Мактабгача таълимда

 ЎзбекистОн республикАСИМАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ “ИЛК ҚАДАМ” МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ МУАССАСАСИНИНГ ДАВЛАТ ЎҚУВ ДАСТУРИ мавзусидагиТАҚДИМОТИТошкент – 2018 йил 

Дастур Ўзбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг 2018 йил 7 июлдаги 4-сонли ҳайъат йиғилиши қарори билан тасдиқланган ва нашр қилиш учун тавсия этилган. 

-давлат мактабгача таълим муассасалари;
-мактабгача таълим соҳасида хизмат кўрсатувчи нодавлат муассасалари;
-мактабгача гуруҳларга эга бўлган - «Меҳрибонлик» болалар уйлари;
-мактабгача ва бошланғич таълимни назорат қилувчи бошқарув органлари.

Мактабгача таълим муассасасининг давлат ўқув дастури (қуйида: «МТМ давлат ўқув дастури») Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшидаги болаларни ривожлантириш борасидаги Давлат талабларига мувофиқ ишлаб чиқилган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжат бўлиб, унда мактабгача таълим муассасасининг мақсад ва вазифалари, ўқув-тарбиявий фаолиятнинг асосий ғоялари ифодаланган, шунингдек, боланинг таълимнинг кейинги босқичига ўтишидаги асосий компетенциялари белгиланган.

Давлат ўқув дастури Ўзбекистон
Республикаси ҳудудида жойлашган
қуйидаги таълим муассасаларида
қўллаш учун мажбурий:

2-боб. МТМ таълим жараёнининг мақсад ва тамойиллари

2-боб. МТМ таълим жараёнининг мақсад ва тамойиллари

2-боб. МТМ таълим жараёнининг мақсад ва тамойиллари

3-боб. Мактабгача ёшдаги болаларга таълим беришда компетенциявий ёндашув

3-боб. Мактабгача ёшдаги болаларга таълим беришда компетенциявий ёндашув

Компетенция- боланинг билим, кўникма, малака ва қадриятлари мажмуидир. Бошланғич компетенциялар, ривожланиш соҳасидан қатъи назар, бола шахси шаклланиши учун асос бўлиб хизмат қилади.

3.1. Мактабгача ёшдаги (6-7 ёш) боланинг умумий муҳим компетенциялари
 

3.2.1. «Жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш» соҳаси компетенциялари
«Жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзининг шаклланиши» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунланганидан сўнг 6-7 ёшли бола:
ўз имкониятлари ва ёши билан боғлиқ жисмоний ривожланиш меъёрларига мос равишда жисмоний фаоллик кўрсатади;
турли ҳаракатчанлик фаоллигини уйғун равишда ва мақсадли бажаришни билади;
турли ҳаётий ва ўқув вазиятларида майда моторика кўникмаларидан фойдаланади;
ўз ҳаракатларини ҳиссиёт ва сезги органлари ёрдамида бошқаради;
шахсий гигиена малакаларини қўллайди;
соғлом турмуш тарзи ва овқатланиш асосларини билади;
хавфсиз ҳаётий фаолият асослари қоидаларига риоя қилади.

3.2.2. «Ижтимоий-ҳиссий ривожланиш» соҳаси компетенциялари

«Ижтимоий-эмоционал ривожланиш» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола:

ўз «Мен»и ва бошқа инсонларнинг ҳаётий фаолият муҳитидаги роли тўғрисида тасаввурга эга бўлади;

ўз ҳиссиётларини бошқаради ва уларни вазиятга мос равишда ифодалайди;

ўзгаларнинг ҳиссиётларини фарқлайди ва уларга мос равишда жавоб беради;

катталар ва тенгдошлар билан вазиятга мос равишда мулоқот қилади;

мураккаб вазиятлардан конструктив чиқиш йўлларини топади.

