал теңізі 3-топ. Балқаш |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
4-тапсырма. «Қазақстанның мұздықтары» тақырыпшасын оқып-үйрену үшін цифрлық мәліметтермен жұмыс істеу.
Оқулықтың мәтінін пайдаланып, солтүстікке қарай жылжыған сайын қар сызығының биіктігі төмендей беретінін дәлелдеңдер. Осы құбылысқа әсер ететін түрткіжайттарды түсіндіріңдер. 5 тапсырма. Қосымшаны немесе сайтты пайдаланып, «Қазақстанның жерасты сулары» тақырыбына интеллект-карта жасаңдарhttps://coggle.it
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақтың соңы |
Физикалық картаны және оқулық мәтінін пайдаланып, сөздер торынан Қазақстанның су нысандарының атауын табыңдар және оларды кескін-картада белгілеңдер. Бұл тапсырма learningapps.org қосымшасында орындалады. Оқушыларға келесі qrcode көрсетуге болады.
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
«Негізгі үш идея» Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
26-27-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақ гидронимдері |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.3.2 Қазақ гидронимдерін жіктеу негізінде олардың мағынасын түсіндіріп, үш тілде олардың транслитерациясын ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: Гидроним, пелагоним, лимноним, потамоним, гелоним ұғымдарына анықтама береді және Қазақстанның физикалық картасын пайдаланып |
|
|
|
мысалдар келтіреді. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақ гидронимдерінің мағынасын түсіндіреді. Кейбір оқушылар: - Мағынасы бойынша қазақ гидронимдерін жіктейді. |
|||||
|
Бағалау өлшемдері |
Оқушылар: қазақ гидронимдерінің мағынасын түсіндіреді. |
|||||
|
Тілдік мақсаттар |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Топонимика, топоним, гидроним, халықтық географиялық термин, индикатор, пелагоним, лимноним, потамоним, гелоним Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның картасындағы пелагонимдер… • Қазақстанның картасындағы лимнонимдер … • Қазақстанның картасындағы потамонимдер … • Осы су нысанының атауы … байланысты қойылған. |
|||||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|||||
|
Пәнаралық байланыс
|
Қазақ әдебиеті |
|||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөлімінің «Құрлық суларының түрлері мен қалыптасуы» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|||||
|
Сабақ барысы |
||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
||||
|
Сабақтың басы
|
Ойын, оқушылар бір-біріне допты лақтырып, лақтырған оқушы Қазақстан аумағындағы гидронимді атайды, ал допты қағып алған оқушы аталған атау қай су нысанына қатысты екенін анықтайды. Мысалы, Ертіс – өзен, Балқаш – көл, Арал – теңіз, Есіл – өзен, Корженевский – мұздық, т.б.
Ойын барысында қолданған атаулардың мағынасы қандай екенін ойладыңдар ма? Бұл су нысанын неліктен дәл осылай атаған? Қазақстан аумағындағы су нысандарының атаулары немен байланысты? |
Қазақстанның физикалық картасы
|
||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Глоссарий Оқулықтың мәтінін пайдаланып, ұғымдарға анықтама беріңдер. |
Параграф мәтіні
|
||||
|
|
Ұғымдар |
Анықтама |
|
|||
|
Гидроним |
|
|||||
|
Пелагоним |
|
|||||
|
|
|
Лимноним |
|
|
|
||||
|
Потамоним |
|
||||||||
|
Гелоним |
|
||||||||
|
2 тапсырма. Қазақстанның физикалық картасынан географиялық нысандарды табыңдар және гидронимдермен салыстырыңдар.
3 тапсырма. Қандай халықтық географиялық терминдер төмендегілерді көрсететінін анықтаңдар: - оның өзен екенін? - оның көл екенін? - оның балшық екенін? - су қоймасы құрылымының элементі екенін? - өзен аңғарының элементтері және өзгешелігі? - өзеннің қоректенуі? - өзеннің режимі? - жағалауында өсетін өсімдіктерінің сипаты? 4 тапсырма. Сен тұратын өлкенің құрамына қандай терминдер кіреді? -пелагонимдері? - лимнонимдері? - потамонимдері? - гелонимдері? |
|||||||||
|
Сабақтың соңы |
Өткен материалды түсінуді нығайту үшін «Домино» ойыны қолданылады. Ойын ережесі: Әр оқушыға карточка беріледі. Әрбір карточка екі бөліктен тұрады. Бір бөлігінде жауабы, ал екіншісінде – сұрақ жазылған. Бірінші оқушы карточкадағы сұрақты оқиды, ал қалған оқушылар өз карточкаларындағы жауаптардың ішінен қойылған сұрақтың жауабын іздейді. Бұл сұрақтың жауабы бар карточканы ұстаған оқушы әрі қарай жалғастырады. Яғни сұрақтардың жауабын сәйкестендіріп табу қажет. Барлық сұрақтар мен жауаптар толық оқылғанша ойын жалғаса береді. Бұл сабақта ойынның сұрақтары мен жауаптары тақырыпқа қатысты болады және де бұл ойын оқушылар пайдалы қазбалардың кен орындарын естерінде қалдыруы үшін беріледі.
|
|
|||||||
|
|
|
Жауап |
Сұрақ |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
Алмаарасан, Барлықарасан |
Аумағы бойынша үлкен жалпақ көлдер |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Жауап |
Сұрақ |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Жақсытұз, Тұзащы |
Арынды, атқылап жатқан бұлақ көзі |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
Негізгі үш идея Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
|||||||||||||||||||||||||||
28-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның су ресурстарын экономикалық тұрғыдан бағалау |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.3.3 Қазақстанның су ресурстарына экономикалық баға береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Су ресурстарына экономикалық баға беру түсінігіне анықтама береді, бағалау қағидаларын айқындайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның су ресурстарына экономикалық баға береді. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның жерүсті сулары қозғалысының өзгерісін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемдері |
Оқушылар: Қазақстанның су ресурстарына экономикалық баға береді. |
|
|
Тілдік мақсаттар |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге тән лексика мен терминология: Су ресурстары, су ресурстарын бағалау, су кадастры, сушаруашылығы бассейні, су тұтынушылар, суды пайдаланушылар, гидроэнергетикалық ресурстар Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Біздің еліміздегі басты су тұтынушылар… Су ресурстарына … облыстары бай. • … облыстарында тұщы судың жетіспеушілігі байқалады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||||||||||||||||||||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
||||||||||||||||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Құрлық суларының шаруашылық маңызы» тақырыбы бойынша алған білімі |
||||||||||||||||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||||||||||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||||||||||||||||
|
Сабақтың басы |
«Сөйлемді жалғастыр» тәсілі (Оқушы оқылатын сұрақ бойынша не белгілі екенін «есіне түсіріп», жаңа материалды оқығанға дейін ақпараттарды жүйелейді). Қазақстанның су ресурстары … «Қазақстанның гидрологиялық ресурстары» бейнетүсірілімін қарау https://www.youtube.com/watch?v=bwVFF8pUlug&t=1s |
|
|||||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1 тапсырма. Оқулық мәтінін пайдаланып, кестені толтырыңдар
2-тапсырма. SWOT талдау стратегиясын пайдаланып, еліміздің су ресурстарымен қамтамасыз етілуіне баға беріңдер.
Барынша нақты бағалау үшін оқулықтағы келесі сұрақтарға жауап беріңдер: - Әрбір сушаруашылық бассейніне Қазақстанның қай облыстары кіреді? - Сумен қамтамасыз етілу деңгейі бойынша Қазақстанның облыстарының рейтингісін жасаңдар. - 57-суретке талдау жасап, соңғы 30 жыл ішінде өзен ағынының қоры қаншалықты өзгергенін анықтаңдар. - 2020 жылға қарай жерүсті суларының қозғалысында қандай өзгерістер болады деп күтілуде? - Қазақстан Республикасындағы негізгі су тұтынушылар 3-тапсырма. Француз жазушысының: «Су, сенің небір |
Параграф мәтіні
|
|||||||||||||||||||
|
|
дәмің, небір түсің жоқ, саған сипаттама беру де мүмкін емес, сенің не екеніңді көрмей-ақ, сені ішіп рақаттанады. Сені тіршілік үшін қажет деп айтуға болмайды: сен – тіршіліктің өзісің» деген сөзін қалай сипаттар едің?Антуан де Сент-Экзюпери Адам баласы суды қайда пайдаланады? https://www.youtube.com/watch?v=9y_DU6oPNLU Топтық жұмыс. Қазақстан Республикасындағы негізгі су тұтынушылар 1-топ. Суды коммуналдық-тұрмыстық және ауызсу қажеттіліктеріне пайдалану 2-топ. Суды өнеркәсіптік қажеттіліктерге пайдалану 3-топ. Суды ауылшаруашылығында пайдалану 4-топ. Гидроэнергетикалық ресурстарды пайдалану
|
|
|||||||||||||||||||
|
Сабақтың соңы |
- 57-суретке «Қазақстанның жерүсті суларының және суды тұтынуының өзгеріс динамикасы» бойынша талдау жасаңдар және соңғы 30 жылда өзен ағынының қоры қаншалықты өзгергенін анықтаңдар. - Қазақстан Республикасында су ресурстарының орынды пайдаланылуының тиімділігін арттыру бойынша атқарылатын жұмыстардың негізгі бағыттарын анықтаңдар. Суды үнемдеу, су ресурстарын тиімді пайдалану туралы идеяларыңды ұсыныңдар. |
|
|||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
Негізгі үш идея Оқушылар өткен тақырыптың негізгі үш идеясын айқындап, өз сөздерімен жеткізулері тиіс. |
|
|||||||||||||||||||
29-30-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Су ресурстарының экологиялық мәселелері |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.3.4 Жергілікті компоненттерді қосымша қамти отырып, су ресурстарының экологиялық мәселелеріне жасалған талдау негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелерінің орын алу себептерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелерін шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемдері |
Оқушылар: |
|
|
|
Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелерін атайды және оларды шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаттар |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Су тұтыну, су ресурстарының ластануы, су пайдалану, су ресурстарының экологиялық мәселелері, құрлық суларының экологиялық мәселелерінің шешілуі Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелеріне ... жатады. • Бұл экологиялық мәселелердің туындау себептері ... Бұл мәселелердің шешімі мынадай … |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс
|
Экология |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Су апаттары» және «Құрлық суларының экологиялық мәселелері» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Баспасөз конференциясы түрінде өткізілетін сабақ, мұнда оқушылар Ауылшаруашылығы министрлігінің Су ресурстары жөніндегі комитеті өкілдерінің рөлін ойнайды. Оқушылардың бірі комитет басшысының рөлінде болады, ол конференцияға басшылық жасап, жүргізеді. Арал мәселелеріне қатысты сұрақтар бойынша аға маман Балқаш мәселелеріне қатысты сұрақтар бойынша аға маман Каспий мәселелеріне қатысты сұрақтар бойынша аға маман Өзен мәселелеріне қатысты сұрақтар бойынша аға маман Қазақстанның ішкі суларының ластануына қатысты сұрақтар бойынша аға маман Денсаулық сақтау министрлігінің бас мамандары Қалған оқушылар журналистер мен көрермендердің рөлін орындайды. Оқушыларға баяндама тақырыптары алдын ала беріледі Осы жылғы Қазақстанның су ресурстарының жағдайы туралы бірінші баяндаманы Ауылшаруашылығы министрлігінің Су ресурстары жөніндегі комитетінің басшысының рөлін орындайтын оқушы жасайды. Бұл баяндаманың соңында «Қазақстан Республикасында судың |
https://www .youtube.co m/watch?v= 9y_DU6oP NLU |
|
|
|
тұтынылуы» бейнетүсірілімі көрсетіледі.
|
|
|
|
Сабақтың ортасы |
Журналистер рөліндегі оқушылардың сұрақтар қоюына байланысты конференцияның басқа қатысушыларының сөз алуы, олар сұрақтарды оқулықтағы мәтінді және баяндамашылардың тақырыптары бойынша қосымша материалдар оқу арқылы өздігінен әзірлейді. Баяндамашылардың тақырыптары: -Қазіргі сәтте Арал теңізінің экологиялық жағдайы қандай? -Арал теңізінің мәселесін шешу бойынша мемлекет қандай іс-шаралар қабылдады? - Аралдың экологиялық мәселелері жергілікті тұрғындардың шаруашылық жұмыстарына қалай әсер етті? - Балқаштың Арал тағдырын қайталауы мүмкін екендігінің алғышарттары бар ма? - Көптеген дереккөздерінің мәліметтері бойынша, Балқаш мәселесі көлдің біртіндеп таязданып бара жатуы ғана емес, сонымен қатар көл суының құрамында түрлі ауыр металдар мен улы заттардың болуы екендігі айтылады, солай ма? - Осы мәселелерді шешу бойынша қандай іс-шаралар атқардың? - Соңғы кездері Каспий теңізіндегі су деңгейі көтеріліп келеді. Бұл мәселені шешу бойынша мемлекет пен ғалымдар қандай шаралар қолдануда? - Каспий теңізінде тіршілік ететін итбалықтардың жаппай қырылуының себебі анықталды ма? - Ертіс өзенінде балықтардың қырылуының себебі не? - Өзен суларының құрамында химиялық заттардың жоғары болуы тұрғындардың денсаулығында қандай қиындықтар тудырады? |
Параграф мәтіні
|
|
|
Сабақтың соңы |
«Фишбоун» стратегиясы бойынша жұмыс |
|
|
|
Рефлексия |
«Бір сөйлеммен жалпылау» тәсілі Оқушылардан өткен тақырыпты «Кім? Не? Қашан? Қайда? Неліктен? және Қалай?» деген сұрақтарға жауап беретіндей етіп, бір сөйлемге біріктіруді ұсыныңдар. |
|
|
31-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның ішкі суларының геосаяси мәселелері |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.3.5 Қазақстанның су ресурстарының геосаяси мәселелерін жіктейді және оларды шешу жолдарын ұсынады: трансшегаралық өзендер, Каспий теңізінің мәртебесі |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: Трансшегаралық су нысандарын және осы |
|
|
|
нысандарды пайдалану бойынша бірлесе тығыз жұмыс істеу қажет елдерді атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Трансшегаралық су нысандарына қатысты мәселелерді анықтайды. Кейбір оқушылар: - Трансшегаралық су нысандарының геосаяси мәселелерін шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Бағалау өлшемдері |
Оқушылар: Қазақстанның ішкі суларының геосаяси мәселелерін атайды және оларды шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаттар |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: су ресурстары, трансшегаралық су нысандары, геосаясат, халықаралық ынтымақтастық Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның ішкі суларының экологиялық мәселелеріне ... жатады • Осы экологиялық мәселелердің туындау себебі… • Бұл мәселелерді шешу жолдары… |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс |
Геосаясат |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Құрлық суларының экологиялық мәселелері» және «Су апаттары» тақырыптары бойынша аған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Келесі нысандарға қандай ортақ қасиет тән: Іле, Сырдария, Ертіс, Каспий, Арал, Жайық? Физикалық картаны пайдаланып, оқушылар түрлі жауаптар береді: - Барлығы ішкі суларға жатады. -Қазақстанның ішкі сулары. - Бұл су нысандары бірнеше мемлекеттің аумағында орналасқан. Бұл тізімге қандай су нысандарын қосуға болады? Қазақстан су ресурстарын қандай мемлекеттермен бірлесіп пайдаланады? Осы мемлекеттердің дамуында су ресурстарының маңыздылығы қандай? Осы мемлекеттерде су ресурстарын пайдалану жолдарын айтыңдар: - оқушылар бір минут бойы жеке жұмыс істейді; - жұпқа бөлінеді; |
|
|
|
|
- топқа бөлінеді. Нәтижесінде әр топ су ресурстарын пайдалану жолдарын ұсынады, ортақ кластер жасалады, одан әрі оқушылар кластерді оқулық параграфындағы ақпараттармен толтырады. |
|
|
Сабақтың ортасы |
1- тапсырма. Қазақстанның су ресурстарының картасын зерделеңдер және төмендегідей су нысандарын анықтаңдар: - елді гидроэнергетикалық ресурстармен, шикізатпен, азық-түлікпен қамтамасыз ететін; - жағалауын бойлай елді мекендер шоғырланған; - ел қорғанысында табиғи тосқауыл рөлін ойнай алатын; - мемлекеттің дамуында стратегиялық желі рөлін орындайтын; - ол арқылы және оны бойлай маңызды көлік жолдары өтетін; - Дүниежүзілік мұхитқа және теңіз коммуникациясының дүниежүзілік жүйесіне шығуды қамтамасыз ете алатын. «Қазақстанның су ресурстарының жағдайы тек өзімізге, еліміздің тұрғындарына байланысты» деген тұжырыммен келісесің бе? Өз жауабыңды дәлелде. 2-тапсырма. Су бассейндерінің картасын пайдаланып, анықтаңдар: - Қазақстанның қандай су бассейндері суды трансшегаралық өзендерден алады? - Қандай су бассейнінің суы Қазақстан аумағында түзіліп, басқа мемлекеттің аумағында ағып өтеді? - Қазақстанның трансшегаралық өзендерінің тізімін жасаңдар. - Қазақстанның қай облыстарының әкімдері трансшегаралық суларды бірлесе пайдалану бойынша көршілес елдермен тығыз қатынаста жұмыс істеуі тиіс? - Трансшегаралық су ресурстарының үлесі бойынша диаграмма түрінде Қазақстанның өзен бассейндерінің рейтингісін жасаңдар. Ақпарат оқулық мәтінінде берілген. 3-тапсырма. 1992 жылы 17 наурызда Хельсинкиде (Финляндия) жасалған Трансшегаралық ағын сулар мен халықаралық көлдерді қорғау және пайдалану жөніндегі конвенцияны оқыңдар және осы конвенцияға қатысушы елдердің атқаруы тиіс іс-шараларын анықтаңдар. Бұл ісшараларды орындамаған жағдайда қандай мәселелер туындауы мүмкін?
4-тапсырма. Төмендегідей жағдайда трансшегаралық суларды бірлесіп пайдалану мәселелерін шешу тәсілдерін ұсыныңдар және ол ұсыныстарыңның артықшылығы неде: - ауылшаруашылығының қажеттіліктеріне суды көп мөлшерде жинақтау, өзеннің жоғарғы жағында орналасқан елдерде ГЭС бар суқоймаларында судың жинақталуы; |
Параграф мәтіні
https://tengr inews.kz/za kon/parlame nt_respublik i_kazahstan/ mejdunapod nyie_otnosh eniya_respu bliki_kazah stan/id- Z00000009 4_/
|
|
|
- суландырылатын жерлердің үлкен аумағы және шегаралас мемлекеттер мен Қазақстанның ауылшаруашылығы өндірісі тиімділігінің төмендігі; - жинақталатын су көлемі және көршілес елдердің аумағына ағын суды жіберу бойынша келісімнің болмауы; - шегаралас мемлекеттер мен Қазақстанның суландыру жүйелердің коллекторлық-кәріздік суларын, елді мекендердің және өнеркәсіптік кәсіпорындардың қашыртқы суларын өзендерге ағызу. |
|
|
Сабақтың соңы |
Оқулықтың мәтінінде берілген мақаланы оқыңдар және мәтінде айтылып отырған нысандарды анықтаңдар: - төмендегілерді есепке алып, параграфтағы 14-кестенің мәліметтері қалай өзгеретінін есептеңдер: а) қазіргі кездегі судың нақты кірісін; ә) болашақта судың пайдаланылуын. - саяси, экономикалық, әлеуметтік және технологиялық санаттар бойынша су алыну нәтижесінде туындауы мүмкін мәселелерді атаңдар. |
|
|
Рефлексия |
«Бір сөйлеммен жалпылау» тәсілі Оқушылардан өткен тақырыпты «Кім? Не? Қашан? Қайда? Неліктен? Қалай?» деген сұрақтарға жауап беретіндей етіп, бір сөйлемге біріктіруді ұсыныңдар. |
|
32-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.3 Гидросфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Класс: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.3.3 Қазақстанның су ресурстарына экономикалық баға береді 9.3.3.4 Жергілікті компонентті қосымша қамти отырып, оларға талдау жасау негізінде су ресурстарының экологиялық мәселелерін шешу жолдарын ұсынады 9.3.3.5 Қазақстанның су ресурстарының геосаяси мәселелерін жіктейді және шешу жолдарын ұсынады: трансшегаралық өзендер, Каспий теңізінің мәртебесі |
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Мүмкін болатын су тапшылығына орай су тұтыну және су пайдалану құрылымындағы өзгерістерді анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстандағы тұщы судың жетіспеушілігіне қатысты мәселелерді шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
|
|
Кейбір оқушылар: Қазақстанның су ресурстарының геосаяси мәселелерін анықтайды және шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: Қазақстандағы тұщы судың жетіспеушілігіне қатысты мәселелер салдарын анықтайды және шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Суды тұтыну, суды пайдалану, өзендерді бұру, арна |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Өмір бойы оқып-үйрену |
|
|
Тірек білімі |
|
8-9 сыныптардағы география курсының, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөлімі бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Дүниежүзіндегі ауызсудың жетіспеушілігі мәселелері» https://www.youtube.com/watch?v=e0E0KOSiUb4 Қазақстанда ауызсуға қатысты қиындықтар бар ма? «Қазақстандағы ауызсу қоры және оны тұтыну» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=9y_DU6oPNLU Бұл қиындықтарды қалай шешуге болады? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. География институтының директоры, география ғылымының докторы, профессор Медеу Ахметқалмен болған сұхбаттан үзіндіні оқып шығып, мәліметтер базасынан осы мақаланы тауып алуға болатындай тірек сөздердің тізімін әзірлеңдер. 2-тапсырма. §1 материалына сүйеніп, сұрақтарға дәлелді жауап беріңдер: 2.1 Бұл жарияланымның өзектілігі неде? Зерттеулер қандай сипатқа ие – іргелі немесе қолданбалы 2.2 Қазақстанның өзендерін басқа жаққа бұру жолымен мыңжылдықтың қандай жаһандық мақсаттарына қол жеткізіледі? 3-тапсырма. §28-30 материалдарына сүйеніп, болжам жасаңдар: 3.1 Су тапшылығына байланысты су тұтыну және су пайдалану құрылымында қандай өзгерістер орын алуы мүмкін? |
Параграф мәтіні |
|
|
|
3.2 Қандай жаһандық және аймақтық өзгерістер суы мол аймақтардан су тапшы аймақтарға өзендерді бұру жөніндегі жобаларды жасауға әсер етті? 3.3 Ертістің суын Қазақстанның орталық аудандарына бұруға қатысты қандай экологиялық және экономикалық мәселелер туындауы мүмкін? «Ертіс-Қарағанды» арнасын салу кезінде орын алған қателіктерді қайталамау үшін нені есепке алу қажет? 3.4 Арна жобасының картасызбасын жасаңдар 3.5 Әлемдік тәжірибеге жасалған талдауға негізделген ғалымдардың есептеулері бар. 1км3 тұщы су алуға жұмсалатын негізгі шығындар: - тұзды суларды тұщыландыру кезіндегі шығын 600- 1800 млн долларды құрайды; - ағын суды тазарту кезінде – 100-1500 млн доллар; - су жіберетін жүйелерді қайта жасау – 700-900 млн доллар; - өзен ағысын бұру – 100-800 млн доллар. Су дағдарысын еңсерудің қай нұсқасы тиімді екенін есептеңдер. |
|
|
|
Сабақ соңы |
§31 оқыған кезде алған білімдеріңді пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңдер: - Қай кезеңдерден бастап халықты сумен қамтамасыз ету ұлттық қауіпсіздік мәселесі болып табылды? - Қазақстанның көптеген өзендері трансшегаралық өзендер болып табылатындығы және еліміздегі судың жартысына дерлігі бізге көршілес елдердің аумағынан ағып келетіні белгілі. Яғни біздің су қауіпсіздігіміз бөгде елдің қолында деген сөз. Не істеуге болады? |
|
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
|
33-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі: 3-бөлім. Физикалық география 3.4 Биосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы табиғи зоналар және биіктік белдеулері |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына |
9.3.5.1 Жоспар бойынша Қазақстанның ірі табиғиаумақтық кешендеріне сипаттама береді |
|
|
сілтеме) |
9.3.5.2 Қазақтың табиғи хоронимдерінің жіктелімі негізінде олардың мағынасын түсіндіреді және үш тілде транслитерациясын береді |
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Картадан Қазақстанның табиғи зоналарын, сонымен қатар биіктік белдеулерінің таралу аймақтарын көрсетеді. Оқушылардың көпшілігі: - Әрбір табиғи зонаның өзгешелігін айқындайды және олардың айырмашылықтарының орын алу себебін атайды. Кейбір оқушылар: - Табиғи зоналарды шаруашылық іс-әрекеттерге пайдалану жолдарын ұсынады. |
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның табиғи зоналары мен биіктік белдеулерінің ерекшеліктеріне сипаттама береді. |
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Ендік зоналылық, биіктік белдеулігі, табиғи зоналар, табиғи кешен Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстанның табиғи зоналары... • Қазақстан аумағындағы табиғи зоналардың алуан түрлі болу себебі... • Орманды дала зонасының ерекшелігі… • Дала зонасының ерекшелігі… • Шөлейтті зонаның ерекшелігі… • Шөл дала зонасының ерекшелігі… Биіктік белдеулігі … таралған. |
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Табиғи зоналар мен |
|
|
|
биіктік белдеулері», «Материктердің табиғи зоналары» тақырыптары бойынша алған білімдері.
