OSIYODAGI ARAB MAMLAKATLARI.MANDAT TIZIMI VA UNING OQIBATLARI

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI KASB­HUNAR TA`LIMI MARKAZI NAVOIY VILOYAT KASB­HUNAR TA’LIMI HUDUDIY BOSHQARMASI UCHQUDUQ KONCHILIK KASB­HUNAR KOLLEJI Tarix fani o`qituvchisi Qaxxorova Saodat Sunnatovnaning TARIX FANIDAN “OSIYODAGI ARAB MAMLAKATLARI; MANDAT TIZIMI VA UNING OQIBATLARI” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN OCHIQ DARS  ISHLANMASI “TASDIQLAYMAN” O`IBDO`: _______ Nazirova G.S. «_____» _________ 2018yil  NAZARIY DARS REJASI №  Guruhlar Dars o`tilgan sana 9­17 05.12.18 O`quv fanining nomi: Jahon tarixi  Mavzu nomi: Osiyodagi arab mamlakatlari;mandat tizimi va uning oqibatlari. Darsning maqsadlari: 1.Ta`limiy: O’quvchilarga birinchi jahon urushidan keyingi Osiyodagi arab mamlakatlarini hozirgi ahvoli joylashuvi, siyosiy ahvoli  to’g’risida tushuncha berish 2.Tarbiyaviy: O’quvchilarni tarixiy, ma’naviy, axloqiy qadriyatlarning ahamiyatini anglab yetishga odatlantirish 3.Rivojlantiruvchi:O’quvchilar   dunyoqarashini   kengaytirish,   erkin   fikrlash   ko’nikmalarini  Osiyodagi arab shakillantirish, mamlakatlari;mandat tizimi va uning oqibatlari  haqida   kerakli   ko’nikma   va tushunchalarni shakllantirish.   o’quvchilarga   birinchi   jahon   urushidan   keyingi Darsdan kutilayotgan natijalar:  Mavzuni o`zlashtirgandan so`ng o`quvchilar quyidagi bilim va ko`nikmalarga ega bo`ladilar            1. Urushning arab davlatlariga ta’siri  haqida bilib oladilar.        2. Suriya .Mustaqillik davridagi og’ir kurashlarni   tasniflay  oladilar.  3. Suriyaning  milliy ozodlik uchun kurashi  tushuntirib  bera oladilar.            4. Iroqda  ozodlik kurashining yangi bosqichi haqida ma`lumotga ega bo`ladilar.    Ta`lim   metodlari:  suhbat,aqliy   hujum,   “Sirli   tayoqcha”,“Bilimlar   chamani”,   “Ikki   yoqlama topshiriq” ta`limiy o`yinlari,  ma’ruza. Baholash metodlari: Og`zaki, doira metodi Axborot manbalari:­Asosiy adabiyotlar: 1.M.Lafasov “Jahon tarixi” 2. Jaxon tarixi Hidoyatov G. Toshkent­2003 Qo`shimcha adabiyotlar: 1.Sh.M.Mirziyoyev   “Milliy   taraqqiyot  yo`limizni  qat`iyat   bilan   davom  ettirib,   yangi  bosqichga ko`taramiz”­T.:O`zbekiston2017 y. 2.OAV ma`lumotlari. 3.Internet saytlari:www.bilimdon.uz, www.ilm.uz.  www.referat.uz Texnik vositalar:yozuv taxtasi , kompyuter texnikasi Dars turi: Nazariy Darsga ajratilgan vaqt miqdori: 80 minut  .   Uyga vazifa: O’tilgan mavzuni o'qib kelish.                                                                                   O`qituvchi:  __________    QaxxorovaS.S.   NAZARIY DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI № Mashg`ulot bosqichlari   t q a v n a g l i t a r j A 1 2 3 Tashkiliy  qism 10 Daq. Kirish qismi (motivatsiya) 20 Daq. Yangi mavzuning bayoni 30 Daq. Mashg`ulot  mazmuni Ta`lim metodlari Ta`lim vositalari Salomlashish. Guruh davomadini aniqlash. Guruh jurnalini to`ldirish. Darsga psixologik iqlim yaratish. (1­ilova) Siyosiy yangiliklarni e`lon qilish. Yangi mavzu va rejalari bilan o`quvchilarni tanishtirish hamda yangi mavzuni doskaga yozish. Mavzu yuzasidan mustaqil o’qish uchun adabiyotlar  ro’yxatini aytib o’tish(2­ilova) O`tilganlarni takrorlab olish “Sirli tayoqcha” va aqliy hujum usullaridan ta`limiy o`yinidanfoydalanish(3­ ilova).Baholash mezoni bilan