3.2.3. «Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари» соҳаси компетенциялари
«Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола:

нутқни эшитади ва тушунади;

ўз нутқида тўғри талаффуз, қулай грамматик шакллар ва хилма-хил гап конструкцияларидан фойдаланади;

иккинчи тилни ўрганишга қизиқиш намоён қилади;

иккинчи тилни эгаллаш бўйича дастлабки билимларини кўрсатади;

бадиий адабиёт асарларига қизиқиш намоён қилади;

сўзнинг луғавий, бўғинли ва фонетик тузилиши тўғрисида тасаввурга эга бўлади;
турли маъно шаклларини мустақил равишда тузиш ва сўзлаб беришни билади;

ёзишнинг дастлабки малакалари ва воситаларидан фойдаланишни билади.

3.2.4. «Билиш жараёнининг ривожланиши» соҳаси компетенциялари

Билиш жараёнининг ривожланиши соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола:
билим олишга фаол қизиқишни намоён этади;
ўқув ва ҳаётий фаолият учун ахборотни мустақил равишда топади ва ундан фойдаланади;
предметлар, воқеалар ва кўринишлар ўртасидаги оддий алоқаларни тушунади ва уларни яхлит бир бутунлик сифатида идрок қилади;
рақамлар, ҳисоб-китобни билади ва уларни ҳаётда қўллайди;
макон, шакл ва вақтга мос равишда иш тутади;
элементар математик ҳисоблашларни амалга оширади;
атроф-муҳитдаги воқеа-ҳодисалар ва кўринишларни кузатади ҳамда тадқиқ қилади;
атроф-муҳитга нисбатан эҳтиёткорона ва ғамхўр муносабатни намоён этади.

3.2.5. «Ижодий ривожланиш» соҳаси компетенциялари
«Ижодкорлик» соҳасидаги (ўқув) таълим-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола:
санъат ва маданиятга қизиқиш намоён қилади;
миллий анъаналарни қадрлайди ва уларни кундалик ҳаётнинг бир қисми сифатида идрок этади;
санъатнинг муайян турини афзал кўришини мустақил равишда ифодалайди;
олинган билим ва кўникмалардан турли ҳаётий вазиятларда ўз ижодий режаларини тузиш ва татбиқ қилиш учун фойдаланади;
инсоннинг дунёни ўзгартиришдаги яратувчанлик ролини тушунади.

4-боб. Ўқув-тарбиявий фаолият
Ўқув-тарбиявий фаолият «Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактаб ёшидаги болаларни ривожлантиришга оид давлат талаблари» асосида амалга оширилади.
Мактабгача таълим муассасаси ўқув ва тарбиявий фаолиятни ўқув йиллари бўйича ташкил қилади.
Ўқув йили 2 сентябрда бошланади ва 31 майгача давом этади.
1 июндан 31 августгача МТМда ёзги соғломлаштириш даври ташкил этилади.

4.1. (Ўқув)- таълим -тарбиявий фаолиятни режалаштириш
Ўқув(таълим)-тарбиявий фаолият гуруҳнинг кундалик иш тартибига таянади ва унда педагог томонидан режалаштирилган кундалик ҳаракатлар, болалар ўйинлари, бўш вақт ва ўқув(таълим)-тарбиявий фаолият турлари навбатма-навбат амалга оширилади[1].
Ўқув(таълим)-тарбиявий фаолият таълим ва ижтимоий эҳтиёжлар (саломатлик, овқатланиш ва хавфсизлик)ни қондириш мақсадида боланинг ёши ва индивидуал ривожига асосланувчи ўқув режасига мувофиқ олиб борилади. Ўқув(таълим)-тарбиявий фаолият бола ҳаёти ва унинг атрофидаги муҳитдан келиб чиқувчи ягона бир бутун мавзуга бирлаштирилади[2].
Ўқув-тарбиявий фаолиятни режалаштириш таълим шароитларига боғлиқ ҳолда интеграция, хилма-хиллик ва мослашувчанлик тамойилларидан таркиб топади.
Ўқув-тарбиявий фаолиятда қуйидаги режалаштириш турлари мавжуд:
йиллик мавзувий;
ҳафталик.
Режалаштиришда фаолиятнинг мақсадлари, мавзуси, мазмуни ва турлари ифодаланади. Фаолият турини танлашда нафақат ўқув(таълим )-тарбиявий фаолиятнинг умумий мақсадлари, балки ривожланиш соҳалари бўйича мақсадлар, фаолият мазмуни ва турларини интеграциялаш ҳам ҳисобга олинади.
Режалаштиришда кун тартибини ҳисобга олиш зарур. Кун тартиби иш суръатини белгилайди ва болага бир фаолиятдан бошқасига осон ўтишда ёрдам бериши лозим. Шуни ёдда тутиш жоизки, ўйин мактабгача ёшдаги болаларнинг асосий фаолияти ҳисобланади. Кун тартибини тузишда кундузги уйқу, дам олиш вақти ва сайрга чиқиш вақти ҳисобга олинади.

