Презентация по биологии на тему "Моногибридтік будандастыру"

Мақсаты: МОНОГИБРИДТІ БУДАНДАСТЫРУ. Г.МЕНДЕЛЬ ЗАҢДАРЫ ТУРАЛЫ КЕҢ КӨЛЕМДЕ ТЕРЕҢ ТҮСІНІК БЕРУ. ГЕНЕТИКАЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҚТАРДЫ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ЕСЕПТЕР ШЫҒАРА АЛАТЫН ЖЕКЕ ТҰЛҒА ҚАЛЫПТАСТЫРУ. Күтілетін нәтиже:  Оқушыларға Мендельдің І,ІІ, заңдарын және  моногибридті будандастыру және толық, толық  емес доминанттылық туралы біледі. Генетика ілімінің дамып- жетілуіне үлес қосқан ғалымдардың еңбектерін оқып-үйренуді дамыту.

Сабақ кезеңдері: 1.Үй тапсырмасын сұрау. Деңгейлік тапсырмалар бойынша 2. Жаңа сабақты өз бетімен меңгерту.  (Блум таксономиясының алты сатысы  бойынша) 3. Білімді жүйелеу 4.Оқушыларды бағалау 5. Үйге тапсырма беру

Сыныптыжағымды ахуалға келтіру . «Танысу» жаттығуы. Қатысушылар өздерін таныстыра отырып, есімдерін ұнайды ма, ұнамаса не себепті екендігін баяндайды. Осы түрде қатысушылардың есімдерін еске ұстауға болады, топтың ұйымшылдығына себебін тигізеді. Топқа бөліну 1-Генетика 2- топ: Мендель

Көңіл -күйім тамаша!

Үй тапсырмасы Генетиканың даму тарихы. Мендель ашқан тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқым қуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі. Үй тапсырмасыГенетиканың даму тарихы. Мендель ашқан тұқымқуалау заңдылықтары.Тұқым қуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі.

«Генетика әлемінде». Теориялық сұрақтарға жауап беру. (Теориялық  Ү білімдерін тексеру, сарапқа салу)  І -деңгей 1­топқа арналған сұрақтар. 1.Генетика ғылымы нені зерттейді?  2.Генетика ғылымы негізінің қалануы не себепті Мендель есімімен  байланысты? 3.Мендель зерттеу жұмыстарына не себепті бұршақ  өсімдігін таңдап алды?  4.Біркелкілік ережесінің мәні неде?  2­топқа арналған сұрақтар. 1.Г.Мендельдің қанша заңы бар? 2. Моногибридті будандастыру дегенімізді қалай түсінесің? 3.Қандай белгілерді доминантты және рецессивті белгі деп атайды?  4.Белгілердің ажырау заңын қалай түсінуге болады?

«Терминдер сыры». Екі топтың оқушылары тақтаға кезекпен  шығып, терминдерге жауап береді. ҮІІ­деңгей   1­топқа: Генетика.Тұқымқуалаушылық. Доминантты.  Гомозиготалы. Фенотип. Кроссинговер. Ген.                                                                         2­топқа:  ДНҚ. Рецессивті. Гетерозиготалы. Генотип.  Конъюгация. Аллель.

ІІІ­деңгей:  1­топқа:     «Метеоболжам»  Интербелсенді тақтада бірнеше  бұлттардың, күннің суреттерін таңдап онда жасырылған 1­ деңгейдің тапсырмасын орындайды.                       Ү  1. Генетикалық  символ арқылы белгіле:                         а) ата­ана                                                              ә) ұрпақ                                                                           б) аналық                                                                в) аталық                                                                         г) доминантты                                                       ғ) рецесивті                                                                    д) гомозиготалы  «Сәйкестендіру тесті» беріледі.                                                         2­топқа:                                                                     Генетика ғылымына үлес қосқан ғалымдарды ата және  еңбектерін ата? ІІІ­деңгей: 1­топқа:     «Метеоболжам»  Интербелсенді тақтада бірнеше бұлттардың, күннің суреттерін таңдап онда жасырылған 1­деңгейдің тапсырмасын орындайды.                       1. Генетикалық  символ арқылы белгіле:                        а) ата­ана                                                              ә) ұрпақ                                                                          б) аналық                                                               в) аталық                                                                        г) доминантты                                                       ғ) рецесивті                                                                   д) гомозиготалы «Сәйкестендіру тесті» беріледі.                                                        2­топқа:                                                                    Генетика ғылымына үлес қосқан ғалымдарды ата және еңбектерін ата?

Жаңа ұғымдар  • Гибридлогиялық әдіс­ағзаның бойындағы  белгілер мен қасиеттердің тұқым қуалау сипаты  будандастыру жолымен зерттеледі және ол  гегетикалық талдау жасаумен ұштастырылады. • Біркелкілік заңы –бір ғана жұп белгі арқылы  ажыратылатын гомозиготалы даралар  будандасқанда генотипі, фенотипі де бірдей  буданның алынуы. • Ажырау заңы –екінші ұрпақта ата ­аналардың   екеуіне тән белгілердің көрініс беру  заңдылықтары.