|
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы жұмыстар |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Сабақты оқушыларды топқа бөлуден бастаңдар. Оқушыларға Қазақстанның табиғи зоналары бейнеленген суреттердің бөліктері таратылып беріледі. Оқушылар пазл тәрізді осы суретті жинақтап, құрастырып шығуы керек. 1-топ. Орманды дала зонасының суреті 2-топ. Дала зонасының суреті 3-топ. Шөлейтті зонаның суреті 4-топ. Шөл дала зонасының суреті
Оқушылар пазлды құрастырып болғаннан кейін, сұрақтарға жауап берулері тиіс. Суретте бейнеленген табиғат несімен ерекшеленеді? Осы ерекшеліктердің, айырмашылықтардың туындау себебі неде? Суреттерге ортақ не бар? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Тұжырымдамалардың ішінен, топтың зерттеп отырған тақырыбына қатысты тұжырымдамаларды таңдап алу керек. Оқушылар төрт топпен жұмыс істейді. |
Параграф мәтіні |
|
|
|
1. Орманды дала зонасы 2. Дала зонасы 3. Шөлейтті зона 4. Шөл дала зонасы Тұжырымдамалар карточкаларға жазылып беріледі, оны оқушылар постерлерге жапсырады. - Солтүстік аудандарда орналасқан. - Өмір сүруге өте қолайлы жағдайлар бар. - Шоқ ормандар деп аталатын жас көшеттер отырғызылған шағын аралдар бар. - Еліміздегі ең құнарлы жерлер. - Жаз қоңыржай ыстық, орташа температура 20С, қысы қатаң, орташа температура 19С. - Жылына 370-430 мм жауын-шашын түседі. - Өсімдіктерден селеу, бетеге, атқонақ, кей жерлерде қайыңды-көктеректі шоқ орман кездеседі. - Тіршілік ететін жануарлар: сарышұнақ, ақкіс, ақ тышқан, түлкі, қасқыр. - Егістіктікке пайдаланылады. - Қазақстан аумағының орталық бөлігін алып жатыр. - Зонаның белгісі – бетеге. - Жануарлар әлемінен – ақбөкен, қосаяқ, дала тышқаны, қарсақ кездеседі. - Жазы ыстық әрі құрғақ, қысы суық әрі қар аз болады. - Жауын шашын мөлшері – жылына 200-400 мм. - Дала мен шөл дала арасындағы өтпелі зона. - Еліміздің барлық ауданының 14%-ын алып жатыр. - Жазы өте ыстық, орташа температура +22-24С, қысы құрғақ және суық, орташа температурасы – 15-17С. - Жылына 180-300 мм жауын-шашын түседі. - Топырағы ашық-қызғылт. - Шөптесін өсімдіктерден, негізінен, құрғақшылыққа төзімді өсімдіктер басым өседі. - Бұл зона аумағында бетеге, жусан, селеу, түймедағы, ебелек, теріскен, көкпек тәрізді өсімдік түрлері өседі. - Фаунасының өкілдері – күзен, түлкі, сарышұнақ, қосаяқ, ақбөкен және қарақұйрық мекендейді. - Негізінен қой мен жылқы жайылымы ретінде пайдаланылады. - Республикасы аумағының 44%-ын алып жатыр. - Жазы ыстық және құрғақ, орташа температурасы +24-30С, қысы суық, -40С-қа дейін аяз - Жылдық жауын-шашын мөлшері 200 мм. - Тақырлар мен сор жерлер тән. - Флорасында – жусан, сексеуіл, жантақ өседі. |
|
|
|
- Өзен аңғарларында құрақ пен қамыс өсетін шағын тоғай бар. - Фаунасы – түйе, сарышұнақ, қарсақ және қарақұйрық тіршілік етеді. - Солтүстік Қазақ жазығы мен Жалпы Сырт үстіртінің аздаған бөлігін алып жатыр. - Бұл зонаға Солтүстік Қазақ жазығының оңтүстік шеті, Торғай үстіртінің солтүстігі, Мұғалжар таулары, Жалпы Сырттың оңтүстік сілемдері, Каспий маңы ойпатының солтүстік шеті, Орал алды үстірті, Сарыарқаның солтүстік және орталық аудандары кіреді. - Бұл зонадағы басты жыртқыш аң - қасқыр - Бұл зонаға – Үстірті үстірті, Тұран ойпаты, Бетпақдала үстірті, Балқаш маңы жазығы, Мойынқұм мен Қызылқұм кіреді. 2-тапсырма. Топтық жұмыс. Енді табиғи зоналар алдыңғы тапсырмадағыдай берілмейді, яғни орманды дала зонасы бойынша жұмыс жасағандар енді шөл дала зонасымен және керісінше жұмыс істейтін болады. Топтар табиғи зоналарды «Кубик» тәсілі бойынша сипаттаулары қажет. Сипаттаңдар. Салыстырыңдар. Осы сөзді естігенде пайда болған ойларыңмен байланыстырыңдар. Қалай әзірленгеніне талдау жасаңдар. Одан не жасауға және оны қалай пайдалануға болатындығы туралы ұсыныс айтыңдар. Оның жақсы немесе жаман екендігін растайтын және оған қарсы дәлелдеулер келтіріңдер. 3-тапсырма. «Атаулы сұрақ» тәсілі. Сол топтардағы оқушылар оқулық мәтіні бойынша «Биіктік белдеулігін» зерттейді және оның мазмұнына қатысты бірнеше сұрақ әзірлейді. Сұрақтарды бір параққа жазып, сосын топтар бір-бірімен сұрақтарын алмастырады және сыныптастарының сұрақтарына жауап береді. |
|
|
Сабақ соңы |
Табиғи зоналарды сипаттамасы бойынша анықтаңдар: А. «Айналаны құм төбелер мен шағылдар көмкеріп жатқан өңірде күн сәулесі жарқыраған ыстық күнге ұзаққа созылған әрі күрделі ауысудан кейін орман |
|
|
|
жиегіне келіп, демалғың келеді, бірақ ... ашық жерге қарағанда орманда әлдеқайда ыстығырақ екен.» (Шөлейт) Ә. «Қалың өскен бетегенің арасына кіріп, оның сабақтарының арасын қолыңмен ашып көрші, көз алдыңда қаптаған ірі қызыл жидекті көресің. Табиғаттың мұндай тартуынан бас тарту мүмкін емес. Жаңбырлы жылы қаптап өсетін бүлдіргенді айтсаңшы, қандай тамаша.» (Дала) Б. «Жауынсыз дауыл, жердің бетін дымқылдандырмайтын жаңбыр жауғызатын бұлттар; жылғаларға бастау бола алмайтын бұлақтар; сағасы жоқ өзендер; жапырақсыз өсімдіктер.» (Дала) В. «Бұл жерде таулар да, үлкен өзендер де жоқ. Тек қылқанжапырақты және қайыңды орман мен үлкен көлдер бірнеше жүздеген километрге созылған біркелкі жазыққа сән беріп, түрлендіріп тұрады.» (Орманды дала) |
|
|
Рефлексия |
Қазақстанның табиғи зоналары туралы өздеріңнің білімдеріңді 1-ден 10-ға дейінгі шәкілі бойынша бағалаңдар. Өз білімдеріңмен бөлісіңдер.
|
|
34-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.4 Биосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанда табиғаттың қорғалуы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.5.2 Қазақтың табиғи хоронимдерінің жіктелімі негізінде олардың мағынасын түсіндіреді және үш тілде транслитерациясын ұсынады
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: Қазақстандағы айрықша қорғауға алынған |
|
|
|
|
аумақтардың түрлері мен бағытталуын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның әрбір айрықша қорғауға алынған аумағының ерекшеліктерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның өсімдік және жануарлар әлемін қорғауға арналған іс-шараларды ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: Қазақстан аумағында айрықша қорғалатын табиғи аумақтар құрудың мақсатын айқындау. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Қызыл кітап, қорықтар, қорықшалар, ұлттық саябақтар, айрықша қорғалатын табиғи аумақтар Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның «Қызыл кітабы» ... әзірленген. • Айрықша қорғалатын аумақтарға ... жатады. • Қазақстанда ... қорық бар. • Қазақстандағы ең алғашқы қорық ... . • Ұлттық саябақтарды құрудағы негізгі идея ... . • Қазақстанда ... ұлттық саябақ бар. • Қазақстандағы ең алғаш құрылған ұлттық саябақ ... . |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Өсімдіктер мен жануарлар әлемін қорғау» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы жұмыстар |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
https://www.youtube.com/watch?v=Hb8F9hzomrc Оқушылар Қазақстанның флорасы мен фаунасының азаюы туралы бейнеролик көреді, көрсетілім |
|
|
|
|
аяқталғаннан кейін оқушылар өсімдіктер мен жануарлар әлемін қорғауға қатысты іс-шаралар ұсынулары тиіс: - мемлекет қабылдауы тиіс іс-шаралар; - еліміздің әрбір азаматы қабылдауы тиіс іс-шаралар. Оқушылар 8-сыныптың география курсында өткен «Қызыл кітап» және «айрықша қорғалатын аумақтар» ұғымдарын естеріне түсірулері қажет. |
|
||||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма Оқулықтың мәтінін пайдаланып және төмендегі кестедегі сұрақтарға жауап бере отырып, «Қызыл кітап» ұғымын зерттеңдер
Орындалған тапсырманы талқылағаннан кейін «Қызыл кітап» бейнетүсірілімін көрсету керек https://bilimland.kz/ru/courses/education-movies/uchebnyefilmy/geografiya/lesson/zachem-nuzhna-krasnaya-kniga 2-тапсырма. «Айрықша қорғалатын аумақтар» ұғымына анықтама беріңдер
1-ұяшық. Оқушылар өздігінен анықтама береді 2-ұяшық. Жұпқа бірігіп анықтама береді 3-ұяшық. Топқа бірігіп анықтама береді 4-ұяшық. Сыныптағы барлық оқушы бірігіп анықтама береді Одан кейін оқулық мәтінінде берілген анықтамамен салыстырылады. 3-тапсырма. Айрықша қорғалатын табиғи аумақтардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтаңдар |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
Қорық |
Ұлттық табиғи саябақтар |
Табиғат ескерткіштері |
Табиғи қорықшалар |
|
|||||
|
|
|
|
|
||||||||
|
Ұқсастықтары:
|
|||||||||||
|
4-тапсырма. толтырыңдар
Қорық тың аты |
Құрыл- ған жылы |
Кестенің толт
ГП |
Өсімдіктері |
ырылмаған бөліктерін
Жа- нуарлары |
Ерекшелігі |
||||||
|
|
|
ШҚО, Батыс Алтай таулары |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
Үстірт арқары , ақбөкен, қарақұйры қ, шиебөрі, түлкі, қара кірпі, шұбар күзен |
|
||||||
|
АқсуЖабағылы қорығы |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
Түркістан облысы, Қаратау |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
жотасын ың орталық бөлігі |
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
Тянь- Шань шыр- шасы, Шренк шыршасы |
|
|
|||||||
|
|
1939 жыл |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
Қостанай облысы |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
Марал тамыр, қызғылт семізот, алтай рауғашы |
|
|
|||||||
|
|
|
Ақмола облысы |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
Қорық тың мақтан ышы– реликт шағала |
|
|||||||
|
Оқушылар толтырған кестенің талқылануына қарай, өткен материалды түсінгенін толықтай нығайту үшін Bilimland.kz платформасында айрықша қорғалатын аумақтар бөлімінде берілген материалдарды оқуды ұсыну. Бейнетүсірілімге айрықша назар аудару керек. https://bilimland.kz/ru/courses/geografiya-ru/osobo- |
||||||||||||
|
|
oxranyaemye-territorii 4-тапсырма. Қосымша дереккөздерін пайдаланып, ұлттық саябақтардың сипаттамасымен танысыңдар. Қолда бар ақпаратты есепке алып, оқулықтағы параграфта берілген кестені тағы да қандай бағандармен толықтырар едің. Кестенің нұсқасын жасап көріңдер. Қосымша ақпаратты мұғалім өзі әзірлеп әкелуіне болады не болмаса оқушыларға интернетпен жұмыс істеуге мүмкіндік беру қажет, әрбір ұлттық саябақтың өз сайты бар, оқушылар сол сайттардың мәліметтерін пайдалануына болады.
№ Ұлттық саябақ Құрылған жылы |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
||||||||||
|
Сабақ соңы |
Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, Қазақстандағы айрықша қорғалатын аумақтардың біріне жарнама жасап көріңдер. Жарнаманың форматын оқушылар өздері таңдайды. |
|
||||||||||
|
Рефлексия |
Қазақстанның табиғи зоналары туралы білімдеріңді 1ден 10-ға дейінгі шәкілі бойынша бағалаңдар. Өз білімдеріңмен бөлісіңдер.
|
|
||||||||||
35-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.4 Биосфера |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақтың тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу |
9.3.5.4 Анторопогендік ландшафттарды жақсарту жолдарын ұсынады: топырақ құнарлылығын қалпына келтіру, мелиорация, ландшафттық дизайн |
|
|
бағдарламасына сүйеніп) |
|
||
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстан аумағындағы табиғи және мәдени мұра нысандарын атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның табиғи және мәдени мұраларының өлшемдерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - ЮНЕСКО тізіміне енгізуге жаңа мәдени және табиғи мұра нысандарын ұсынады. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Қазақстанның табиғи мұрасына баға береді. - Дүниежүзілік мәдени және табиғи мұралардың жаңа нысандарын ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Дүниежүзілік мұра нысандары, ЮНЕСКО |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену. |
||
|
Тірек білімі |
8-9 сыныптың география курсының «Физикалық география. Биосфера» бөлімінен алған білімдері |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурста р |
|
|
Сабақтың басы
|
«Ерекше әсерге бөлейтін және тәнті ететін ЮНЕСКО-ның 14 нысаны» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=xD2WTEwF0xI Қазақстан аумағында ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұралар тізіміне енгізілген және енгізуге болатын нысандар бар ма? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Мақаланы оқыңдар және ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұралар тізіміне енген Қазақстандық нысандардың артықшылықтарын анықтаңдар. 2-тапсырма. Топтық жұмыс. Дүниежүзілік мұралар тізіміне енгізу үшін біздің елімізде орналасқан жаңа нысандарды ұсыныңдар, ЮНЕСКО-ға, Дүниежүзілік мұралар орталығына НОМИНАЦИЯ ҚҰЖАТТАМАСЫН әзірлеңдер (кез келген формада). Номинациялық құжаттама сіз таңдап алған нысанның төмендегідей артықшылықтарын дәлелдеуі тиіс: (мәдени мұра объектілері үшін): • адамның шығармашылық кемеңгерлігінің үздік туындысы екендігін; немесе • мәдениет, сәулет, монументалды өнер, қала құрылысы немесе ландшафттық дизайн саласында жалпыадамзаттық құндылық болып табылатынын; немесе |
Параграф мәтіні |
|
|
|
• қандай да бір өркениеттің немесе мәдени дәстүрдің бар екендігінің немесе жойылып бара жатқандығының бірегей немесе айрықша маңызды куәсі болып табылатынын; немесе • адамзат дамуының тарихы кезеңдерінің бірін көрсететін сәулет немесе ландшафттық ансамбльдің көрнекті үлгісі болып табылатынын; немесе • қайтымсыз тарихи өзгерістердің әсерінен қорғаусыз болып табылған мәдениетке тән болатындай түрде адамдардың ландшафтты немесе елді мекенді қалыптастыруының көрнекті үлгісі болып табылатынын; немесе • көрнекті дүниежүзілік маңызы бар оқиғалармен, дәстүрлермен, идеялармен, наным-сенімдермен немесе шығармашылық актілермен тікелей немесе жанама түрде байланысы бар екендігін.
(Номинациялық құжаттама иллюстрациялық материалдардан, карталардан тұруы тиіс) (табиғи мұра нысандары үшін): • тіршіліктің пайда болу кезеңі мен ландшафттың қалыптасуының негізгі геологиялық процестерін қоса алғанда, Жердің даму кезеңдерінің біріне көрнекті мысал бола алатынын немесе маңызды геоморфологиялық немесе физиографиялық белгілерін білдіретінін; немесе • материктік, тұщы сулы, жаңалаулық және теңіздік экожүйені қоса алғанда, қазіргі қандай да бір экологиялық немесе биологиялық процестің дамуының көрнекті үлгісі бола алатынын; немесе • эстетикалық маңызы бар қызықты табиғи құбылыс немесе ерекше табиғат сұлулығын тамашалауға болатын орын екендігін; немесе • дүниежүзілік маңызы бар және жойылып кету қаупі бар таралу аймақтарын қоса алғанда, құнарлы биологиялық алмасуға бейімделген айрықша маңызды және елеулі (ғылым мен биологиялық ұдайы өндіріс тұрғысынан алғанда) табиғи таралу аймақтары бар екендігін дәлелдеуі тиіс. (Номинациялық құжаттама иллюстрациялық материалдардан, карталардан тұруы тиіс) |
|
|
|
Сабақтың соңы |
Жұмыстарын сыныпқа таныстырады, идеяларды талқылайды, келісілген өлшем бойынша өзін-өзі бағалау жүргізеді. |
|
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиын болды. - ... жеңіл болды. - ... жасай алдым. - ... екенін түсіндім. |
|
|
36-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география |
|
|
3.5 Аумақтық табиғат кешендері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның ірі физикалық-географиялық аудандары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.5.1 Жоспар бойынша Қазақстанның ірі табиғиаумақтық кешендеріне сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның физикалық-географиялық аумақтарын атайды және картадан көрсетеді. Оқушылардың көпшілігі: - Физикалық-географиялық аймақтардың бөліну белгілерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Берілген сипаттама мен Қазақстанның физикалық картасы бойынша физикалық-географиялық аумақты айқындайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Қазақстанның ірі табиғи-аумақтық кешендеріне сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: физикалық-географиялық аудандау, физикалықгеографиялық аймақ, антропогендік ландшафттар, хоронимдер Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстан аумағында ... кездеседі. Физикалық-географиялық аумақтарға бөліну ... белгілері бойынша жүргізіледі.
|
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Өсімдіктер мен жануарлар әлемін қорғау» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы жұмыстар |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Тірек сөздер. Тақтаға Қазақстанның физикалықгеографиялық аумақтарының атауы жазылған. Сұрақтармен жұмыс істеу Осы географиялық нысандардың арасында қандай ұқсастық бар және олар бір-бірінен қалай ерекшеленеді? Қандай белгілері бойынша физикалық-географиялық ауданды немесе елді ажыратады? Физикалық-географиялық аудандардың бөлінуі қалай жүзеге асырылады? Физикалық-географиялық аудандау дегеніміз не? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Физикалық-географиялық елдің сұлбасы мен оның сипаттамасын салыстырыңдар, әр нысанның атауының мағынасын ашыңдар. Нәтижесінде сұлбалардан Қазақстанның картасы құрастырылады. Барлық нысандардың сұлбасын барлығын бірден беруге немесе бір-бірден беруге болады. Еліміздің аумағына өзінің оңтүстік-шығыс бөлігі кіреді. Өзінің тектоникалық құрылымы бойынша ежелгі палеозойға дейінгі құрылымға жатады. Осы физикалықгеографиялық аймақтың аумағында Жалпы Сырт үстірті, Орал алды үстірті, Каспий маңы ойпаты тәрізді нысандар бар. Бұл аймақтың жер қойнауы мұнай мен газға бай. Климаты құрғақ, континенттік. Қаңтардағы орташа ауа температурасы солтүстігінде -150С, оңтүстігінде -80С. Шілдедегі орташа температура - 22240С. Орташа жауын-шашын мөлшері солтүстікте 350 мм, оңтүстігінде 140 мм. Ірі өзендері – Жайық, Жем, Ойыл. Ең ірі көл – Каспий. Дала, шөлейтті және шөл дала зоналары алып жатыр. 1. Бұл – Оңтүстік Қазақстандағы батыстан шығысқа қарай созылып жатқан ауқымды жазық. Оның аумағында Маңғыстау таулары, Үстірті үстірті, Торғай үстірті, Бетпақдала, Қызылқұм, Мойынқұм орналасқан. |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
Жазық палеозой эрасында қалыптасқан өзімен аттас тақтада орналасқан. Осы физикалық-географиялық аймақтың аумағында теңіз деңгейінен ең төмен нүкте – Қарақия ойысы орналасқан. Аумақта үлкен көлемде мұнай мен газ, құрылыс материалдары, ас тұзы мен темір кені өндіріледі. Климаты құрғақ, континенттік. Қаңтардағы орташа температура солтүстігінде -180С, оңтүстігінде -50С. Шілдедегі орташа температура солтүстігінде -220С, оңтүстігінде-29 0С. Жауыншашынның орташа мөлшері 80-100 мм. Ірі өзендері - Сырдария, Шу, Талас, Торғай, Ырғыз, Іле. Көлдері – Арал, Балқаш, Алакөл, Обаған, Шалқар, Шалқартеңіз, Ақкөл, Қопа, т.б. Аздаған бөлігін дала және шөлейтті жерлер, ал қалған бөлігін шөл дала зонасы алып жатыр. 2. Алтай тауларынан Орал тауларына дейін жіңішке жолақ түрінде созылып жатыр. Қазақстан аумағына оңтүстік сілемдері кіреді. Оңтүстіктен солтүстікке қарай жалпы көлбеулігі бар. Геологиялық құрылымы бойынша төрт табиғи-аумақтық ауданға бөлінеді: Есіл жазығының орманды даласы, Тобыл-Обаған жазық даласы, Есіл-Ертіс даласы және Ертіс-Құланды жазығы. Темір, боксит, кобальт және көмір кен орындары кездеседі. Аумақ климаты континенттік. Жауыншашынның 60%-ы жазда түседі, орташа мөлшері – 350 мм. Қаңтардағы орташа температура -170С, -190С. Шілдедегі орташа температура 18 - 200С. Ертіс, Есіл және Тобыл тәрізді өзендер ағып өтеді. Ірі көлдері – Құсмұрын, Шағалалытеңіз, Сілетітеңіз және басқалары. Орманды дала және дала табиғи зоналары кесіп өтеді. 3. Бұл физикалық-географиялық аймақ Орталық Қазақстанның көпшілік бөлігін алып жатыр. Солтүстігінде Солтүстік Қазақ жазығымен, оңтүстігі мен батысында Тұран жазығымен, шығысында СауырТарбағатай және Алтай тауларымен шектеседі. Палеозой эрасында пайда болған аласа таулы аймақ. Ең биік нүктесі – Ақсораң тауы, биіктігі 1565 м. Шығыс бөлігі батыс жағымен салыстырғанда көтеріңкі. Аймақтың жер қойнауы пайдалы қазбаларға бай. Қарағанды және Екібастұз көмір бассейндері – еліміздің ірі отын базасы. Пайдалы кен қазбаларына – мыс, марганец және сирек металдар кен орындарына бай. Климаты құрғақ, континенттік. Қаңтардағы орташа температура -140, -180С. Шілдедегі орташа температура 200С, 240С. Орташа жауын-шашын мөлшері 200-300 мм. Ең ірі өзендері – Есіл, Нұра, Сарысу, Сілеті, Шідерті, Тоқырау. Ірі көлдері – Бурабай, Щучье, Қорғалжың және Теңіз. Дала, шөлейтті және шөл дала зоналарының ландшафтысы тән. 4. Бұл аласа таулы аймақтың Қазақстан аумағына тек оңтүстік бөлігі кіреді. Ең биік нүктесі – Үлкен Боқтыбай тауы, биіктігі 657 м. Физикалықгеографиялық аймақ герцин қатпарлығы кезінде |
|
|
|
түзілген. Жер қойнауы никель, хром және фосфориттерге бай. Климаты құрғақ, континенттік. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 мм. Қысы суық және қарлы, жазы ыстық. Ірі өзендері – Жем, Ырғыз, Ор, Тобыл, Талды. Дала зонасының ландшафтысы тән. 5. Қазақстан аумағына бұл физикалық- географиялық аймақтың тек оңтүстік-батыс шеті кіреді. Жер бедерінің ерекшелігі бойынша үш бөлікке бөлінеді: Оңтүстік, Рудный және Қалба жотасы. Ертіс өзені мен оның салалары үш бөлікке бөледі. Ең биік шың – Мұзтау, биіктігі – 4506 м. Ертеде Мұзтау шыңын «Ақсүмбі», «Ақтайқы» деп атаған. Герцин қатпарлығының түзілуі нәтижесінде пайда болған. Мезозой эрасының соңында аймақ жазыққа айналған, ал неоген мен антропоген кезеңінде екінші рет көтерілген, нәтижесінде замануи таулы бедері түзілген. Бұл өлке пайдалы қазбаларға бай. Полиметалл, алтын, сынап, қалайы, күміс, вольфрам және алуан түрлі сирек металдар қоры кездеседі. Климаты қоңыржай континенттік. Температура құбылмалылығы байқалады. Өзендері көп, ең ірі өзені – Ертіс. Бұл өлкеде көлдер де көп кездеседі, ең ірі көлдері – Зайсан мен Марқакөл. Мұнда 328-ден астам мұздық бар, олардың көбісі негізінен 2600 м биіктікте орналасқан. Шөлейтті зонадан бастап биіктік белдеулігі байқалады. 6. Аймақ солтүстігінде Алакөл ойпаты мен оңтүстігіндегі өзен аңғары аралығында ендік бағытта орналасқан. Көксу және Боротала өзендері параллель жатқан екі тау жотасына – Оңтүстік және Солтүстік жоталарына бөледі. Ең биік нүктесі – Бесбақан тауы, биіктігі – 4622 м. Каледон және герцин тау түзілуі кезінде қатпарлы тауға айналды, ал мезозой мен төменгі кайнозойда біртіндеп бұзылып, тегістеліп кеткен, ал альпі қатпарлығы кезінде биік тауға айналған. Тау етегінде климаты қуаң, температура биіктеген сайын төмендейді. Қысы суық, жазы салқын. Ебі және Сайқан желдері соғады. Су ресурстарына бай. Осы тау жүйесінің мұздықтарынан бастау алатын өзендер. Тентек, Қаратал, Лепсі, Сарқан, Биен, Ақсу, т.б. 700-ге тарта мұздық орналасқан. 7. Бұл физикалық-географиялық аймақтан солтүстікке қарай Зайсан қазаншұңқыры, ал оңтүстігіне қарай Алакөл қазаншұңқыры жатыр. Бұл қатпарлы таулы ел екі тау жотасынан тұрады. Олардың бірі биіктеу, онда биіктігі 3812 м болатын ең биік нүкте - Мұзтау жотасы орналасқан. Кейінгі полеозойда түзілген, Альпі тау түзілуі кезінде қазіргі жер бедері қалыптасқан. Көмір кен орындары кездеседі. Климаты Оңтүстік Алтайдың климатына ұқсайды, бірақ жауыншашынның аз түсуімен ерекшеленеді. Кішігірім өзендері – Жарма, Қайыңдысу, Үржар, Аягөз, т.б. Тау |
|
|
|
етегі шөлейтті зонаға жатады. 8. Азияның ірі тау жүйелерінің бірі, Қазақстан аумағына Солтүстік, Орталық және Батыс бөлігі кіреді. Еліміздің ең биік нүктесі осы жерде орналасқан. Жер бедері Альпі қатпарлығында түзілген. Тау жүйесінің сілемдерінен көптеген өзендер – Үлкен және Кіші Алматы, Талғар, Есік, Шелек, Қаскелең, Шарын, Шу және басқалары ағып өтеді. Мұнда Қазақстандағы ең үлкен мұздық орналасқан. Жалпы алғанда 1009-дай мұздық бар. Табиғи зоналары биіктеген сайын ауысып отырады. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақ соңы |
Көршілес екі физикалық-географиялық елді салыстырыңдар және олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды түсіндіріңдер. Нәтижесін кесте түрінде көрсетіңдер
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
Қазақстанның табиғи зоналары туралы білімдеріңді 1ден 10-ға дейінгі шәкілі бойынша бағалаңдар. Өз білімдеріңмен бөлісіңдер. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
37-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.5 Аумақтық табиғат кешендері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Антропогендік түрткіжайттардың табиғи кешендерге ықпалы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаты (оқу бағдарламасына сілтеме) |
9.3.5.3 Жергілікті компоненттің негізінде антропогендік түрткіжайттың табиғи кешенге әсерін зерттейді
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстандағы табиғи кешендердің антропогендік өзгерісін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстан аумағында антропогендік нысандардың туындау және таралу себептерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Бүлінген аумақты қайта қалпына келтіру шараларын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: – Қазақстанның ірі табиғи-аумақтық кешендеріне сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге тән лексика мен терминология: Антропогендік ландшафт, топырақ құнарлылығын қалпына |
|
|
|
|
келтіру, мелиорация, ландшафттық дизайн Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Табиғи кешендердің антропогендік өзгеруіне ... сеебепші болады. • Топырақ құнарлылығын қалпына келтіру дегеніміз … • Мелиорация дегеніміз…. • Ландшафттық дизайн дегеніміз… |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Пәнаралық байланысы
|
|
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Физикалық география. Гидросфера» бөліміндегі «Өсімдіктер және жануарлар әлемін қорғау» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы жұмыстар |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Сабақты оқушыларды топқа бөлуден бастаңдар. Оқушыларға антропогендік нысандардың бөліктері таратылып беріледі. Оқушылардың міндеті – пазл тәрізді суретті құрастырулары тиіс. Содан кейін осы суреттегі нысандардың арасында ортақ қандай ұқсастық бар екендігін және бүгінгі сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтаулары қажет.
|
Антропоге ндік нысандар бейнеленге н суреттер
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Сурет бойынша сабақтың басында сабақ тақырыбын анықтау үшін пайдаланылған антропогендік нысанның атын және оның түзілу себебін анықтаңдар. Антропогендік нысанның атауын анықтау үшін оқулық мәтінін оқу қажет.
|
Параграф мәтіні
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
||||
|
2-тапсырма. Топтық жұмыс Антропогендік жүктеме табиғи кешендерге қалай әсер етеді? Әрбір топ сабақ басында өздері пазлдан құрастырған жекелеген антропогендік нысанмен жұмы |
|||||||
|
|
істейді, оның табиғи кешенге әсерін анықтайды. 3-тапсырма. Топтарда оқушылар оқулық мәтінін және «Қазақстанда жерді мелиорациялау» картасын пайдаланып, бүлінген аумақтарды қалпына келтіру бойынша атқарылатын кешенді жұмыстарды ұсынады. Осы тапсырманы орындаған кезде топтар өзара антропогендік өзгерістерді ауыстырады, яғни 2тапсырмада карьермен жұмыс істеген топ 3-тапсырмад жер ресурстарын қалпына келтіру шараларын және т.б. ұсынады. Бұл топтардың жаңа тақырыппен толығырақ танысуы үшін жасалады. «Жерді қайта қалпына келтіру» бейнетүсірілімін көру.
|
а |
Бейнетүсірі лімhttps://w ww.youtube .com/watch ?v=QqKPlZ hMMes |
||||
|
Сабақ соңы |
Оқулық мәтініне және бүгінгі алған білімдері сүйеніп: • Өзің тұратын елді мекен құрамына кірет физикалық-географиялық елдің аумағында ор алған басты экологиялық мәселені, себебі салдары мен оны шешу тәсілдерін анықтаңдар. • Тау-кен өнеркәсібіндегі, гидротехникал құрылыстағы, ауылшаруашылығындағ өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағ шаруашылық жүктеме аймақтағы жер бетін бейнесін қалай өзгертті? Жауаптарыңды қысқаша түсіндірме жазба бе отырып сызба түрінде көрсетіңдер немесе ауыз айтыңдар. |
ңе ін ын н, ық ы, ы ің ре ша |
|
||||
|
Рефлексия |
Қазақстанның табиғи зоналары туралы білімдеріңді 1ден 10-ға дейінгі шәкілі бойынша бағалаңдар. Өз |
|
|
||||
|
|
білімдеріңмен бөлісіңдер.
|
|
|||||
38-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 3-бөлім. Физикалық география 3.5 Аумақтық табиғат кешендері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Класс: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.3.5.3 Жергілікті компонент негізінде антропогендік түрткіжайттардың табиғи кешендерге әсерін зерттейді |
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Табиғаттың бұзылуына қатысты негізгі мәселелерді анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Физикалық-географиялық ауданды қайта қалпына келтіру бойынша мүмкін болатын іс-шараларды ұсынады. Кейбір оқушылар: - Табиғаттың бұзылуына қатысты мәселелерді шешу бойынша іс-әрекеттердің атқарылатын кезеңдерін және нақты жоспарын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Антропогендік түрткіжайттардың ірі табиғи кешендерге әсерін зерттейді. - Табиғи кешендерді қайта қалпына келтіру бойынша идеялар ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Физикалық-географиялық аудан, топырақ құнарлылығын |
|
|
|
|
қалпына келтіру, суландыру |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Тірек білімі |
|
8-9 сыныптардағы география курсының, сәйкесінше, «Физикалық география. Биосфера» бөлімі бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Қазақстанның ірі физикалық-географиялық аудандары бойынша 9 топқа бөлу. Оқушылар физикалықгеографиялық аудандарды сипаттамасы бойынша анықтап, топтарға бөлініп отырады. Шығыс-Еуропа жазығы: - Қазақстан аумағына оңтүстік-шығыс жағы кіреді. - Физикалық-географиялық ауданның құрамына – Жалпы Сырт, Орал алды үстірті және Каспий маңы ойпаты кіреді. - Мұнай мен газ кен орындарына бай. Тұран жазығы: - Оңтүстік Қазақстанда батыстан шығысқа қарай созылып жатыр. - Оның аумағында: Үстірт үстірті, Маңғыстау таулары, Бетпақдала, Торғай үстірті орналасқан. - Қазақстандағы ең терең ойыс – Қарақия осында орналасқан. Солтүстік қазақ жазығы - Солтүстік Қазақстан аумағының аздаған бөлігін алып жатыр. - Есіл, Тобыл, Ертіс өзендері ағып өтеді. - Орал тауларынан Алтай тауларына дейін созылып жатыр. Сарыарқа - Орталық Қазақстан аумағының көпшілік бөлігін алып жатыр. - Ең биік нүктесі – Ақсораң тауы. - Шығыс бөлігі батысымен салыстырғанда көтеріңкі. Мұғалжар - Орал тауларының Қазақстан аумағындағы жалғасы. - Ең биік нүктесі – Үлкен Боқтыбай тауы. - Аумақ никель мен хромға бай. Алтай - Қазақстанға оңтүстік-батыс шеті кіреді. - Жер бедерінің ерекшеліктері бойынша үш бөлікке бөлінеді. - Ең биік нүктесі – Мұзтау тауы. Жетісу Алатауы - Ең биік нүктесі – Бесбақан тауы. - Алакөл қазаншұңқыры мен Іле өзенінің аңғары аралығында жатыр. - Ебі және Сайқан желдері соғады. |
|
|
|
|
Сауыр-Тарбағатай - Зайсан және Алакөл қазаншұңқырларының арасында жатыр. - Ең биік нүктесі – Мұзтау тауы. - Аягөз, Еміл, Үржар, Тянь-Шань өзендері бастау алады. - Қазақстанның ең биік нүктесі орналасқан. - Қазақстандағы ең үлкен мұздық орналасқан. - Қазақстан, Қытай және Қырғызстан шегараларының түйіскен жерінде орналасқан. Топқа бөлудің бұл тәсілі Қазақстанның ірі физикалықгеографиялық аудандары мен олардың ерекшеліктерін еске түсіруге мүмкіндік береді. |
|
|
Сабақтың ортасы |
Топтық жұмыс. Аумақтың топырағын қайта қалпына келтіру, мелиорация және ландшафттық дизайн бойынша жобалау мекемесінің өкілі ретінде жерді қалпына келтіруге қатысты мәселелерді шешу жолдарын анықтаңдар. §37 материалдарының, атлас карталарының және қосымша дерек көздерінің көмегімен оның шаруашылық мақсатта игерілуінің артықшылықтарын зерттеңдер, табиғаттың бұзылуына қатысты негізгі мәселелерді анықтаңдар және көзбен көру шығармашылық жоба (сыныптың келісімі бойынша) түрінде оларды қалпына келтіру бойынша басты идеяларды ұсыныңдар. Ой қорытындысын тұжырымдау үшін төменде берілген пирамида түріндегі тірек сызбаны пайдаланыңдар.
3-5-деңгейлер үшін сендердің шешімдерің топырақты қалпына клетіру, мелиорация және ландшафттық дизайн бойынша атқарылатын ісшараларды қамтуы тиіс. 3-деңгейдің сұрағының шешімі бойынша сендер физикалық-географиялық ауданды қалпына келтіру бойынша мүмкін болатын іс-шаралардың тізімін (3-тен көп емес) жасауларың қажет. 4-деңгей бойынша 3-деңгейде аталған ісшаралардың атқарылатын кезеңдерінің сипаттамасын ұсынасыңдар. 5-деңгей бойынша өткізілетін орнын, мерзімі мен соңғы нәтижесінің сипаттамасын көрсете отырып, нақты іс-әрекет жоспарын ұсынасыңдар. |
Параграф мәтіні |
|
Сабақ соңы |
Өз жұмыстарын сыныпқа таныстырады, идеяларға талқылау, келісілген өлшем бойынша өзін-өзі бағалау жүргізіледі. |
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
39-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халықтар географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақтың тақырыбы |
Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамы |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.1 Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамын анықтайды
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстан халқының жалпы құрылымындағы этностар мен діндердің үлесін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - 2009 жылғы халық санағының мәліметтеріне талдау жасай отырып, Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамындағы өзгерістер серпінін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қазақстан халқының жалпы құрылымындағы жекелеген этностар мен діндер үлесінің өзгеру себебін анықтайды және атайды. |
|
|
Бағалауөлшемі |
Оқушылар: Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамын анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсат |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында |
|
|
|
географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Этникалық және діни құрамы, этникалық процестер, диаспора, ұлттық және діни саясат, ұлтаралық келісім, зайырлы мемлекет Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанда ... этнос өкілдері тұрады. • Қазақстан аумағында ... діндері таралған. |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс
|
Қазақстан тарихы |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Халық санағы» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақта жоспарланған іс-әрекеттер |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Қазақстандағы халық санағы нәтижесі бойынша алынған мәліметтерді зерделеп, біздің еліміздің халқы туралы әлдеқайда толығырақ көрініс беру үшін тағы қандай деректермен толықтыру қажет екенін анықтаңдар. «2009 жылы 25 ақпанда жүргізілген Ұлттық халық санағының нәтижесі бойынша, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын халық саны 16 009 597 адамды құрады. Санақ аралық кезең ішінде республика халқының саны 1 028 316 адамға артқан. Алдыңғы (1999 ж.) халық санағымен салыстырғанда халық санының өсімі 6,9%-ды құраған» (жас-жыныстық құрамы, ұлттық, діни құрамы, еңбек ресурстары және т.б. туралы деректер) |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. «Халықтың жалпы құрылымындағы жекелеген этностардың үлесі» кестесін зерделеп, әрбір этностың меншікті салмағын пайызбен есептеңдер. Кестеде көрсетілмеген басқа халықтардың пайызбен өрнектелген жиынтық саны мен үлесі қандай? Дөңгелек диаграмма түрінде көрсетіңдер. 2-тапсырма. Түрлі уақыт аралықтарындағы Қазақстанның ұлттық құрамын салыстырыңдар және Қазақстан халқының жалпы құрылымындағы этностардың үлесіндегі өзгерістің орын алу себебін анықтаңдар. Салыстыру үшін статистикалық деректерді, «Халық санағына сәйкес этникалық құрамының тарихы» |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
кестесін https://ru.wikipedia.org/wiki/Қазақстан_халқы сайтынан алуға болады. 1897 жылғы, 1970 жылғы, 1999 жылғы халық санағының мәліметтеріне айрықша назар аудару керек. - Халық санағының мәліметтері бойынша тұрғылықты халықтың үлесі қандай? Өзгеру себебі. - Халық санағының мәліметтері бойынша орыстардың үлесі қандай? - Қазақстан қалай көпэтносты мемлекетке айналды? - Біздің еліміздің аумағына қандай ұлттар қоныс аударды? «Жерұйық» фильмінің бейнетүсірілімінен үзінді көру https://www.youtube.com/watch?v=DrWPNSzzQgM Н. Назарбаевтың сөздерімен қорытынды жасау керек. «Біздің қоғамда ешкімде ешқандай этникалық артықшылық жоқ және Заң алдында барлығы тең. Барша қазақстандықтар – жалғыз туған жеріміздің балалары. Біздің барлығымыз – Қазақстан халқының әр басқа және тең дәрежелі балаларымыз. Біздің барлығымыздың мақсатымыз бір, бұл – ортақ Отанымыздың гүлденуі. Бұл – біздің ортақ жетістігіміз, ортақ мақтанышымыз!». «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» бейнетүсірілім көрсетіледі. https://www.youtube.com/watch?v=kJon0L31U2w 3-тапсырма. 2009 жылғы халық санағының нәтижесі бойынша жасалған «Халықтың ұлтына қарай діни ұстанымы бойынша бөлінуі» кестесінің мәліметтеріне талдау жасаңдар. 26-27-беттерде берілген сілтеме бойынша өтіп, мәліметтер алуға болады stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032648 • Қазақстанда қандай діни топтар бар екенін анықтаңдар. • Діни топтардың пайызбен үлесі қандай? Дөңгелек диаграмма түрінде көрсетіңдер. • Дінді белгілі бір этнос өкілдері ұстанады деп айтқан дұрыс па? • Параграф мәтіні мен халық санағының мәліметтерін қолданып, Қазақстан халқының діни құрамы туралы тұжырым жасаңдар. • Келесі деректерді қалай түсіндіруге болады: 1989 жылы елде 671 діни бірлестік, 20 конфессия жұмыс істеген, ал 1995 жылы діни бірлестіктердің саны 1180ге, конфессия саны шамамен 30-ға жетті, яғни 6 жыл ішінде бірлестіктердің жалпы саны екі есе артты. |
|
|
|
Сонымен қатар мешіттердің де саны көбеюде, 1989 жылы Қазақстанда шамамен 50-ге тарта мешіт және Орыс православие шіркеуінің 60 ғибадатханасы мен махалласы бар болса, 2001 жылы 1440-тан астам мешіт, 190 ғибадатхана мен махалла, христиан протестанттық бағыттағы 400 ғибадат үйі жұмыс істеп тұрды. 1991 жылға дейін Қазақстанда бірде-бір діни оқу орны болмаған, ал бүгінгі күні ондаған оқу орны ашылды, оның ішінде Алматыдағы «Нұр» Ислам университеті бар. • Діни сенімнің алуан түрлілігі Қазақстанның елді мекендерінің архитектуралық келбетінде қандай көрініс тапты? • Біздің еліміздің астанасындағы орналасқан «Бейбітшілік пен келісім сарайының» ғимараты немен байланыстырылған? • Неліктен дәл біздің елімізде 2003 жылдан бастап тұрақты түрде Әлемдік және дәстүрлі дін көшбасшыларының съезі өткізіледі? «Әлемдік және дәстүрлі дін көшбасшыларының съезі» бейнетүсірілімін көрсету https://www.youtube.com/watch?v=xtPf94Pg20E Н. Назарбаевтың сөзіне назар аудару: «Әрбір діннің өз құндылығы бар. Олар қазақстандықтарды үнемі біріктіреді, бейбітшілік пен келісім орнауына, қоғам мен экономиканың дамуына, мемлекеттің нығаюына атсалысады. Қазақстандық барабарлық әр діннің таңдаулы рухани құндылықтары негізінде нығая түсуі қажет. Сонымен қатар Қазақстан зайырлы мемлекет болып қала беруі тиіс.». 4-тапсырма. Оқулық мәтінін пайдаланып, Қазақстанның зайырлы мемлекет болып табылатындығына дәлел келтіріңдер. |
|
|
Сабақтың соңы |
Халықтың ұлттық құрамы туралы мәліметтер мемлекет басшылары мен дипломаттарға, жергілікті билікке, ғылыми, мәдени әлеуметке, ел азаматтарына қандай мақсатта қажет? Өз жауабыңа дәлелдер мен фактілер келтіріңдер. Көпұлтты және көп конфессиялы ортада тиімді қарымқатынас жасаудың 5 басты ережесін әзірлеңдер. |
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
40-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақтың тақырыбы |
Қазақстандағы көші-қон |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.2 Дүниежүзі халықтарының көшіп-қону бағытын, себептері мен салдарын түсіндіреді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Көші-қон процестері жіктелімінің белгілері мен ерекшеліктерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Белгілі тұлғалардың тарихын оқи отырып, көшіқонның түрін, ұйымдастырылуын, себебі мен ұзақтығын анықтайды. Кейбір оқушылар: - Мемлекет үшін артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: дүниежүзі халықтарының көшіп-қону бағытын, себептері мен салдарын түсіндіреді. |
|
|
Тілдік мақсат |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Көші-қон, иммигрант, эмигрант, көші-қон айырмасы, механикалық өсім, оралман, көші-қон саясаты Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Көші-қон жіктелімінің негізгі белгілері... • Саны жағынан иммигранттары ең көп аймақ және |
|
|
|
|
мемлекет ... Саны жағынан эмигранттары ең көп аймақ және мемлекет ... |
||||||||||||||||
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||||||||||||||||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
Қоғамтану және құқық |
||||||||||||||||
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||||||||||||
|
|
Сабақ барысы |
|||||||||||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақта жоспарланған іс-әрекеттер |
Ресурстар |
||||||||||||||||
|
Сабақтың басы
|
Бір рет болса да қала немесе облыс көлемінен тысқары шығып көргендер қолдарыңды көтеріңдер. Оған не себеп болды? Неліктен адамдар бір жерден екінші жерге қоныс аударады? Қалай ойлайсыңдар, бүгінгі сабақта біз не туралы айтамыз? |
|
||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1 тапсырма. Термин мен түсінікті салыстырыңдар
2-тапсырма. Топтық жұмыс. Көші-қон ағыны жіктелімінің негізгі белгілерінің сипаттамасы 1-топ. Көші-қон бағыты 2-топ. Көші-қонды ұйымдастыру дәрежесі 3-топ. Көші-қонның орын алу себебі 4-топ. Көші-қонның уақытша белгісі Зерделеу топтың ішінде жүргізіледі, ал топтың зерттеген материалы «Әткеншек» тәсілі бойынша таныстырылады, топтың бір өкілі орнында қалады да, қалған өкілдері келесі топқа көшеді. Барлық көшіп-қонушылар өз |
Параграф мәтіні
|
||||||||||||||||
|
|
топтарына оралғаннан кейін, олар басқа оқушыларды тыңдаған кезде алған білімдерін талқыға салады, содан кейін келесі тапсырмаға көшеді. 3-тапсырма. Мәтін бойынша көшіп-қону белгілерін анықтайды: уақыты, бағыты, ұйымдастыру дәрежесі және себебі. Ренат, 28 жаста (Өзбекстан): – Менің туған жерім – Ташкент қаласы. Өзбекстанның басқа аймақтарында тұратындардың көпшілігі Ташкент қаласына тіркеуге тұруды армандайды, бірақ мен ол жерде өзімнің жарқын болашағым болатынын елестете алмадым. Сондықтан 2015 жылы Мәскеуге кеттім. Менің жасым 25-те болатын, мен мейрамханада аспаз болып жұмыс істедім. Маған елден кетуге Ресей астанасында бұрыннан жұмыс істеп жүрген жасы үлкен жолдастарым көмектесті. Дария, 19 жаста (Ресей): – Мен, шын мәнінде, жазды өте тамаша өткіздім, менің өмірімдегі ең керемет өткізген жаз, мен оны ешқашан ұмытпаймын. Мен Калахариде керемет тату америкалық ұжымда 4 орыс жігітімен бірге мейрамханада жұмыс істедім. Онда бізді үнемі қосымша тамақтандыратын және овертайм беретін. Кейде бізге қиын болатын, өйткені біз сол мейрамханадағы тәртіпке және қағидаларға бейімделу үстінде едік. Тіптен кейде мен өзімнің супервайзеріммен дауласып та қалатынмын. Бізбен бірге қонақүйде түрлі елдерден келген адамдар тұрды, барлығы да өте тату және жатырқамайтын, көпшіл еді. Олардың кейбіреуімен бірге, тіпті, саяхаттауға да бардық. Мен, мысалы, Испаниядан келген жасөспірімдермен бірге саяхатқа бардым. Жұмыс істеген уақытта мен Нью-Йоркке, Филадельфияға және Майамиге баруға мүмкіндік алдым. Сонымен қатар Пенсильванияның тауларындағы су құламасына бардым, Делавэр ұлттық демалыс аймағында велосипед тептім. Ұмытылмас әсерлер алдым, осылайша мен Американы ұнатып қалғанымды түсіндім. Және де Work and Travel бағдарламасы бойынша баруға мүмкіндік туғанына өзімді өте бақытты санаймын. Моргун Федор Трофимович (Қазақстан): – Лубенский ауданындағы Полтавщинада қант зауытында агроном болып жұмыс істедім. Партия тәжірибелі майдангер агрономды қазақ даласына жұмысқа жіберді. Оның жасы отызда болатын. Бәрі жарқын өмір сүреміз деп үміттенді және сол жарқын өмір жолында тау қопаруға дайын еді. «Армысың, тың дала…» деп әндеткен мыңдаған еріктілер бос жатқан шөл далаға жан бітіруге аттанды. Федор Трофимович Көкшетау облысы Қызылту ауданының «Толбуха» кеңшарының директоры қызметіне тағайындалды. Оның табандылығының, қажырлы мінезінің арқасында |
|
|
|
жүріп өту мүмкіндігі жоғары алғашқы отандық доңғалақты трактор жасап шығарылды. Бұл трактор кең алымды құрал-сайманды қолданатын және кәдімгі үштөрт тракторды алмастыра алатын. Аималь (Ауғанстан): -Ауғанстандық жасөспірім Аималь Кандагарда тұратын. Ол мемлекеттік құрылыс компаниясына аудармашы болып жұмысқа тұрып, қарапайым елеусіз тіршілік кешіп жатты. Ол өз елінде бейбіт өмірдің жоқтығына көндігіп кеткен, бірақ оған және оның отбасына бұл мәселе ешқашан кедергі келтірген емес. Бір күні Аимальдың үйіне «Талибан» жауынгерлері келді. Олар жас жігітті іздеп, мемлекетпен ынтымақтастықта жұмыс істегені үшін оны өлтірмекші болды. Аималь елден қашып шығуға бел буды. Ол Будепештке келді, одан ары Германияға жол тартпақшы. Германияда туысқандары тұрады. Бастысы, ол жақта алаңсыз жұмыс істеуге болады. Ол соғыссыз бейбіт өмір сүргісі келеді, түнде «Талибан» келіп тұрмайтынын біліп, алаңсыз өмір сүргісі келеді. Юрии Кимнің естеліктерінен (Қазақстан) -«Үйдегі заттарымыз көп болды, тіптен, бір мәшинеге толды. Әкемнің қызметтестері келіп, бәрін жинап тиеді, шындығында, жиналуға өте аз уақыт, 24 сағат қана берді. Қызметтестері өте мейірімді болатын, олар бізге кепкен қытырлақ нан, нан берді. Бізді мінгізіп, стансыға алып келді, пойызға отырғызу басталды, бірақ біздің әкеміз әлі келмеді. Біз отырмыз, анамыз не істерін білмей есі шықты. Бәрі эшелондарға қарай жүгіріп, мініп жатты. Адамдар бірін-бірі таптап кетердей болып жатыр, ал біз болсақ отырмыз әкемізді күтіп. Ақыры, кешқұрым әкеміз де келді. Әкемнің қасында өзінің әкесі, менің атам, інісі және әжем бар еді. Атамыз өте білімді адам болатын, екі мәрте тәркілеуге ұшыраған, ауылдағы сауатты адамдардың бірі, өзінің айтуынша, көпес болған. Көптеген эшелондардағы адамдарды иен далаға түсіріп кетіпті деп айтып жатты. Бірақ әлдеқайда ұйымдасқан түрде келген біздің эшелонды күтіп алып, стансыға апаратын көлік те берді. Иен далаға тастап кеткен жоқ, нығалып қақталған майшабақ тәрізді келсек те жаурамай жылы отырдық. Сосын бәрімізді таратты. Есімде қалғаны, бізді Қарағандыға – «Сортировка» стансысына әкелді. Басқа да қоныс аударушылардың сипаттамасы бойынша, жер ауып келгендерді |
|
|
|
Қарағандыға төрт эшелонмен әкелген екен. Біз жүк пойызымен екі айдай жүрдік. Бізді «Сортировка» стансысындағы тарату орнына әкелді, сосын «Свердлова» кеңшарына жіберді. Өте кішкентай үйде 11 адам тұрдық. Әкем кеңшарға бухгалтер болып жұмысқа орналасты. Осылайша біз Қазақстанға келдік». «Тарих шабаданы» https://tengrinews.kz/article/520/ Асқар Искаков, 30 жаста (Алматы) – Мен Риддер қаласының тумасымын. Мен бала кезімнен үлкен қалаға баруды армандайтынмын. Мектеп бітіргеннен кейін оқу оқып және жұмыс істеу үшін бірден Алматы қаласына баруға шешім қабылдадым. Алматыға келген кезде мен жоғары оқу орнына түсе алам ба, қайда тұратынымды және қайда жұмыс істейтінімді білмедім. Мен қолыма жол сөмкемді, тысқа салынған костюмімді алып, автобусқа отырдым да, Алматыға келдім. Сондықтан болар, менің ең бірінші көргенім «Сайран» автобекеті болды. Мен, тіптен, ҚазҰУ-ға қалай баратынын да білмейтін едім, маған көшеде кетіп бара жатқан бір жас жігіт көмектесті. Содан болар, менде бұл қалада мейірімді, қайырымды жақсы адамдар тұрады екен деген ой қалыптасты. Ақыр соңында, мен әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың туризм факультетіне түстім. Әрине, басында қиын болды. Бөтен қала, оқу, жалдамалы пәтер, үш жерде жұмыс істеу. Бірақ алдан күткен барлық қиындықтар мен мәселелерді мен өзіме келген сынақ деп қабылдадым. Университетті бітіргеннен кейін магистратураға түсуге шешім шығардым. Өзімнің мамандығым бойынша жұмыс істеуге бес жылымды арнадым, өкінбеймін. Туған жеріме кері қайтудың ешқандай мәні жоқ екенін түсіндім, өйткені Алматыда енді менің жаңа отбасым, достарым, серіктестерім, әріптестерім және жобаларым бар. 4-тапсырма. Оқулықтың мәтіні мен қосымша ақпараттарды оқыңдар және төмендегілерді анықтаңдар: Иммигранттарының саны көп елдерге мигранттар қандай аймақтар мен елдерден келеді Эмигранттарының саны ең көп елдерден көші-қон ағыны қандай елдерге бағытталады? Қалай ойлайсыңдар, неліктен кейбір елдер иммигранттарының саны бойынша да, эмигранттарының саны бойынша да жетекші орындарға ие? Бұл елдерден эмигранттардың ағыны қайда |
|
|
|
бағытталады? Осы елдердегі халықтың сальдосы мен механикалық өсімін есептеңдер. Эмигранттарының саны ең көп елдер үшін көшіқонның артықшылықтары мен кемшіліктерін бұқаралық ақпарат құралдарынан алынған материалдармен растаңдар. Өз жауаптарыңды оқулықта берілген кестеге жазыңдар. |
|
|
Сабақтың соңы |
Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, ғалымдардың тұжырымдамаларын растаңдар немесе теріске шығарыңдар.
• Көші-қонның көпшілігі жақын жерге көшу түрінде жүзеге асырылады. • Аумақтық орталық қаншалықты үлкен болса, соншалықты көбірек тартымды әсер береді. • Әрбір көші-қон ағынына өзінің контрағыны сәйкес келеді. • Ірі қалалардың өсуіне көбінесе табиғи өсімнен гөрі халықтың көші-қоны себепші болады. • Көші-қонның көлемі өнеркәсіп пен сауда дамыған сайын, әсіресе көлік қатынасы дамыған сайын артады • Көші-қонның экономикалық себебі анықтаушы болып табылады. |
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар. - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
41-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспағандар саны: |
|
Сабақтың тақырыбы |
Қазақстандағы көші-қон |
|
|
Осы сабақта қолжеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.3 Қазақстандағы көші-қон процесіне талдау жасау негізінде көші-қонның негізгі бағыттарын анықтайды 9.4.1.4 Көші-қон саясатының өзіндік үлгісін ұсынады
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: |
|
|
|
- Қазақстанда халқының көші-қон ағынының негізгі бағыттарын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстан халқының ішкі және сыртқы көшіқонының орын алу себептерін анықтайды. Кейбір оқушылар: - Халықтың көші-қонына қатысты мәселелерді шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: дүниежүзі халықтарының көші-қонының бағытын, себептері мен салдарларын түсіндіреді. |
||
|
Тілдік мақсат |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Көші-қон, иммигрант, эмигрант, көші-қон айырмасы, механикалық өсім, оралман, миграциялық саясат Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Мигранттардың көшіп кетуі бойынша көшбасшы – Қазақстан аймақтары ... Мигранттардың көшіп келуі бойынша көшбасшы – Қазақстан аймақтары ... • Қазақстан халқының көшіп-қонуының себептері... |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс
|
Қазақстан тарихы |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақта жоспарланған іс-әрекеттер |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Алдын ала оқушылар мен қызметкерлер арасында сауалнама жүргізіңдер: -Бұл елді мекенде туылғаннан бастап тұрасың ба? |
|
|
|
|
-Алдыңғы тұрғылықты мекен-жайың? -Оралман болып табыласың ба? -Қазіргі тұрып жатқан жеріңе келген күн? -Басқа елде бір немесе одан көп жыл тұрдың ба? -Еліміздің шегарасынан тыс шықтың ба? Мектепте жүргізілген сауалнама қорытындысымен оқушыларды таныстырыңдар. Бұл тек бір мектеп бойынша алынған мәлімет, ал республика бойынша қандай мәліметтер алынғанын біз бүгінгі сабақта талдайтын боламыз. |
|
||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. 2009 жылғы ұлттық санақтың нәтижесі бойынша әзірленген «Аймақтар бойынша халық көшіқонының жалпы қорытындысы» кестесінің мәліметтерін және оқулықтағы «Сыртқы мигранттардың келуі және кетуі бойынша көшбасшы аймақтар» кестесін зерттеп оқыңдар.
