Презентация по чеченской литературе "Терахьдош"

Урок-т1еч1аг1дар

Савельевски-юьртан дехийлан ЮЮИ нохчийн меттан а, литературан а хьехархо:
Джамалдинова Луиза Хабибуловна

1алашонаш :

Терахьдашах 1амийнарг
карладаккхар а,т1еч1аг1дар а;
Терахьдешнаш нохчийн меттан хазна хиларна т1е тидам бахийтар;
Дешархойн терахдешнийн дошам алсамъяккхар.

Муьлххачу къоман меттан коьртачу декъех хуьлуш ду терахьдешнаш.Уьш мотт кхоллалучу муьрехь юкъадевлла ду.Т1еэцна дац уьш.Цундела оцу дешнийн к1айленаш к1орге ю,церан исбаьхьалла шуьйра ю,царех 1амо х1умнаш шортта ду.Хьесапдаран башха г1ирс хилла а ца 1аш,меттан хазна ю терахьдешнаш.

Фронтальни хеттарш:1.Стенах олу терахьдош?2.Х1ун гойту масаллин терахьдашо?3.Х1ун гойту рог1аллин терахьдашо?4.Шайн х1оттаме хьаьжжина маса декъе декъало терахьдешнаш?5.Лааме а лаамаза а терахьдешнаш вовшех муха къаьста?6.Х1ун билгало ю билгалза-масаллин терахьдешан?7.Муха кхоллало рог1аллин терахьдешнаш?Предложенехь муьлха меже хуьлий лела терахьдош?

Хьесап дан хаьий вайна?47+15=72:12=18х10=89-33=Кхузахь кхочушдерг а ларий,примераш йозанца д1аязъе

АЙХЬА ХЬАЙНА ТАЛЛАМ БЕ:

Шовзткъе ворх1анна т1етуху пхийтта,кхочу кхузткъе шиъ
Кхузткъе шийтта доькъу шийтанна,кхочу ялх
Берх1итта оьцу уьттаза,кхочу б1е дезткъа
Дезткъа дианна т1ера д1адоккху ткъе кхойтта,кхочу шозткъе ялхийтта

Кавказера Эльбрус-лам -5642 метар лекха бу.
Саь1ид Бадуев вина 1903 шарахь.
Гуьйре юлу 23 сентябрехь 14 сахьт 42 минот яьлча.

Терахьдешнаш йозанца язде.

Айхьа хьайна таллам бе:

Кавказера Эльбрус-лам –пхи эзар ялх б1е шовзткъе ши метар лекха бу.
Саь1ид Бадуев вина цхьа эзар исс б1е кхоалг1ачу шарахь.
Гуьйре юлу ткъе кхоалг1ачу сентябрехь дейтта сахьт шовзткъе ши минот яьлча.

Физминот

1.Шина б1аьргаца барх1 дилла х1аваэхь.
2.Цхьана аг1ор.
3.Х1инца вукху аг1ор.
4.Ялх дилла .
5.Исс дилла.
Кхин д1а а д1ахьор вай урок!!!

...

Шарахь 365 я 366 де хуьлу. Ткъа цхьа шо 12 баттах лаьтта. Х1ора баттахь30 я 31 де хуьлу. Бакъду, февраль беттан 28 я 29 де хуьлу. Цхьана баттахь 4 к1ира хуьлу. Цхьана к1иранан 7 де ду. Цхьа де-буьйса 24 сохьтах лаьтта.
…

Мамакаев Мохьмад вина 1910-чу шарахь. 1917-чу шарахь, дай, наний а  делла, байлахь висна Мохьмад.1920-чу шарахь Асланбеков-юьртарчу берийн ц1ийне д1аийцира иза.

Цхьа эзар уьтталг1ачу шарахь,цхьа эзар вуьрх1итталг1ачу шарахь,цхьа эзар ткъолг1ачу шарахь.Кхо б1е кхузткъе пхиъ-кхо б1е кхузткъе ялх де,шийтта баттахь,ткъе итт-ткъе цхьайтта де,ткъе барх1-ткъе исс де,диъ к1ира,ворх1 де,ткъе диъ сохьтехь.

«Кхетамна»т1едиллар:

Х1окху масаллин терахьдешнех рог1аллинаш де:

Айхьа хьайна таллам бе:

Б1е
Ткъа
Кхоъ
Пхиъ
Диъ
Исс
Ялх
Ши б1е ткъа
Кхойтта
Ялхийтта
Шийтта
Вуьрх1ийтта

Б1олг1а
Ткъолг1а
Кхоалг1а
Пхоьалг1а
Доьалг1а
Уьссалг1а
Йолхалг1а
Ши б1е ткъолг1а
Кхойтталг1а
Йолхуьйтталг1а
Шуьйтталг1а
Вуьрх1итталг1а

Миля

1,6 км

Пуд

16,3 кл

1 золотник

4,266 г

Мехкадаьттан барель

159 л

I. Нийса жоп билгалдаккха.Стенах олу терахьдош?:
терахьдешнаш гойту дош;
х1уманан масалла а,рог1алла а гойтуш долу къамелан дакъа;
мел?маса? х1ума хуьлу гойтуш долу дешнаш?;

II. Кастаде,муьлха къамелан дакъа ду ялхарой боху дош:
1) Ялхарой бехачу махка кхечира вежарий.
а) ц1ердош;б) терахьдош;в) хандош.
III. Къастаде,предложенехь муьлха меже ю терахьдош:
1) Кхо к1ант ву 1елин,ша санна кхо нохчо.
а) подлежащи;б) сказуеми;в) кхачам;г) къастам.

IV. Терхьдешнаш билгалдаха:
1) кхоккха,2) кхосаберг,3) кхоъ,4) трилоги.

V. Ца дог1у дош д1адаккха:
1) шалха,2) миллион,3) шала.

VI.Нийса яздинарг билгалдаккха:
Пхиппа,
Кхо б1ей кхузткъей кхойтталг1аниг,
итталг1а.


VII.Караде г1алат:
1) виъ доттаг1а,
2) виъ йо1,
3) йиъ пхьагал.

Х1ун хии суна тахана урокехь?Стенах ца кхийти со?Суна урок хаза хийти…….Суна лаьара………Суна ала лаьа…..