Мовсес Хоренаци Ара Прекрасный и Шамирам

²ñ³ ¶»Õ»óÇÏ ¨ Þ³ÙÇñ³Ù

(Áëï Øáíë»ë Êáñ»Ý³óáõ)

гÛáó ²ñ³Ù ܳѳå»ïÇ ³í³· áñ¹ÇÝ  ²ñ³Ý ¿ñ£ ê³ Ñ³Õóµ³½áõÏ, µ³ñÓ­­ñ³Ñ³ë³Ï, å³ÛÍ³é ³ãù»ñáí ïÕ³Ù³ñ¹ ¿ñ£ ²ÛÝù³Ý ѳٳÏñ»ÉÇ ¨ ³éÝ³Ï³Ý ¿ñ, áñ ëï³ó»É ¿ñ ¶»Õ»óÇÏ Ù³Ï³ÝáõÝÁ£

²ëáñ»ëï³ÝÇ Ã³·³íáñ ÜÇÝáëÇ ÏÇÝÁ` ³Ý³é³Ï Þ³ÙÇñ³ÙÁ, Éë»É ¿ñ ²ñ³ÛÇ ·»Õ»óÏáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ¨  Ñ»éíÇó Ñ»éáõ ëÇñ³Ñ³ñí»É ¿ñ Ýñ³Ý:  ê³Ï³ÛÝ ³ÙáõëÝáõó í³Ë»Ý³Éáí` Çñ ëÇñá ¨ ó³ÝÏáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ µ³ó³Ñ³Ûï ã¿ñ ËáëáõÙ:

ºñµ ³ÙáõëÇÝÁ Ù»éÝáõÙ ¿, ó³Ýϳë»ñ ³ëáõñáõÑÇÝ Ù»Í³Ù»Í Ýí»ñÝ»ñáí   å³ï­­·³­Ù³íáñÝ»ñ ¿ áõÕ³ñÏáõ٠ѳÛáó ³ñù³ ²ñ³ ¶»Õ»óÇÏÇ Ùáï: ²Õ³ãáõÙ, å³Õ³ïáõÙ ¿ Ýñ³Ý, áñ ϳ°Ù   ²ëáñ»ëï³Ý ·³  ¨ Çñ»Ý ÏÇÝ ³éÝÇ, áñ­å»ë½Ç »ñÏáõëáí ó·³­íá­ñ»Ý »ñÏáõ  »ñÏñÇ íñ³, ϳ°Ù ¿É ϳï³ñÇ Çñ ϳÙùÁ ¨ ÏñÏÇÝ ¹³éݳ г۳ëï³Ý:

 ä³ï·³Ù³íáñÝ»ñÁ ß³ï »Ý »ñè»ÏáõÙ, µ³Ûó  ²ñ³Ý ãÇ ÁݹáõÝáõÙ Þ³­­ÙÇñ³ÙÇ ³é³ç³ñÏÝ»ñÇó ¨ áã Ù»ÏÁ:  ²ëáñ»ëï³ÝÇ Ã³·áõÑÇÝ, ë³ëïÇÏ  ã³­ñ³­­Ý³Éáí, ³éÝáõÙ ¿ Çñ ½áñùÁ ¨ ßï³åáõÙ ¿ ѳÛáó »ñÏÇñ£ ´³Ûó Þ³ÙÇñ³ÙÁ ã¿ñ ·³ÉÇë ²ñ³ÛÇÝ ÏáñͳݻÉáõ, ³ÛÉ áõ½áõÙ  ¿ñ  Ýñ³Ý  ³Ñ³µ»Ï»É ¨ Çñ ϳÙùÁ ϳï³ñ»É ï³É:

Þ³ÙÇñ³ÙÝ Çñ ½áñùáí ·³ÉÇë ѳëÝáõÙ ¿ ²ñ³ÛÇ ³Ýáõ­­Ýáí ÏáãíáÕ  ¹³ßïÁª ²Ûñ³ñ³ï:  ֳϳï³Ù³ñïÇó ³é³ç Þ³ÙÇñ³ÙÁ Çñ ½á­ñ³­å»­ï»ñÇÝ Ññ³Ù³ÛáõÙ ¿, áñ  ²ñ³ ¶»Õ»óÇÏÇÝ Ï»Ý¹³ÝÇ µéݻݠ ¨  ãëå³Ý»Ý:

ÎéíÇ Å³Ù³Ý³Ï ²ñ³ÛÇ ½áñùÁ ç³ñ¹íáõÙ ¿, ѳÛáó ³ñù³Ý ¿É  ëå³ÝíáõÙ ¿ ³Û¹ Ù³ñïáõÙ: гÕóݳÏÇó Ñ»ïá ïÇÏÇÝÁ Ù³ñ¹ÇÏ ¿ áõÕ³ñÏáõ٠׳ϳï³Ù³ñïÇ ï»­ÕÁ` ¹Ç³ÏÝ»ñÇ Ù»ç áñáÝ»Éáõ  ²ñ³ÛÇÝ:  гÛáó ³ñù³ÛÇ  ¹ÇÝ ·ïÝáõÙ  »Ý ÁÝϳ͠ Ù³ñ­ïÇÏ­­Ý»ñÇ Ù»ç ¨ µ»ñáõÙ »Ý Þ³ÙÇñ³ÙÇ Ùáï:  ²ëáõñ­Ý»ñÇ Ù»Í ïÇÏÇÝÁ Ññ³Ù³ÛáõÙ ¿ ²ñ³ ¶»Õ»óÇÏÇ Ù³ñÙÇÝÁ ¹Ý»É Çñ ³å³­ñ³ÝùÇ í»ñݳï³ÝÁ: ܳ ÑáõÛë áõÝ»ñ, áñ ѳ­ñ³É»½Ý»ñÁ Ïϻݹ³Ý³óÝ»Ý Çñ ëÇñ³Í ïÕ³Ù³ñ¹áõÝ£