• Адамдар қандай себептермен көбінесе Түркістан, Жамбыл, Алматы, Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола және Шығыс Қазақстан облыстарынан Қазақстанның басқа аймақтарына көшеді? • Ішкі мигранттарды қабылдау бойынша неліктен Алматы және Нұр-Сұлтан қалалары, Атырау және Маңғыстау облыстары көшбасшы болып отыр? • Неліктен байырғы тұрғындардың ең көп үлесі Атырау, Қызылорда, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарында байқалады? • Неліктен Алматы қаласы сыртқы мигранттарды қабылдау бойынша да, шығару бойынша да көшбасшы қалалардың бірі болып отыр? 2-тапсырма. 1990-2017 жылдардағы сыртқы көші-қон |
Параграф мәтіні
|
||||||||||||||
|
|
процестерін үш кезеңге бөлу қандай оқиғаларға байланысты? «Қазақстаннан қанша адам эмиграцияланды?» бейнетүсірілімі көрсетіледі https://www.youtube.com/watch?v=35ja9tkmyKg 3-тапсырма. Көші-қон саясаты тұсындағы шешімдерді әзірлеу мақсатында халықтың көші-қонына қатысты келесі мәселелерді шешу жолдарын ұсыныңдар
|
|
||||||||||||||
|
Сабақтың соңы |
• Мемлекетке көші-қон ағыны туралы мәліметтер қажет пе? Не үшін қажет? Көші-қон қызметінің міндеттері қандай? • Қалай ойлайсыңдар, қайда кезде көші-қонды ел өмірінде теріс құбылыс, ал қандай жағдайда – шартты түрде оң құбылыс деп есептеуге болады? • Қазақстан үшін көші-қонның (сыртқы және ішкі) мәні қандай? • Жақын уақытта көші-қонның қандай түрлерін жүзеге асырғыларың келеді? |
|
||||||||||||||
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар. - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
42-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстарының сандық және сапалық құрамы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.5 Қазақстандық көрсеткіштерді басқа елдермен салыстыру негізінде еңбек ресурстарының сандық және сапалық құрамына баға береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Еңбек ресурстарының сандық және сапалық бағалану көрсеткіштерін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның еңбек ресурстарына сандық және сапалық бағалау жасай алады. Кейбір оқушылар: - Алдағы 20 жыл ішінде Қазақстанның еңбек ресурстарының құрамы мен құрылымында орын алуы мүмкін өзгерістерге болжам жасайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Еңбек ресурстарының сандық және сапалық құрамына баға береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Еңбек ресурстары, жұмыс күші, еңбек ресурстарының саны мен сапасы, жұмыспен қамту және жұмыссыздық Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Еңбек ресурстары – бұл … Еңбек ресурстарының сандық бағалануы деп ... айтылады. Еңбек ресурстарының сапалық бағалануы деп ... айтылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланыс
|
Қазақстан тарихы |
||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында сәйкесінше «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||
|
Сабақтың басы
|
Келесі мамандықтар қандай белгілері бойынша топтастырылғанын анықтаңдар: – көшір, көшіріп жазушы, машинист, фабрикадағы дауыстап оқушы, дөңгелек жасаушы, баскесер (жазалаушы); – туристік агент, кітапханашы, баспа басылымдарының журналисі, қоғамдық көлікте билет тексеруші, банктегі операция жүргізуші, дәріс оқушы, риэлтор, экскурсия жетекшісі, ғарыштық жолнұсқаушы, боди-дизайнер, ғарыштық туризм менеджері. Ата-анаң, атаң мен әжең қандай мамандықтардың өкілдері? Қандай мамандық иесі болғың келеді және неліктен? Осы мамандықты таңдауыңа қандай өлшемдер әсер етеді? Дұрыс таңдау жасау үшін, нені білулерің қажет? Белгілі бір мамандық иелері мен көрсетілетін қызметтерге сұраныс пен ұсыныстар қай жерде жасалады? Сәйкесінше, салаға лайықты дене бітімі, білімі мен еңбекке қабілеттілігі бар еңбекке жарамды халықты қалай атайды? |
|
|||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Қазақстан халқының жалпы саны 2017 жылдың соңында 18 157 337 адамды құрады, оның ішінде 8, 6 млн адам ел экономикасына үлестерін қосуда. Неліктен халықтың барлығы емес? 8, 6 млн адамның қатарына қай санаттағы адамдар жатады? Оқулықтағы параграфта берілген «Жұмыс күшінің құрамын» сызба түрінде көрсетіңдер. 2-тапсырма. Берілген тізімнен жұмыс күшіне сандық және сапалық бағалау жүргізу үшін қандай мәліметтер қажет екендігін таңдап алыңдар: жұмыс күшінің саны, жұмыспен қамтылған ер адамдардың саны, денсаулығы туралы мәліметтер, жұмыссыз адамдардың саны, алған білімінің деңгейі, біліктілік, жас ерекшелігіне қарай өнім, шығармашылық әлеует, жинақылық (жұмылғыштық).
|
Параграф мәтіні
|
|||||
|
|
3-тапсырма. Параграфтағы мәліметтерді пайдаланып: - Қазақстанның жұмыс күшіне сандық баға беріңдер - Қазақстанның жұмыс күшіне сапа тұрғысынан баға беріңдер. 4-тапсырма. Оқулықта берілген 2017 жылғы және сілтеме бойынша өту арқылы 2007 жылғы «Экономикалық қызмет түрлері және жынысы бойынша жұмыспен қамтылған адамдар» кестесінің мәліметтерін зерттеңдер.
– Қазақстан халқының жұмыспен қамтылғандарының көпшілік бөлігі экономиканың қандай салаларында жұмыс істейді? – Жұмыспен қамтылғандар арасында жыныстық ерекшелік бойынша сәйкес келмеушілік байқалатын экономиканың салаларын анықтаңдар. Неліктен сәйкес келмеушілік орын алған? Қандай салаларда бұл орынды, ал қай салалар мемлекет тарапынан түзету енгізуді талап етеді? Дәлелді жауап беріңдер. – 10 жылдан кейін экономиканың салаларында жұмыспен қамту бойынша үлестіру өзгерді ме? 5-тапсырма. Жоғары, орта кәсіби, бастапқы кәсіби білімінің бар болуы жұмыссыз қалмауға кепілдік бола ала ма? Неліктен? |
|
|||||
|
Сабақ соңы |
– Мемлекет не үшін жұмыс күшін есепке алады және бағалау жүргізеді? – Мемлекетке тиімдісі қайсысы: жұмыс күшінен жұмысқа жарамсыздардың күшін арттырған ба әлде керісінше ме? |
|
|||||
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
|||||
43-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы демографиялық жағдай |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.6 Қазақстанның демографиялық жағдайына талдау жасау негізінде демографиялық саясаттың өзіндік моделін ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Демографиялық жағдайды анықтау үшін қажетті демографиялық көрсеткіштерді атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Бағалау шәкілін пайдаланып, еліміздің демографиялық көрсеткіштерінің деңгейін есептейді және анықтайды. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның демографиялық мәселелерін шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның демографиялық жағдайына талдау жасау негізінде демографиялық саясаттың өзінді моделін ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Демографиялық жағдай, жыныстық-жастық құрылым, демографиялық пирамида, демографиялық жүктеме, демографиялық саясат Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Демографиялық көрсеткіштер... |
|
|
|
• Қазақстандағы ... деңгейі... • Қазақстанда орын алған демографиялық мәселелерді шешу жолдары... |
||||||||||||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||||||||||||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
||||||||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||||||||
|
Сабақтың басы
|
8-сыныптың география курсынан еске түсірейік: – Демографиялық көрсеткіштердің өлшем бірлігі. – Бала туу және адам өлімі нәтижесінде халық санының өзгеруі. – Белгілі бір уақыт кезеңі ішінде 1000 адамға шаққандағы бала туылу саны. – Белгілі бір уақыт кезеңі ішінде 1000 адамға шаққандағы адам өлімінің саны. – Бала туылу мен адам өлімі арасындағы айырмашылық. – Адамдардың тұрақты тұратын мекенжайын ауыстыру немесе аумаққа уақытша қоныстану мақсатында бір аймақтан екіншісіне қоныс аударуы. – Күнтізбелік жыл ішінде 1000 адамға шаққанда келген адамдардың саны. – Күнтізбелік жыл ішінде 1000 адамға шаққанда кеткен адамдардың саны. – Келген және кеткен адамдардың арасындағы айырмашылық. – Белгілі бір аумақтың сабақ басталған кез бен жыл соңындағы адамдар саны арасындағы айырма. |
|
|||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Қазақстан халқының демографиялық көрсеткішін есептеңдер. 2017 жылы Қазақстан халқының саны 17 918 214 адам болды, сол жыл ішінде 390 262 бала туылып, 129 009 адам қайтыс болды, ел ішінде жаңа жерге 946 415 адам келіп қоныстанды, 968 545 адам кетті, елімізге 15 595 адам келіп, 37 725 адам елден кетті. Демографиялық көрсеткіштерді анықтаңдар
|
Параграф мәтіні
|
|||||||||||
|
|
|
Сыртқы көші-қон айырмасы |
|
,
|
|
||||
|
Ішкі көші-қон айырмасы |
|
||||||||
|
Халықтың жалпы өсімі |
|
||||||||
|
2018 жылы сабақ басталған кездегі халықтың жалпы саны
– «Халық саны бойынша әлем елдерінің типологиясы» кестесінің мәліметтері бойынша мемлекеттің типологиядағы және халық саны бойынша әлемдегі орнын анықтаңдар. – «Бала туылуының жалпы деңгейін бағалау шәкілі» кестесінің мәліметтері бойынша еліміздегі бала туылу деңгейін анықтаңдар. – «Адам өлімінің жалпы деңгейін бағалау шәкілі» кестесінің мәліметтері бойынша еліміздегі адам өлімі деңгейін анықтаңдар. – «Халық санының табиғи өсімінің/табиғи кемуінің жалпы деңгейін бағалау шәкілі» кестесінің мәліметтері бойынша еліміздегі табиғи өсімнің/табиғи кемудің деңгейін анықтаңдар. 2-тапсырма. «Халықтың жас ерекшелігі бойынша құрылымы» кестесінің мәліметтерін пайдаланып жыныстық-жастық пирамида салыңдар. Анықтаңдар: – халықтың жас ерекшелігі бойынша құрылымының типі; – демографиялық пирамиданың типі. 3-тапсырма. Еліміздегі халық тығыздығын есептеңдер және осы еліміздің көрсеткіші бойынша әлемдегі орнын айқындаңдар. 4-тапсырма. Жұмыс күшіне демографиялық жүктемені есептеңдер. – «БҰҰ-ның демографиялық қартаю шәкілі» кестесінің көмегімен демографиялық қартаю кезеңін анықтаңдар. – «Қазақстан халқының жас ерекшелігі бойынша құрылымы» кестесінің көмегімен Қазақстан халқының жас ерекшелігі бойынша құрылымының тиімділігін анықтаңдар. 5-тапсырма. Топтық жұмыс. Демографиялық мәселелерді шешу бойынша өз нұсқаңды ұсын.
Демографи Мәні Бағалау Салдары Шешім ялық шәкілде- і көрсеткіш ріндегі көрсеткі штердег і немесе әлемдегі орны |
|||||||||
|
Халық саны |
|
|
|
|
|||||
|
Халықтың |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
тығыздығы |
|
|
|
|
|
|
|
|
Бала туылуы |
|
|
|
|
|||||
|
Адам өлімі |
|
|
|
|
|||||
|
Табиғи өсім |
|
|
|
|
|||||
|
Жыныстық құрамы |
|
|
|
|
|||||
|
Жас ерекшелігі бойынша құрамы |
|
|
|
|
|||||
|
Ішкі көшіқон айырмасы |
|
|
|
|
|||||
|
Сыртқы көші-қон айырмасы |
|
|
|
|
|||||
|
Жас ерекшелігі құрылымы мен жас ерекшелігі пирамидас ының типі |
|
|
|
|
|||||
|
Демографи ялық қартаю кезеңі |
|
|
|
|
|||||
|
Демографи ялық жүктеме |
|
|
|
|
|||||
|
Сабақ соңы |
- Сенің демографиялық мәселелерді шешу үшін ұсынған іс-шараларыңның нәтижесінде 2030 жылға қарай адам санының қаншалықты өзгеретініне болжам жасаңдар. - Оқушылардың болжамы мен Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму экс-министрінің болжамын салыстырыңдар https://www.youtube.com/watch?v=pKq9DWscopI |
|
|||||||
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
|||||||
44-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география |
|
|
4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы елді мекендер. Ойконимдер |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.7 Қазақстанның елді мекендерін топтайды 9.4.1.8 Елді мекендердің түрлері мен функционалдық зоналарына сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Елді мекендердің түрлерін, олардың ерекшеліктері мен атқаратын міндетін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Елді мекеннің жоспарланған құрылымының түрлерін сызба түрінде көрсетеді, қаланың бас жоспарын пайдаланып оның функционалдық зоналарын анықтайды. Кейбір оқушылар: - Өзі тұратын елді мекеннің жоспарланған құрылымын бейнелеп көрсетеді. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның елді мекендерін топтайды. Елді мекендердің түрлері мен функционалдық зоналарына сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Елді мекен, қала, ауыл, елді мекендердің міндеті Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Елді мекендердің түрлері… • Елді мекендердің функционалдық аймағы ... • Елді мекендердің жоспарланған құрылымының түрлері… |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланыс |
|
|
|
|
|
||||||||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||||||||
|
Сабақ барысы |
|||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||||
|
Сабақтың басы
|
Елді мекен түсінігіне анықтама беріңдер
|
|
|||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Оқулық мәтінін пайдаланып, Венн диаграммасын толтырыңдар, бір мезетте сұрақтарға жауап бере отырып, ауыл мен қала арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табыңдар – Елді мекенді қалаға, кентке немесе ауылға жатқызатын кезде экономиканың қандай секторы басты болып табылады? – Мәртебесіне қарамастан, қандай сала жұмысшылары кез келген елді мекенде болады?
2-тапсырма. «Маңыздылығы бойынша қалаларды топтау» және «Кенттер мен ауылдық елді мекендердің басты сипаттамалары» кестелерінің мәліметтерін пайдаланып, қаланың, кенттің немесе ауылдың сипаттамасы бойынша типін анықтаңдар. Талдықорған елді мекені – Алматы облысының әкімшілік орталығы. Халқының саны 145 431 (2018 ж.). Қала Жетісудың ортасында Қаратал өзенінің жағасында Жетісу Алатауының баурайында теңіз деңгейінен 602 метрден астам биіктікте орналасқан. Ауылшаруашылық шикізаттарын өңдеумен айналысатын жеміс сүрлеу комбинаты, қант зауыты, «Ажар» тігін бірлестігі мен басқа да өндіріс орындары орналасқан. Мәшине жасау мен металл өңдеу дамыған. Аккумулятор зауыты жұмыс істейді. Құрылыс индустриясынан – темір-бетон өнімдері, асфальт және кабель зауыттары іске қосылған. Білім беру және мәдени бағыттағы жұмыстарды І. Жансүгіров атындағы мемлекеттік университет, колледждер, театрлар, өлкетану және әдебиет мұражайлары атқарады. Шымкент елді мекені – Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан. Оңтүстік Қазақстан, қазіргі Түркістан облысының бұрынғы әкімшілік орталығы. Халық санының көптігі бойынша Қазақстандағы үшінші қала, 2019 жылы халқының саны 1 011 511 адамды құрады. |
Параграф мәтіні
|
|||||||
|
|
Шымкент Түркістан–Сібір теміржолындағы негізгі теміржол торабы, маңызды мәдени орталық болып табылады, мұнда халықаралық әуежай орналасқан. Елді мекенде өнеркәсіптің түрлі салаларының – мұнай, химия, жеңіл және тамақ өнеркәсіптерінің кәсіпорындары жұмыс істейді. Бірнеше жоғары оқу орындары бар – М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Медицина академиясы және М.Сапарбаев атындағы Гуманитарлық университет. Атбасар елді мекені – Ақмола облысында орналасқан, өзімен аттас ауданның орталығы. Облыс орталығы Көкшетау қаласынан оңтүстікке қарай Жабай өзенінің оң жағалауында орналасқан. Қала халқының саны 2018 жылы 28 735 адам болды. Халқының саны бойынша Атбасар елімізде 51-орында, облыс бойынша 4-орында. Қала – теміржол торабы, ауылшаруашылығы шикізаттарын өңдеу орталығы. Елді мекенде жөндеумеханикалық және электровоз жөндеу зауыттары жұмыс істейді. Атбасарда 8 мектеп, С. Сейфуллин атындағы Аграрлық университеттің филиалы және Астана қаласындағы экономикалық-заң колледжінің филиалы бар. Балықшы елді мекені – Атырау облысында орналасқан. Атырау қалалық әкімшілігінің құрамына кіреді. Жайық өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан. Балықшы ауданының орталығы. Кент тұрғындарының саны 13 584 адамды құрайды. Балық өнеркәсібінің орталығы. Атырау балық-консерві комбинаты, Кеме жөндеу зауыты, Құрылыс материалдары комбинаты жұмыс істейді. Білім беру мекемелерінен Балық өнеркәсібі техникумын атауға болады. Баянауыл елді мекені – Павлодар облысы Баянауыл ауданының орталығы. Сабындыкөл көлінің жанында Баянаулы тауларының баурайында орналасқан. Баянауылдың төңірегі – демалыс орындары, 1985 жылы Баянауыл ұлттық паркі деген атау берілген. Парктің көрікті жерлері – Жасыбай мен Торайғыр көлдері. Мемлекеттік ұлттық паркте туристік база құрылған, демалыс үйлері, балалар лагерьлері жұмыс істейді. Кенттің тұрғындарының саны 5866 адам. Ыбырай Жақаев елді мекені. Қызылорда облысы Шиелі ауданының аумағында орналасқан. Иіркөл ауылдық округінің орталығы. Халқы 2000 адамды құрайды. Тұрғындары күріш өсіруге мамандандырылған ауылшаруашылық саласында жұмыс істейді. 3-тапсырма. Сұхбат. Сен тұратын елді мекеннің мәртебесі қандай және неліктен? Оның мәртебесін қалай көтеруге болады: ауылдан кентке және т.б.? 4-тапсырма. Қала және ауыл туралы дәйексөздермен және қанатты сөздермен келісемін/келіспеймін |
|
|
|
Қаладағы өмір өзіңнің аяғыңның астына қарап жүруге дағдыландырады. Өмірде көк аспан да барын ешкім де есіне алмайды. Харуки Мураками Үлкен қалада өмір сүріп, жеңіске жете жүріп, ол немқұрайдылық дертін жұқтырады, бірақ оны өзі де байқамай қалады. Салқынқанды болу оңай әрі ыңғайлы болатын жерде өзіңнің жылулығыңды сақтап қалу өте қиын… Эльчин Сафарли Егер өмірдің мәні гендердің көмегімен берілетін ақпараттан құралатын болса, онда қоғам мен мәдениет – ақпараттарды жинақтау мен сақтауға арналған қосымша алпауыт жүйе тәріздінің дәл өзі. Яғни, қала – ақпаратты сақтауға арналған алпауыт сыртқы құрылым. Қару-жарақ асынған елес 2: Кіршіксіздік Мен шынайы өмір сүруді қалаймын. Ал қалаларда адамдар ол туралы ұмытып кеткен. Антуан де Сент – Экзюпери «Адамдардың жері» Ауылдың амандығы – мемлекеттің амандығы. Ауыл – қазақтардың алтын бесігі. Ауылдан үздік, табысты адамдар қалаға кетеді, міне сондықтан ол төмендейді және төмендейтін болады. А. П. Чехов Қандай міндеттерді атқарады
«Қазақстандағы Родина ауылы» бейнетүсірілімін көреді https://www.youtube.com/watch?v=nNE8ytJyk6U 5-тапсырма. «Нұр-Сұлтан қаласының бас жоспарын» зерттеп, қала аумағы қандай функционалдық аймақтарға бөлінгенін анықтаңдар. Сыныппен талқылау |
|
|
|
6-тапсырма. Топтық жұмыс. Елді мекендердің жоспарланған құрылымының түрлерін зерттеңдер және сызба түрінде көрсетіңдер 1-топ. Жоспарлаудың тікбұрышты құрылымы 2-топ. Жоспарлаудың сызықтық құрылымы 3-топ. Жоспарлаудың көпұяшықты (жапырақшалы) құрылымы 4 топ. Жоспарлаудың иррационалдық құрылымы 7-тапсырма. Өзің тұратын елді мекеннің немесе егер ірі қалада тұратын болсаң, онда оның бір бөлігінің жоспарлы құрылымы мен функционалдық аймақтарын ерікті картаға сызба түрінде көрсетіңдер. Оған ірі көшелерді, қоғамдық орындарды, тұрғын үйлер орналасқан көшелерді және басқа да маңызды элементтерді жазыңдар. |
|
||||||
|
Сабақ соңы |
Өзіңнің өмірлік тәжірибеңде болғанын «+» және «-» таңбаларымен көрсете отырып, қосымша ақпарат көздерінің көмегімен елді мекендердің типтерінде сол немесе басқа функциялардың бар немесе жоқ екенін көрсетіңдер. Қорытынды жасаңдар |
|
||||||
|
|
Функция |
Түсіндірме |
Қала |
Кент |
Ауыл |
|
||
|
Демографи ялық-қоныс аудару |
|
|
|
|
||||
|
Әкімшілікбасқару |
|
|
|
|
||||
|
Өндірістік |
|
|
|
|
||||
|
Әлеуметтіктұрмыстық |
|
|
|
|
||||
|
Білім берумәдени |
|
|
|
|
||||
|
Инновациял ық және |
|
|
|
|
||||
45-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы елді мекендер. Ойконимдер |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.9 Қазақстандағы ойконимдердің жіктелімі негізінде олардың мағынасын түсіндіреді және олардың үш тілдегі транслитерациясын ұсынады 9.4.1.10 Қазақстанның елді мекендерінің мәселелерін жіктеу негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Ойконимдердің бірігу белгісін анықтай алады. Оқушылардың көпшілігі: - Өзі тұратын облыстың ойконимдерін атайды және |
|
|
|
олардың мағынасын анықтайды. Кейбір оқушылар: Қазақстанның елді мекендерінің мәселелерін жіктеу негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Қазақстандағы ойконимдердің жіктелімі негізінде олардың мағынасын түсіндіреді және олардың үш тілдегі транслитерациясын ұсынады. - Қазақстанның елді мекендерінің мәселелерін жіктеу негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Елді мекен, қала, ауыл, елді мекендердің міндеті, ойконимдер, елді мекендердің мәселелері Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Ойконим дегеніміз… • Елді мекеннің атауының мағынасы ... байланысты • Қазақстанның елді мекендерінің мәселелері … |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
- Біз тұратын … елді мекеннің қандай типіне жатады? - Неліктен біздің елді мекеннің атауы …? - Өзің тұратын елді мекеннің атауына қатысты қандай болжам айтасың? - Елді мекенге сен қандай атау ұсынар едің және неліктен? - Елді мекендердің атауы неге тәуелді? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
Оқушыларға жаңа ұғымды – ойконим ұғымын таныстыру. 1-тапсырма. Қала атауларының бір топқа қандай белгі бойынша топтастырылғанын анықтаңдар және Қазақстанның картасын пайдаланып, тізбекті жалғастырыңдар – Жезді, Жезқазған, Кентау, Хромтау, Рудный, Қарағанды, Серебрянск – Жаркент, Шымкент, Түркістан, Баянауыл, Талдықорған – Үштөбе, Ақтөбе, Жалғызтөбе, Көкшетау, Ерейментау, Ақтау, Қаратау, Қаратөбе – Жаңаөзен, Ақсу, Шу, Ырғыз, Шұбаркөл, Ақкөл, Егіндікөл, Сарыкөл, Есіл, Арал, Атырау – Амангелді, Сәтпаев, Нұр-Сұлтан, Уәлиханов, Байғанин, Форт-Шевченко, Курчатов, Жамбыл, Әйтеке би – Алматы, Целиноград, Қостанай, Семей, Гурьев, Жезқазған, Талдықорған, Ақтөбе, Ақмола, Астана 2-тапсырма. Облыстың ойконимдеріне талдау жасаңдар. Атын атап, кестеге жазыңдар – Табиғи жағдайлар мен процестерді бейнелейтін атаулар (оронимиялық; гидронимиялық; фитотопонимдер; топырақтық-жерасты топонимдері; күн райы-климаттық топонимдер; зоотопонимдер). – Антропотопонимдер (адамдардың аты мен қызметі бойынша). – Өндірістік топонимдер. – Сауда-көліктік. – Қоныстану типі. – Этнотопонимдер (халықтар мен олардың ұрпақтарының атауы бойынша). – Мемориалдық топонимдер (оқиғаны мәңгі есте қалдыру үшін әлдекімнің құрметіне). – Діни-ғұрыптық топонимдер. – Мигрант-топонимдер (басқа аймақтардан енген атаулар). – Басқа топонимдер (түсіндіруге және қандай да бір топқа жатқызуға келмейтін). 3-тапсырма. Қазақ, орыс және ағылшын тілдеріне өзің тұратын өлкенің, кем дегенде, 5 ойконимінің транслитерациясын жасаңдар. Латын графигінің негізінде әліпби әріптерімен қазақша атауының нұсқасын жазыңдар. 4-тапсырма. Бір қала, кент және ауыл үшін «мәселелер», «себептері», «нәтижесі, шешу жолдары» тәрізді санаттар бойынша «Елді мекендердің мәселелері» тақырыбы бойынша интеллект-карта жасаңдар Бірде-бір тұрғыны қалмай көшіп кеткен Солтүстік Қазақстан облысында орналасқан Липовка ауылы |
Параграф мәтіні
|
|
|
туралы бейнетүсірілім көру https://www.youtube.com/watch?v=ktSxBmbbn4Y https://www.youtube.com/watch?v=kDa88pFgRNw 20 адам тұратын ауыл туралы. |
|
|
Сабақ соңы |
Оқушыларға Қазақстан қалаларының атауларына қатысты ребус құрастыруға тапсырма беріңдер. |
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар - Бүгінгі сабақта мен…
|
|
46-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы урбандалу процесі |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.11 Кенттенудің себептері мен салдарын түсіндіру негізінде соған қатысты мәселелерді шешу жолдарын ұсынады 9.4.1.12 Қазақстандағы урбандалу процесіне баға береді
|
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның аймақтарындағы кенттену деңгейін есептейді, кенттену деңгейі бойынша рейтинг әзірлейді. Оқушылардың көпшілігі: - Кенттену себебін анықтайды. Кейбір оқушылар: |
|
|
|
Қазақстанның кенттену деңгейіне жан-жақты баға береді. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - кенттенудің себептері мен салдарын түсіндіру негізінде соған қатысты мәселелерді шешу жолдарын ұсынады. - Қазақстандағы кенттену үрдісіне баға береді. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Қала, кенттену, қосалқы кенттену, жалған кенттену, қалалардағы мәселелер Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Демографиялық көрсеткіштер … • Қазақстандағы … деңгейі… • Қазақстанда орын алған демографиялық мәселелерді шешу жолдары… |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс |
Қазақстан тарихы |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Әлеуметтік география. Халық географиясы» бөліміндегі «Демографиялық көрсеткіштер және демографиялық жағдай» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Біздің астанамыздың жылнамасы. Оқушылар https://informburo.kz/stati/perenos-stolicy-20-let-spustyakak-menyalas-astana.html сайтының ақпараттары мен фотоларын қарайды, мұнда астанадағы сәулет құрылыстарындағы өзгерістер мен 20 жыл ішіндегі ауданының ұлғаюы көрсетіледі. Қала ауданы 1997 жылы 258 шаршы км-ді құраса, қазіргі күні 722 шаршы км-ді құрайды. - Қаланың алып жатқан аумағының ұлғаюы неліктен орын алды? - Қалалардың өсу процесі қалай аталады?
|
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Диаграммада берілген мәліметтерді зерттеңдер, Қазақстанда қала халқы үлесінің өзгеру |
|
|
|
|
себебін анықтаңдар
Оларды өз өмірлеріңнен немесе таныстарыңның өмірінен алынған мысалдармен растаңдар. Оларды түрлі типтеріне қарай топтаңдар. Талқылаудан кейін «Кенттену себептері» бейнетүсірілімін көріңдер https://www.youtube.com/watch?v=hhm9K73v4-0 көрсетілімді 4 минут 36 секундтан басталатын жерінен бастап көріңдер 3-тапсырма. Қазақстанның аймақтарындағы кенттену деңгейін есептеңдер. Нәтижесі бойынша аймақтардың рейтингін көрсететін диаграмма әзірлеңдер Еліміздегі кенттену деңгейі ең жоғары және ең төмен облыстар, мұндай айырмашылықтың орын алу себебі неде? – Кенттену деңгейі бойынша облыстардың алғашқы үштігі – Өзің тұратын облыстың кенттену деңгейі 4-тапсырма. Картаның және қосымша дерек көздерінің көмегімен дәлелдеңдер: – Шоғырланудың жалпыға бірдей қабылданған өлшемдерге сәйкестігін дәлелдеңдер, жауаптарын деректермен және фактілермен растаңдар – Қала маңында айтулы (мақтаулы) аймақтардың болуы және қосалқы кенттенудің дамуы – Шоғырланудың артықшылығы Жұмыс топпен орындалады. 1-топ. Нұр-Сұлтан 2-топ. Алматы 3-топ. Шымкент 4-топ. Ақтөбе
|
|
Параграф мәтіні
|
||
|
Сабақ соңы |
SWOT талдау стратегиясының көмегімен Қазақстанның кенттену деңгейіне баға беріңдер
Мықты тұстары Әлсіз тұстары |
|
|
||
|
|
Мүмкіндіктері |
Қауіп-қатер |
|||
|
Рефлексия |
Сөйлемді берілген үлгіде Instagram әлеуметтік желісінде пост жазуға қолданыңдар |
|
|
||
|
|
- Бүгінгі сабақта мен…
|
|
|||
2-тапсырма.
Өмірден алынған оқиғалардың негізінде, ауыл
тұрғындарының қалаға көшу
себептерінің тізімін жасаңдар. 
47-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 4-бөлім. Әлеуметтік география 4.1 Халық географиясы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.4.1.2 Дүниежүзі елдері көші-қонының бағытын, себептері мен салдарын түсіндіреді 9.4.1.5 Қазақстандық көрсеткіштерді басқа елдермен салыстыру негізінде еңбек ресурстарының сандық және сапалық құрамына баға береді 9.4.1.8 Елді мекендердің түрлері мен функционалдық зоналарына сипаттама береді |
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - әлеуметтік география бөліміндегі терминдерге анықтама береді. Оқушылардың көпшілігі: - берілген мәтінге талдау жасай отырып, мәтіннің әлеуметтік географияға қатысы барлығына дәлелдер келтіреді. Кейбір оқушылар: - болжамды болашақ пен қауіптерге болжам жасай отырып, еліміздің халқының көрсеткіштеріне талдау жасайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Әлеуметтік география бөлімі бойынша білімдерді жалпылау және жүйелеу. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Мигрант, эмигрант, иммигрант, көші-қон, елді мекен, комоним, годоним, кенттену |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсында «Әлеуметтік география» бөлімінен алған білімдері |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Анаграмма. Әріптердің орнын ауыстырып, өтілген бөлімге қатысы бар сөйлем құрастырыңдар және анықтама беріңдер: ЯЯИСЛМИЦАСИ – ассимиляция НТЕОЭГНЗЕ – этногенез ГМИТРНАМИ – иммигрант ТЭНМИАГР – эмигрант МГАЯИРИЦ – көші-қон ММОКОНИ – комоним ИОНДМОГ – годоним ЕОАГРМИЛЯЦА – агломерация |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1. Қазақстандағы танымал қазақ тілді блогерлердің бірі Серік Ахметовпен болған сұхбатты оқыңдар және берілген материалдың «Әлеуметтік география. Қазақстан халқы» тақырыбына неліктен қатысы бар екендігі туралы тұжырым жасаңдар. 2. «Әлеуметтік география» бөлімінің параграфтарына сүйеніп, тест жаттығуларын орындаңдар. 1. Қазақстандағы адамдардың ұлты: a) мемлекет тағайындайды ә) ата-анасының бірінің ұлты бойынша анықталады б) көрсетілмейді в) ата-анасына тәуелсіз, кез келген ұлт бойынша анықталады г) тіл білуі бойынша анықталады 2. Ұлтаралық (аралас) неке – бұл төмендегідей этникалық процестің үлгісі: a) этносаралық нығайту ә) этносішілік нығайту б) ассимиляция (үндесу, сіңу) в) этносаралық бірігу г) этногенез 3. Әңгіменің басты кейіпкері: a) ішкі мигрант ә) ұйымдастырылған мигрант б) иммигрант в) эмигрант г) қатынамалы мигрант 4. Басты кейіпкердің әжесі Алматыға келу сипаты бойынша: a) сыртқы мигрант ә) ұйымдастырылған мигрант б) иммигрант в) эмигрант г) қатынамалы мигрант |
Параграф мәтіні |
|
|
|
5. Басты кейіпкердің Алматыға қоныс аудару себебі: а) әлеуметтік-экономикалық ә) саяси б) әскери в) табиғи-климаттық г) жер аудару 85 6. Басты кейіпкер ҚР жұмыс күшінің жас ерекшелік құрылымының ресми статистикасына төмендегідей жасқа жеткен соң енгізілген: a) 10 жас ә) 12 жас б) 16 жас в) 17 жас г) 20 жас 7. Басты кейіпкер ҚР жұмыс күшінің жас ерекшелік құрылымының ресми статистикасына төмендегідей жасқа жеткенге дейін енгізіледі: a) 63 жас ә) 30 жыл үзіліссіз еңбек өтілімі болған жағдайда б) 58 жас в) 72 жас г) 90 жас 8. Басты кейіпкердің туған ауылы төмендегідей рөл атқарады: a) көлік қатынасы рөлі ә) саяси рөл б) әкімшілік рөл в) аграрлық г) сауда 9. Әңгіменің кейіпкері келген елді мекен төмендегідей: a) республикалық маңызы бар қала ә) облыстық маңызы бар қала б) аудандық маңызы бар қала в) қала типті кент г) өнеркәсіптік кент 10. Әңгіменің кейіпкері тұрып жатқан елді мекеннің жоспарлық құрылымы мынадай: a) сызықтық ә) иррационалдық б) жапырақты в) шахмат тақтасы тәрізді г) еркін 11. Әңгімеде кездесетін комоним: a) Алматы ә) Абылай хан даңғылы |
|
|
|
б) Кербұлақ ауданы в) Беларусь г) Қызылжар 86 12. Әңгімеде кездесетін годонимдер: a) Украина, Беларусь ә) Кербұлақ ауданы Қызылжар ауылы б) Алматы, Нұр-Сұлтан, Мәскеу қалалары в) ауыл мен қала г) Алматыдағы Райымбек, Абылай хан және Абай даңғылдары 13. Әңгіменің басты кейіпкері туып-өскен аймақ урбандалу деңгейі бойынша төмендегідей: a) урбандалуы жоғары ә) урбандалуы орташа б) урбандалуы төмен в) урбандалған аумақ г) агломерация 14. Әңгіменің кейіпкері тұрып жатқан елді мекен төмендегідей: a) қала агломерациясы ә) табиғи зона б) шеткі түпкір в) моноқала г) облыстық маңызы бар қала 15. Кейіпкердің ауылдан қалаға көшіп келуі төмендегіні қамтамасыз етеді: a) табиғи өсім және сыртқы миграция ә) механикалық өсім және кенттену б) бала туылу көрсеткішінің жоғарылығы және көші- қонның теріс сальдосы в) қосалқы урбандалу және жалған кенттену г) табиғи өсім және өсудің кемуі 16. Қалалық өмір салтының ауылда таралуын растайтын оқиға: a) «Қазақша жақсы білемін, домбырада ойнаймын» ә) «Біз әжеме Facebook-тен парақша ашып бердік, ол мені Instagram- нан қарап, бақылап отырады» б) «Менің Алматыда пәтерім болған жоқ, мен мұнда келген кезде ұзақ уақытқа дейін пәтер жалдап тұрдым» в) «Алматыда кеңсеміз бар, Нұр-Сұлтан қаласында адамдарымыз бар» г) «Ауылда орыс мектебі болған жоқ, сондықтан Серік бірінші сыныпқа қазақ мектебіне барды». |
|
|||
|
Сабақ соңы |
Қазақстан халқы көрсеткіштерінің SWOT талдауы |
|
|||
|
|
Артықшылықтары |
Кемшіліктері |
|
||
|
Мүмкіндіктері |
Қауіптері |
||||
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. |
|
|||
|
|
- ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
|||
48-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.1 Табиғи ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуеті |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.1.1 Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуетіне баға береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Табиғи ресурстарды экономикалық бағалау көрсеткіштерін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуетіне баға береді. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуетінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуетіне баға береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Табиғи ресурстар, әлеует, табиғи-ресурстық әлеует Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Табиғи ресурстар дегеніміз … |
|
|
|
|
• Қазақстан аумағында ресурстардың мынадай түрлері кездеседі: ... • ... табиғи ресурстарды экономикалық бағалау көрсеткіштері болып табылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланыс
|
|
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық бағалау» және «Дүниежүзіндегі аймақтардың табиғи-ресурстық әлеуеті» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Оқушыларға суреттер беріледі, оны географияның 3 бөлімі: физикалық, әлеуметтік және экономикалық бөлімдері бойынша топтастыру қажет. -Физикалық географияның зерттеу нысаны не? -Әлеуметтік географияның зерттеу нысаны қандай? -Экономикалық география нені зерттейді? -Неліктер бөлімдер дәл осы ретпен оқылады? Оқыпбілуді экономикалық немесе әлеуметтік географиядан бастауға бола ма? -Географияның 3 бөлімін оқып-үйрену нысандары арасында өзара байланыс бар ма? -Экономикалық географияны оқып-үйренуді қандай тақырыптан бастау қажет? Неліктен? -Ел экономикасы мен шаруашылығының негізін құрайтын кәсіпорындар шикізатты қайдан алады? -Табиғи ресурстар деп нені атаймыз?
Географияда табиғи ресурстар қандай топтамаға біріктірілетінін атаңдар.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топпен жұмыс істеу. Сұрақтарға жауап беріңдер. -Біздің еліміз қандай ресурстарға бай? -Өз білімдеріңе сүйеніп, Қазақстанның табиғиресурсының әлеуетін 0-ден 10-ға дейінгі шәкіл бойынша бағалаңдар. -Неліктен ондай баға қойдыңдар? -Табиғи-ресурстық әлеуетті бағалау кезінде қандай көрсеткіштерді қолдандыңдар? -Табиғи ресурстарды бағалау не үшін жүргізіледі? -Табиғи ресурстардың құны неге тәуелді? -Сенің ойыңша, табиғи ресурстарды экономикалық тұрғыдан бағалаудағы әдістемелік қиындықтар қандай? Өз жауабыңды растайтын дәлелдер келтіріңдер. 2-тапсырма. Табиғи-ресурстық әлеуетті бағалау көрсеткіштерін пайдаланып, баға беріңдер 1-топ. ҚР-ның минералдық ресурстарына 2-топ. ҚР-ның су ресурстарына 3-топ. ҚР-ның жер ресурстарына 4-топ. ҚР-ның орман ресурстарына 3-тапсырма. Анықтаңдар - Қазақстанда бар ресурстардан не өндіруге болады? - Бұл өнімді өндірумен шаруашылықтың қандай салалары айналысады? - Басқа елдерден бізе қандай ресурстар сатып алу қажет? - Ресурстардың жекелеген түрін немен алмастыруға болады? 4-тапсырма. Топтық жұмыс. Барлық топ өз жұмыстарын таныстырып, талқылау жасағаннан кейін топта анықтаңдар |
|
Параграф мәтіні
|
||
|
|
ҚР-ның табиғиресурстық әлеуетінің артықшылықтары |
ҚР-ның табиғиресурстық әлеуетінің кемшіліктері |
|||
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Сабақ соңы |
Неліктен «табиғи-ресурстық әлеует» ұғымы «табиғи ресурстарды бағалау» ұғымына қарағанда кең ауқымды қамтиды? |
|
|||
|
Рефлексия |
«Үш С» Оқушыларға сабақ барысында сәтті жасай алған үш сәтін атауды және келесі сабақта жұмысын жақсартатын бір тәсілді ұсынуын өтініңдер. |
|
|||
49-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.1 Табиғи ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстандағы өңдеу өнеркәсібі орталықтары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.1.2 Табиғи ресурстардың жекелеген түрлерін өңдеу технологияларының сипаттамасы негізінде Қазақстандағы дайын өнім түрлері мен орталықтарын атайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстандағы өңдеу өнеркәсібінің саласы мен өнімдерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Өнеркәсіптік кәсіпорынға сипаттама береді. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің артықшылықтары мен басымдылықтарын анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: табиғи ресурстардың жекелеген түрлерін өңдеу технологияларының сипаттамасы негізінде Қазақстандағы дайын өнім түрлері мен орталықтарын атайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; |
|
|
|
– материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Өңдеу өнеркәсібі, шикізат, өңдеу, шикізат өңдеу технологиясы, дайын өнім Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің салалары… |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс
|
|
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Табиғи ресурстарды өңдеу орталықтары мен технологиялары, дайын өнім түрлері» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Күнделікті өмірде пайдаланатын заттардың тізімін атаңдар. Бұл заттар неден және қалай жасалғанын ойладыңдар ма? Бұл өнімдерді қайда өндіреді? Дүкендердің сөресіне және күнделікті тұрмыста пайдалануға түскенге дейін олар қандай кезеңдерден өтті? Осы заттардың барлығын өндірумен шаруашылықтың қай саласы айналысады? Осы өнімнің құны неге тәуелді?
|
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Берілген суреттерден салаларға жататын өнімдерді таңдап алыңдар 1-топ. Мәшине жасау 2-топ. Химия өнеркәсібі 3-топ. Түсті металлургия 4-топ. Қара металлургия 5-топ. Құрылыс материалдары өнеркәсібі 6-топ. Мұнай-химия өнеркәсібі 7-топ. Тамақ өнеркәсібі 8-топ. Жеңіл өнеркәсіп Сонымен қатар топтарға төмендегілерді анықтау қажет: – Өнеркәсіптің осы саласының шикізаты қандай? – Қазақстан аумағында өнеркәсіптің осы саласына жататын қандай кәсіпорындар бар? – Әр салаға арналған хештегтер жиынтығын әзірлеңдер. Хештегтер салалық құрамын, |
Параграф мәтіні. Дайын өнімнің суреті, постер, желім, маркер, инстаграмм үлгісі |
|
|
|
орталықтарын, саланың дайын өнімдерінің түрлерін бейнелеуі тиіс. Хештег міндетті түрде геолокациясын көрсетуі қажет. Қорытынды: Өңдеу өнеркәсібінің кез келген саласында негізгі шикізаты, өзіндік технологиялары мен өңдеу кезеңдері, өзіне тән жабдықтары мен материалдары, дайын өнім ассортименті бар. Талқылау. Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің ерекшеліктері мен артықшылықтарын атаңдар. Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындары алдында қандай басымдылықтар бар? 2-тапсырма. Әр топқа қант қызылшасын өңдеудің белгілі бір технологиялық пороцесс жүргізіліп жатқан қант зауытының цехы бөлініп беріледі. Мұғалім бірінші цехқа мүмкіндік болса қант қызылшасын немесе оның суретін береді және осылайша қант түріндегі дайын өнім беретін соңғы цехқа дейін осылайша жалғасады. Әр цех өздеріне берілген кезеңге сәйкес келетін технологиялық процесті сипаттайды. 1-топ. Тазарту 2-топ. Қант қызылшасынан жаңқа әзірлеу 3-топ. Жаңқадан қантты бөліп алу 4-топ. Шырынын тазарту 5-топ. Шырынды қоюландыру 6-топ. Қантты кристалдау 7-топ. Утфельді центрфугалау 8-топ. Қантты кептіру және дайын өнімді қант түрінде беру Бейнетүсірілім көру https://www.youtube.com/watch?v=llr1foG5BZc Бейнетүсірілімді белгілі бір кезеңдегі технологиялық процесс туралы оқушылардың айтуына қарай көрсетуге болады. 3-тапсырма. «Кіру-Шығу» сызбасында қант қызылшасын өңдеу процесін көрсетіңдер 4-тапсырма. Өнеркәсіптік кәсіпорынды сипаттау жоспарын қолданып сызбаны түсіндіріңдер: 1. Кәсіпорынның атауы және ЭГО, кәсіпорын тиесілі сала. 2. Кәсіпорынның мамандандырылуы, оның цехтарының құрамы, олардың өндірістік өзара байланысы. 3. Шикізат, қосымша материалдар мен энергия. 4. Басқа кәсіпорындармен аумақтық-өндірістік байланыс. 5. Өндіріс сипаты туралы жалпы тұжырым. 6. Кәсіпорынды сол жерге орналастырудың қағидасы және даму болашағы.
|
|
|
Сабақ соңы |
Салалар бойынша тақырыптық картасызба әзірлеңдер және оны қосымша сипаттама элементтерімен толықтырыңдар. Картасызбаны түсіндіріңдер. |
|
|
Рефлексия |
Оқушыларға сабақтың қалай өткендігі туралы хештегтерге түсіндірме жазып, өзінің қалай нәтижелі жұмыс істегенін бағалау ұсынылады.
|
|
50-51-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.1 Табиғи ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Табиғатты пайдалану және тұрақты даму |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.1.3 Табиғат пайдаланудың типтері мен түрлерін жіктейді 9.5.1.4 Тұрақты дамудың белгілері мен бағыттарына сипаттама береді 9.5.1.5 Қазақстандағы табиғат пайдаланудың қиындықтарын (мәселелерін) анықтау негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады 9.5.1.6 Жергілікті компонент негізінде табиғат пайдалану бойынша зерттеу жүргізеді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Табиғат пайдаланудың типтері мен түрлерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Табиғатты тиімді және тиімсіз пайдаланудың бағыттарын анықтайды. Кейбір оқушылар: - Табиғат пайдаланудың әрбір бағытына кіретін шаруашылық жұмыстарының түрлерін айқындайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - табиғат пайдаланудың типтері мен түрлерін жіктейді; - тұрақты дамудың белгілері мен бағыттарына сипаттама береді; - табиғат пайдалану бойынша зерттеулер жүргізеді; - Қазақстандағы табиғат пайдаланудың қиындықтарын (мәселелерін) анықтау негізінде оларды шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Табиғат пайдалану, табиғат пайдаланудың жіктелімі, табиғат пайдалану мәселелері, табиғатты тиімді пайдалану, табиғатты тиімсіз пайдалану, тұрақты даму Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Табиғатты тиімді пайдалану – бұл ... . • Табиғатты тиімсіз пайдалану – … . • Табиғатты тиімсіз пайдалану... |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық бағалау» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Табиғаттың өзінде өзгеше бір сүйсінерлік, жанға жайлы бір нәрсе бар».
Ш.Уәлиханов Бұл дәйексөздің негізгі идеясы, мағынасы қандай? Ш.Ш. Уәлихановтың пікірімен келісесің бе? Неліктен? Сенің көзқарасыңды дәлелдейтін нақты деректер келтіріңдер. Біз қандай тұжырымдар жасай аламыз? Осы айтылғандардың бәрін қамтып көрсете алатын бір сөз айтыңдар. Оқушыларды табиғат пайдалану ұғымына, яғни қоғамның экономикалық, экологиялық және мәденисауықтыру талаптарын қанағаттандыру үшін табиғи ортаны пайдалану ұғымына алып келу қажет. |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Табиғатты пайдаланудың типтері мен түрлерін зерттеңдер және табиғат пайдаланудың типтері мен түрлерін салыстырыңдар
2-тапсырма. Табиғат пайдаланудың әрбір түріне жататын, өзің тұратын аймақтағы нақты кәсіпорындарды атаңдар. 3-тапсырма. Анықтаңдар • Табиғатты ортақ пайдалану шеңберінде қандай қызмет түрлерін жүзеге асыруға құқыларың бар? • Шаруашылық іс-әрекеттің қандай түрлері нысандар бойынша бөлінген табиғат пайдаланудың әрбір бағытына кіреді? Олардың қайсысы сенің өлкеңде басымырақ? 4-тапсырма. «Біз кімбіз? Адам – табиғаттың иесі!?» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=gX94IrjJuIo Бейнетүсірілімді көргеннен кейін қандай қорытынды жасауға болады? Адам баласы өзін табиғат |
Параграф мәтіні |
||||||||||||||
|
|
жағдайларына қарай бейімдейді немесе табиғатты өзіне бейімдейді! Белсенді шаруашылық іс-әрекеттің нәтижесінде адамзат баласының алдында қандай қиындықтар туындайды? 5-тапсырма. Топта табиғат қорғаудың негізгі қағидасын жасаңдар. Әр топ сөз сөйлегеннен кейін, сынып бойынша табиғат пайдаланудың ортақ қағидасы жасалады, алынған нәтижені оқулықта берілген табиғат пайдаланудың қағидасымен салыстырыңдар. 6-тапсырма. Табиғат пайдаланудың түрін анықтаңдар.
Сенің ойыңша, табиғатты тиімсіз пайдаланудың себебі неде?
|
|
||||||||||||||
|
Сабақ соңы |
Тұрақты даму ұғымын қалай түсінесіңдер? Табиғат пайдаланудың қандай түрі қоғамның тұрақты дамуға өтуін қамтамасыз етеді? |
|
||||||||||||||
|
Рефлексия |
«Үш С» Оқушыларға сабақ барысында сәтті жасай алған үш сәтін атауды және келесі сабақта жұмысын жақсартатын бір тәсілді ұсынуын өтініңдер. |
|
Сабақ 52
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.1 Табиғи ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.1.1 Қазақстанның табиғи-ресурстық әлеуетіне баға береді 9.5.1.2 Табиғи ресурстардың жекелеген түрлерін өңдеу технологиясына берілген сипаттама негізінде Қазақстандағы дайын өнім түрлері мен орталықтарын атайды |
||
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Өнім алынатын шикізат базасын, шикізат өңдеу орталықтарын және осы өнімнің өндірісі мен табиғатты пайдалану түрін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Тақырып бойынша сілтемелер, сарапшылардың дәйексөздерін және графиктік материалдар жинақтайды. Кейбір оқушылар: - Өнім өндірісінің барлық кезеңдерін көрсететін тақырыптық картасызба әзірлейді. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Өндіріс кезеңдерінің өзара байланысын анықтайды және лонгрид түрінде көрсетеді. |
||
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Лонгрид, табиғи ресурстар, табиғи ресурстарды өңдеу орталықтары, табиғатты пайдалану, тұрақты даму |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
||
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсындағы, сәйкесінше, «Экономикалық география. Табиғи ресурстар» бөлімінен алған білімдері |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
-Қазақстанда өндірілетін өнімдерді атаңдар. -Бұл өнім неден өндіріледі? -Оны қалай және қайда өндіреді? Тұтынушының қолына түскенге дейін бұл өнім қандай кезеңдерден өтеді? -Бұл өнімді өндіру процесі қоршаған ортаға әсер ете ме? Бұл өнімді өндіретін кәсіпорынды табиғат пайдаланудың қандай типі мен түріне жатқызуға болады? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
Топтық жұмыс. §48-51 материалдары бойынша лонгрид жазыңдар (700-1000 сөз) (ватманға/ постерге немесе компьютерде). - Лонгридте табиғи-ресурстық әлеует, өңдеу өнеркәсібі орталықтары, табиғат пайдалану және тұрақты даму туралы мәселелерді қозғауларың қажет. - Тақырыптық картасызбаның болуы міндетті. - Оқырмандарға қызықты тақырыпты таңдап алыңдар, мысалы, «Қазақстандағы мырыштың өңделуі туралы 10 факт», «made in Kazakhstan автокөліктері», «Таныс және бейтаныс мұнай». Өздеріңді қызықтыратын тақырыпты таңдап алыңдар. - Лонгридтің барлық элементтері өзара бір-бірімен байланыста болуы қажет. - Бірлесіп тақырыпты, атқаратын жұмыстарың мен ретін келісіп алыңдар (кім мәтін жазады, суреттер іздейді, картасызба мен ақпараттық график сызады т.б.) - Аналитикалық мәтін лонгридін әзірлеңдер. Оқиғаның орын алу себебін еске түсіруге, беталысын бағалауға көмектеседі. - Лонгрид әзірлеген кезде сарапшылардың дәйексөздерін, тақырып бойынша зерттеуге арналған сілтемелер мен графиктік материалдарды қолданыңдар. |
Параграф мәтіні |
|
|
Сабақ соңы |
Топтар жасаған лонгридтерімен алмасып, жан-жақты зерттейді және тапсырманы орындау барысында берілген өлшемдер бойынша бағалайды. |
|
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
|
53-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Сыныбы: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Ғылыми-техникалық прогресс барысы мен бағыттары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілеті мақсаты (оқу бағдарламасы сүйеніп) |
н сабақ на |
9.5.2.1 Ғылыми техникалық прогресс бағыттарына талдау жасайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
|
Барлық оқушылар: ҒТП басты қырлары мен құрамдасын атайды. Оқушылардың көпшілігі: - ҒТП-ның шаруашылыққа әсер ету дәрежесін анықтайды. Кейбір оқушылар: - ҚР-ның индустриялық-инновациялық дамуының үлгісін сызбамен кескіндейді. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: ғылыми техникалық прогресс пен бағыттарына талдау жасайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: ғылыми-техникалық жаңарту, кибернетика, ғылымды қажетсіну, техника және технология, индустриялықинновациялық саясат, технопарк, кластер, бизнесинкубатор, стартап Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • ҒТП-ның негізгі қырлары … • ҒТП-ның құрамдас бөліктері… Біздің өмірімізде ҒТП … |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байла |
ныс |
|
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық бағалау» және «Дүниежүзіндегі аймақтардың табиғи-ресурстық әлеуеті» тақырыптары бойынша алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Ғылыми-техникалық жаңарту» ұғымы қандай ассоциация туындатады? ҒТП-ды немен салыстыра аласың? ҒТП ұғымына анықтама беріңдер
«Төртінші өнеркәсіптік жаңарту» бейнетүсірілімінің көрсетілуі https://www.youtube.com/watch?v=t9tyODtWK0c |
|
||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Әр топ заманауи ғылымитехникалық жаңартуға кем дегенде 5 мысал келтіріңдер. Келтірілген мысалдарды https://padlet.com/ онлайн тақтасына жазыңдар, ол бір мезетте бірнеше адаммен бірлесе жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Әр топ жазу жазған кезде белгілі бір түсті қолданады. Онлайн тақта жалпылама шолу жасауға арналады. Қосымшалармен жұмыс істеу жөніндегі нұсқаулықтарды http://catcut.net/mvSA сілтемесі бойынша табуға болады. Барлық топ бұл тапсырманы орындағаннан кейін, оқушылармен мәнмәтіні бірдей деректерді топтастыруды талқылаңдар. Неліктен сендер бұл мысалдарды біріктіруге шешім шығардыңдар? Олардың ұқсастықтары қандай? Оқушыларға ғылыми-техникалық жаңартудың негізгі қырларын оқып-үйренуге тапсырма беріңдер және олардың келтірген мысалдарының ҒТП-ның қандай қырына жататынын анықтауды, олар ұсынған жүйелеумен салыстыруды тапсырыңдар. 2-тапсырма. Оқулықтағы «ҒТП-ның құрамдас бөліктері» тақырыпшасын оқыңдар және «АЗИЯ-АВТО» зауытының өндірістік кезеңдерінде барлық бөліктерінің бар екендігін деректермен дәлелдеңдер. «АЗИЯ-АВТО» акционерлік қоғамы 2002 жылы 20 желтоқсанда құрылып, алғашқы мемлекеттік тіркеуден өтті. Бас кәсіпорны – автоқұрастыру зауыты Шығыс Қазақстанның орталығы – Өскемен қаласында орналасқан. Кәсіпорынның филиалдары Қазақстанның барлық ірі қалаларында бар. «АЗИЯ-АВТО» кәсіпорнының мақсаты – елімізде бәсекеге қабілетті автокөліктер шығаруға мүмкіндік беретін және Қазақстан халқының әрі іргелес жатқан елдердің бір бөлігінің қажеттіліктерін қамтамасыз ететін автомобиль өнеркәсібін құру. «АЗИЯ-АВТО» АҚ-ның құрастыру жабдығы кешенінің негізінде – жинақтаудың техникалық процесі және жоғары деңгейдегі сынақ талаптарының барлығын қанағаттандыратын заманауи жабдықтандыру жатыр. «АЗИЯ-АВТО» АҚ Қазақстандағы қазіргі кезде жұмыс істеп тұрған, жеңіл автокөліктер өндіруші болып |
Параграф мәтіні
|
|
|
табылады. Зауыттың әріптестерінің ішінен “Volkswagen Group, “General Motors”, “Renault-Nissan-АвтоВАЗ” және “KIA Motors” тәрізді алдыңғы қатарлы әлемдік концерндерді көруге болады. «АЗИЯ-АВТО» АҚ-сында Өскемен қаласында: LADA (Granta, Vesta, Xray, Largus, Kalina,4×4), ŠKODA (Octavia, Rapid, Superb, Yeti, Kodiaq), Chevrolet (Aveo, Captiva, Cruze, Tracker), KIA (Rio, Cerato, Optima, Cadenza, Quoris, Picanto, Soul, Sportage, Sorento, Mohave) маркалы автокөліктері шығарылады. Автокөліктерді құрастыру конвейерлік және постық жинақтау телімдерінде жүзеге асырылады.
