Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Jump to navigationJump to search
Раушангүлділер
Ғылыми топтастырылуы
Домен
[[Эукариоттар]]
Патшалық
Өсімдіктер
Бөлім
[[Жабық тұқымдылар]]
[[Қос жарнақтылар]]
Халықаралық ғылыми атауы
Rosales Perleb
?
Тұқымдас
Barbeyaceae
Cannabaceae
Dirachmaceae
Elaeagnaceae
Moraceae
Rosaceae
Rhamnaceae
Ulmaceae
Urticaceae
{{{ХТҚО статусы}}}
Wikispecies-logo.svg
Уикитүрлердегі
жіктелуі Commons-logo.svg
Ортаққордан
сурет іздеу Үлгі:IPNI+
ITIS 24057
NCBI 3744
Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) — қос жарнақтыларға жататын бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан.Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Jump to navigationJump to search
Раушангүлділер
Ғылыми топтастырылуы
Домен
[[Эукариоттар]]
Патшалық
Өсімдіктер
Бөлім
[[Жабық тұқымдылар]]
[[Қос жарнақтылар]]
Халықаралық ғылыми атауы
Rosales Perleb
?
Тұқымдас
Barbeyaceae
Cannabaceae
Dirachmaceae
Elaeagnaceae
Moraceae
Rosaceae
Rhamnaceae
Ulmaceae
Urticaceae
{{{ХТҚО статусы}}}
Wikispecies-logo.svg
Уикитүрлердегі
жіктелуі Commons-logo.svg
Ортаққордан
сурет іздеу Үлгі:IPNI+
ITIS 24057
NCBI 3744
Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) — қос жарнақтыларға жататын бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан.
Сабақтың тақырыбы:
Раушангүлділер тұқымдасы
Систематикасы
Бөлім: ЖабықтұқымдыларAngiospermae
Класс: ҚосжарнақтыларDicotyledoneae
Қатар: РозидтерRosales
Тұқымдас тармағы:ТобылғыларSpiraeoideae
ИтмұрындарRosoideae
АлмаларRomoideae
АлхорыларPrunoidae
Раушангүлділер тұқымдасының
төрт тұқымдас тармағы бар
Раушангүлділер
3000/35 түр ҚР
Тобылғылар
300 түр
Раушангүлділер
1700түр
Алмалылар
600түр
Өріктер
400 түр
3000/35 түр ҚРда
Раушангүлділер тұқымдасы
• Ағаш, бұта, шөптесін.
• Гүлдері: қос гүлсерік, 5 тостағаншасы
біріккен, 5 күлте жапырақша,
аталығы шексіз,кейде 4-8-9, аналық
саны 1, өте көп
• Жемісі – көп сүйекті , жидек, сүйекті-
шырынды, жаңғақты, көп
жаңғақшалы құрғақ жеміс.
• Гүл формуласы
Т(5) К5 А ∞ Ж1
Раушангүлділер т. өсімдіктерінің тіршілік формасы
Ағаштар
Мойыл,шетен,
алма, алмұрт
Бұталы
Раушан,
Итмұрын
Шөптесін
Шыршай, байғұт,
қойбүлдірген
Раушангүлділер т. өсімдіктерінің жапырағы
Жай
Алма
Алмұрт
Долана
Өрік
Шие
Үшқұлақты
Бүлдірген,
құлпынай,
таңқурай
Күрделі
Саусақ салалы
Жатаған қараған
Қауырсын тәрізді
Итмұрын, қараған,
шетен
Раушангүлділер
Мәдени –
алмұрт,
шие
Жабайы –
тікенгүл,
Шетен, итмұрын
Дәрілік –
таңқурай,
құлпынай
Сәндік – раушан
25000 іріктеме
Гүл
формулалары
Итмұрын- Т (5) К5 А ∞ Ж1
Жабайы алхоры- Т(5) К5 А 20Ж1
Алма гүлі – Т (5) К5 А ∞ Ж (5)
Білгенге
маржан
Алма. Бетке әжім түсіруді
тежейді. Ұйқыға жатарда
піскен алманың бір данасын
жеп жатсаңыз, тістегі
бактериялардың 96,7 % алма
құрамындағы органикалық
қышқылдардың әсерінен
жойылып кетеді.
Өрік. Оны «денсаулық жемісі» деп
атайды. Құрамында органикалық
қышқылдар, нектин, хош иісті заттар,
минералды тұздар (калий,) натрий,
кальций, т.б. және коротин бар.
Алмұрт. Оның шырыны несепті
айдау үшін өте пайдалы.