tanishtirish,(4­ilova) Berilgan mavzu reja asosida, slaydli taqdimot orqali tushuntiriladi va  muhim qismlari yozdiriladi. (5­ilova)O`quvchilar tushunchasini tekshirish uchun “Bilimlar chamani” ta`limiy o`yinidan foydalaniladi (6­ilova) Suhbat  Savol­javob,  Sirli  tayoqcha  Doska, darslik    Ma`ruza,  Bilimlar  chamani Jahon   xaritasi,nout buk Mustahkam lash 15 daq. Osiyodagi arab mamlakatlari;mandat  tizimi va uning oqibatlari mavzusi bo’yicha o’quvchilar bilimini mustahkamlashda  “Ikki yoqlama topshiriq”usulidan foydalaniladi(7­ilova) Ikki  yoqlama  topshiriq Plakat  flamaster,   magnit Yakuniy  qism 5 daq. O’quvchilar bilimi baholanib, uyga vazifa beriladi. Mustaqil ish topshirig’i  aytib o`tiladi. Guruh  jurnali 4 5 O`qituvchi:  __________   QaxxorovaS.S.                                                                                                                                                                   Psixologik iqlim yaratish maqsadida  birorta bilim olish, hunar egallash, vatanni  asrash, tinchlikni qadriga yetish g`oyalari singdirilgan hikmat, rivoyat yoki  maqollardan aytib o`tiladi.  ( 1­ilova)                                                                                                                                             (1­ilova) O’quvchilarni baholash mezonlari ko’rsatkichlari                                                                                         Guruh Baho Baholash ko’rsatkichlari va mezonlari                                                                                                                                                                 ( 2­ilova) Faollik Misollar keltira Jami Mavzuni to’liq biladi oldi 1,5 3 (2­ilova)   Ball 1,0 0,5 1 2 3 Asosiy adabiyotlar 1. Jaxon tarixi Lafasov.M , Jo’rayev.U, Toshkent­2005  2. Jaxon tarixi Hidoyatov G. Toshkent­2003. 3. Jaxon tarixi Nuriddinov Z. Toshkent­2004. Qo’shimcha adabiyotlar 1. 1.Sh.M.Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo`limizni qat`iyat bilan davom ettirib, yangi 2. bosqichga ko`taramiz”­T.:O`zbekiston2017 y. I.A.Karimov  “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid barqarorlik  shartlari va taraqqiyot kafolatlari” Toshkent­1997 Internet sahifalari. 1.www.bilimdon.uz, www.ilm.uz.  www.referat.uz                                                                “Sirli tayoqcha” ta’limiy o’yini o’quvchilarning diqqatini jamlash, o’quvchilarning so’z boyligini  oshirish, xotirasini mustahkamlash maqsadida qo’llaniladi. Ushbu ta’limiy o’yinda o’quvchilar  guruhlarga bo’linib, o’yin shartini bajarishadi. Ya`ni o`quvchilar qo`liga sirli tayoqcha beriladi.  O`quvcilar bunda o’quvchilarning  o`tgan mavzudan  olgan bilimlarini sinovdan o’tkazish uchun  mashg’ulot mavzusidan kelib chiqib amalga oshiriladi. Ushbu shartda  o`quvchilar har biriga sirli  tayoqcha o`tgan payti, mavzu bo`yicha bitta ma`lumot aytishi kerak. Darsda  ushbu usul  qo`llanilganda o`tilgan mavzudan ma`lumotlar xotirasida mustahkamlanadi.    (3­ilova)   Kichik guruhlarga aqliy hujum savollari Iguruhga 1.Turkiyani urushda ishtiroki qanday kechdi? 2.Turkiya Buyuk Millat Majlisiga saylov qachon o`tkazildi? 3.TBMMga boshliq bo`lib kim saylandi? 4.Angliya va Gretsiya ni Turkiyaga uyushtirgan intervensiyasi qanday kechdi? 5.Milliy­ozodlik urushi qanday tugadi? 