Өндірісті ұйымдастырудың заманауи талаптарына жауап беретін жабдықтардың айрықша озық түрлері – құрастыру конвейері блып табылады, ол қаптаулы шанақты жинау желісінен, түрлі биіктіктегі аспалы желіден және соңғы жинақтаудың едендік желісінен тұрады. Мұндай үздіксіз желі жұмысты орындау үшін шанақты ыңғайлы биіктікте ұстауға, жинақталып жатқан автокөліктің барлық бөлшектеріне жан-жақты және жеңіл қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Желінің эргономділігі, сонымен қатар жан-жаққа бұруды жақсартады, бұл құрастырушының өзіне ыңғайлы болатындай шанақтың түбіндегі жұмыстарды орындауға мүмкіндік береді. Барлық ауырсалмақты тораптар мен агрегаттарды құрастыру аспалы және еденүсті жүккөтергіш құрылғылардың көмегімен жүзеге асырылады. Жүйелерде тесік қалмауын, яғни саңылау сыздығын тексеру өнімділігі жоғары сұйықтық құятын жабдықтың көмегімен іске асады. Автокөлікті жасауды басқару барлық өндірістік процестерді байланыстыратын автоматтандырылған басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Автокөліктерді сынақтан өткізу сынақ алаңында жүргізіледі. Бұл алаң автокөліктің мемлекеттік нормативтік құжаттардың құрастырымдық және технологиялық шарттары мен талаптарына сәйкестігін бақылау мен тексеруге арналған барлық қажетті құралжабдықпен жабдықталған. Бұл жабдық озық шешімдерді, сынақтан өткізу техникалық процесін айрықша автоматтандыратын соңғы үлгідегі компьютерлі техникаларды қолданып жасалған және құрастырылған. Зауыт аумағында жолда жүру сынақтарын өткізуге арналған түрлі жабын типтерімен қапталған арнайы жолдар, арнайы алаңдар бар. Сауда желілеріне автокөліктерді зауыт өзінің автомобиль және теміржол көліктерімен жөнелтеді. Сауда дүкендері |
|
||||||
|
|
Қазақстанның барлық ірі қалаларында орналасқан. http://aziaavto.kz/ru/o-kompanii
3-тапсырма. ҒТП кезеңінде кәсіпорындарды орналастыруға қандай түрткіжайттар әсер етеді және неліктен? 4-тапсырма. Венн диаграммасы
5-тапсырма. Топтық жұмыс. Өндірісті роботтандыру және электрондау мемлекеттің шаруашылығына қалай әсер ететінін анықтаңдар. 6-тапсырма. Мәтінге сүйеніп, ҚР-ның индустриялықинновациялық дамуы үлгісінің сызбасын кескіндеңдер және оны түсіндіріңдер. |
|
||||||
|
Сабақ соңы |
Төменде берілген сұрақтарға жауап беру арқылы ҒТП туралы екі-үш минуттық әңгіме әзірлеңдер: - ҒТП-ның маңыздылығы неде? - ҒТП-ның негізгі қырларын атаңдар - ҒТП-ның құрылымын анықтаңдар - ҒТП-ның басты бағыттары туралы айтыңдар. - ҒТП-ның заманауи кезеңінің маңызды артықшылықтары қандай? - ҒТП жағдайында дүниежүзілік шаруашылықтың орналастырылуында және салалық құрамында не өзгерді? - ҒТП-ның заманауи деңгейіне сәйкес келу үшін біздің елімізде қандай іс атқарылып жатыр? Бұл неліктен маңызды?
«Welcome To Future» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=f3NWvUV8MD8 |
|
||||||
|
Рефлексия |
«Үш С» Оқушыларға сабақ барысында сәтті жасай алған үш сәтін атауды және келесі сабақта жұмысын жақсартатын бір тәсілді ұсынуын өтініңдер. |
|
54-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар |
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанда адам капиталының дамуы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.2.2 Қазақстандық компонентті қосымша қамти отырып, адам капиталының даму индексінің көрсеткіштерін анықтайды және сол бойынша елдерді салыстырады 9.5.2.3 Қазақстандағы адам капиталының сапасын арттыру бойынша шешім әзірлейді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: Адам капиталының ерекшеліктері мен құраушыларын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: – Өзіндік адами капиталды арттыру бойынша іс-шаралар әзірлеп, ұсынады. Кейбір оқушылар: Қазақстанда адам капиталын арттыру бойынша ісшаралар әзірлеп, ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанда адам капиталын арттыру бойынша шешімдер әзірлейді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану.
Пәнге лайықты лексика мен терминология: Адам капиталы, адам капиталын дамыту, адам капиталына инвестиция жұмсау Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Адам капиталының құраушылары … • Елімізде адам капиталын жақсарту үшін мемлекеттің қабылдаған іс-шаралары... … • Менің адами капиталыма құйған инвестициям... |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы
|
Өткен сабақта сендер өндірісті роботтандыру мен электрондандыру ел шаруашылығына қалай әсер ететінін анықтадыңдар. Қалай ойлайсыңдар, бұл еңбек нарығындағы сұранысты өзгерте ала ма? Адам еңбегі талап етілуі мүмкін бе? Еңбек ресурстарына қандай талаптар қойылады? Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың 2018 жылдың 5 қазанындағы жыл сайынғы Қазақстан халқына жолдауында айтқан сөзімен оқушыларды таныстыру. «Соңғы кездері әлемдік саяси және экономикалық трансформация процестері күшейе түсті. Әлем қарқынды түрде өзгеріп келеді. Мызғымастай көрінген жаһандық қауіпсіздік жүйесінің тұғыры мен халықаралық сауда ережелері бұзылуда. Жаңа технологиялар, роботтандыру мен автоматтандыру еңбек ресурстарына және адам капиталының сапасына қатысты талаптарды күрделендіруде. Қаржы жүйелерінің мүлде жаңа архитектурасы түзілуде. Бұл орайда қор нарықтары кезекті қаржы дағдарысына алып келуі мүмкін жаңа «сабын көбігін» үрлеуде. Бүгінде жаһандық және жергілікті проблемалар тоғыса түсуде. Мұндай жағдайда сын-қатерлерге төтеп берудің және мемлекеттің табысқа жетуінің кепілі елдің басты байлығы – адамның даму мәселесі болып отыр». Тұңғыш Президентіміздің сөзімен сен келісесің бе? |
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Жұмыс күші мен адам капиталының белгілерін анықтаңдар. Бұл екі түсініктің ерекшеліктері қандай? - жасы - жынысы - білімі - жыл сайын өседі - интеллектуалдық мүмкіндіктері - білім деңгейі - кәсіби біліктілігі - үйренуі - жасампаздығы - жұмысқа деген қарым-қатынасы - ынталандыру - қызығушылықтары - икемділігі мен дағдылары 2-тапсырма. Арнайы белгілермен белгілей отырып, «Постиндустриялық қоғамдағы адам және оның орны» мақаласын оқып шығыңдар
V — мен мұны білемін; + — бұл мен үшін жаңа ақпарат; - — мен басқаша ойлайтынмын, бұл мен білетін |
Параграф мәтіні
|
|
|
ақпаратқа мүлде қарама-қайшы; ? — бұл маған түсініксіз, түсіндірмелер, нақтылайтын дәлелдер қажет. http://www.piekonom.ru/obshie-svedeniya/chelovek-i-egomesto-v-postindustrialnom-obshestve/
3-тапсырма. Оқулық мәтініндегі «Адам капиталының өзгешеліктерін» оқып, мәтінде сипатталған адам капиталының әрбір өзгешелігін мысалдармен растаңдар. 4-тапсырма. Адам капиталының қандай құраушылары барлық мамандық иелеріне қажет? 5-тапсырма. Болашақта көп ақы төленетін жұмысқа орналасу үшін не істеу керек? - Алған білім мен икемділік болашақта табысты болуды қалай қамтамасыз етеді? - Отбасың адам капиталына қандай инвестициялар жұмсайды? 6-тапсырма. Елімізде адам капиталының сапасын жақсарту үшін мемлекет қандай іс-шаралар қабылдайды? – Білім беру саласында – Денсаулық сақтау саласында – Тұрғын үй саясаты саласында Сен қандай іс-шаралар ұсына аласың? Сен өмір сүріп жатқан қоғам мен сенің отбасыңда қандай іс-шаралар жүзеге асырылады? |
|
|
Сабақтың соңы |
1. Келесі тұжырымдарды растаңдар немесе жоққа шығарыңдар: 1.1 «Мемлекетті дамытудың мәселелерінің бірі қамқоршылдық – сен үшін бәрін мемлекет жасауы қажеттігіне деген сенімділік болып табылады. Сонымен бірге, адам капиталының жұмыс істеуі мен дамуы оның иесінің еркіне, адамдардың шешіміне байланысты және жалпы алғанда адамның өзінен де, қоғамнан да айтарлықтай шығынды талап етеді». 1.2 «Кейбір адамдар өз уақыттары мен ақшаларын қажетсіз ілім мен дағдыларды меңгеруге жұмсайды, өйткені алдағы уақытта ол ілім мен дағды табыс алып келуге қабілетсіз». 1.3 «Кенттену адам капиталының дамуына мүмкіндік береді». 1.4 «Біздің отбасы / әлеумет отбасының /әлеуметтің әрбір мүшесінде адам капиталын қалыптастыруға және дамытуға өте жоғары көңіл бөледі». 1.5 «Қазіргі кезде көптеген мамандықтар мен кәсіптер айтарлықтай жылдам жоғалып кетуде. Сондықтан өзіндік капиталды дамыту кезінде барлық кәсіпке жарамды әмбебап дағдыларға көңіл бөлу қажет». 1.6 «Өзіндік адами капиталды дамытуға жұмсаған менің күш-жігерім маған болашақта әлдеқайда биік әлеуметтік позицияларға көтерілуге мүмкіндік береді». 2. «Ғұмыр бойы оқып-үйрену, білім алу» тақырыбына |
|
|
|
эссе жазыңдар. |
|
|
Рефлексия |
Оқушыларға төмендегі сұрақтарға жауап беруге тапсырма беріңдер: Мен бүгінгі күнге дейін өзімнің адами капиталымды арттыру үшін не істедім? Өзімнің адами капиталымды арттыру үшін мен бүгінгі күннен бастап қандай әрекеттер жасаймын? |
|
55-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.2.4 Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму бағытын анықтау негізінде болжамдар жасайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму бағытын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымының жағдайына талдау жасау негізінде шешу жолдарын әзірлейді. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму бағытын анықтау негізінде болжамдар жасайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму бағытын анықтау негізінде болжамдар жасайды. - Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымының жағдайына талдау жасау негізінде шешу жолдарын әзірлейді. - Қазақстанның аймақтарының инфрақұрылымына талдау жасау негізінде оған қатысты мәселелердің шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; |
|
|
|
|
– топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Индустрияландыру, қосылған құн, инновация, инновация инфрақұрылымы, әртараптандыру, болжам Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының негізгі бағыттары... • Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымының ұйымдары … |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Сабақ барысы |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақтың басы
|
4-сурет. «Бір сөз» ойыны. Осы ойын арқылы оқушылар сабақ тақырыбын анықтаулары тиіс.
Индустрияландыру дегеніміз не?
Индустрияландыру сөзінен сендерде қандай ассоциация туындайды? (Өңдеу, зауыттар, фабрикалар, комбинаттар) |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Өнім өндірудің негізгі кезеңдерін атаңдар: |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
– Мақта-мата кездемелері – Шойын мен болат – Нан-тоқаш өнімдері – Сүт өнімдері Өндірісті неше негізгі секторға бөлуге болады (оқушылар экономиканың 2 секторын: бастапқы және екінші секторына бөліп, индустрияландыру олардың қайсысына жататынын анықтаулары қажет, сендер экономиканың үшінші секторы туралы ақпарат қосуларың қажет) Өндірістің әр кезеңіне өткен сайын өнімнің құны қалай өзгереді? Өндірістің қай кезеңінен мейлінше көп табыс алуға болады? Оқулық мәтінінен көбірек табыс алу үшін дайын өнімнің санын арттыруға не қажет екендігін табыңдар? - өндірісті техникалық тұрғыдан жаңарту - энергия және ресурс үнемдеу - қолданылған технологияның техникалық және экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету - минералдық ресурстардың шығынын төмендету және тиімді пайдалану - инновация енгізуді талап етеді 2-тапсырма. «Инновация» сөзіне ассоциация 3-тапсырма. «Өндірістегі инновация түрлері» тақырыбына интеллект-карта әзірлеңдер «Қазақстандағы жаңа индустрияландыру. Арнайы репортаж» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=e6Llri1dGz4 Бейнетүсірілімді талқылау және Қазақстан жүзеге асырып отырған индустриялық-инновациялық даму саясатын анықтау 4-тапсырма. Параграф соңындағы мақаланы оқыңдар және оған атау беріңдер 1.1 Өнеркәсіптің қай саласында әртараптандыру орын алды? 1.2 Зауыт құрылысын салу барысында индустриялықинновациялық дамудың қандай стратегиялық бағыттары жүзеге асырылды? 1.3 Зауыт құрылысы индустрияландырудың қандай әлемдік трендтерінен көрініс береді? 1.4 Зауыт құрылысын жүргізу барысында технологияның трансферті қандай бағытта жүзеге асырылған? 5-тапсырма. Замануи индустрияландырудың әлемдік трендтерін оқыңдар және анықтаңдар: - Әлемді индустрия дамуының заманауи трендтері Қазақстан Республикасының индустриялықинновациялық саясатына қалай әсер ете алады? - Қандай трендтердің нәтижелері Қазақстанда жүзеге асуда? |
Параграф мәтіні
|
|
|
6-тапсырма. Топтық жұмыс. Әр топ инновациялық инфрақұрылымның құрамына кіретін ұйымдарды таныстырады: 1-топ - технопарк 2-топ - құрастыру бюросы 3-топ - коммерцияландыру кеңселері 4-топ - технология трансферінің халықаралық орталықтары Әр топ инновациялық инфрақұрылымның әрбір ұйымының қызметі мен рөлін сипаттайды. 7-тапсырма. Инновациялық өнімнің идеядан бастап нәтижеге дейінгі әзірлену процесінің кезеңдерін сызбамен көрсетіңдер. |
|
|
Сабақтың соңы |
Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының нәтижелері туралы субъективті болжамдар жасаңдар. Субъективті болжам сарапшылардың, мамандардың, тұтынушылардың т.б. ойларының нәтижесі бойынша жасалады. Бірінші болжам - оптимистік, Екінші болжам - пессимистік, Үшінші болжам - реалистік тұрғыда болуы тиіс. Әр болжамның нәтижесін түсіндіріңдер. |
|
|
Рефлексия |
«Үш С». Оқушыларға сабақ барысында сәтті жасай алған үш сәтін атауды және келесі сабақта жұмысын жақсартатын бір тәсілді ұсынуын өтініңдер. |
|
56-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.2 Әлеуметтік-экономикалық ресурстар |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Класс: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.2.1 Ғылыми-техникалық жаңарту үрдісіне және бағытына талдау жасайды |
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: өнеркәсіп саласы мен стартапты жүзеге асыруға болатын нақты қаланы атай отырып, бір стартаптың идеясын әзірлейді. |
|
|
|
|
Оқушылардың көпшілігі: - өнімнің түпүлгісін анықтайды. Кейбір оқушылар: - стартаптың негізі болып табылатын инновацияларды, жаңа технологияларды анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: өлшемдерді есепке ала отырып, стартап әзірлейді және бүкіл сыныпқа таныстырады. |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Стартап, инновациялар, жаңа технологиялар, өнімнің түпүлгісі, кластер |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Тірек білімі |
|
9-сыныптың география курсындағы «Экономикалық география. Әлеуметтік-экономикалық ресурстар» бөлімінен алған білімдері. |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Стартап – бұл даму кезеңінде тұрған және жаңа инновациялық идеялардың негізінде, не болмаса жаңадан пайда болған технологиялардың негізінде өз бизнесін қалыптастырып келе жатқан жаңадан құрылған компания (тіптен әлі заңды тұлға болып табылмайтын да болуы мүмкін). Стартаптар венчурлық (еншілес) бизнеске жатады. Венчурлық бизнес – бұл тәуекелді ғылыми-техникалық немесе технологиялық бизнес. Ол ғылымның туындысы болып табылады. Стартап бірегей болуы тиіс. Инновацияны қолдану – стартаптың басты сипаты. Стартаптар жаңадан бір өнім жасап шығаруға немесе бұрыннан бар өнімді жақсартуға міндетті. Дүниежүзіне танымал болған ең табысты стартаптар: Википедия; YouTube; Instagram; Twitter; Microsoft және басқалары. «Барлық кезеңдер мен халықтардың 10 үздік стартапы» бейнетүсірілімін көру https://www.youtube.com/watch?v=rNzhYQzzHXk
|
|
|
|
Сабақтың ортасы |
Стартаптар байқауы. Жүлде қоры $1,0 млн. Топтық жұмыс. §53-55 материалдары бойынша бір стартаптың идеясын әзілеңдер. |
Параграф |
|
|
|
-Сендер кез келген түрде негізгі идеяны бейнелеп көрсетулерің қажет. -қандай мәселені және кім үшін шешіп жатырсыңдар? -өнімнің түпүлгісі. -оның негізі болып табылатын инновациялар, жаңа технологиялар. – Сіз жасаған стартап тиесілі өнеркәсіп саласын атаңдар. – Қазақстанның нақты қай қаласында және қандай зауытта оны жүзеге асыруға болатынын көрсетіңдер. – Оның жүзеге асуына қандай ғылыми мекемелер және оқу орындары мүмкіндік туғыза алады? – Қаржыландыру көзін қайдан және қалай іздейтін боласыңдар? – Сендер әзірлеген стартапты іске асыруға өндіруші зауыттан басқа, қандай кәсіпорындар жұмылдырылады? – Саған технопарк, бизнес-инкубатор, құрастыру бюросы, коммерцияландыру кеңсесі нақты қандай көмек көрсете алады? – Стартаптарыңды жүзеге асыру бойынша кластерді сызбамен көрсетіңдер. – Сендер жасаған стартап Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының қай бағытына сәйкес келеді? – Оны жүзеге асыру барысында қандай дүниежүзілік трендтер көрініс тапқан? Жобаларыңды сыныпқа таныстырыңдар. |
мәтіні |
|
|
Сабақ соңы |
testograf.ru қосымшасын пайдаланып, онлайн дауыс беру. https://www.testograf.ru/ru/ 9-сыныптың үздік стартапына сертификат беру. Оқушылар өз таңдауларына пікір білдіреді. |
Сертифика т |
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
|
57-58-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық |
|
|
құрылымы |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстан шаруашылықтарының салалары |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.3.1 Қазақстан шаруашылықтарының салаларына жоспар бойынша сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстан шаруашылықтарының салаларын және олардың өндіретін өнімдерін атайды. Оқушылардың көпшілігі: - Сипаттама бойынша кәсіпорынның атауын, орналасқан орнын және орналасу түрткіжайтын анықтайды. Кейбір оқушылар: - Саланы дамытуға қатысты туындайтын қиындықтарды және Қазақстанда саланың дамуының болашағын анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстан шаруашылықтарының салаларына жоспар бойынша сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Жылу-энергетикалық кешен, мәшине жасау, химия өнеркәсібі, өнеркәсіп орталықтары, агроөнеркәсіптік кешен, ауылшаруашылығы, малшаруашылығы, өсімдікшаруашылығы Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстан аумағында дамыған өнеркәсіп салалары… |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Пәнаралық байланыс
|
|
|
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, |
|
|
|
«Экономикалық география» бөліміндегі «Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық құрамы: өндіру, өңдеу салалары, қызмет көрсету» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Оқушыларды топқа бөлеміз: 1-топ. Отын-энергетикалық кешен 2-топ. Металлургиялық кешен 3-топ. Химия және мұнай-химия өнеркәсібі 4-топ. Мәшине жасау 5-топ. Құрылыс материалдары өнеркәсібі Оқушылар өндірілген өнімнің суретіне қарап, өнеркәсіптің саласын анықтауы және сол бойынша топқа бірігулері қажет.
|
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Жоспар бойынша шаруашылық салаларына сипаттама беріңдер: 1. Шаруашылықтағы салалардың маңыздылығы, оның салалық құрамы 2. Шикізат базасы 3. Басты аудандары мен өндіріс орталықтары |
Параграф мәтіні |
|
|
|
4. Саланы орналастыруға әсер ететін түрткіжайттар 5. Өндірілетін өнім 6. Салаішілік және салааралық байланыстар 7. Саланы дамытуға байланысты туындаған табиғат қорғау және экологиялық мәселелер 8. Саланы дамытудың болашағы 9. Осы саладағы мамандықтар 2-тапсырма. Кейстер тәсілі Әр топқа кейс шешу және анықтау қажет беріледі №1 кейс
А кәсіпорны қуаттылығы 4 000 МВт болатын жылу электр стансысы болып саналады. Қазақстандағы ең ірі стансы болып табылады. Стансыдан 16 км жерде өндірілетін қатты отынмен жұмыс істейді. Жоба бойынша әрқайсысының қуаттылығы 500 МВт болатын 8 энергоблоктан тұрады, ал ғимараттың өзінің өлшемі тым ауқымды: бас корпусының ұзындығы – 500 м, ені – 132 м, биіктігі – 64 м. Екі түтіндік құбыры бар әрқайсысының ұзындығы 330 м. Мемлекеттік кәсіпорынның алғашқы нысандарының құрылысы 1974 жылдың қаңтар айында басталды. - Кәсіпорынның атауын анықтаңдар. - Осы кәсіпорын тиесілі өнеркәсіп саласын табыңдар. - Осы кәсіпорынның орналасқан жері мен орналасу түрткіжайтын атаңдар.
№2 кейс Еліміздегі ең ірі болат құю кәсіпорны. 1930 жылдың 3 маусымында домна пеші алғашқы қазақстандық шойынды өндірді. Оның құрамына аглодомналық, болат балқытатын, табақша металды илемдейтін, сұрыптай илемдейтін өндірістер кіреді. Комбинат 189 млн тонна шойын, 171 млн тонна болат өндірді. Тұтынушыларға 13 млн тонна сұрыпталған прокат жөнелтілді. Ақ қаңылтырды, мырышталған өнімдерді және полимерлік жабынмен қапталған өнімдерді қоса алғанда, барлық жөнелтілмеген, қыздырылмаған прокат 58 млн тоннаны құрады. - Кәсіпорынның атауын анықтаңдар. - Осы кәсіпорын тиесілі өнеркәсіп саласын табыңдар. - Осы кәсіпорынның орналасқан жері мен орналасу түрткіжайтын атаңдар.
№3 кейс Қазақстан Республикасындағы ірі фармацевтік зауыт және отандық фармацевтік өндірушілердің арасындағы көшбасшы зауыт. 1882 жылы ашылған. Қазіргі уақытта зауыт стерильді антибиотик ұнтақтары, ампуладағы инъекциялық ерітінділер, сұйық ерітінділер, таблеткалар, капсулалар, сашедегі ұнтақтар, шәрбат түріндегі дәрілік препараттардың 113-тен астам түрін |
|
|
|
өндіреді. - Кәсіпорынның атауын анықтаңдар. - Осы кәсіпорын тиесілі өнеркәсіп саласын табыңдар. - Осы кәсіпорынның орналасқан жері мен орналасу түрткіжайтын атаңдар.
№4 кейс Қазақстан Республикасындағы бұл бірегей кәсіпорын кен орындарын жайластыратын, өңдеу, мұнай өндіру және жинақтауға арналған жабдықтарды және мұнай, газ-химия салаларына қажет жылу-энергетикалық жабдықтарды шығаруға мамандандырылған. Біздің зауыттың негізгі өнімдерінің бірі ретінде мұнай жинақтау, әзірлеу және өңдеуге арналған жабдықтарды атауға болады. - Кәсіпорынның атауын анықтаңдар. - Осы кәсіпорын тиесілі өнеркәсіп саласын табыңдар. - Осы кәсіпорынның орналасқан жері мен орналасу түрткіжайтын атаңдар.