Алмұрт шырынын қуық-қа тас
байланғанда да ішеді.
Алмұрттың шырыны мен
тұндырмасы несептің бөлінуін
күшейтіп қана қоймай, түсін де
ашып, бактерияларды жоюға
әсер етеді
Көк раушан
Қызыл түсті раушан 1930 жылы генетикалық мутация
жолымен алынған.
Табиғатта раушанның көк түсіне жауап беретін ген,
көк түсті пигмент дельфинидин болмаған.Бірақ көп
жылдық австралиялық және жапондық
компаниялардың бірігіп жұмыс істеуі нәтижесінде
2004 жылы «көк» раушан гендік инженерия әдістері
арқылы шығарылды
Раушан гүлінің тарихы
Раушан гүлінің тарихы жер бетінде адамзат баласы
пайда болмай тұрғанда, яғни осыдан 25 миллион жыл
бұрын басталатындығына көптеген ғалымдардың
еңбектеріндегі деректер дәлел бола алады.
Раушан туралы қолжазбалардағы ең көне деректер
Тигр мен Ефрат өзендерінің арасында орын тепкен
Ура қаласындағы патша моласынан табылған
(осыдан 5000 жыл бұрын).
Конфуцийдің еңбектеріне сүйенер болсақ, ежелгі
Қытайдың патшалық кітапханасында раушан туралы 600
кітап болған екен. Және сол кездің өзінде қытайлықтар
раушан майын дайындау тәсілін жетік білген. Б.з.д. 372-287
жылдары өмір сүрген Теофраст раушан гүлдің жабайы
және бақта өсетін түрлерін ажыратып берген. Ал, көненің
көзі саналатын Алтай қорғандарынан (б.з.д. V – IV ғ.ғ.)
раушандар бейнеленген күміс тиындар табылған.
Раушандар
жаңалықтар
әлеміндегі
соңғы
•Әр түрлі елдердің селекционерлерінің арқасында бүгінде
раушанның шамамен 25 000 сұрпы алынған
•Раушанды сұрыптауды жүргізіп отырған алпауыт мемлекеттердің басында
Франция, АҚШ және Англия тұр.
•Раушан гүлдері ақ, алқызыл, сары тіпті қара және көгілдір түсті болып
келеді. Гавай аралдарының көгілдір аспандарының астында көгілдір
күлтелі раушандар жайқалып тұрады.
•Раушандардың ең сирек кездесетін түрі – меруерт раушандар.
Мұндай
гүлдер Румынияның Клуж қаласындағы «Напока»
ботаникалық бағында өсіріледі. Күлтелері ашық жасыл түсті бұл
таңғажайып раушандар инеліктің қанатын еске түсіреді.
• Италияда өткен гүлдер көремесіне сабағында бірде-бір тікен жоқ ақ
раушан гүлі қойылған.
Роза гүлінің емдік қасиеті
Бағзы заманнан бұл гүл, гүлдердің патшайымы болып есептеледі. Көне Индияда
әлемнің сұлуы деп есптелген сұлу Лакшми, розаның гүлінен пайда болыпты да оның
бесігі — роза гүлі жаратушы құдыреттің құпиясының айғағы екен деген аңыз. Көне
индияның заңында патшаға роза гүлін әкелген адам одан сұрайын деген
затын(нәрсесін) сұрап алған екен.
Мұсылмандар аңызында Жердің бүткіл өсімдіктері Алладан ылғи шала ұйқыда
немесе өте паң Лотостың орнына басқа бұйырушы(повелитель) беруін сұрағанда
Аллаһ оларға ең керемет гүл — Розаны жасап беріптіміс.
Персияда розаны кереметтей көретіндіктен сол елдің өзі Гүлстан аталып кетуіне
себеп болды.
Ал гректерде — өмірдің тым қысқалығының символы ретінде яғни осы бір әсемде
хош иісті гүлдің жаратылысы мен солуындай деп қарайды. Оларда: «Егер сен розаны
байқамай жанынан өтіп кетсең қайта іздеме» — деген мәтел бар… Қысқасы —
аңыздар көп!
Емдік қасиеттері: Қызыл немесе ақ түсті гүлдерінің жапырағынан жасалған тұнба
немесе сироп бедеулікті емдеуде қолданылып халық арасында оның емдік қасиеті
мақұлдандыда. Себебі ол жапырақтар Е дәруменіне өте бай . Халық емінде өкпе
ауыруына, тыныс жолдарын емдеуге де қолданылады
1521281314.pptx
