Нохчийн литература Сулейманов Ахьмад Сулейманович. «Борз ю уг1уш».

Технологически  карта.

1.класс: 5   «Б »,  «В», Г».

2.Предмет:  Нохчийн  мотт.

3.Урокан   ц1е: Орам  а,  гергара  дешнаш  а.

4.Урокан тайпа:Довзийтаран.

5. Урокан   г1ирс: учебник,  тетрадь, ручка, слайдаш.

6.Х1оттош  долчун  хьесап  (гайтамаш) .1алашонаш

Кхеторан: Хаа  деза,  х1ун   олу  дешан   орамах.Дешан  орам  а  ,  цхьа  орам   болу   дешнаш  карадар  а,  уьш  лохуш  г1алат   ца   вала   хаар  а.

Кхиоран : Яханчу  урокехь  1амийнарг  карладаккхар.  Дешархойн  хаарш  к1аргдар, шордар.

Кхетош—кхиоран: нохчийн  матте  болу  безам  кхиор.

Урокан некъ.

1.Хьехархочун  дош.  Дешархошка  маршалла  хаттар,  белхан  меттигаш  кийча  хилар  таллар.

2.Дешархоша  дуьхьала   маршалла  хотту. Белхан  меттигашна  кечам  бо.

3.Ц1ахь  бина  болх  таллар.

1.параграф  44-г1а

2. шардар  212

4.Хаттарш  а,  т1едахкарш  а.

1) Лексика  стенах  олу?

2)Дешнийн  маь1нех лаьцна  х1ун  1амийна  вай?

3)  Омонимаш  стенах  олу?

4) Синонимаш?

5) Антнимаш?

6)Дешнийн ч1аг1делла  цхьаьнакхетарш  стенах  олу?

7) Дешнийн  кхолладаларах  лаьцна х1ун  хаьа  вайна?

8) Мас  некъ  бу дошкхолладаларан?

9)  муьлхачу  декъах  олу  чаккхе?

10) Стенах   олу  лард?

5. Кхочушдо  шардар  213-г1а.

Т1едиллар: Д1аязде  дийцаран  кийсак. Хандешнашна  буха  ши  сиз   хьакха. Барта  хаттарш  а  х1иттош,   церан   хенаш  йийца.

6. Дешнийн  диктант.

Пельхьо,  нуьйр , пачхьалкх,  питана,  пурстоп,  омра,  назма,  мекха,  мокхаз, луьйдиг,  напха, наьрт—эрстхо ,турс, тхи, рицкъ,утарма,  урхалла, хьурмат,х1ургон,  юьхк,  ямарта, яь1на,  1ад.

7.1амийнарг   карладаккхар.       Интер  доски   т1ехь  болх.

Кучаца                                           орам                        стохка   вахара

Йовлакхал                                    лард                         селхана  элира

Г1уллакхна                                  суффикс                    гурахь   кхиира

Шовданах                                    чулацам                   ломахь  дажийра

Дешичин                                       керт

Т1едиллар: Дийца  ,  муьлхачу  бакъонца  яздина  кхаа  б1ог1амалгера  дешнаш.  Нийса  билгалъяхний  церан   лардаш  а,  чаккхенаш  а.  Тетрадаш  т1е  д1аязде.

8.Х1окху  схемашка  хьажжий,  х1иттае  предложенеш:    Слайд.

        1  ,      2

1    амма,     2

1    амма,   2

7.Керла  коьчал.

Орам  а,  гаргара  дешнаш  а.

                   Дагахь   хаа  деза.     Слайд.

Цхьана   дашах  схьадевллачу  дешнех  гергара  дешнаш  олу.

Гергарчу   дешнийн    юкъарчу   декъах   орам   олу.

Масала: болх,  белхало,  балхана, (  кхузахь  орам-  болх).

«Лам»  бохучу  дашах  схьадевлла: ламанан,  ламанца, ламаро,  лаьмнашкахь,  церан   орам  лам  бу.

Терахьашца  я   дожаршца   хийцича,  цхьадолчу  дешнийн   орамера   аз  а  хийцало.

Масала:   газа-гезарий, г1аж-  г1ожах,  мукъ—макъарш,  ч1уг—ч1агарш.

8. Классни  уьн  т1ехь  3 дешархочо болх  бо.

Яздан                   талла                 дийца

(керла  дешнаш  кхолла).

Яздархо                                   таллар                            дийцархо

Яздийриг                               таллархо                       дийцинарг

Д1аяздо                                                                           д1адийци

Схьаяздо                                                                          схьадийци

Яздойтург                                                                         д1адуьйцург

-оцу  дешнийн   юкъара  дакъа  муьлхарг  ду?  Билгалдаккха  иза  (  орам)

- Дешан  орам  муха  билгалбоккху?

- Гергара  дешнаш  муьлхарш   ду?

- Цхьа  орам  хилча  олий  царех  гергара  дешнаш?

9.Барта  дийца  х1окху  дешнех  муьлхарш  ду  гергара  дешнаш.

1)Ахархо,  ахархочуьнца,  ахархох,  ахархочунна,  ахархочун.

2) Ахархо, ахар,  аха, д1ааха, юхааха.

(хьалхарчу  мог1анера   дешнаш  хийцалуш   долу  цхьа  дош  ду,ммцеран  керла   лексически  маь1на  дац,     цундела  уьш   гергара  дешнаш  дац).

(шолг1ачу  мог1анера  дешнаш  гергара  ду,  х1унда  аьлча  церан  лексически  маь1на  ду,  уьш  вовшашца  дуьстича).

10.  Слайд.

Газа- гезарий,  г1ан-  г1енах,  диг- дагаран,  у-уьна,  мохь—маьхьаро, дош-дашо—дешнаш.

11.Жам1  дар.

Х1ун  олу   гергарчу  дешнех?

Х1ун  олу  орамех?

Орамера  аз маца  хийцало?

12.1амийнарг  т1еч1аг1деш  кхочушдо  шардар  215—г1а  шардар.

13. Слайд.

Деша.  Зама,  дешар, аха, ахар, заманхо,  дешархо, т1ом, дийцархо, т1емало, дийцар, ахархо.

Т1едиллар: билгалъяха  оцу  дешнийн  лардаш,чаккхенаш.

14.Ц1ахь  бан  болх.

1.1амае  45-г1а  параграф.

2.Кхочушде  216—217-г1ий  шардарш.

15.Рефлекси.

Суна  урокехь зеделларг!