Конспект урока по чеченскому языку.

92-г1а урок

Урокан  ц1е: «Мукъа къора  аз (ы), элп ы».

1алашо: мукъа     аз (ы)  довзийтар, элп ы  довзийтар. Элп ы  дешанашкахь   деша 1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни:мукъа аз (ы) девзар ду берашна, элп ы  девзар ду. Нийса а , кхеташ а  элп  ы   юкъадог1у дешнаш деша  1емар ду.

2. Метапредметни:

·        Регулитивни: берашна  1емар ду  учебника  т1ехь  ялийначу   материалах   пайда а оьцуш  , шайн белхан план  х1отто. Планан рог1алла а  ларъеш  шайн болх  д1абахьа а 1емар ду берашна. Берашна хуур  ду  шайн кхиамаш ган , царех пайдаэца. 1емар ду  кхачамбацарш  ган   уьш  д1адаха.

·        Комуникативни:  берашна  1емар ду  хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала. 1емар ду  вовшашца къамеле  бовла, ладог1а. Берашна 1емар ду  шайна оьшург  хатта.

·        Познавательни: берашна  1емар ду элп ы  юкъа а х1оттош  дешдакъош  кхолла , уьш деша.  Берашна хуур ду элпыоьрсийн матера т1еэцначу дешнашкахь бен  ца хилар.Хуур ду  элп ы  дешан юххьехь   яздеш  ца  хилар.  Алсамдер ду  дешнаш довзар.

3. Личностни: берийн  лам хир бу  шайн  Даймеках лаьцна хаамаш кхио. 1емар ду Даймахках дозалла  дан. 1емар ду  пайдениг  шайн  амалехь  кхио, зуламениг  д1ататта.

                Урок  д1аяхьар.

1.Маршалла  хаттар.

-Де  дика хуьлда  шун, бераш!

-Диканца дукха ехийла !

2.Дешаре  шовкъ  кхоллар.

Уьн т1е д1аяздо.

Грозный, вышка, лыжаш.

-Д1адеша и дешнаш. Х1ун ду церан юкъара? (Моссо а дашехь ду  аз (ы)).

-Х1ун башхаллаш ю оцу дешнийн? (берийн жоьпаш).

-Уьш  оьрсийн меттера т1еэцна дешнаш ду. Элп Ы оьрсин матера т1еэцначу дешнашкахь бен ца лела.

3 .   Урокан 1алашо  йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан  123-г1а  аг1о.  Тидамбе вайна  1амо т1едиллинчу г1уллакхан. План  х1отта а шайн белхан.

·        Суна 1емар ду….

·        Суна  хуур ду…

·        Ас дийр ду….

-Вай  тахана  1амор ду  элп  ы  юкъадог1у дешнаш деша. Вайна  1емар ду  предложенеш еша. Дийцар х1оттор ду  вай. 

4. Мукъа    аз (ы) , мукъаза   элп  щ  довзийтар.

·        Суьрташца болх бар. Дешанашкахь     аз   (ы)    довза  1амор.

-Х1ара х1ун ю? (Вышка ю ).

-Ала   ВЫЫЫШКА    . Муьлха  аз хеза (В)  озана  т1ехьа?  (Аз  (Ы) хеза)

-Ала  ЫЫ   . Аз (ы)  мукъа  ду  я  мукъаза  ду? (Мукъа ду).

-Х1унда  ду  и мукъаза? (Аз (ы)   лакхало).

-Тидам бе схемин . Х1ун  бос  бу  аз ( ы) билгалдечу еък1овн? (Ц1ен).

-Маса дешдакъа ду  ВЫШКА      дешан? (Шиъ  ду)

-Муьлханиг  ду хьалхара  дешдакъа ? (ВЫШ).

-Шолг1аниг? (КА).

-Х1ара  х1ун ю ?(Лыжанаш)

-Маса дешдакъа ду  ЛЫЖАНАШ  дешан? (Кхоъ  ду).

-Муьлханиг  ду  хьалхара? (ЛЫ).

-Шолг1аниг? (ЖА).

-Кхоалг1аниг? (НАШ).

·        Элп  ы  довзийтар.

-Х1ара зорбанан жима элп ы  ду. Зорбанан доккха элп ы дан дац, х1унда  аьлча  элп ы  т1ера  д1адолалуш  дош дан дац.И ши элп цхьатера ду  я  тайп-тайпана  ду?