Генетика ілімін зерттеген ғалымдар Ежелгі дәуірде ХІХ ғасырда Демокрит У.Бэтсон Гиппократ Ч.Дарвин Платон В.Иогансен Аристотель Т.Морган мен Де Фриз , К .Коренс Э.Чермак – Зейзенегг Г.Мендель

Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ ғасырдың екінші  жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды. 1865 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері  арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель генетиканың негізін қалады. Бірақ оның еңбегі 1865 жылдан бастап 35 жыл  бойы көпшілік биологтарға, соның ішінде Ч.Дарвинге де белгісіз күйде қалды. Г. Мендель ( 1822 – 1884 ) З

СӨЗЖҰМБАҚ «ГЕНЕТИКАНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ» еМ ңыМ тйА роМ д н аЖ а б У о жо ир В  х К г е н е т и к а н ь е р к и н о н а л д в с н в и л о в

Сәйкестердіру тесті Ұғымдар Тұқымқуалаушылық Өзгергіштік Гомозигота Гетерозигота Генотип Фенотип Анықтамасы, сипаттамасы. А) гомологтік хромосомалардағы аллельді гендер әртүрлі Ә) гомологтік хромосомалардағы аллельді гендер біркелкі. Б) организмдердің ұқсастықтары мен өзгешеліктерінің  ұрпақтан – ұрпаққа беріліп, сақталуын қамтамасыз етеді. В) организмдердің жаңа белгілерге ие болу қасиеті Г) гомологтік хромосомалардың бірдей үлескілерінде  орналасып, нақты бір белгіні анықтайтын жұп гендер Ғ) организмнің ішкі және сыртқы белгілерінің жиынтығы. Д) организмнің барлық гендерінің жиынтығы Е) мейоздық бөліну нәтижесінде біркелкі гаметалар  түзіледі Ж) мейоздық бөліну нәтижесінде әртүрлі гаметалар  түзіледі. З) өсімдіктермен жануарлардың көптүрлілігіне және  тіршілік ортасына бейімделушілігіне мүмкіндік береді.

Ж а ң а с а б а қ даралар Моногибридті будандастыру.  Доминанттық заңы. Екінші ұрпақта  белгілердің ажырауы. Гомозиготалы және гетерозиготалы

• Постер  қорғау 1. Мендель бірінші заңы 2. Мендель екінші заңы

Мендель анықтаған тұқым қуалау  белгілерінің заңдары Бірінші ұрпақ будандарының Біркелкілік заңы   Белгілердің  ажырау заңы  Толық доминанттылық Толық емес доминанттылық   Белгілер мен гендердің  тәуелсіз  қиыстырылу (Тұқым қуалау заңы)   ­ Қосбуданды шағылыстыру    ­ Талдағыш  будандастыру Белгілер мен гендердің тәуелсіз  қиыстырылу(Тұқым қуалау заңы)Белгілердің ажырау заңы  ­ Қосбуданды шағылыстыру   ­ Талдағыш  будандастыруБірінші ұрпақ будандарыныңБіркелкілік заңы  Толық доминанттылықТолық емес доминанттылық

Моногибридті будандастыруда  шағылыстырылған  ата­ана бір­бірінен бір белгі бойынша ажыратылады.

Мендельдің бірінші заңы Р Г F1 АА А аа а Аа Фенотипі жөнінен барлығы сары түсті Генотипі жөнінен гетерозиготалы “Бір­бірінен айқын  бір жұп белгі   гомозиготалы   дараларды  шағылыстырса, бірінші  ұрпақта генотипі де,  фенотипі де біркелкі  будандар алынады  бірінші ұрпақ  будандарының  біркелкілік заңы деп атайды”

Мендельдің екінші заңы: Аа Аа А а АА Аа А Аа а аа Р Г F 1 Фенотипі: 3:1 Генотипі:1:2:1 “Ажырау заңы”. Бірінші ұрпақтағы алынған будандарды өзара шағылыстырған жағдайда екінші ұрпақта белгілердің ажырауы жүреді. Ажырау ара- қатынасы фенотипі бойынша 3:1, ал генотипі бойынша 1:2:1-ге болады.