гÛáó ½áñùÁ å³ïñ³ëïíáõÙ ¿ ÝáñÇó å³ï»ñ³½Ù»Éáõ Þ³ÙÇñ³Ù ïÇÏÝáç ¹»Ù, áñå»ë½Ç Çñ ½áÑí³Í ³ñù³ÛÇ íñ»ÅÝ ³éÝÇ:  ê³Ï³ÛÝ Ëáñ³Ù³ÝÏ ÏÇÝÁ å³­ï³ë˳­ÝáõÙ ¿.

-ºë ÇÙ ³ëïí³ÍÝ»ñÇÝ Ññ³Ù³Û»óÇ Éǽ»É ²ñ³ÛÇ í»ñù»ñÁ, ¨ ݳ Ïϻݭ¹³­Ý³Ý³:

îÇÏÇÝÁ  ϳ˳ñ¹³Ï³Ý ½áñáõÃÛ³Ùµ ²ñ³ÛÇÝ Ï»Ý¹³Ý³óÝ»Éáõ ÑáõÛë áõÝ»ñ, ù³ÝÇ áñ Ù³ñÙÝ³Ï³Ý ó³ÝÏáõÃÛáõÝÇó  µáÉáñáíÇÝ óÝáñí»É ¿ñ: î»ëÝ»Éáí, áñ ²ñ³Ý ãÇ Ï»Ý­¹³Ý³ÝáõÙ, Çñ ëÇñ»Ï³ÝÝ»ñÇó Ù»ÏÇÝ Ñ³·óÝáõÙ ¿   ²ñ³ÛÇ ßáñ»ñÁ ¨ ѳۭ­ï³ñ³ñáõÙ. §ÆÙ ³ëïí³ÍÝ»ñÁ ²ñ³ÛÇÝ Ï»Ý¹³Ý³óñÇÝ  ¨ Ù»ñ ó³ÝÏáõÃÛáõÝÝ áõ ÷³÷³·Á ϳ­ï³­ñ»óÇݦ: ²ÛëåÇëÇ  ëï³Ñá¹  Éáõñ»ñáí ϳñáÕ³ÝáõÙ ¿ ѳÛáó ³ß˳ñÑáõÙ í»ñ³­Ï³Ý·Ý»É ˳ճÕáõÃÛáõÝÁ:

²ñ³  ¶»Õ»óÇÏÇ Ù³ÑÇó Ñ»ïá Þ³ÙÇñ³ÙÁ ãÇ ßï³åáõÙ Ñ»é³Ý³É ²Ûñ³­ñ³­ïÇó:  ºñÏñÇ ·»Õ»óÏáõÃÛáõÝÁ, û¹Ç Ù³ùñáõÃÛáõÝÁ, ë³éÝáñ³Ï ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ, ϳñ­Ï³ã³Ñáë  ·»ï»ñÁ Ñdzóñ»É »Ý Þ³ÙÇñ³ÙÇÝ£ ܳ  áñáßáõÙ ¿ ³Û¹ í³ÛñáõÙ  ³Ù³­é³Ýáó ϳéáõ­ó»É:   Àëï ³í³Ý¹áõÃÛ³Ý` ³ÕÇ Íáí³ÏÇ ³÷ÇÝ Ý³ ÙÇ Ññ³ß³ÉÇ ù³Õ³ù ¿ ÑÇÙÝáõÙ£

 Þ³ÙÇñ³ÙÇ Ïñïë»ñ áñ¹ÇÝ` ÜÇÝí³ëÁ, ËÇëï ½³Ûñ³ó³Í Ùáñ ³Ýµ³­ñáÛ³­Ï³Ý í³ñ­ùÇó, ó³ÝϳÝáõÙ ¿  ëå³Ý»É Ýñ³Ý:  Þ³ÙÇñ³ÙÁ ÷³ËãáõÙ ¿  г۳ë­ï³Ý:

ÄáÕáíáõñ¹Ý ³é³ëå»É ¿ ÑÛáõë»É Þ³ÙÇñ³Ù ïÇÏÝáç Ù³Ñí³Ý Ù³ëÇÝ£ ²ëíáõÙ ¿, áñ ÜÇÝí³ëÇ ½ÇÝíáñÝ»ñÁ Ýñ³Ý Ñ»ï³åݹáõÙ »Ý,  ¨ Ñ»Ýó Íáí³ÏÇ ³÷ÇÝ Þ³ÙÇ­ñ³­ÙÁ  í½Çó ѳÝáõÙ ¿ Çñ ϳ˳ñ¹³Ï³Ý ÑáõéáõÃÝ»ñÁ,  Ý»ïáõÙ  ÍáíÁ ¨ µ³ó³­Ï³ÝãáõÙ.

         - àõÉáõÝù Þ³ÙÇñ³Ù³Û  Ç Íáí:

ºí  Ñ»Ýó  ³Û¹ï»Õª ì³Ý³ É×Ç ³÷ÇÝ  ¿É  ù³ñ  ¿  ¹³éÝáõÙ: