Наймандар Керейттер Жалайырлар

Мерзімі: Орта ғасырлардағы Қазақстан  тарихы   7­сынып Сабақтың тақырыбы: Наймандар   Керейттер   Жалайырлар Сабақтың мақсаты: Көршілес орналасқан түркі тілдес мемлекеттік бірлестіктердің саяси – экономикалық  ахуалымен салыстырмалы түрде таныстыру. Білімділік: Оқушыларды орта ғасырлардағы найман, керей, жалайырлар тайпаларының тарихымен таныстыру. Дамытушылық: Орта ғасырдағы тайпалар туралы түсіндіре отырып, ойлау, еркін, тарихи тілде жатық сөйлеу,  шығармашылықпен жұмыс жасау қабілетін дамыту. Тәрбиелік: Ұлтжандылыққа, елді, отанды қастерлей білуге, бірлікке тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, карта, тірек – сызба, кесте, плакат Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: интерактивті тақта, сұрақ – жауап, топтық жұмыс Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі Оқушыларды топқа бөлу Үй тапсырмасын пысықтау: Жеке жұмыс түрі Тест сұрақтары 1.Қарахан әулетінің негізін  салушы кім ?  а\ Сатұк Боғра –хан      в\ Үш Елік қаған     с\Кутейба ибн Мүслим д\Сақал қаған               е\ Сұлу қаған 2.Ханның мемлекеттік саси­ әкімшілік іс жүргізетін орны а \ орда     в\ сарай    с\ хандық      д\ киіз үй   е\ дың 3.Қарахандар жаулап алған жерлердің  бірі а\Қытай  б\Иран  с\Сырдария бойы  д\Киев Русі   е\ Алтын Орда 4.Қарахандықтар мемлекетінің Батыс бөлігіндегі хандықтың астанасы а\ Ходжент в\ Самарканд с\ Шаш д\ Испиджаб е\ Бұқара болды 5.Қарахандықтар мемлекетінің Шығыс бөлігіндегі хандықтың астанасы а\ Баласағұн   в\Сайрам   с\Тараз   д\Фараб    е\ Сығанақ 6.Қарахандықтар тұсында пайда болған «ихта» термині не мағына  береді? а\мемлекет билеушісі   в\ мемлекеттің елшілігі с\қаланы басқару    д\ соғыс жариялау    е\салық жинау құқы 7.Қарахандықтардың мал  шаруашылығында жетекші орынды не алды? а\жылқы шаруашылығы  в\қой шаруашылығы   с\түйе шаруашылығы   д\ірі қара е\ ешкі өсіру 8.Ислам діні қай жылы мемлекеттік дін болып  жарияланды? ІІ. 1. Тарихи диктант ( жұптық жұмыс)  Тарихи диктант Жер иеленудің бір түрі­­­­­­­­­  ,ал иеленушілер ­­­­­­­­­­ деп аталған. Дінбасылар мен әскербасылардың  жерлерін ­­­­­­­­­­­­­­ жерлер деп атаған.    ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­  әлсіз адам өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына береді Жаңа сабақ жоспары: 1. Наймандар 2. Керейіттер 3. Жалайырлар топтары өздері үйден дайындап келген презентацияларын қорғады. Наймандар Мекені: Орхон өзені – Алтай Найман сөзінің мағынасы: Сегіз тайпа бірлестігі Секиз өзені бойында тұратын тайпалар Мемлекеттің аты шықты: ХІІ ғ екінші жартысы Орталығы: Балықты Билеушісі: Хан Наркеш Дайын хан(1160 – 1203) саясаты: • Егін шаруашылығы дамыды • Отырықшы қалалық өмір салты орнады Инанч – білге хан саясаты: • Елді өнерге, күнкөріске баулыды. • Бейбіт өмірді насихаттады. • Сауда қатынасын дамытты. • Наймандар одағын біріктіріп, • мемлекетті күшейтті. • Қарақытайлар үстемдігінен құтылды. • Білге хан атанды.   Бұйрық пен Даян хандар саясаты: • Бұйрық хан Қара Ертістегі Орунгу маңын мекендеген • Билік үшін таласты • Даян хан далалық өлкеде билік еткен • Бұйрық хан Шыңғыс пен Ван хандардан жеңіліп, Енисей қырғыздарына қашты • 1202 жылы Даян ханды Шыңғыс әскері жеңді, оның ұлы Күшілік хан Жетісуға қашады Керейіттер. Мекені: Орхон, Керулен, Селенга, Аргун өзендері. Керейіт сөзінің мағынасы: Керлин өзені атынан шыққан. Мемлекеттің аумағы: Долы өзені – Завхан аймағындағы Қазақ тауы. Орталығы: Битөбе. Хандық құрамына 8 аймақ кірді • Тутау • Албат • Қыркун • Тунхай • Сақай • Жирқиы • Керей • Қоңқай Жалайырлар. Мекені: Селенга, Хилок, Орхон өзендері, Қарақорым таулы қыраттары. Жалайыр Мұқылай – Шыңғыс ханның ең жақын адамы түменбасы. Жалайыр Жамұқа – 1201 жылы өзін гурхаан деп жариялап таққа отырды. Шыңғыс хан Жамұқанда жеңіп  Жалайырларды бағындырды. Тарихшы Әбілғазы ханның «Түрік шежіресінде» жалайырларды Шыңғыс ханның қолға түсірген тұтқындары есебінде  көрсетеді. Қазақ халқының құрамына енген жалайырлар Жетісуда орналасқан. Қоғамдық құрлысы. Басқару жүйесі: Хандық билік. Басқару: Ұлыстық жүйемен жүргізілген. Басқару орталығы: Орда. Ұлыстың ішкі істерін жүргізушілер: Шербилер. Қорытындысы: Найман, Керей, Жалайырлар ірі мемлекеттік дәрежеге жете алмаған. Жаңа сабақты меңгергенін тексеру: Топтық жұмыс. « Сен – маған, мен – саған» Әрбір топ кітаппен жұмыс жасай отырып, бір – біріне 5 – сұрақ дайындау. Сергіту сәті:  «Шыңғысхан»   сериалынан Жамұқа мен Шыңғысхан достығынан үзінді  Жаңа сабақты бекіту. Оқушылар топпен біріге отырып,төмендегі сөздерден өз топтарына қатыстысын алып,сөздің мағынасын түсіндіреді  СЕГІЗ   БАЛЫҚТЫ    БІЛГЕ ХАҒАН    БҰЙРЫҚ ХАН        КЕРЛИН    УЛАН –БАТОР   ҚҰРШАҚҰЗ   РАШИД АД­ ДИН ЖАМҰҚА  МҰҚЫЛАЙ    ТҮРІК ШЕЖІРЕСІ  Қорытынды: Бағалау. Үйге тапсырма. §11 Тайпалар туралы  мәнжазба жазу, оқулық соңындағы сұрақтарға жауап  дайындау