JUMI’S HA’M ENERGIYA HAQQI'’NDA TU’SINIK

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

JUMI’S HA’M ENERGIYA HAQQI’NDA TU’SINIK

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 6-Tema   JUMI’S HA’M ENERGIYA HAQQI’NDA TU’SINIK

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Jumi’s ha’m energiya haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi’

Sabaqti’n bari’si’

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Qozg’ali’stah’i’ suyi’qli’q ha’m gazlardi’n’ denege ta’siri temasi’n soraw.

TEMA

Azanda turi’p siz mektepke ketesiz. Ata - anan’i’z « jumi’s » qa baradi’. Mektepten qayti’p kelip, ata - anan’i’zg’a u’y-ruwzi’ger « jumi’s » lari’nda ko’meklesesiz. Solay yetip « jumi’s » degende neni tu’sinemiz wo’zi? Ku’ndelikli turmi’sta « jumi’s islew» degende biz «miynet yetiwdi» na’zerde tutami’z. Al, fizikada « jumi’s » tu’sinigi « miynet » penen ha’mme waqi’t sa’ykes kele bermeydi. Mexanikali’q jumi’s dep qanday da bir deneni ku’sh ta’sirinde belgili bir arali’qqa ko’shiriwge ayti’ladi’.

(1-su’wret). Mexanikali’q jumi’sti’ A ha’ribi menen belgileymiz. Bul  jag’dayda jumi’sti’ yesaplaw formulasi’

 A - jumi’s, F - ku’sh, S- jol

Jumi’s birligi [A] = IN * 1 m = 1 Djoul. Qi’sqasha 1 Dj dep jazi’ladi’. Bul birlik inglis ali’mi’ Dj. Djoul (1818-1889) hu’rmetine qoyi’lg’an.

22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Yeger denege ta’sir yetetug’i’n ku’sh bag’i’ti’ ko’shiw menen wo’z ara tik bolsa, bunday ku’sh jumi’s atqarmaydi’. Mi’sali’, mashinani’n’ u’stine ju’klengen ju’k wo’z  awi’rli’g’i’ menen woni’ basadi’. Al mashina bul waqi’tta ju’kti belgili bir arali’qqa ali’p baradi’ Ju’ktin’ awi’rii’q ku’shi  ko’shiwge tik bag’i’tlang’anli’g’i’ sebepli jumi’s atqarmaydi’. Bunda mashina  dvigatelinin’ tarti’w ku’shi ko’shiw menen sa’ykes kelip jumi’s atqaradi’ (2-su’wret). To’mnendegi suwrette keltirilgen.

Mexanikali’q jumi’s formulasi’ boyi’nsha denege ku’sh ta’sir yetetug'i’n  bolsa da„ biraq ko’shiw bolmasa jumi’s wori’nlanbaydi’. Kitapqa toli’ papkan’i’zdi’ qoli’n’i’zda ko’terip, a’dewir waqi’t joldasi’n’i’zdi’ ku’tip turi’p qalg’an bolsan’i’z da mexanikali’q jumi’s wori’nlamag’an bolasi’z. Sebebi 5 =0  bolg’anli’qtan A=F* 0 = 0 kelip shi’g’adi’.

Ma’sele sheshiw u’lgisi 

Arbasha gorizantal bag’darlang’an 50 N ku’sh ta’sirinde 20 m  ji’lji’di’.Wori’nlang’an jumi’sti’ yesaplan’

Sabaqti’ bekkemlew

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.

1.Woylap ko’rin’ qaysi’ halatta mexanikali’q jumi’s wori’nlanadi’?

Ma’sele sheshiw

1.Massasi’ 1250 kg bolg’an granit plitasi’n 20 m biyiklikke ko’tergendegi wori’nlang’an jumi’sti’ yesaplan’

2.Denege ko’shiw bag’i’ti’nda 20 N,ko’shiwge tik bag’i’tta 10 N ku’sh ta’sir yetedi.Bunda dene 10 m ge ji’lji’di’.Wori’nlang’an jumi’sti’ yesaplan’

22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

3.Massasi’ 50 kg bolg’an bala ha’r qabati’ni’n’ biyikligi 2,5 m bolg’an uydin’ 4 qabati’na shi’qti’.Bala wori’nlag’an jumi’sti’ yesaplan’

2.Woylap ko’rin’ qaysi’ halatta mexanikali’q jumi’s wori’nlanadi’?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Jumi’s ha’m energiya haqqi’nda tu’sinik ’temasin woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman