Конспект урока по чеченскому языку.

44-г1а  урок

Урокн  ц1е: «Мукъаза   къора   аз (П)  , элп  Пп »

1алашо: мукъаза  къора аз  (П) довзийтар , мукъаза  элп Пп  довзийтар. Элп  П юкъадог1у дешдакъош, дешнаш деша  1амор.

 

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: берашна  девзар ду  мукъаза  къора   аз (П) , элп   Пп .  1емар ду  нийса  а , шера а  элп Пп   юкъадог1у  дешдакъош , дешнаш  деша.

 

2.Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  шайн белхан план х1отто. Хуур ду хьалххе дуьйна  шайн белхан  кхиамашка  кхача, уьш ган. Берашна 1емар ду  шаьш  х1оттийна  планан  рог1алла а  ларъеш  дешарехь кхиамаш баха.

·        Познавательни:  берашна  1емар ду  мукъазачу  аьзнийн башхаллаш йовза, уьш  схеманаш т1ехь ган , билгалдаха. Берашна 1емар ду  т1айп- тайпанчу  дешнашкахь элп  Пп   каро (Юьххьехь,  юккъехь, чаккхенгахь).Берашна хуур ду  мукъаза элпаш  шина тайпанара хилар (зевне, къора). Берийн алсамбер бу  тидаме хилар , ойлаяр. Керла дешнаш  а девзар  ду  (поп, баппа)

·        Коммуникативни: берашна  хуур ду  хьехархочун хаттаршна  жоьпаш дала, 1емар ду  вовшашца къамеле довла. Берашна  1емар ду  тобанашкахь болх бан. Шайн накъосташка ладог1а, шайна хетарг ала.

 

3.Личностни:  берийн ч1аг1лур бу  доттаг1алла  лело лаам. 1аламе безам  ч1аг1лур бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де  дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар : «Х1етал-металш».

 

Х1етал-метал хаийла хьуна:

Вайн хийистера баьццара бохча? (Пхьид)

 

Даьт1а балда, даккхий лергаш.

Синтеме яц, еш ю тер го...

Цунна санна дезац дахар.

Х1унна   ю  иза? (Пхьагал)

 

Лаамца цо ченаш уьйзу чу,

Цомгаш  ца  хуьлу я хьоршам ца туху? (Пылесос)

 

Хи чохь йинехь а, амма цу чохь к1езиг 1а? (Пхьид)

 

Б1аьргаш  буг1анан санна,

Ша буйннал бен яц? (Пхьид)

 

Аьхка - сира, 1ай - к1айн? (Пхьал)

 

И  х1ун экха ду: 1айюу, аьхка йижина гуьллу? (Пеш)

 

Йоккха бага елахь а,

Амма багахь цергаш яц,

Дахар муха ъ делахь а,

Деш цо цхьа а зулам дац? (Пхьид)

 

К1айн хьоза сийначу стигал хьаладаха? (Пеш ,к1ур)

-Муьлха дешнаш карий шуна? (Пеш, пхьагал, пхьид, пылесос)

-Х1ун ду  церан  юкъара ? (Дешнийн  юьххьехь  аз (П) хеза)

-Х1ун 1амор ду  вай  тахана? (Берийн  жоьпаш)

-Вайна девзар ду  аз а , элп а Пп

 

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  абатан  67-г1а  аг1о.  Абатан  аг1онна т1ехь ялийначу материалан тидам бе. Х1ун  1амор ю хьалхара ойла а еш  план х1отта е.

·        Суна девзар ду керла  элп…

·        Суна хуур ду   дешдакъош деша..

·        Суна хуур ду  дийцар х1отто

·        Суна 1емар ду предложенеш еша.

-Вайна  тахана девзар ду  аз (П) , элп  Пп. Шуна 1емар ду дешнаш , дешдакъош  , текст  а еша.

4.  Мукъаза  къора  аз (П)  , элп Пп довзийтар.

·        Мукъаза  къора аз (П)  дешан  юьххьехь , юккъехь , чаккхенгахь довзийтар.