Йиллик мавзувий режа.
Йиллик мавзувий режада ҳар бир ёш гуруҳи учун ой мавзулари ва ҳафта мавзулари акс эттирилади. Мактабгача таълим муассасаси ҳудуд ёки бошқа хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ўзининг йиллик мавзувий режасини тузишга ҳақли. Мазкур мавзувий режа мактабгача таълим муассасасининг Педагогика кенгашида тасдиқланади.
Ҳафталик режа
Ҳафталик режа йиллик мавзувий режага асосланади ва ҳафтанинг кичик мавзулари, шунингдек, мазкур мавзу бўйича ўтказиладиган тадбирларни(жараёнларни) ўз ичига олади.
Ҳафталик режа барча ривожланиш соҳалари бўйича мақсадларни белгилаш, тегишли марказларни тайёрлаш, машғулотларни ҳафта мавзусига мос равишда тақсимлашга йўналтирилган. Ҳафта мавзуси барча эркин фаолият марказлари орқали ўтиши лозим. Ҳафталик режада гуруҳдаги ва сайр вақтидаги дидактик ва ҳаракатли ўйинлар режалаштирилади. Болалар билан олиб бориладиган ишнинг мазмуни ва изчиллиги фаолият тури (фаол фаолият / пассив фаолият; индивидуал фаолият / кичик гуруҳда * катта гуруҳда; тарбиячи раҳбарлиги остида ўтадиган фаолият / бола раҳбарлиги остида ўтадиган фаолият) ва уни ўтказиш жойи (хона ичидаги фаолият / кўчадаги фаолият)ни ҳисобга олган ҳолда режалаштирилиши керак.
Ҳафталик режа хилма-хил ва мослашувчан бўлиши лозим. Бошқача айтганда, об-ҳаво ўзгариши ва боланинг қизиқувчанлигини ҳисобга олган ҳолда, режалаштирилаётган фаолият бошқасига алмаштирилиши ёки фаоллик вақти бироз кўпроқ ёхуд камроқ вақтга мўлжалланиши мумкин. Масалан, агар тарбиячи баҳорги гуллаган боғга боришни режалаштирган бўлса-ю, об-ҳаво жуда ёмғирли бўлса, бу тадбирни хонада ўтказишнинг имкони бўлган бошқа тадбирга алмаштириши мумкин.
Ҳафталик режа – бу тарбиячининг иш журнали ва машғулотлар конспекти. арбиячининг иш журнали қуйидаги бўлимлардан ташкил топади:
титул варағи;
гуруҳнинг илиқ ва совуқ даврдаги кун тартиби;
эрталабки бадантарбия комплекси;
гуруҳда сентябрдан августгача бўлган таълим жараёнини режалаштириш таркибига эрталабки суҳбат, сайр, куннинг иккинчи ярми киради;
ҳафталик иш таҳлили;
иловалар.
Машғулотлар конспектларида мақсадлар, фаолиятнинг қисқача таърифи, зарурий жиҳозлар ифодаланади. Мазкур конспектлар тавсиявий характерга эга ва тарбиячи томонидан ижодий ўзгартирилиши мумкин.