Толық емес  доминанттылық  түсті  құпынайды,  Толық  емес  доминанттылық  деп  ­  бір  белгі  2­ ші белгіге толық басымдылық көрсете алмайды..  Мысалы,  қызыл  ақтүсті  құлпынаймен  будандастырғанда,  бірінші  ұрпақта  будан  өсімдіктердің  гүлдерінің  түсі  қызғылт  болады.    2  қызғылт  түсті  құлпынай  өсімдігін    будандастырғанда,  Ғ2  белгілердің  ажырауы генотип ж/е фенотип б/ша 1АА: 2Аа:1аа  қатынасында  жүреді.  Сонда  гетерозиготалы  қызғылт  дараларының  2  бөлігі  (2Аа)  ата­анасына  ұқсас  болса,  қалған  екі  бөлігі  атасы  мен  әжесіне  тартады. Бұл көрініс жануарларда да кездеседі.   ұрпақта

Е с е п т е р   ш ы ғ а р у

қоянмен  де  Есеп № 1 будандастырғанда  Ғ1­        А)  Гомозиготалы  қара  жүнді  қоянды  гомозиготалы  ақ  ұрпақ  жүнді  дараларының  генотипі  мен  фенотипі  қандай  болуы  ықтимал? ( Жүннің қара түсі доминантты белгі) Ә) Гетерозиготалы қара жүнді қоянды өзі сияқты қоянмен  шағылыстырғанда қандай нәтиже алынады?                                  Есеп № 2      Сабалақ жүнді қоянды (доминантты белгі)  қоянды тегіс жүнді (рецессивті) қоянмен  шағылыстырғанда Ғ1 – ұрпақта қандай даралар  алынады, ал бірінші ұрпақ дараларын өзара  шағылыстырса Ғ2 ұрпақта қандай нәтиже алынады?

«2 ЖҰЛДЫЗ, БІР ТІЛЕК» арқылы  бағалау. Екі жұлдыз ­ екі ұнаған нәрсе                        (жұмыс туралы); Тілек – жақсартуды қажет ететін  нәрсе.

Тест тапсырмалары І. Бір белгінің көрініс беруіне жауапты гендер ­ 1.Гомологті 2. Аллельді 3. Доминантты ІІ. Бір геннің бірдей аллельдеріне ие даралар ­  1. Гомозиготалы 2. Гетерозиготалы 3. Гомологті ІІІ. Организмнің барлық гендерінің жиынтығы –  4. Фенотип 5. Генотип 6. Кариотип ІҮ. Бір геннің әр түрлі аллельдеріне ие даралар – 1.Гомологті 2. Гомозиготалы 3. Гетерозиготалы Ү. Организмнің ішкі сыртқы белгілерінің жиынтығы 7. Кариотип 8. Фенотип 9. Генотип

ҮІ. Екінші ұрпақтың аралық сипаттағы будандарының ыдырауы мынандай  арақатынас 1. 3:1 2. 1:2:1 3. 3:1:1 ҮІІ. Будандардың біркелкілігі мына дараларды будандастырғанда байқалады: 4. Гетерозигота 5. Гомозиготалыққа ие гетерозигота 6. Гомозиготалы ҮІІІ. Ата­аналарынан алынған толық гендердің жиынтығы 7. гомозиготалы        2. генотип     3. фенотип ІХ. Будандардың арақатынасы 1:1 болғанда ата – аналар 8. Екеуі де гетерозигота 9. Екеуі де гомозигота 10.Біреуі – гетерозиготалы, екіншісі – рецессивті белгісі бойынша  гомозиготалы Х. Бірінші ұрпақ будандарында көрініс беретін белгілер 11.Баламалы 12.Аллельді 13.Доминантты

Оқушылар өзін-өзі бағалайды Бағалау критерийі Тест жауабы: • «3» - 2 балл • «4» - 3 балл • «5-6» - 7 балл • «7-8» - 8 балл • «9-10» - 10 балл

Бағалау критерийі бойынша өзін—өзі бағалайды. 9 – 10 сұрақ - « 5 » 7 – 8 сұрақ - « 4 » 5 - 6 сұрақ - « 3 » 1 - 5 сұрақ - « 2»ұпайдан беріледі Жауаптары: 1-3 2-1 3-2 4-2 5-2 6-1 7-2 8-2 9-1 10-3

Сергіту сәті Ыстық орындықБір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді.

Бағалау Әр топ жетекшісі өздерінің тобындағы оқушыларды бағалайды.

Бағалау парақшасы Өзін - өзі бағалау. Топтық бағалау Ұпай сандар арқылы р/с Оқушылардың аты­жөні Үй  тапсырмас ын сұрау  Топтық  жұмыс Постер  қорғау Есептер  шығару Тест  сұрақтар Қорытынды баға бал ы 1 2 3 4 5 6

Back to AFL Tools Кері байланыс «жапсырмалар» Топта немесе жеке: Не үйрендім? Не оңай болды? Не қиын болды? Нені білгім келеді?

Бәрін үлгермедім,бірақ Қолымнан бәрі келді Қолымнан ештеңе келмейді

Мен бүгінгі  сабақтан өте көп  нәрсе білдім.  Аз нәрсе  білдім Мен ештеңе  түсінбедім Мен ештеңе түсінбедімАз нәрсе білдімМен бүгінгі сабақтан өте көп нәрсе білдім.

Үйге тапсырма Моногибридті будандастыру.  даралар. Есептер шығару. Доминанттық заңы. Екінші ұрпақта  белгілердің ажырауы. Гомозиготалы және гетерозиготалы

Бүгінгі күніңіз сәтті болсын!

Назарларыңы зға рахмет

САУ  БОЛЫҢЫЗДАР!!!