-Х1ара х1ун ю? (Полла)

-Алал  ППОЛЛА. Муьлха  аз хеза дешан юьххьехь?  (Аз (П) хеза)

-Ала ППП, Аз (П)  мукъа ду я мукъаза  ду? (Мукъаза ду)

-Х1унда ? (Иза  ца лакхало)

-Лог  т1е куьг адиллий ала ПП . Аз (П) зевне  ду  я къора ду? (Къора)

-Тидам бе схеми т1ехь  х1ун бос бу  (П)  аз  билгалдечу  еък1овн? (Сийна)

-Маса дешдакъа ду  ПОЛЛА  дешан?  (Шиъ ду)

-Муьлханиг ду хьалхара? (ПОЛ)

-Шолг1а? (ЛА).

-Х1ара  х1ун ю?(Берийн  жоьпаш)

 -Х1ара зезагийн  цхьа  тайпа  ду   .БАППА  олу   зезаг ду.

-БАППА дашехь мича меттехь хеза  аз (П)? (Дешан юккъехь)

-Маса  дешдакъа ду БАППА дешан? (Шиъ  ду)

-Муьлханиг ду  хьалхара? (БАП)

-Шолг1аниг? (ПА)

-Х1ара х1ун ю? (Топ)

-ТОП дешан мича  меттехь хеза  аз (П)? (Чаккхенгахь)

·        Элп   Пп  довзийтар.

Х1ара  зорбанан  доккха элп П  ду. Х1ара зорбанан  жима элп п  ду. Стенах  тера ду  элп Пп ?

-И ши элп цхьатера ду  я тайп- тайпана ду?

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи керла элп а, аз а Пп.

·        Суна хии аз (П)  мукъаза  къора  аз хилар.

·        П  элпах лаьцна байт 1амор.

Полла  боьду   т1ема баьлла,

Падам  цунна   т1аьхьаяьлла:

—            Полла, полла! Хьуна  хезий?

Парг1ат вайша  цхьаьна   ловзий

-Ала    муьлха  аз ду  дуьйцуш дерг?

-Гайта  масара  элп Пп  шайгара  карточкашна  юккъехь. (Бераша  гойту)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи мукъаза къора  аз (П) , элпаш Пп.

5. Дешдакъош х1иттор , уьш дешар.

·         Пп  элпаца  дешдакъош х1иттош , уьш дешар.

-Х1ун  1амор ду  вай  х1инца? (Вай  1амор ду  дешдакъош  деша)

-Бераш  , вай  х1инца  1амор ду  дешдакъош деша.  Аса  хьала   ойбу   элп П , аша   аз  а  ца  хадош  д1адеша  иза. (Хьехархочо   д1агойту  элп   , бераша  д1адоьшу.

-ППП.

-Аса  цунна  улло дуьллу  кхин  цхьа  элп  А.   (П)  олуш  долуш долу  аз  а  ца  хадош  д1адеша   дешдакъа. (Бераша  д1адоьшу)

-ПППААА.

-Д1адеша  аса гойтуш долу  элп  юха.

-ППП.

-Аса  дуьллу  цунна  улло кхин элп О.  (П)  олуш долуш долу  аз  а  ца  хадош  ший  цхьана д1адеша.

-ПППООО.

-Юха  аса   дуьллу  элп  У. Аз  ца  ходуьйтуш  д1адеша.

-ПППУУУ,

-Юха  аса дуьллу  элп И. Д1адеша  аз а  ца  ходуьйтуш.

-ПППИИИ.

·        К  элп юкъадог1у  дешдакъош  дешар.

(Хьехархочо уьн т1е  д1ах1иттадо дешдакъош ,бераша  д1адоьшу)

ППАА                                ППУУ
ППОО                               ППИИ

-Х1ун  кхиамаш  бехи  аша?

·        Суна  1еми дешдакъош деша.

6. Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера д1адоьшу дешнаш.

·        Абат т1ера д1адоьшу дешнаш.

-Д1адеша  хьалхарчу  б1ог1амалгера  дешнаш. Х1ун ю ПОП? (Берийн жоьпаш)

-ПОП  иза диттан тайпа ду.