6.Poytaxtlar o`zgarishi qanday kechdi?                          II guruhga 1.Turkiya qachon Millatlar ligasiga qabul qilindi? 2.1944yilda qanday voqea bo`ldi 3.Birinchi jahon urushidan so`ng Eron qaysi davlatni mustamlakasi edi? 4.Inglizlarni birinchi navbatda Eronni nimasi qiziqtirdi? 5.1919yilgi kurash natijasida nima tuzildi? 6.1925 yil12dekabrda qanday voqea ro`y berdi?              III guruhga 1.Tehron  universiteti qachon ochildi? 2.Eron tashqi savdosini 40­45% qaysi davlatni hisobiga to`g`ri keldi? 3.“Yosh afg`onlar  harakati” kimlarga qarshi kurashdi? 4.1921 yilda qanday shartnoma imzolandi? 5.Afg`oniston tarixida ijobiy iz qoldirgan hukmdeor kimedi? 6.Afg`oniston poytaxti ? (4­ilova)        (4­ilova) (5­ilova)                                 Mavzu: Osiyodagi arab mamlakatlari;mandat tizimi va uning Mavzuni slaydli taqdimoti oqibatlari. Reja 1. Urushning arab davlatlariga ta`siri . 2. Suriya .Mustaqillik davridagi og’ir kurashi. 3. Suriyaning  milliy ozodlik uchun kurashi. 4. Iroqda  ozodlik kurashining yangi bosqichi.         Arab davlatlari dunyoning ikki qit'asida (Osiyo va Afrikada) joylashgan. XX asr boshlarida bar­cha arab davlatlari mustamlaka yoki yarim mustamlaka bo'lganlar. Xususan, Osiyoda joylashgan arab davlatlari Tur­kiya imperiyasi tarkibiga kirgan. Afrika qit'asidagi Misr va Sudan — Buyuk Britaniyaning; Tunis, Jazoir va Marokash — Fransiyaning; Marokashning bir qismi — Ispaniyaning; Liviya esa Italiyaning mustamlakasi edi. Birinchi jahon urushi natijasida Turkiya imperiyasi quladi. Biroq bu hodisa barcha arablarga ham mustaqillik keltirgani yo'q. Saudiya Arabistoni va Yaman mustaqil davlatlarga aylandi. Osiyodagi arab hududlari (Millatlar Ligasining mandat tizimiga asosan) Buyuk Britaniya va Fransiya nazorati ostiga berildi. Shimoliy Afrikada yashovchi arab xalqi mustamlaka zulmi ostida qolaverdi. Bunga qarshi xalq milliy­ozodlik kurashini tobora kuchaytirdi. 1925—1927­yillar Suriya tarixiga milliy­ozodlik kurashining eng yuksalgan davri   bo'lib   kirdi.   Chunki   1925­yilning   iyul   oyida   Jabel­Druz  viloyatida dehqonlar   ko'targan   qo'zg'olon   boshlandi.   lining   ta'sirida   butun  mamlakat miqyosida partizanlar harakati kuchaydi. Qo'zg'olonga Xalq partiyasi (1925­yil fevralida   tuzilgan)   rahbarlik   qildi.   18­oktabrda   partizanlar  Damashq   shahrini egalladilar. Fransiya armiyasi Damashqdan chiqib ketishga majbur bo'ldi. Fransiya 1940­yilda taslim bo'lgach, Suriyada ham Germaniya ta'siri kuchaya boshladi. Biroq bu uzoq davom etmadi. 1941­yilning iyul oyida  ingliz­fransuz armiyasi Suriyaga kirdi. Mamlakatdan fashist agentlari quvildi. Ikkinchi jahon urushi tufayli   qiyin   ahvolga   tushib   qolgan   Fransiyaning   de  Gol   hukumati   Suriyaga mustaqillik berishga majbur bo'ldi.  Birinchi jahon urushi yillarida Iroq hududi BuyukBritaniya tomonidan ishg'ol qilindi.  Bu   hoi  urushdan   keyin   ham   davom   etdi.   Mamlakatning  barcha qismlarida   ingliz   mustamlaka   ma'muriyati   tashkil   etildi.  Mustamlakachilik siyosati   mamlakat   xo'jaligini   halokat   yoqasiga   keltirib   qo'ydi.  