Қосымша материал "Қазақ тілі әлемінде" 4 сынып

КӨЛДЕНЕҢІНЕН: 1. Халық әні. 7. Қазақтың күйші­сазгері. 10. Алладан Иса  КӨЛДЕНЕҢІНЕН: 1. Халық әні. 7. Қазақтың күйші­сазгері. 10. Алладан Иса  пайғамбарға түскен қасиетті кітаптың аты. 11. Музыкадағы альтерация белгісі. 16.  пайғамбарға түскен қасиетті кітаптың аты. 11. Музыкадағы альтерация белгісі. 16.  А.Дюманың «Үш ноян» романының кейіпкері. 17. «Адамдар арасындағы бөлтірік»  А.Дюманың «Үш ноян» романының кейіпкері. 17. «Адамдар арасындағы бөлтірік»  кинофильмінің режиссері. 18. Норвегияның астанасы. 19. Балық түрі. 20. Жапония  кинофильмінің режиссері. 18. Норвегияның астанасы. 19. Балық түрі. 20. Жапония  аралдарының бірі. 21. Әскери бөлімше. 22. Әдебиеттегі лирикалық жанр. 23. Төрт  аралдарының бірі. 21. Әскери бөлімше. 22. Әдебиеттегі лирикалық жанр. 23. Төрт  тактілі газ қозғалтқышын ойлап тапқан неміс конструкторы. 26. Торттың бір түрі. 28.  тактілі газ қозғалтқышын ойлап тапқан неміс конструкторы. 26. Торттың бір түрі. 28.  АҚШ­тағы штат. 31. «Мен — қазақпын» поэмасының авторы. 32. С. Мұқановтың  АҚШ­тағы штат. 31. «Мен — қазақпын» поэмасының авторы. 32. С. Мұқановтың  «Ботагөз» романындағы кейіпкер. «Ботагөз» романындағы кейіпкер. ТІГІНЕН: 2. Халық көп орналасқан елді мекен. 3. Қазақстандағы қала. 4. Грек  ТІГІНЕН: 2. Халық көп орналасқан елді мекен. 3. Қазақстандағы қала. 4. Грек  мифологиясындағы соғыс құдайы. 5. Ай аты. 6. М.Әуезовтің «Еңлік ­Кебек»  мифологиясындағы соғыс құдайы. 5. Ай аты. 6. М.Әуезовтің «Еңлік ­Кебек»  пьесасындағы кейіпкер. 8. Ғылыми ақпараттарды жинап, жүйелейтін ғылымның саласы.  пьесасындағы кейіпкер. 8. Ғылыми ақпараттарды жинап, жүйелейтін ғылымның саласы.  9. КСРО Халық әншісі, қазақ опера өнерінің негізін қалаушылардың бірі. 12.  9. КСРО Халық әншісі, қазақ опера өнерінің негізін қалаушылардың бірі. 12.  Франциядағы қала атымен аттас хрусталь. 13. Жоғары оқу орындарындағы факультет  Франциядағы қала атымен аттас хрусталь. 13. Жоғары оқу орындарындағы факультет  әкімшілігі. 14. Батыс Грузияның ежелгі грекше атауы. 15. Бір кейіпкердің сөзі. 24.  әкімшілігі. 14. Батыс Грузияның ежелгі грекше атауы. 15. Бір кейіпкердің сөзі. 24.  Юлий­Клавдия ұрпағынан тараған қатыгез Рим императоры. 25. Шыны түрі. 27. Ежелгі  Юлий­Клавдия ұрпағынан тараған қатыгез Рим императоры. 25. Шыны түрі. 27. Ежелгі  түрік халықтары мемлекет басшысының атағы. 29. Жер бетіндегі тірі организмдердің  түрік халықтары мемлекет басшысының атағы. 29. Жер бетіндегі тірі организмдердің  ең жоғары сатысы. 30. Әшекейлік бұйым. ең жоғары сатысы. 30. Әшекейлік бұйым. ОЛ  ҚАЙ МАҚАЛ? Суреттегі көрсетілген бөліктерді жүйелеңіз. Сонда адам қасиеті туралы айтылған қазақ мақалы шығады. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ТУЫСТЫҚ АТАУЛАРЫ Баба – арғы ата, үлкен ата Ата – әкесінің әкесі, бергі ата Әже –  әкенің шешесі, үлкен әже Әке – өзінің туған әкесі Ана – өзінің туған шешесі Аға – өзінен үлкен ер бала Әпке – өзінен үлкен қыз бала Қарындас – өзінен кіші қыз бала Іні – өзінен кіші ер бала Сіңлі – әпкеден кейінгі қыз бала Ағайын – бауырлас, аталас адамдар Нағашы – шешесінің туыстары Қайын жұрт – әйелінің немесе күйеуінің туыстары Жеңге – ағаның әйелі Жезде ­ әпкенің күйеуі Келін – інісінің әйелі Күйеу бала – сіңлінің күйеуі Жиен – тұрмысқа шыққан әпкеден не қарындастан туған бала Жиеншар – жиеннен туған бала Бөле – шешенің апасы не сіңлісінің ұл­қыздары Балдыз – әйелінің інісі не сіңлісі Бажа – әйелінің әпкесінің не сіңлісінің күйеуі Абысын – қайын ағасының әйелі Құда – күйеу мен қалыңдықтың аталары мен әкелері, аға­інілері мен туған­туысқандары Құдағи – қарама­қарсы жақтың әжелері, шешелері, апалары Құдаша – қарама­қарсы жақтың сіңлілері Бел құда – туылмаған (белдегі) балаға ниет қылысқан құдалар Бесік құда – бала туылған кезден ниеттескен құдалар Қарсы құда – ұлы мен қызын бесіктегі кезінде атастырған құдалар Бас құда – бір­бірімен қыз алысып, қыз беріскен қат­қабат құдалар Жанама құда – екі жақты сөзін сөйлер құдалар (Бас құданың жанына еріп келген жора­ жолдастары) Бауыздау құда – мал бауыздағанда бата берген құда Немере – ата­ананың ұлынан туған бала Шөбере – немереден туған бала Шөпшек – шөбереден туған бала Немене – шөпшектен туған бала Туажат – неменеден туған бала Жүрежат – туажаттан туған бала Жегжат – жүрежаттан туған бала ҚАЗАҚТЫҢ ТЫЙЫМ СӨЗДЕРІ       Қазақ халқының тәрбие құралдарының бірі ­ тыйым сөздер. Бұл сөздер есі кірген  балаларды жаман әдет, жат пиғыл, орынсыз қылық, теріс мінездерден сақтандырып  отырған. Тізені құшақтау ­ жалғыз қалудың, қолды төбеге қою ­ ел­жұрттан безінудің,  үлкеннің жолын кесу ­ әдепсіздіктің, асты төгу ­ ысыраптың белгісі деп танылған және  ондай ерсі істерге қатаң тыйым салынған.\  Мұндай тыйым сөздер ел ішінде өте көп. Оның бәрін қамти алмағанмен кейбір үлгілерін  қағазға түсіріп ұсынып отырмыз. Дастарханды, тамақты баспа. Кісі мініне күлме, кемтарға күлме. Малды, ыдысты, тамақты теппе.  Суды сапырма, суға дәретке отырма, суға түкірме. Көкті жұлма, шашыңды жұлма. Үй айнала жүгірме. Босағаны керме, құшақтама. Табалдырықты баспа, отырма. Үйді сабама, малды басқа сабама. Бейіт тұсынан шауып өтпе, жүгіріп өтпе. Бейітке қолыңды шошайтпа, оған қарап түзге отырма. Итке ожаумен ас құйма. Түнде үй сыпырма, түнда тырнағыңды алма. Үлкендердің жолын кеспе, сөзін бөлме. Бүйіріңді таянба, жер таянба, иегіңді таянба. Шашыңды жайма. Бетіңді баспа. Тізеңді құшақтама. Өтірік жылама. Жұлдызды, адамды санама. Сыпырғышты тік қойма. Қолыңды қусырма. Адамға пышақ, мылтық кезенбе. Бос бесікті тербетпе. Құранды, тамақты баспа. Жақын адамға пышақ сыйлама. Тұзды, күлді баспа. Отпен ойнама, оттан аттама, отқа түкірме. Нанды жерге тастама, үстіне басқа затты қойма. Бейуақытта жылама, ұйықтама. Бейуақытта кісіге көңіл айтпа. Бөркіңді теріс киме. Үйде ысқырма. Үйге жүгіріп кірме. Мойныңа белбеу жіп салма. Айды қолыңмен көрсетпе. Құдыққа түкірме, ыдысқа түкірме, жоғары қарай түкірме. Шелектегі суға аузыңды батырма. Ақты төкпе.  Адамды айналма. АЛФАВИТ, ӘРІПТЕР ЖҰМБАҚТАР *Телеграф бағаны деп қаласың, Насосқа ұқсастығын табасың. (Т әрпі) *Мысыкта бар, күшекте жок. Ыдыста бар, алмада жок. (Ы әтпі) *Арықта бар Сезімде жоқ., Балықта бар, Теңізде жоқ.         Бұл қай әріп ? ( А ) *Сабынды, сағызды Сарымсақты, сәбізді. Сапсыз бірақ тәрізді, п ? ( С ) *Жұпар исі еседі, Бастап тұрған қай әрі Жайнап бақта өседі. Қайсы әріптен басталған, Аты не кім шешеді ?   ( Г ) *Мынау доға – Қарайық, Ұқсайды оған қай әріп?    ( Л ) Ас бітненің анасы, * Қасиетті нан осы. Қайсы әріптен басталып, Аяқталған қарашы.     (Н )