-Маса дешдакъа ду ПОП дешан ? (Цхаъ )

-Д1адша  шолг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. Маса дешдакъа  ду ПОППАР  дешан?  (Шиъ )

-Муьлханиг  ду хьалхара? (ПОП)

-Шолг1аниг? (ПАР)

-Д1адша  кхоалг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. Маса дешдакъа  ду ПАЗАТ   дешан?  (Шиъ )

-Муьлханиг ду хьалхара? (ПА)

-Шолг1аниг? (ЗАТ)

-Д1адша  боьалг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. Маса дешдакъа  ду ДАХКА   дешан?  (Шиъ )

-Муьлханиг ду хьалхара? (ДАХ)

-Шолг1аниг? (КА)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми дешнаш  деша.

(Иштта толлу дисина дешнаш)

 

6. Сада1аран миноташ.

Поезд

Хьехархо берашна хьалха д1ах1утту. Бераш  вагонаш    ю.

- Ма беха а бу вайн поезд! Гайтал чкъургаш муха юьйлало

(бераш   куьйгаш  голашкахь сатта а дой, хьалха-т1аьхьа доьлхуш

лела).

Вайн поезд д1абоьду,

Чкъургаш  керчайо.

Поезд  чохь д1адоьлхуш

Кегий бераш го.

Генна  шаьш  д1адоьлхуш

Дегнаш ийало.

- Сацийта! Соцунг1а ю!

Мила ву ловза лууш?

 Сихха арадовла (бераш  поезд чуьра ара а довлий, хьуьнан ц1азамашлехьо  х1уьтту).Поездан шок хеза. Бераша, юха а мог1а бой д1а а х1уьттий, поезд болаболуьйту.

7. Дийцар х1оттор.

-Муьлш  бу  суьрта т1ехь?  (Падам, Адам)

-Муьлш бу  Адам , Падам вовшийн? (Адам , Падам доттаг1ий ду)

-Цара х1ун до цхьаний? (Уьш цхьаний ловзу)

-Х1ун ю Падаман? (Падаман  Пису ду)

-Пису  муха ловзу? (Пису хаза ловзу)

-Шун хьенан  ду цициг? Муха кхаба деза цициг? (Берийн жоьпаш)

-Х1ун кхиамаш  бехи  аша?

·        Аса дийцар х1отти.

8. Дийцар дешар , цунна  ц1е  тиллар.

·        Массара  цхьана д1адоьшу дийцар.

·        Дагахь х1ораммо ша-ша доьшу дийцар.

·        Кхетош  д1адоьшу дийцар.

-Д1аеша  хьалхара  предложени  . Стенга  бахара бераш? (Бераш ловза дахара)

-Д1аеша шолг1а предложени.  Х1ун яхара  цаьрца ловза? (Пису а дахара ловза)

-Д1аеша  кхоалг1а предложени  . Х1ун боху цу т1ехь? (Со ведира)

-Д1аеша  йоьалг1а предложени . Х1ун боху цу т1ехь? (Пису а  дедира)

-Д1аеша  йоьалг1а предложени  . Муха доду  Пису? (Пису доду масса)

-МАСА  боху дош кхечу  дашца  муха эр дара? (Чехка)

-Д1аеша  т1аьххьара  предложении.  Муха левзира  Пису?  (Пису хаза  левзира)

-Х1ун яра  аша  ешнарш? (Предложенеш)

-Стенах  лаьцна  яра  уьш? (Писух , ловзарх)

-Текст ала  мегар дуй  царех ? (Ду)

-Х1унда? (Уьш маь1ница йозаелла  ю)

-Х1ун ц1е   туьллур яра аша  цунна? (Берийн жоьпаш)

Х1ун кхиамаш бехи  аша?

·        Суна 1еми дийцар деша.

9. Жам1 дар.