Ishchi   kuchi yetishmasligi oqibatida ekin maydonlarining deyarli yarmi tashlandiq holga kelib qoldi. Bu ishga yaroqli erkak aholining katta qismi  dastlab Turkiya armiyasiga, keyinchalik esa ingliz mehnat korpuslariga safarbar etilganligining oqibati edi. Hech bir davlat o'z mustaqilligini oson yo'l bilan mustahkamlay olmagan. Iroq  ham bundan mustasno emas. 1936­yilning 29­oktabrida Iroqda o'tkazilgan harbiy  to'ntarish buning dalilidir. Bu to'ntarishga general Bakr Sidqiy rahbarlik qildi va  Iroq qiroli G'ozi 1 ni hukumatni tarqatib yuborishga majbur etdi. Iroqning eng boy shaxslaridan biri, to'ntarishning faol tashkilotchisi Hikmat Sulaymon bosh vazir  etib tayinlandi. Bakr Sidqiy esa Iroq armiyasi bosh shtabining boshlig'i lavozimini  egalladi. Hikmat Sulaymon hukumati «Milliy islohotlar hukumati» deb ataldi. Bu  hukumat, hatto, davlat yerlarini yersiz dehqonlarga bo'lib berishni va'da qildi.                                                                                                                      (6­ilova)   “Bilimlar chamani” ta`limiy o`yini Ushbu ta`limiy o`yinda o`quvchilarga gullar shaklida qirqilgan rangli qog`ozlar tarqatmasi beriladi. Ushbu tarqatmalar har birida yangi berilgan mavzudan va boshqa mavzulardan ma`lumotlar yozilgan. O`quvchilar undan faqat  yangi mavzuga oid ma`lumotlarni topadi va qog`ozga yopishtiradi.  Yopishtirilgan ma`lumotlardan gulzor shakli kelib chiqish kerak. Ushbu ta`limiy o`yin o`quvchilardan ma`lumotlarni yodda saqlab qolish, chaqqonlik xotirani mustahkamlash kabi xislatlarni shakllantiradi. “Bilimlar chamani” ]]]]] ta`limiy o`yini Ushbu davlat to`rt asr davomida  Turkiya mustamlakasi bo`lib  kelgan. “Mustaqillik posbonlari”deb  ataluvchi jamiyat tuzildi. 1925­27 yillar uni milliy  ozodlik kurashini avjiga  chiqqan davri bo`ldi                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            (7­ilova)   Ikki yoqlama topshiriq usuli  Ushbu usulda  guruhlarga ajratilgan o`quvchilarga ikki tomoniga mavzuga oid topshiriqlar yozilgan qog`oz bo`lakchalari topshiriladi. O`quvchilar qog`oz bo`lakchalarini to`g`ri va tez joylashtirib topshiriqlarni bajarish kerak. Har ikkala tomonidagi topshiriqlarni to`g`ri va tez bajargan guruh g`olib deb topiladi. Ushbu usul o`quvchilarni tez fikray olishga va chaqqon va epchil bo`lishga chorlaydi. Osiyodagi arab davlatlarini sanab, xaritada joylashuvini ko`rsatib bering Arab davlatlari haqida nimalarni bilib oldingiz? Suriya xalqining milliy­ozodlik kurashi haqida so‘zlab bering. Suriya qay tariqa mustaqillikka erishdi? Uyga vazifa: Mavzuni o’qib, konspekt qilib kelish mustaqil ish topshirig’ini bajarib kelish. Mustaqil ish  topshirig’ini o’quvchilar o’zlari xohlagan shaklda (ma’ruza, buklet, test variantlari, tarqatma  materiallar, plakat, albom, maket, boshqotirma va hokazo) bajarib keladilar.O’quvchilar bajarib  kelgan mustaqil ishlarining sifati va mazmuni, hajmi va shakli alohida e’tiborga olinadi. Mustaqil ish bajargan har bir o’quvchi  bilimi, dunyoqarashi, mustaqil izlanganlik   darajasi, shuningdek    taqdimoti  kabi jihatlaridan kelib chiqib, munosib rag’batlantiriladi   va baholanadi. O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI KASB­HUNAR TA`LIMI MARKAZI NAVOIY VILOYAT KASB­HUNAR TA’LIMI HUDUDIY BOSHQARMASI UCHQUDUQ  KONCHILIK      KASB­HUNAR KOLLEJI Tarix fani o`qituvchisi Qaxxorova Saodat Sunnatovnaning BIRINCHI PREZIDENTIMIZ I.A.KARIMOV TAVALLUDIGA BAG`ISHLAB “BIZNI BUYUKLIKKA YETAKLAGAN ZOT.” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN OCHIQ MA`NAVIYAT SOATI ISHLANMASI