№5 кейс Кәсіпорын 1958 жылы салынған және кеңес кезінде екі рет қайта өзгертілген. Зауыттың сулы тәсілімен жұмыс істейтін клинкерді күйдіруге арналған 4 айналмалы пеші бар. Зауыттың қуаттылығы жылына 1 150 000 тонна цемент өндіруді құрайды. Зауыт Ертіс өзенінің сол жағалауында орналасқан. Кәсіпорынның цементі, Алматы, Нұр-Сұлтан қалаларының және Қазақстанның басқа да өңірлерінің тұтынушылары жоғары бағалайды. - Кәсіпорынның атауын анықтаңдар. - Осы кәсіпорын тиесілі өнеркәсіп саласын табыңдар. - Осы кәсіпорынның орналасқан жері мен орналасу түрткіжайтын атаңдар.
|
|
|
Сабақтың соңы |
Қара жәшік Қара жәшікке сабақта өткен өнеркәсіптердің салаларында өндірілген түрлі тұрмыстық заттарды салуға болады. Мысалы, жуғыш құралдар, пластмасс заттар, резеңке бұйымдар, дәрі-дәрмек және басқалары. Оқушылар қара жәшіктің ішіндегі заттарды табуы қажет. Оларға «иә» немесе «жоқ» деген жауап алатындай 3 сұрақ қоюына мүмкіндік беріледі.
|
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді аяқта Сабақтың соңында мұғалім әр оқушыға бір парақ қағаз береді, әрбір оқушы төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазады: Қандай жаңа ақпарат білдіңдер? Өз жауаптарыңды |
|
|
|
келесі сөздерден бастаңдар: ƒ Мен ... білдім. ƒ Мен енді ... білемін. ƒ Маған ... қызықты болды. ƒ Мен тағы ... білгім келеді. Жауап жазылған парақтарды оқушылар мұғалімге өткізеді. Мұғалім оқушылардың жауаптарына талдау жасап, келесі сабақта оларды жинақтап пікір білдіреді.
|
|
59-60-сабақтар
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.3 Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы |
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
Сынып: |
Қатысқандар
саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның экономикалық аудандарын мамандандыру |
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.3.2 Қазақстанның экономикалық аудандарының шаруашылықтарының салаларын анықтау негізінде олардың мамандандырылуын түсіндіреді |
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандандырылған салаларын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандандырылуын түсіндіреді. Кейбір оқушылар: - Әрбір экономикалық аудандағы салалардың негізінде мамандандырудың бағытын ұсынады. |
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Шаруашылықтың саласын анықтау негізінде Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандандырылуын түсіндіреді. |
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Экономикалық аудандау, экономикалық аудан, мамандандырылу салалары Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Мамандандырылу - бұл… • Шығыс Қазақстан ... мамандандырылады. • Оңтүстік Қазақстан ... мамандандырылады. • Батыс Қазақстан ... мамандандырылады. • Солтүстік Қазақстан ... мамандандырылады. • Орталық Қазақстан ... мамандандырылады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
– Өзіңнің басыңнан өткен тәжірибеден аудандаумен айналысу қажет болған жағдайды естеріңе түсіріңдер. – Біздің елді мекен қандай ресми және бейресми аудандарға бөлінген? Неліктен оған әр ауданның құрамына кіретін аумақтар кіреді? Аудан басқасынан несімен ерекшеленеді? – Елді мекен шеңберінде аудан ішіндегі ішкі байланыстар басқа аудандармен байланысқа қарағанда тығыз болатынына мысал келтіріңдер. – Біз тіршілік ететін әкімшілік аудан мен облыс қандай шаруашылыққа мамандандырылған? Жетекші тауарларды өндіруде ол қандай басымдылықтарға ие? – Еліміздің аумағын қандай аудандарға бөлуге болады? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Ішіне еш нәрсе жазылмаған алтыбұрыштар әзірлеп, оларды кесу қажет. Оларға өтіп жатқан тақырыпшаларға қатысты оқу материалын жазу керек. Әр топ өз алтыбұрышын толтырып, мозаика құрастырады. 1-топ. Солтүстік Қазақстан 2-топ. Батыс Қазақстан |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
3-топ. Орталық Қазақстан 4-топ. Шығыс Қазақстан 5-топ. Оңтүстік Қазақстан 2-тапсырма. Топтар сағат тілі бағытымен алмастырып, достарының мозаикасын құрастыруға тырысады. Құрастырылған мозаикамен сағат бойымен алмастыру 3-тапсырма. Оқушылар, құрастырылған мозаиканы қолданып, Текше тәсілі бойынша экономикалық ауданға сипаттама береді. Сипаттама беріңдер Салыстырыңдар Байланыстырыңдар Талдау жасаңдар Онымен не жасауға болатынын, қалай қолдануға болатынын айтыңдар. Оның жақсы немесе нашар екендігіне дәлелдер келтіріңдер. Топтар алтыбұрыштан құрастырылған мозаикамен және берліген 3 тапсырмамен сағат тілі бағытымен ауысады. 4-тапсырма. «Автокөлік тәсілі». Алдыңғы топтардың жұмыстарын қарап, өз көзқарастары бойынша автокөлік бөлшектерінің жұмыстарына сәйкес келетін маңызды идеялар мен фактілерді анықтайды. Қозғалтқыш қайсысы? Тежегіш қайсысы? Кілт қайсы? Рөл қайсы? Көтергіш бөлігі – қаңқасы мен доңғалағы қайсы? Автокөліктің салоны қайсы? Жүк салғыш қайсы? Оқушылар автокөліктің басқа бөлшектерін өздері атап |
|
|
|
айтады. 5-тапсырма. Алдыңғы топтардың жұмыстарын қарап, контурлық картаға өз көзқарастарың бойынша экономикалық аудандар туралы негізгі фактілерді енгізу қажет, авторлық шартты белгілерді қолдануға болады. Сабақ соңында әр топ Қазақстанның барлық экономикалық аудандарына қатысты тапсырмаларды орындауы тиіс. |
|
|
Сабақтың соңы |
Kahoot ойыны. «Қазақстанның экономикалық аудандары»
|
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді аяқта Сабақтың соңында мұғалім әр оқушыға бір парақ қағаз береді, әрбір оқушы төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазады: Қандай жаңа ақпарат білдіңдер? Өз жауаптарыңды келесі сөздерден бастаңдар: ƒ Мен ... білдім. ƒ Мен енді ... білемін. ƒ Маған ... қызықты болды. ƒ Мен тағы ... білгім келеді. Жауап жазылған парақтарды оқушылар мұғалімге өткізеді. Мұғалім оқушылардың жауаптарына талдау жасап, келесі сабақта оларды жинақтап пікір білдіреді.
|
|
61-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.4 Дүниежүзілік шаруашылықтың даму процесі мен көрсеткіштері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы мен даму |
|
|
|
қарқыны |
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.4.1 Дүниежүзілік шаруашылықтың субъектілеріне сипаттама береді 9.5.4.2 Еңбектің халықаралық географиялық бөлінісінің мәнін анықтайды |
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Дүниежүзілік шаруашылықтың даму көрсеткіштері мен субъектілерін атайды және сипаттама береді. Оқушылардың көпшілігі: - Дүниежүзілік шаруашылықтың үлгілері мен аумақтық құрылымына талдау жасайды. Кейбір оқушылар: - Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағыттарына талдау жасайды және олардың Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму саясатындағы көрінісін анықтайды. |
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Дүниежүзілік шаруашылықтың субъектілеріне сипаттама береді. - Дүниежүзілік шаруашылықтың даму көрсеткіштеріне сипаттама береді (ЖІӨ, ЖСӨ, оның ішінде адам басына шаққанда). - Дүниежүзілік шаруашылықтың үлгілері мен аумақтық құрылымына талдау жасайды. - Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағытына талдау жасайды. |
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Экономикалық аудандау, экономикалық аудан, мамандандыру салалары Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Дүниежүзідік шаруашылық құрылымы… • Дүниежүзілік шаруашылықтың субъектілері… • Дүниежүзілік шаруашылықтың даму түрткіжайттары … • Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағыттары … |
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Дүниежүзілік шаруашылық салаларының сипаттамасы» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Күнделікті өмірде өзіміз қолданатын, төменде келтірілген шаруашылық салалары өндірген өнім мен көрсетілетін қызмет түрлерін атаңдар: – Отын өнеркәсібі – Энергетика өнеркәсібі – Металлургия – Химия өнеркәсібі – Мәшине жасау – Құрылыс материалдары – Өсімдікшаруашылығы – Малшаруашылығы – Тамақ өнеркәсібі – Жеңіл өнеркәсіп – Көлік – Қызмет көрсету саласы Өздерің атаған өнімдердің барлығы Қазақстанда өндіріле ме? Мысал келтіріңдер. Біздің, не болмаса басқа мемлекет оқшауланып өмір сүре ала ма? «Алуан қырлы бола отырып – біздің өзара байланысқан және өзара тәуелді әлеміміз біртұтас» деген дәйексөзді қалай түсінесіңдер? (В.Овчинников, «Өз көзіңмен»). Қандай тұжырым жасай аламыз? Қалай ойлайсыңдар, біз бүгін нені оқып-үйренеміз? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
«Дүниежүзілік шаруашылық» дегеніміз не? Шаруашылықтың дамуы елдің экономикалық даму |
Параграф |
|
|
|
деңгейіне әсер ете ме? Біз бір нәрсені, не болмаса мемлекетті қандай көрсеткіштер бойынша экономикалық тұрғыдан дамыған немесе артта қалған деп пікір айтуымызға болады? Оқулық мәтінімен жұмыс істеу 1-тапсырма. Бұл көрсеткіштерді қалай есептеуге немесе анықтауға болады? 2-тапсырма. «Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы» картасынан елдердің бір топқа біріктірілу себебін, белгісін анықтаңдар. Түсініктерді салыстырыңдар.
3-тапсырма. Талқылау Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы картасында неліктен Қазақстан шеткі аймаққа енгізілген? Қазақстан Республикасы индустриялықинновациялық саясатты жүзеге асырады. Ол еліміздің «Дүниежүзілік шаруашылық орталығы» тобына өтуін қамтамасыз ете ме? Өз жауаптарыңды дәлелдермен және деректермен растаңдар. 4-тапсырма. Дүниежүзілік шаруашылықтың дамуына әсер ететін түрткіжайттарды олардың әсер ету дәрежесіне қарай орналастырыңдар, өз нұсқаңа дәлелдер келтір. Капиталды шетке шығару және әкелу 1. Интеграциялық процестер |
мәтіні
|
|
|
2. Өндірістік күштерді дамыту 3. Континентаралық байланыс көлік құралдарын дамыту 4. Географиялық түрткіжайттар 5. Сыртқы сауда 6. Жұмыс күшінің миграциясы 7. Трансұлттық корпорациялардың құрылуы 8. Ғылыми-техникалық прогресс 9. Халықаралық экономикалық ұйымдардың қызметі 10. Жаһандық коммуникациялық байланыс құралдарының дамуы 5-тапсырма. Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағытын оқыңдар және дүниежүзілік шаруашылықтың дамуының қандай бағыттары Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму саясатында көрініс береді? Жауап жазу үшін §55 материалдарын пайдаланыңдар. 6-тапсырма. Қалай түсінесіңдер, мысалдар келтіріңдер - еңбектің бөлінісі - еңбектің географиялық бөлінісі - еңбектің халықаралық бөлінісі Еңбектің халықаралық бөлінісінің негізі не болып табылады? Елдердің мамандандырылу саласын анықтаңдар:
7-тапсырма. Параграф мәтінін пайдаланып, кестені |
|
|
|
толтырыңдар?
8-тапсырма. Бүкіл әлемді жаулаған 10 компания» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=QbLvxi7mI2Q&t=57s ТҰК дегеніміз не? Қазақстанда өндіріс және сауда саласында қандай әлемдік компаниялар бар? Қандай қазақстандық компаниялар ТҰК бола алады? Өз жауаптарыңды растайтын дәлелдер келтіріңдер. |
|
||||||||||
|
Сабақтың соңы |
«Автокөлік тәсілі». Сабақта өткен тақырыптарына қарай өз көзқарастары бойынша автокөлік бөлшектерінің жұмыстарына сәйкес келетін маңызды идеяларды немесе фактілерді анықтайды. Қозғалтқыш қайсысы? Тежегіш қайсысы? Кілт қайсы? Рөл қайсы? Көтергіш бөлігі – қаңқасы мен доңғалағы қайсы? Автокөлік салоны қайсы? Жүк салғышы қайсы? Оқушылар автокөліктің басқа бөліктерін өздері атайды.
|
|
||||||||||
|
Рефлексия |
Сөйлемді аяқта Сабақтың соңында мұғалім әр оқушыға бір парақ қағаз береді, әрбір оқушы төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазады: Қандай жаңа ақпарат білдіңдер? Өз жауаптарыңды |
|
||||||||||
|
|
келесі сөздерден бастаңдар: ƒ Мен ... білдім. ƒ Мен енді ... білемін. ƒ Маған ... қызықты болды. ƒ Мен тағы ... білгім келеді. Жауап жазылған парақтарды оқушылар мұғалімге өткізеді. Мұғалім оқушылардың жауаптарына талдау жасап, келесі сабақта оларды жинақтап пікір білдіреді.
|
|
62-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.4 Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағыты мен көрсеткіштері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Халықаралық экономикалық қарым-қатынастар |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.4.3 Халықаралық экономикалық қарымқатынастардың түрлерін жіктейді және сипаттама береді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандандырылған салаларын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Қазақстанның экономикалық аудандарының мамандандырылуын түсіндіреді. Кейбір оқушылар: - Әрбір экономикалық аудандарында бар салалар негізінде мамандандырылу бағытын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Халықаралық экономикалық қарым-қатынастардың түрлерін жіктейді және сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; |
|
|
|
– топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Халықаралық экономикалық қатынастар, халықаралық сауда, капитал, капитал қозғалысы, жұмыс күшінің миграциясы, халықаралық банктер мен қорлар Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Мамандандырылу - бұл… |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Тірек білімі |
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Экономикалық география» бөліміндегі «Дүниежүзілік шаруашылық салаларының сипаттамасы» тақырыбы бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Халықаралық экономикалық қарым-қатынастар жайлы болжам жасату. Оқушылардың пікірлері тыңдатылады. |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Топтық жұмыс. Төмендегі тақырыптар бойынша қосымша сипаттау элементтерінің көмегімен тақырыптық карта-сызба жасаңдар: • Халықаралық сауда • Капиталдың және шетелдік инвестициялардың халықаралық қозғалысы • Жұмыс күшінің халықаралық миграциясы • Халықаралық валюта-қаржылық және несиелік қарым-қатынастар Карта-сызбада төмендегілер көрсетілуі тиіс: 1) Шикізат пен дайын тауарлардың негізгі халықаралық ағыны. 2) Жұмыс күші миграциясының негізгі халықаралық ағыны. 3) Инвестициялар мен несиелердің негізгі халықаралық ағыны. 4) Қалалар – әлемнің қаржы орталықтары. |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
5) Ірі биржалар, халықаралық банктер мен қорлардың штаб-пәтерлері орналасқан қалалар. Қосымша сипаттау элементтері келесі сұрақтарға жауап беруі тиіс (таңдап алған тақырып бойынша): Халықаралық экономикалық қатынастар дегеніміз не? Оларға кімдер қатысады? Халықаралық экономикалық қатынастардың әрбір қатысушысы қандай мақсат көздейді? Неліктен халықаралық географиялық еңбектің туындау шарттары халықаралық экономикалық қатынастардың шарттары болып табылады? Халықаралық экономикалық қатынастардың құрамына не кіреді? Жұмыс нәтижесін бүкіл сыныпқа таныстырады. 2-тапсырма. Топтар сұрақтарға жаупа береді. 1-топ. Капитал дегеніміз не? «Капитал» ұғымының құрамына не кіреді? Инвестициялар мен кредиттердің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай? Капиталдың халықаралық қозғалысының себептері неде? Капитал экспорты елдің жағымды немесе жағымсыз сипаттамасы болып табыла ма? Неліктен? Мемлекет үшін капиталдың экспортының және импортының жағымды және жағымсыз нәтижелері қандай? Инвестициялық климат дегеніміз не? 2-топ. Жұмыс күшінің халықаралық миграциясы дегеніміз не? Еңбек мигранттары қандай санаттарға бөлінеді? Еңбек мигранттарының негізгі ағыны келетін елдерді атаңдар. Еңбек мигранттары ағынын қабылдау бойынша алдыңғы орында тұрған елдерді атаңдар. Жұмыс күшінің халықаралық миграциясы және донорелдер мен реципиент-елдердегі демографиялық жағдай арасында байланыс бар ма? Еңбек мигранттары кеткен елге және келген елге қандай пайда әкеледі? 3-топ. Қаржы, қаржы жүйесі, халықаралық қаржы жүйесі дегеніміз не? Қаржы неден тұрады? Кез келген қаржы жүйесінің рөлі қандай? Әлем елдері қаржылық қарым-қатынастарды келісу бойынша қандай саясат жүргізеді? Дүниежүзінің ірі қаржы орталықтарын және олардың мамандандырылған ісін атаңдар. Халықаралық банктер мен қорлардың экономикадағы рөлі қандай? Олардың ішіндегі ең ірілерін және олардың |
|
|
|
мамандандырылған саласын атаңдар. 4-топ. Халықаралық саудада түрлі субъектілердің қатысуының артықшылығы неде? Биржалардың рөлі қандай? Алуан түрлі биржалардың өзгешеліктері қандай? Биржалық баға келісімі неліктен сауда мәмілелері үшін маңызды болып табылады? Биржалық тауарлар мен аукционнан сатылымға қойылған тауарлардың өзгешеліктері қандай? |
|
|
Сабақтың соңы |
3-тапсырма. «Автокөлік тәсілі». Алдыңғы топтардың жұмыстарын қарап, өз көзқарастары бойынша автокөлік бөлшектерінің жұмыстарына сәйкес келетін халықраралық экономикалық қарым-қатынастардың маңызды идеялары мен фактілерін анықтайды. Қозғалтқыш қайсысы? Тежегіш қайсысы? Кілт қайсы? Рөл қайсы? Көтергіш бөлігі – қаңқасы мен доңғалағы қайсы? Автокөліктің салоны қайсы? Жүк салғыш қайсы?
|
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді аяқта Сабақтың соңында мұғалім әр оқушыға бір парақ қағаз береді, әрбір оқушы төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазады: Қандай жаңа ақпарат білдіңдер? Өз жауаптарыңды келесі сөздерден бастаңдар: ƒ Мен ... білдім. ƒ Мен енді ... білемін. ƒ Маған ... қызықты болды. ƒ Мен тағы ... білгім келеді. Жауап жазылған парақтарды оқушылар мұғалімге өткізеді. Мұғалім оқушылардың жауаптарына талдау жасап, келесі сабақта оларды жинақтап пікір |
|
|
|
білдіреді.
|
|
63-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 5-бөлім. Экономикалық география 5.4 Дүниежүзілік шаруашылық дамуының бағыты мен көрсеткіштері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Дүниежүзілік шаруашылықтағы Қазақстанның орны |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.4.7 Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылықтағы орнын анықтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: Елдің экономикалық дамуының деңгейін анықтайтын көрсеткіштер мен өлшемдерді және дүниежүзілік шаруашылықтағы мемлекеттің орнын атайды. Оқушылардың көпшілігі: – Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылықтағы орнын анықтайды. Кейбір оқушылар: Мемлекеттің Топ-10 және Топ-30 елдің қатарына кіру үшін қабылдауы қажет іс-шараларын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылықтағы орнын анықтайды. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Жалпы ішкі өнім, адам басына шаққандағы ЖІӨ, экономиканың салалық құрылымы, экспорт, импорт, өмір |
|
|
|
сүру деңгейі, өмір сүру сапасы, адам дамуының индексі Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Дүниежүзілік шаруашылықтағы Қазақстанның орны ... • Топ-10 және Топ-30 елдің қатарына кіру үшін Қазақстанға ... қажет. |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Қазақстан дүниежүзілік шаруашылықтың бір бөлігі болып табыла ма? Оның дәлелі қандай? «Қазақстан-2050» стратегиясы» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=EuX9SJXfo4w 2050 жылы қол жеткізілуі тиіс біздің басты мақсатымыз қандай? Сенің ойыңша, қандай елдерді дамыған елдер деп атауға болады? Мемлекеттің даму деңгейін анықтау үшін қандай көрсеткіштер қолданылады? |
|
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма - Елдің экономикалық даму деңгейі туралы талқылауға болатын өшемдерді жұптасып әзірлеңдер. - Топпен талқылаңдар және топ атынан өлшемдерді ұсыныңдар. - Әр топ сол өлшемдермен сыныпты таныстырады, ұсынылған нұсқалардан жалпы көрсеткіштерді және өлшемдерді таңдап алады. - ЖІӨ (жалпы ішкі өнім) - адам басына шаққандағы ЖІӨ - ұлттық экономиканың салалық құрылымы |
Параграф мәтіні
|
|
|
|
- ел экспорты мен импортының құрылымы - халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы «ЖІӨ дегеніміз не?» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=PcYOGimPnq0 2-тапсырма https://bitly.su/1G4ycZrU сілтемесімен өте отырып, «Қазақстанның ЖІӨ өсу динамикасының» мәліметтерін оқыңдар және Қазақстанның ЖІӨ-сіндегі өзгерістерді бақылаңдар, осы өзгерістердің орын алуына әсер еткен түрткіжайттарды анықтаңдар. 3-тапсырма. Мәтінде келтірілген Қазақстан экономикасының салаларын төмендегі көрсеткіштерге сәйкес болатындай ретпен орналастырыңдар а) дамыған елдер ә) аса дамыған елдер Әр саланың шамамен ел экономикасындағы %-бен үлесін көрсетіңдер. 4-тапсырма. «Экспорт пен импорт құрылымын» оқып қараңдар және анықтаңдар: - Даму деңгейі бойынша қандай елдердің көрсеткіштеріне Қазақстанның экспорт және импорт құрылымы сәйкес келеді? - 4 және 5-кестелердің мәліметтері бойынша әр тауар санаты бойынша экспорт пен импорт айырмасын және АҚШ пен Қазақстан үшін жалпы сыртқы сауда айырмасын есептеңдер. Тұжырым жасаңдар. - Экспорт және импорт құрылымында тауарлардың санатын дамыған елдердің көрсеткіштеріне сәйкес келетіндей ретпен орналастырыңдар. - Өзіңнің отбасың тұтынатын күнделікті сұраныстағы тауарларды атаңдар және қазақстандық өнеркәсіп өнімдерінің үлесін анықтаңдар. Қорытынды жасаңдар. «Өмір сүру сапасы» көрсеткішін қалай түсінесіңдер? Бұл көрсеткіш нені білдіреді? 5-тапсырма. Тірек сөздер бойынша |
|
|
|
- Адам дамуының индексі бойынша мемлекеттердің тізімі. - Дүниежүзі елдеріндегі ғұмырдың болжалды ұзақтығы. - Дүниежүзі елдеріндегі сауаттылық-білім алу деңгейі. - Өмір сүру деңгейі бойынша мемлекеттердің тізімі. Әр көрсеткіш бойынша алғашқы 10 елді, 30-орындағы елді және Қазақстанның орнын анықтаңдар. Олардың әрқайсысы бойынша Топ-10 және Топ-30 елдің қатарына кіру үшін еліміз қандай іс-шара қабылдауы қажет? |
|
|
Сабақтың соңы |
1. Интернет-ресурстарының, басқа дерек көздерінің көмегімен Топ-30 елдің қатарында Қазақстанға бәсекелес болып табылатын елдердің деректерімен Қазақстанның көрсеткіштерін салыстырыңдар. Салыстырып отырған елдердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын, артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтаңдар. 2. Параграфтың соңында берілген сөздерді, сөз тіркестерін және сөйлемдерді қолданып дүниежүзілік шаруашылықтағы Қазақстанның орны туралы қысқаша баяндама әзірлеңдер.