-Муьлха  аз девзира шуна тахана? (Аз (П) )

-Аз (П)  мукъа ду  я  мукъаза  ду ? (Мукъаза ду)

-Зевне ду я къора  ду? (Къора)

-Муьлхачу элпаца билгалдо аз (П) ? (Пп элпаца)

10. Рефлекси.

Х1ун кхиамаш бехи аша?

45-г1а  урок

Урокн  ц1е: «Мукъаза   къора   аз (П)  , элп  Пп »

1алашо: мукъаза  къора аз  (П) кхин д1а а довзийтар , мукъаза  элп Пп  довзийтар. Элп  Пп юкъадог1у дешдакъош, дешнаш деша  1амор. Дийцар деша 1амор.

 

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: берашна  кхин д1а а девзар ду  мукъаза  къора   аз (П) , элп   Пп .  1емар ду  нийса  а , шера а  элп Пп   юкъадог1у  дешдакъош , дешнаш  деша. Дийцаран  чулацамах кхета  а  1емар ду .

 

2.Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  шайн белхан план х1отто. Хуур ду хьалххе дуьйна  шайн белхан  кхиамашка  кхача, уьш ган. Берашна 1емар ду  шаьш  х1оттийна  планан  рог1алла а  ларъеш  дешарехь кхиамаш баха.

·        Познавательни:  Берийн алсамбер бу  тидаме хилар , ойлаяр. Берашна хуур ду  шеен билгалонашка хьаьжжина дуккха  х1уманашна  юкъара  совнахниг йовза  и схьакъасто.                                                                                                                                                                        

·        Коммуникативни: берашна  хуур ду  хьехархочун хаттаршна  жоьпаш дала, 1емар ду  вовшашца къамеле довла. Берашна  1емар ду  тобанашкахь болх бан. Шайн накъосташка ладог1а, шайна хетарг ала.

 

3.Личностни:  берийн ч1аг1лур бу  доттаг1алла  лело лаам. 1аламе безам  ч1аг1лур бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де  дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ  кхоллар.

Ловзар : «Дог1у дош ала»

Ахь д1ахадий доккха дитт,

Екачуьра сеци .... (Пхьид)

Арахь хьекхарх шийла мох,

Самукъане дучохь.

Со 1ай ца 1а мало еш, -

ЦТанйой, латайо ас ... . (Пеш)

Оьшуш вац со девнан сара:

Белхаш бан со ваьлла ара.

Латта кечдеш ву со б1аьста:

Хир ю яа хорбаз, .... (Паста)

Соьга  ахь ма баха «су»,

Дац  со  ж1аьла,ду... . (Пису)

 

Доккхуш  хьуьнах доккха «доп»,

Херхо божий боккха .... (Поп)

 

Школан кертахь ловзуш лела

Мовсар, Марет, 1ела.

Чекхъели те хьалхара смена

Я йолаели .... (Перемена)

-Муьлха дешнаш карий шуна? (Поп , перемена, Пису, паста,пеш)

-Х1ун 1амор ду  вай  тахана?

-Вайна  девзар ду  аз а , элп а Пп

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  абатан  68-г1а  аг1о.  Абатан  аг1онна т1ехь ялийначу материалан тидам бе. Х1ун  1амор ю хьалхара ойла а еш  план х1отта е.

·        Суна девзар ду керла  элп…

·        Суна хуур ду   дешдакъош деша..

·        Суна хуур ду  дийцар х1отто

·        Суна 1емар ду предложенеш еша.

-Вайна  тахана кхин  ду д1а а болх  бийр бу  аз (П) довзарехь  , элп  Пп довзарехь   . Шуна 1емар ду дешнаш, текст  а еша.

4. Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера  д1адоьшу дешнаш.

