презентация по чеченской литературе на ткму "Дийцар жанр" (5 класс)

Дийцар — шен барамца йоккха йоцуш, цхьана стеган кхоллам йа цуьнан вахаран некъан цхьа киртиг, хилам гойту литературин произведени йу

Кульминаци

Долор (завязка)

Чакккхе (развязка)

Йуьхь Дерзор

Юьхь :

Кабехий, Бикатуй йахара хьуьнах хи чу бохка кхораш лахьо. Лекха а, буьрса а йара хьун. Ширачу некъашкахула, хьуьнан кхораш лоьхуш, генна дIайахара и шиъ. Ирзу тайпа цхьана майдана кхаьчча, саттийна охьабан болалуш кхор карийра цу шинна. Маьлхан серлонгахь, лоппагаш санна, лепара ношбелла кхораш. Кхуран кIело хьешна йара. Наггахь а кхор ца битинера охьаэгначех. Лохо кIондарш дIа а, схьа а кегош, леррина лехча шиъ-кхоъ ношбелла кхор карийра Бикатуна. Церг а тоьхна, хьаьжча чам тайра цунна.

Долор

— ЭхI, хIорш чIогIа дика чам болуш кхораш бу! – кхура тIе хьалахьажира Кабеха.

— ХIара хIун ду? Цхьа адамаш леллачух тера а ма ду кху кIелахула. ТIехь саттийна кхораш а бу.

— Же, шимма а тIе а йаьлла, массо а га лестош кхораш охьаэго беза вайшимма, — аьлла, хьалайелира ши зуда.

Сих а ца луш, парггIата генаш а лестош, кIело йуьззина кхораш охьаэгийра цу шиммо, куьг тIекхочера схьабоккхий наггахь кхор а бууш.

Чаккхе

Ши зуда охьа а йоьссина, кхораш схьалахьо йолайелча, «къарш-къарш» аьлла, йуьстах хьуьнчохь татанаш хезира цу шинна. Кхораш лахьочуьра йукъах а йаьлла, ладуьйгIира шина зудчо. Йа ча, йа нал а, йа хьайба – цхьаъ хила йеза-кх и татанаш дийриг, аьлла хеттачу хенахь, тIаьхьарчу когаш тIе ира а хIоьттина, чухьаьдда йогIура ча.

— Ва-а, орца дала!!!

— Ва-да-а-дай! Орца дала!!! — маьхьарий а хьоькхуш, кхин хьуьнчохь ца соцуш, йедда цIа йеара ши зуда.

Дерзор

Йедда ши зуда кхин тергал а ца йеш, адамо санна, меллаша схьа а лехьош, кхораш баа охьахиира ча.

1. Таллархо вара жIаьлица новкъахула вогIуш.

2. Хьозан кIорни бен чуьра охьайоьжнера.

3. КIорни гина, жIаьла цунна тIедоладелира.

4. Нана-хьоза кIорни Iалашйан дIахIоьттира.

5. ЖIаьла цецдаьлла сецира.

6. Таллархочо жIаьла дIаэккхийра.

Дийцар

Цхьана дийнахь таллархо вара паркехула жIаьлица схьавогIуш. Лекхачу дитта тIехь бен бара, цу чуьра хьозан кIорни охьайуьйжира. КIорни гина жIаьла цунна тIедедира. ЦIаьххьана нана-хьоза гучуделира, шен кIорни Iалашйан дIахIоьттира. Цецдаьлла лаьтта жIаьла, таллархочо дIаэккхийра. Хьозан кIорни кIелхьара йаьккхира.

1. Урокехь суна дика хеттарг дара…2. Суна дика цахеттарг…3. Суна атта хеттарг…4. Суна хала хеттарг…5. Iалашоне кхачийнарг…