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи мукъа    аз (ы).  Мукъа   элп  ы..

·          Ы  элпах лаьцна байт 1амор.

«Ы» элпан г1иллакх а довзийтий ас:

Дешнашна хьалха и мА леха аш.

Вайн нохчийн къамелехь лелаш ца хиларх,

Берашна хаадеза и мукъа аз.

-Муьлха г1иллакх ду  Ы элпан? (Дашна хьалхахь ца яздо).

-Муьлхачу дешнашкахь хуьлу  аз (Ы)? (Оьрсийн маттера т1еэцначу дешнашкахь лела).

5. Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера  д1адоьшу дешнаш.

-Д1адеша  хьалхарчу б1ог1амалгера дешнаш.Х1ун ю  ИСТАНГ? (Нохчийн куз бу).

-Маса дешдакъа ду  ГРОЗНЫЙ    дешан? (Шиъ).

-Муьлханиг  ду хьалхара  дешдакъа? (ГРОЗ).

-Шолг1а?(НЫЙ).

-Д1адеша шолг1ачу б1ог1амалгера  дешнаш.  Маса  деш дакъа  ду   ЛИЛА   дешан ? (Шиъ ду).

-Муьлханиг  ду хьалхара  дешдакъа? (ЛИ).

-Шолг1а? (ЛА).

- Абатан 123-г1а  аг1он  т1ера д1адоьшу  дешнаш.

-Х1ун  кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми  дешнаш  деша.

·        Абатан 123-г1а  аг1он  т1ера д1адоьшу  дешнаш

·        Элп ы оьрсийн матера  т1еэцначу дешнашкахь  бен  ца хилар хаийтар.

-Муьлхачу  дешнашкахь  ду  элп  ы?  (Вышка, щетка, лыжаш).

-Хьан  хаьа  шуна:  нохчийн  метан  дешнаш  дуй  уьш? (Берийн жоьпаш).

-Уьш  оьрсийн маттера  т1еэцна дешнаш  ду. Элп ы  оьрсийн матера т1еэцначу  дешнашкахь  бен  ца  яздо.

6. Сада1аран миноташ.

Зезаг долу-уш самадели,

Тохадели, меттахдели.

Мохо патарш лестадо,

Г1ийла зезаг техкадо.

Малх схьакхийти, айбели,

Бода лоллуш, серло ели.

Полла г1оттуш, т1емабели,

Т1емаш лестош, лакхабели.

(Байташт1ехь дуьйцург кхочушдо бераша: голашт1е хевшина 1а,кортош охьа а дахийтина, б1аьргаш хьекхош, самадовлу, меттахъхьоь, зезаг санна, леста, техка и. д1. кх.)

7. Барта  къамел кхиор.

·        Предложенеш  х1оттор.

-Х1ун  ю суьрта  т1ехь? (Вышканаш).

-Стенна  оьшу  вышканаш? (Льаттан бухара  маьхкдаьтта  схьаоза).

-Стенна  оьшу  маьхкадаьтта? (Маьхкадаьттанах доккху бензин,  керасин).

-Х1ун кхиамаш  бехи аша?

·        Суна  1еми дийцар х1отто.

8.   Дийцар   дешар .Цунна  ц1е  тиллар.

·        Массара цхьана  ешар.

·        Шайн  дагахь ешар.

·        З1енаца ешар.

-Х1ун ю вайн  махкахь? (Вайн махкахь ю дуккха а вышканаш).

-Х1ун  ю царна  чохь? (Царна  чохь дуккха а г1ирсаш бу).

-Х1ун  схьаузу  цара  лаьтта  бухара? (Цара  схьаузу лаьтта  бухара  маьхкдаьтта).

-Иза  стена  оьшу? (Иза  махкана  оьшу).

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Тхуна 1еми предложенеш  еша.

·        Чехкаалар.(Шерра  1ама а дойтий  , нийса  ала  къовсуьйту  берашка).

·        Кхоллараллин болх

-Массара  а  язде элп  ы  , дилла  цунна дог1у  сурт.

9. Жам1 дар.

-Муьлха  аз девзира шуна? (Аз  (ы) ).

-Аз (ы)  мукъа ду  я  мукъаза  ду? (Мукъа).

-Муьлхачу элпаца билгалдо аз (ы) ? (ы элпаца).

10.  Рефлекси.

-Х1ун  кхиамаш  бехи аша?