|
|
|
Рефлексия |
Сөйлемді аяқта Сабақтың соңында мұғалім әр оқушыға бір парақ қағаз береді, әрбір оқушы төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазады: Қандай жаңа ақпарат білдіңдер? Өз жауаптарыңды келесі сөздерден бастаңдар: ƒ Мен ... білдім. ƒ Мен енді ... білемін. ƒ Маған ... қызықты болды. ƒ Мен тағы ... білгім келеді. Жауап жазылған парақтарды оқушылар мұғалімге өткізеді. Мұғалім оқушылардың жауаптарына талдау жасап, келесі сабақта оларды жинақтап пікір білдіреді. |
|
64-сабақ
|
Мектеп: |
5-бөлім. Экономикалық география 5.4 Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағыты және көрсеткіштері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің ТАӘ: |
|
|
Класс: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жетістіктерім |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.5.4.3 Халықаралық экономикалық қарымқатынастардың түрлерін жіктейді және сипаттама береді
|
|
|
Сабақтың мақсаты |
Барлық оқушылар: - Халықаралық сауданы, капитал қозғалысын, қаржылық қатынастарды, жұмыс күшінің халықаралық көші-қонын және халықаралық туризмді жүзеге асыру үшін қойылатын шарттарды анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - Халықаралық қатынастардың алуан түрлерінің арасындағы өзара тығыз байланысты анықтайды. Кейбір оқушылар: - Мемлекеттер арасында халықаралық қатынастарды жүзеге асыру барысында туындауы мүмкін мәселелерді айқындайды және оларды шешу жолдарын ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: Қазақстанның халықаралық қатынастарының түрлерін анықтайды және сипаттама береді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Халықаралық қатынастар, Халықаралық сауда, капитал қозғалысы, қаржылық қатынастар, жұмыс күшінің халықаралық көші-қоны, халықаралық туризм |
|
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
|
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсындағы «Экономикалық география», «Дүниежүзілік шаруашылықтың даму бағыты мен көрсеткіштері» бөлімдерінен алған білімдері |
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
Сабақтың басы
|
- Төмендегі ұғымдарды не байланыстыратынын анықтаңдар: халықаралық сауда, капиталдың қозғалысы, жұмыс күшінің халықаралық көшіқоны, туризм |
|
|
Сабақтың ортасы |
Топтық жұмыс 1-тапсырма. «Халықаралық сауда, капитал қозғалысы, қаржылық қатынастар». Әр топ белгілі бір мәселенің шешімін іздеумен айналысады. Фирма директорының кеңесшісі ретінде директордың басқарушылық шешімдер қабылдауына арналған халықаралық тәжірибеден алынған түрткіжайттармен расталған дәлелді кеңестер әзірлеңдер. • 1-топ. Металл құрастырылымдарын өндірумен айналысатын қазақстандық фирма өзінің өндірісін кеңейту үшін қандай да бір қаржылық қиындықтарды бастан өткеруде. Оның алдында таңдау бар – шетелдік банктен несие алу немесе инвестор тарту. Сен қандай нұсқаны таңдар едің? Өз шешімдеріңнің дұрыстығын растайтын дәлел келтіріңдер. Әр шешімнің артықшылығы мен кемшілігін нақтылаңдар. Біріктірілген (құрама) шешім жасауға бола ма? Жауап жазған кезде үлкендердің көмегіне жүгінулеріңе болады және сыныпта жауап берген кезде үлкендердің көмегіне жүгінгеніңді айтып кету қажет. • 2-топ. Металл құрастырылымдарын өндірумен айналысатын қазақстандық фирма өңірдегі өз өнімдеріне деген сұраныс белгілі бір уақыт кезеңіне жетерліктей қанағаттандырылған деп есептеп, олардың сатылымы бойынша қиындықтарды бастан өткізуде. Металл құрастырылымдарына қажеттілік туындаған басқа елдерді көрсете отырып, фирмаға арнап сату жоспарын әзірлеңдер. Оларда неліктен қажеттілік туындады? Олар тағы кімнен сатып ала алады? Қазақстандық фирма өзінде тауар бар екендігін және оны сатуға дайын екендігін жариялай алатындай және сата алатын ел ішіндегі және шетелдегі орынды айқындаңдар. Тауарды көрсету үшін ол орындарға апару қажет пе немесе басқа шарттармен шектелуге бола ма? • 3-топ. Металл құрастырылымдарын өндірумен |
Параграф мәтіні |
|
|
айналысатын қазақстандық өндіруші басқа фирмалардың түрлі елдерде өз тауарларын қандай бағада сатып жатқанын қалай біле алады? • 4-топ. Қазақстандық фирма өзінің тауарын шетелдік сатып алушыға сатты делік, бірақ ол қандай валютамен, қандай тәсілмен есеп айырысатынын және тауар алуға төленген ақша қашан түсетінін білмейді. Бұл сұрақтардың барлығына қандай коммерциялық ұйым жауап бере алады, сонымен қатар, өздері өзара есептесу бойынша көрсетілетін барлық қажетті қызметтерді ұсынады? • 5-топ. Егер қазақстандық фирма өзінің өнімдеріне тұрақты сатып алушы тапса және сатып алушы фирма өндіретін көлемнен де көп мөлшерде сатып алуға дайын болса, онда қандай өндіріс нұсқаларын ұсынар едің? Алайда сатып алушы айтарлықтай қашықта тұрады. Оның елінде металл құрастырылымдарын шығаратын фирмалар бар. Бірақ олар шикізат сатып алу, өндірісті жаңалау, жұмысшыларға еңбекақы төлеу үшін қаржылай қиындықтарды бастан өткеруде. Олардың металлургия саласындағы жұмыс тәжірибесі қазақстандық фирмаға қарағанда азырақ. Және де бұл фирмаларға капитал қажет. Ал қазақстандық фирма бірнеше табысты сатылымнан кейін қаражат жинақтап алды. 2-тапсырма. «Жұмыс күшінің халықаралық көшіқоны» Қазақстанда көптеген елдердің азаматтары жұмыс істейді. Шетелдік еңбек мигранттарының саны туралы статистикалық мәліметтермен танысыңдар және неліктен олар өз отандарын тастап, Қазақстанға келгендігін анықтаңдар. Түрлі елдердің азаматтарының елінен кету себебі де әртүрлі. Өз болжамдарыңды айтыңдар және сендердің айтқандарыңды растайтын аргументтер мен фактілерді табыңдар. Аргумент – бұл дәлел, айғақ. Факт – бұл нақты, толықтай айқын оқиға, құбылыс; шынымен де орын алған, әлі де болып жатқан, бар нәрсе. Мысалы: аргумент – елде табыс деңгейі өте төмен. Факт – адам басына шаққандағы ЖІӨ деңгейі – 300 АҚШ долларынан төмен. Немесе аргумент: Қазақстанда мұндай кадрларға мұқтаж. Факт: әлеуметтік зерттеулердің мәліметтері бойынша, елде мұнай-газ саласына арналған бағдарламалық қамсыздандыруды жүзеге асыру саласының мамандары өте аз. • Қазақстанда жұмыс істейтін шетелдіктердің санын анықтап, олардың біздің еліміздегі ай |
|
|
|
сайынғы табысының деңгейін шамалаңдар. Өз табыстарының шамамен жартысын олар өз отандарынан жіберетінін ойлаңдар. Ай сайын және жылына елдеріне қанша ақша жөнелтетінін есептеңдер. Оны осыған ұқсас мәнге ие қандай да бір елдің бюджетімен салыстырыңдар. Өздеріңнің есептеу тәсілдеріңді түсіндіріңдер. • Шетелде қанша қазақстандық уақытша жұмыс істеуде? Олардың елімізге жасайтын аударымдарының жиынтық деңгейін шамалаңдар. • Халықаралық өзара есептесулер мен ақша аударымдарын жүзеге асыру үшін қазақстандық банктер қандай банктік қызмет түрін ұсынады? Сендер бұл сұрақтарға банктердің жарнамаларын оқу, банк қызметкерлерімен немесе халықаралық есептесулер мен аударымдар жасаған тұлғамен сұхбаттасу арқылы жауап бере аласыңдар. 3-тапсырма. «Туризм – халықаралық экономикалық қатынастардың үлгісі тәрізді» • Контурлық картадан түрлі тәсілдермен туристерді қабылдау бойынша жетекші орындарда тұрған елдерді көрсетіңдер. Ірі халықаралық туристік орталықтарды белгілермен көрсетіңдер. • Түрлі сызбалардан халықаралық туризмнің даму түрткіжайттарын, туризмнің жағымды және жағымсыз әсерін, туристік индустрияның құрамын көрсетіңдер. • Сызық бойынан өзінің саяхаты барысында туристің қозғалыс графигін және оған әрбір кезеңде қызмет көрсететін туристік индустрияның кәсіпорнын көрсетіңдер. • Бір туристке түрлі салада жұмыс істейтін қанша адам қызмет көрсететінін болжаңдар. Мысалы, банктің бір қызметкері, микроавтобустың бір жүргізушісі, дүкеннің сатушысы т.б. • Туристік индустрияның құрамына кірмейтін тағы да қандай салалар мен экономика секторлары келуші туристердің саны артуына орай дамитынын анықтаңдар. Мысалы, мейманханалар қажет болғандықтан құрылыс дамиды. Кәсіпорындарға азық-түлік, саланың өнімдерін жеткізетін малшаруашылығы дамиды. • Бүкіләлемдік туристік ұйымның мәліметтері бойынша, бір турист, орташа есеппен туристік |
|
|
|
аймақта үш күн болады және әр күні 100 АҚШ долларын жұмсайды. Әлемнің әр еліне келетін туристер туралы статистикалық деректерді тауып, сол аймаққа бір жылда түсетін жалпы ақша сомасын есептеңдер. Осы тәсілді пайдаланып туризм саласындағы Қазақстанның әлеуетін бағалаңдар. Жұмыстарыңның нәтижесін постер немесе ақпараттық график түрінде көрсетіңдер. |
|
|
Сабақ соңы |
Осы бөлімде өткен тақырыптар бойынша: 1. Үзінді. Бөлімнің толықтай негізгі идеясын көрсететін бірнеше сөйлемнен үзінді таңдап алыңдар не болмаса әзірлеңдер. 2. Дәлелдеу. Сен әзірлеген үзінді толықтай бөлімнің негізгі идеясын көрсететінін дәлелдеңдер. 3. Сұрақ. Бөлім бойынша қиындық туғызған 1 сұрақты айтыңдар. 4. Жауап. Сұраққа жауап беріңдер 5. Қорытынды. |
|
|
Рефлексия |
Бүгін сабақта: - ... қиындық туғызды. - ... оңай болды. - ... менің қолымнан келді. - Мен ... екендігін түсіндім. |
|
65-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 6-бөлім. Елтану 6.1 Дүниежүзілік елдер |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Даму деңгейі бойынша дүниежүзі елдерінің жіктеліміндегі Қазақстан Республикасы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.6.1.1 Қазақстандық компонентті қосымша қамти отырып, экономикалық даму деңгейі бойынша елдерді топтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
|
Барлық оқушылар: - экономикалық даму деңгейі бойынша елдерді топтайды. Оқушылардың көпшілігі: - экономикалық даму деңгейі бойынша, адам басына шаққандағы табыс деңгейі бойынша және адам дамуының индексі бойынша Қазақстанның орнын анықтайды. Кейбір оқушылар: - елдің экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштерін арттыру бойынша іс-шаралар ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: экономикалық даму деңгейі бойынша елдерді топтайды (қазақстандық компонентті қосымша қамти отырып). |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Даму, экономика, экономикалық даму, ұлттық жалпы табыс, адам басына шаққандағы, сатып алуға қабілеттілік тепе-теңдігі, адам дамуының индексі Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстан экономикалық даму деңгейі бойынша ... жатады. • Адам басына шаққандағы ҰЖТ көрсеткіші бойынша біздің еліміз ... тобына жатады. • Адам дамуының индексі көрсеткіші бойынша Қазақстан ... жатады. |
|
|
Құндылықтарға баулу |
|
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Алдыңғы білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Саяси география негіздерімен елтану» бөлімінен алған білімдері |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Даму» деген сөзді қалай түсінесіңдер? Ал, егер елдің дамуы туралы айтатын болсақ ше? Дүниежүзі елдерінің барлығында экономикалық даму деңгейі бірдей ма? Неліктен? Даму деңгейіне қандай түрткіжайттар әсер етеді? Сенің ойыңша даму деңгейі жоғары және төмен елдер қандай? Экономикалық даму деңгейі бойынша елдерді топтарға бөлгенде сен қандай көрсеткіштерді қолдандың? Елдің экономикалық даму деңгейін анықтау көрсеткіштері мен өлшемдері сол елдің дамуы туралы толық ақпарат бере ала ма? |
|
||||||||||||||||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Оқулық мәтінін қолданып, ел экономикасы құрылымының ерекшеліктерін анықтаңдар
- Экономикалық құрылымы бойынша Қазақстан қандай елдер тобына жатады? - Қазақстан қандай экономикалық даму кезеңіне өтуге ұмтылуда? Қалай бұл кезеңге өтуді жүзеге асыруды көздейді? - Жаңа индустриялық елдер тобына кіруге ұмтылу барысында имидж жасауда Қазақстан қандай |
Параграф мәтіні
|
|
|
«зоологиялық лақап ат» алды? 2-тапсырма. Венн диаграммасы. ЖІӨ мен ҰЖТ ұғымдарын салыстырыңдар
Қазақстан қандай елдер тобына жатады? - Жан басына шаққандағы ҰЖТ деңгейі бойынша САМТ жөнінен Қазақстан қандай елдер тобына жатады? - Қазақстанның түрлі аймақтарында бірдей ақша сомасына бірдей тауар жиынтығын сатып алуға бола ма, қалай ойлайсыңдар? Неліктен? Өз өмірлеріңнен мысал келтіріңдер. - ҰЖТ-тың белгілі бір құрылымына сүйеніп, жан басына шаққандағы көрсеткішін арттыру үшін не істеуге болады? 3-тапсырма. «Өмір сүру сапасы» тақырыпшасын оқыңдар және сұрақтарға жауап беріңдер
елдер тобына жатады? - Ғұмырдың болжалды ұзақтығын ұлғайту үшін мемлекет, қоғам, өзің не істей аласың? - Білім алу индексін арттыру үшін мемлекет, қоғам, өзің не істей аласың? - Жан басына шаққандағы ҰЖТ арттыру үшін мемлекет, қоғам, өзің не істей аласың? |
|
||||||||||||||||||||
|
Сабақтың соңы |
Топтық жұмыс 1. Өзің тұратын елді мекен үшін «Дамыған елдер деңгейінің көрсеткіші бойынша өмір сүру» жобасын |
|
||||||||||||||||||||
|
|
әзірлеңдер. Болжалды деректер бойынша, ересек адамдардың көмегімен анықтаңдар: • ҰЖТ – жиынтық және жан басына шаққанда. Жан басына шаққандағы ҰЖТ индексін 1) дүниежүзілік және 2) қазақстандық көрсеткіштер бойынша есептеңдер. • Сен тұратын елді мекеннің өкілдері жұмыс істейтін салалар. • Сен тұратын елді мекен тұрғындарының ғұмырының орташа болжалды ұзақтығы. • Білім беру индексі. Мектептен кейін білім алуға қанша жыл жұмсағандарын ересек адамдардан нақтылап сұраңдар. • Адам дамуының жалпы индексі. 2. Сен тұратын елді мекенді қандай топқа жатқызар едің: • экономика құрылымы бойынша • жан басына шаққандағы ҰЖТ деңгейі бойынша • жалпы АДИ бойынша? 3. Өздерің есептеу жүргізген әр пункт бойынша әлдеқайда жоғары көрсеткіштері бар топтарға өту жөнінде іс-шаралар жоспарын жасаңдар. Мемлекеттің, жергілікті халықтың, әрбір тұрғынның жекелеген рөлін және өзіңнің қосқан үлесіңді атап көрсет. 4. Өз қалауың бойынша кез келген түрде өз жұмысыңды сыныпқа пікір айта отырып таныстыр. |
|
||||||||||||||||||||
|
Рефлексия |
3-2-1: Мен сабақ барысында естіп-білген ең маңызды 3 сәт; Мен енді тәжірибеде қолданатын 2 білім; Сабақ барысында туындаған 1 сұрақ немесе пікір. |
|
||||||||||||||||||||
66-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 6-бөлім. Саяси география негіздерімен елтану 6.1 Дүниежүзі елдері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
|
Халықаралық ұйымдардағы Қазақстан Республикасы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ (оқу бағдарламасы сүйеніп) |
мақсаты на |
9.5.4.8 Халықаралық экономикалық интеграциядағы Қазақстанның мүддесін, мақсаты мен орнын анықтайды 9.6.1.2 Қазақстандық компонентті қосымша қамти отырып деңгейі мен мақсаттары бойынша халықаралық ұйымдарды топтайды |
|
|
Сабақ мақсаты |
|
Барлық оқушылар: - біздің еліміз құрамына кіретін халықаралық ұйымдарды анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: - деңгейі мен мақсаттары бойынша халықаралық ұйымдарды топтайды. Кейбір оқушылар: - Қазақстанның халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығының тиімділігін анықтайды. |
|
|
Бағалау өлшемі |
|
Оқушылар: деңгейі мен мақсаттары бойынша халықаралық ұйымдарды топтайды (жеке қазақстандық компонентті қосымша қамти отырып). |
|
|
Тілдік мақсаты |
|
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану. Пәнге лайықты лексика мен терминология: Халықаралық қатынастар, халықаралық ұйымдар Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: • Халықаралық ұйымдардың түрлері … • Қазақстан ... мүшесі болып табылады. |
|
|
Құндылықтарға ба |
улу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
|
|
Тірек білімі |
|
8-сыныптың география курсында, сәйкесінше, «Саяси география негіздерімен елтану» бөліміндегі «Саяси интеграция» тақырыбы бойынша алған білімдері |
|
|
|
Сабақ барысы |
||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
«Галлерея» әдісі. Оқушылар суреттерге қарап сабақтың тақырыбын анықтаулары қажет. «Халықаралық ұйымдар» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=PXrsruXFb0I |
|
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. «Халықаралық ұйымдар» тақырыбына интеллект карта әзірлеңдер 2-тапсырма. Түрлі халықаралық ұйымдардағы Қазақстан өкілдерінің конференциясы. Бір немесе екі оқушы бір ұйымның біздің еліміз тарапынан өкілі ретінде сол ұйымды таныстырады. Оқушылардың міндеті – ұйымның мақсатын, бастауын, осы халықаралық ұйымдағы Қазақстанның орнын анықтау, сонымен қатар SWOT талдау стратегиясы бойынша Қазақстанның халықаралық ұйымдар құрамындағы жұмысына баға беру. Оқулықтағы «Қазақстан мүшесі болып қабылданған халықаралық ұйымдар» кестесін пайдаланып, тапырманы орындайды. 3-тапсырма. Қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарынан алынған материалдардан үзінділер оқыңдар. - Қазақстанның халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығының рөлін айқындаңдар. Олармен келісім болмаған жағдайда еліміздің қандай артықшылықтары болмас еді? - БАҚ-тан мәтінде аталған ұйымдармен ынтымақтастығының тиімділігі расталған мәліметтерді табыңдар. |
Параграф мәтіні
|
|
Сабақтың соңы |
Сұрақтар тақырыпшасы Оқушылар өздігінен сұрақтар құрастырып үйренеді. Мұғалім үш тақырыпша ұсынады. Біріншісіне оқулық мәтіні бойынша сұрақтар қойылады. - Екіншісі, тақырыпшаға «Мен ... деп санаймын, ал сен қалай ойлайсың?» деген сөзден басталатын бағалаушы сұрақтар алынады. - Үшінші тақырыпшаға оқушының өзі де жауап беруге қиналатын немесе мүлде жауабын білмейтін сұрақтар жинақталады. |
|
|
Рефлексия |
3-2-1: Мен сабақ барысында естіп-білген ең маңызды 3 сәт Мен енді тәжірибеде қолданатын 2 білім Сабақ барысында туындаған 1 сұрақ немесе пікір |
|
67-сабақ
|
Мектеп:
|
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 6-бөлім. Саяси география негіздерімен елтану 6.1 Дүниежүзі елдері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Қазақстанның кешенді елтану сипаттамасы |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты (оқу бағдарламасына сүйеніп) |
9.6.1.5 Түрлі мақсатты аудиториялар үшін Қазақстан Республикасы туралы елтанымдық ақпарат әзірлейді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: - Түрлі мақсатты аудиториялар үшін Қазақстан Республикасы туралы елтанымдық ақпарат әзірлейді. Оқушылардың көпшілігі: - Түрлі дереккөздеріндегі Қазақстанның елтанымдық сипаттамасына талаптарға сәйкестігін айқындай және мақсатты аудиторияны анықтай отырып, талдау жасайды. Кейбір оқушылар: - Біздің еліміздің елтанымдық сипаттамасын жетілдіру тәсілдерін ұсынады. |
|
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Түрлі мақсатты аудиториялар үшін Қазақстан Республикасы туралы елтанымдық ақпарат әзірлейді. |
|
|
Тілдік мақсаты |
– алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту – материалды талқылау, түсіндіру барысында географиялық терминдерді қолдану Пәнге лайықты лексика мен терминология: |
|
|
|
Елтану, кешенді елтанымдық сипаттама, елтанымдық сипаттамалардың типі мен құрылымы, мақсатты аудитория және елтанымдық ақпараттарды тарату арналары, елтанымдық ақпараттарға қойылатын талаптар
Сұхбаттар мен жазбаша жұмыстарға қажетті пайдалы сөйлемдер: Қазақстан… |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Тірек білімі |
7 және 8-сыныптардың география курсында, сәйкесінше, «Саяси география негіздерімен елтану» бөлімінен алған білімдері |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстар |
|
|
Сабақтың басы
|
Қандай деректер біздің елімізге әлдеқайда толық сипаттама береді? Толық жиынтық сипаттама беру үшін нені қосу керек? Бұл ақпараттың мақсатты аудиториясы? Оқушыларға көрсету керек: - Еліміз туралы «Менің Қазақстаным» бейнетүсірілімі https://www.youtube.com/watch?v=_jByOl86Myk - Қазақстанның картадағы бейнесі
- «Қазақстандағы бала туу» ақпараттық графигі |
|
|
|
|
- https://www.advantour.com/rus/kazakhstan/general.htm сайтының мәліметтері |
|
|
||
|
Сабақтың ортасы |
1-тапсырма. Елтанымдық сипаттама типтерін оқыңдар және қосымша ақпарат көздерінің көмегімен аналитикалық және синтетикалық сипаттамалар келтіріңдер. |
|
Параграф мәтіні
|
||
|
|
Аналитикалық сипаттама |
Синтетикалық сипаттама |
|||
|
Мемлекеттердің аздаған мөлшердегі қасиеттері сипатталады және зерттеледі. Мемлекеттің құрылымы Табиғи-ресурстық әлеуеті Бір аймаққа немесе салаға шолу Геодемографиялық жағдайдың сипаттамасы |
- мемлекет туралы жалпы мәліметтер - географиялық орны - табиғи және экологиялық жағдайлары - елдің тарихи-мәдени сипаттамасы - ел халқы және оның қалыптасу тарихы - негізгі қалалары - елдің әлеуметтікэкономикалық сипаттамасы - елдің саясигеографиялық сипаттамасы - рекреация және туризм - ел дамуының жалпы |
||||
|
|
Елдің қандай сипаттамалары ел туралы ақпарат тұтынушылардың барлық топтарына бірдей қажет болып табылады? Қандай ақпарат, жалпы алғанда, бәрін қызықтыра бермейді, бірақ елтанымдық ақпарат тұтынушылардың бір немесе бірнеше топтары үшін өте маңызды?
Елтанымдық ақпарат тұтынушылардың түрлі топтары үшін мемлекет туралы ақпараттарды қандай үлгіде ұсынуға кеңес беріледі? |
|
|
Сабақтың соңы |
Бір топ үшін (таңдау бойынша) кез келген шығармашылық үлгіде Қазақстан туралы елтанымдық ақпарат әзірлеңдер. Бастысы, ол кешенді елтанымдық сипаттаманың барлық талаптарына сай келуі тиіс. - Сипаттаманы және оның тұжырымдамасын сыныпқа таныстырыңдар. |
|
|
Рефлексия |
3-2-1: Мен сабақ барысында естіп-білген ең маңызды 3 сәт Мен енді тәжірибеде қолданатын 2 білім Сабақ барысында туындаған 1 сұрақ немесе пікір |
|
68-сабақ
|
Мектеп: |
Қысқамерзімді жоспар бөлімі 6-бөлім. Дүниежүзілік елдер 6.1 Дүниежүзі елдері |
|
|
Күні: |
Мұғалімнің аты-жөні: |
|
|
Сынып: |
Қатысқандар саны: |
Қатыспаған оқушылар саны: |
|
Сабақ тақырыбы |
Менің географиялық жылым |
|
|
Осы сабақта қол жеткізілетін сабақ мақсаты |
9.1.1.4 Сандық және сапалық географиялық деректерді өңдейді және талдау жасайды 9.1.1.6 Зерттеу нәтижелерін түрлі үлгіде көрсетеді |
|
|
Сабақ мақсаты |
Барлық оқушылар: – сан қырлы дала аумағында ашылған жаңа құбылыстарды атайды. Оқушылардың көпшілігі: – еліміздің болашағына қатысты болжамдар жасайды. Кейбір оқушылар: Қалаулы болжамдарға қол жеткізу бойынша іс-шаралар ұсынады. |
||
|
Бағалау өлшемі |
Оқушылар: - Болашақ Қазақстанның қалаулы бейнесін бейнелейді. - Қазақстанның қалаулы болашағына қол жеткізу үшін қажетті ісшаралар ұсынады. |
||
|
Тілдік мақсаты |
Ғұмыр бойы оқып үйрену |
||
|
Құндылықтарға баулу |
Қазақстандық патриотизм және өз өлкесіне деген сүйіспеншілік (Қазақстан бойынша және оқушының тұрып жатқан өңірі бойынша мысалдар келтіру) Ғұмыр бойы оқып-үйрену |
||
|
Пәнаралық байланыс |
|
||
|
Тірек білімі |
9-сыныптың география курсының барлық тақырыптық бөлімдері бойынша алған білімдері. |
||
|
Сабақ барысы |
|||
|
Сабақ кезеңдері |
Сабақтағы жоспарлы іс-әрекет |
Ресурстары |
|
|
Сабақты ң басы |
«Ұлы даланың жеті қыры» бейнетүсірілімінің көрсетілімі https://www.youtube.com/watch?v=UU1JOmCMhY0 |
|
|
|
Сабақты ң ортасы |
Оқу жылының барлық материалдары бойынша «Жаңа Қазақстанның жеті қыры» атты Қазақстан дамуының форсайтын әзірлеңдер. Форсайт (foresight) – бұл болашақтың қалаулы бейнесін құру технологиясы. Егер болжау – бұл тәжірибелер мен бақылауларға негізделетін болашақты анықтау тәсілі болса, онда форсайт кезінде адамдар белгісіз болашақты күтпейді, олар осы қалаулы болашақтың бейнесі мен қол жеткізу жолдарын әзірлейді. Ол – біз неге қол жеткізгіміз келеді, «Қалай?» және «Қашан?» деген сұрақтарға жауап береді. Форсайт, болашақтың «қалаулы» нұсқасының жүзеге асуы көбінесе қазіргі уақытта қабылданған іс-шараларға тәуелді болатындығынан шығады, сондықтан нұсқаларды таңдау инновациялық дамудың тиімді траекториясын қамтамасыз ететін іс-шаралар әзірлеумен қатар жүреді. Қазақстан болашақта қандай болуы тиіс? Ол үшін мемлекет, қоғам, жергілікті қоғамдастық, әрбір азамат не істеуі керек? Қалаулы болашаққа қол жеткізу бойынша атқарылатын ісшараларды қандай ретпен жүзеге асыру қажет? Жауаптарыңды төмендегі санаттар бойынша әзірлеңдер: • Табиғат • Қазақстан халқы, қалалары мен ауылдары • Байлығы • Техника мен технологиялар • Экономика • Ғылым және инновация • Білім беру және адам капиталы
|
9-сыныпқа арналған география оқулығы, атлас
|
||||||
|
Сабақты ң соңы |
Талқылау нәтижесі бойынша жол картасын әзірлеңдер:
|
|
||||||
|
|
№ |
Іс-шара |
Кім? |
Қашан? |
Нәтижесі |
|
||
|
|
|
|
|
|
||||
|
Рефлекси я |
«Блоба ағашы». Жеке Блоба ағашында өзіңді география сабағы бойынша алған білімің мен дағдыларыңа қатысты белгілеу ұсынылады. |
|
||||||
МАЗМҰНЫ
Кіріспе..........................................................................................................................................3
Курстың ғылыми-әдістемелік негіздері және
оны 9-сыныпқа арналған ОӘК-сінде жүзеге асыру................................................................4
«География» пәні бойынша
Күнтізбелік-тақырыптық жоспарлау.......................................................................................12
Қысқамерзімді жоспарлау.........................................................................................................15 Оқулық басылым Учебное издание
Каратабанов Руслан Адилханович Бекдаирова Венера Жандосовна
Қазақстан географиясы / География Казахстана
Әдістемелік құрал
Жалпы білім беретін мектептің 9-сынып мұғалімдеріне арналған
Әдіскері Ф.С. Лекерова
Редакторы М.Қ. Солтанғазина
Корректоры Б.М. Жампеисова
Қазақстан Республикасы,
«Алматыкiтап баспасы» ЖШС,
050012, Алматы қаласы, Жамбыл көшесi, 111-үй, тел. (727) 250 29 58, факс: (727) 292 81 10.
e-mail: [email protected]
Методическое пособие Для учителей 9 класса
для общеобразовательной школы
Методист Ф.С. Лекерова Редактор М.К. Солтангазина
Корректор Б.М. Джампеисова
Республика Казахстан,
ТОО «Алматыкiтап баспасы» 050012, г. Алматы, ул. Жамбыла, 111, тел. (727) 250 29 58; факс: (727) 292 81 10. е-mail: [email protected]
Р.А. Қаратабанов, Бекдаирова В
Жалпы білім беретін мектептің 9-сынып мұғалімдеріне арналған
Р.А. Қаратабанов, В.Ж. Бекдаирова, 2019 ©«АЛМАТЫКІТАП
КУРСТЫҢ ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
ОҚУЛЫҚ МАЗМҰНЫНЫҢ ҚР МЖМБС ТАЛАПТАРЫНА
Жүйелік-іскерлік нәтижелер пән бойынша оқушылардың қолжеткізген жетістіктерімен, шығармашылық оқу жобаларының орындалуымен, сонымен қатар басқа да зерттеу жұмыстарының түрлерімен анықталады
Осылайша, «Қазақстан географиясы»
Оқушылар көз алдарына елестете алуы, хат, сауалнама, өтініш жазуы, сұрақ қоюы, сұхбат жүргізуі қажет; – әлеуметтік-еңбек – азаматтық-қоғамдық қызметте (азаматтың, бақылаушының, сайлаушының, өкілдің рөлін орындау),…
Оқушыларға артық абстрактілі-теориялық біліммен және тапсырмалар беру жойылды, бұл оқыту процесін әлдеқайда икемді және тәжірибелік-бағдарлы етуге мүмкіндік береді
Оқулықтың әрбір параграфы «шапкадан» – бастамадан басталады, ол параграфтың бастапқы жолының ең үстінде тұрады және оған жалғасатын мәтіннен бір бос жол арқылы арасы ажыратылады
Бастамада көрсетілген нұсқамалар негізінде оқушылар оқу мақсаты мен міндеттерін қабылдауды және сақтауды үйренеді
Түсіндіруші мәтіндер оқушылардың танымдық әрекетін ұйымдастыруға арналған, нақты бір пәндік тапсырмаларды орындау кезінде іс-әрекеттердің орындалу ретін көрсетеді
БӨЛІМ. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ
Биосфера 33 Қазақстандағы табиғи зоналар мен биіктік белдеулері 1 34 Қазақстанда табиғаттың қорғалуы 1 35
Дүниежүзілік шаруашылықтың даму процесі мен көрсеткіштері 61
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Пәнаралық байланыстары
География пәнінен 9 сыныпқа арналған қысқа мерзімді сабақ жоспары
Мақсаттарға қол жеткізу үшін, көбінесе келесі бөлімдердің зерттеулері қажет болатындай, мақсаттарды топтарға бөліңдер: 1)
Сабақ соңы 1.
Тілдік мақсаты – алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды…
Ш. Уәлиханов «Жоңғар очеркі»
Сабақ ортасы Қазақстан аумағын географиялық зерттеудің әр кезеңін, сонымен қатар Қазақстанның география ғылымын зерттеуге және дамытуға үлес қосқан зерттеушілерді білу үшін ғалымдар мен зерттеушілердің аттары…
Сынып: Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:
Пәнаралық байланыстар Әдебиет, мәтінмен жұмыс
Түсінік Ұқсастықтары
Мектеп: Қысқамерзімді жоспар бөлімі 1-бөлім
Пәнаралық байланыстар Әдебиет, мәтінмен жұмыс
Сабақтың ортасы Зерттеу нәтижелерін көрсету түрлерін түсіндіруге бағытталған жұмыстар жүргізіңдер
Сабақ соңы Өз жауаптарыңды дәлелдеңдер
Тілдік мақсаты – параграф мәтінін функционалдық оқу дағдысын дамыту; – зерттеу нәтижелерін көрсету түрлерін ауызша/жазбаша сипаттау; – жұппен, топтық және ұжымдық жұмысқа қатысу арқылы функционалдық…
Сабақтың ортасы 1-тапсырма
Сабақтың соңы «Бір сөйлеммен қорытындылау» тәсілі
Бағалау өлшемі Оқушылар: – Ғарыштық түсірілімдер мен аэрофототүсірілімдердің айырмашылықтарын анықтайды; –
Сабақтың ортасы 1-тапсырма
Сабақ соңы 1. Қазақстанда жеке меншік
Бағалау өлшемі Оқушылар: навигациялық қабылдағыштармен жұмыс істейді және олардың қолданылатын саласын анықтайды
Сабақтың соңы «GPS навигация менің өмірімде» эссе навигациялық құрылғыларда қандай қосымша функцияларды көргілерің келеді?
Тілдік мақсаты – алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды…
Тілдік мақсаты – алуан түрлі ақпараттарды (мәтін, сызба, кескін) оқи алу дағдысын дамыту; – топтық және ұжымдық жұмыс кезінде бірін-бірі тыңдау дағдысын дамыту; – материалды…
Палеозой эрасы
Күні: Мұғалімнің ТАӘ:
Бұл орографиялық бірлік ... сипатталады
Сабақтың ортасы 1-тапсырма
Орташа және ең биік жерлерінің биіктігі қандай? 5
Солтүстік Қазақ жазығымен, ал оңтүстігінде
Бұл таулы елдің ең биік шыңы Қазақстанның ең биік нүктесі болып табылады
Сабақ мақсаты Барлық оқушылар: – Қазақша шығу тегі бар оронимдерді анықтайды және олардың мағынасын біледі
Сабақ барысы Сабақ кезеңдері
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.