-Д1адеша  хьалхарчу б1ог1амалгера дешнаш. Маса  дешдакъа ду  ПОНДАР  дешан? ( Шиъ ду)

Муьлхаиг ду  хьалхара  дешдакъа? (ПОН)

-Шолг1аниг? (ДАР)

-Д1адеша  шолг1ачу б1ог1амалгера дешнаш. Маса  дешдакъа ду  ПАСТА   дешан?  (Шиъ)

-Муьлхаиг ду  хьалхара  дешдакъа? (ПАС)

-Шолг1аниг? (ТА)

-Д1адеша кхоалг1ачу б1ог1амалгера  дешнаш. Маса  дешдакъа ду  ПАЛС  дешан? (Цхьаъ ду)

-Д1адеша боьалг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. Х1унда яздина  уьш  даккхийчу  элпашца? (Уьш  адамийн  ц1ерш  ю. Цундела уьш даккхийчу  ц1ерашца   яздина).

·        Абат т1ера  къастош  ешар.

-Д1адеша цхьанадешдекъах лаьтта  дешнаш.

-Д1адеша  адамийн ц1ераш билгалъен  дешнаш.

-Д1адеша  шина  дешдекъах  лаьтта дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Тхуна  1еми дешнаш  деша.

·        Дуккха а  х1уманашна  юкъара  совнаха х1ума къастор.

-Тидам  бе  68-г1а  аг1он т1ехь ялийначу  еък1ов  чуьра  элпийн.  Х1ун ду  церан  юкъара? (Уьш мукъа элпаш ду)

-Муьлха элп ду совнаха? (Элп Ее)

-Х1унда? (Иза  мукъа аз дац, х1унда аьлча  иза шина озах лаьтта : мукъа а , мукъаза а)

-Муьлханиг  ду  совнаха? (Уьстаг1)

-Х1унда ? (Дисинчу суьрташтера х1уманаш  Пп элпана  ю)

5. Сада1аран  миноташ.

Поезд

Хьехархо берашна хьалха д1ах1утту. Бераш  вагонаш    ю.

- Ма беха а бу вайн поезд! Гайтал чкъургаш муха юьйлало

(бераш   куьйгаш  голашкахь сатта а дой, хьалха-т1аьхьа доьлхуш

лела).

Вайн поезд д1абоьду,

Чкъургаш  керчайо.

Поезд  чохь д1адоьлхуш

Кегий бераш го.

Генна  шаьш  д1адоьлхуш

Дегнаш ийало.

- Сацийта! Соцунг1а ю!

Мила ву ловза лууш?

 Сихха арадовла (бераш  поезд чуьра ара а довлий, хьуьнан ц1азамашлехьо  х1уьтту).Поездан шок хеза. Бераша, юха а мог1а бой д1а а х1уьттий, поезд болаболуьйту.

6. Дийцар х1оттор.

-Муьлш  бу  суьрта т1ехь?  (Бераш ду)

-Х1ун до бераша? (Бераш ловзу)

-Стенах  ловзу  уьш? (Уьш ловзу Писуххий , дахкеххий )

-Х1ун до  дахкано? (Дахко боду)

-Х1ун до  Писуно? (Пису  т1ехьадолу)

-Шуна хаьий иштта ловза? (Берийн жоьпаш)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Аса дийцар х1отти.

7.  «Писуй , дахкий»  дийцар дешар.

·        Массара  цхьана д1адоьшу дийцар.

·        Дагахь х1ораммо ша-ша доьшу дийцар.

·        З1енаца ешар.

-Стенах лаьцна ду дийцар? (Ловзарх)

-Д1аеша хьалхара предложени . Х1ун боху  цу т1ехь? (Дахка, дахка бада)

-Д1аеша шолг1а предложени.  Стенна хаало  дахка? (Писуна  дахка хаало)

- Д1аеша шолг1а предложени . Х1ун до дехко? (Дахка  боду)

-Д1аеша шолг1а предложении .  Муха доду  Пису? (Пису адоду масса)

Х1ун  кхиамаш бехи  аша?

·        Суна 1еми текст еша.

8.  Жам1 дар .

 Чакхъяккха сан  ойла:

Аз (П)   ца лакхало , цундел иза    ду…(мукъаза)

Аз (П) олуш  логан пхенаш цат охало, цундела  из аду …(къора)

Аз (П) йозанехь  билгалдо элпаца …(Пп)

10. Рефлекси.

-Х1ун  кхиамаш бехи аша?

-Хьан  би гуттар дика болх?