ПРОЕКТ ПО ЭКОЛОГИИ НА ТЕМУ : "ЖИЗНЬ БЕЗ ОТХОДОВ"

Layihənin adı: TULLANTISIZ HƏYAT-SAĞLAM GƏLƏCƏK Müəllif : Əliyev Rəfail Şıxəli oğlu Şirvan ş.S.Hüseynov adına 1№ li tam orta məktəb-xüsusi istedadlı şagirdlər liseyi LAYİHƏNİN TEZİSLƏRİ─QISA TƏSVİRİ Mövcud ekoloji problemlərdən biri də tullantıların idarə edilməsidir.Tullantıların idarə edilməsi “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə tənzimlənir. Qanuna görə tullantılar dedikdə qanunvericiliyin müddəalarına müvafiq olaraq kənarlaşdırılan , kənarlaşdırılmaq üçün nəzərdə tutulan kənarlaşdırılmalı olan maddə və əşyalar nəzərdə tutulur. Məqsədimiz istehsalat və məişət tullantılarının idarə edilməsində yaranan problemləri araşdırmaq tullantılardan səmərəli istifadə imkanlarına aydınlıq gətirmək,onlardan təyinatı üzrə istifadə etməklə ətraf mühitin qorunmasını və ekoloji təhlükəsizliyin davamlı şəkildə təmininə nail olmaqdır. Araşdırmalarımızı yaşadığımız Şirvan şəhərində apardığımızdan konkret olaraq bir şəhərin nümunəsində tullantıların idarə edilməsinə aydınlıq gətirib, problemi həlli üçün əməli təkliflər hazırlamışıq. Layihəmizdə ilk dəfə olaraq tullantıların daşınması zamanı ödəniş almaq deyil,çeşidlər üzrə tullantılara görə haqq verilməsini təklif edirik, çünki hər bir tullantının faydalılıq əmsalı var və o nəyə isə yararlıdır. ən azı tullantılar potensial enerji mənbəyidir.Düşünürük ki, vətəndaşları və istehsal müəssisələrini maddi stimulla maraqlandırsaq ətraf mühitin tullattılarla çirkləndirilməsinin qarşısı davamlı şəkildə alnar.Eyni zamanda, ətraf mühitə tullantılarla ziyan vuran hər kəs: həm fiziki, həm də hüquqi şəxslər “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında ”Azərbaycan Respublikasının Qanunu əsasında müvafiq məsuliyyət daşıyırlar.Qanunun 24-cü maddəsində deyilir :”Tullantılar haqqında qanunvericiliyin tələblərini pozan hüquqi və fiziki şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunveri -ciliyinə uyğun olaraq Intizam,inzibati, cinayət və mülki-hüquqi məsuliyyət daşıyır. ” Şirvan şəhərində hər həftənin şənbə günü müntəzəm olaraq təşkilat və idarələrlə ümumşəhər iməciliyi keçirilsə də tullantıların səmərəli idarə edilməsi istiqamətində heç bir irəliləyiş hiss olunmur, şəhərin əksər ərazilərində , xüsusən də şəhər ətrafında müxtəlif mənşəli tullantılar baş alıb gedir. Təklif edirik ki, tullantıların idarə edilməsində mükəmməl təcrübəyə malik olan “Təmiz şəhər” ASC –lə Şirvan şəhərinin əlaqədar strukturlarının əməkdaşlığını təşkil etməklə şəhərimizdə tullantıların idarə edilməsinin mükəmməl strukturunu yaradilsin,şəhərimizdəki 3 saylı regional ekologiya və təbii sərvətlər şöbəsinin bu işə ciddi nəzarəti həyata keçirilsin. Tullantıların qanunvericiliyə uyğun şəkildə təşkili və həyata keçirilməsi xoşbəxt , sağlam gələcəyimizin etibarlı təminatıdır:Tullantısız həyat-sağlam gələcəkdir ! M Ə Q S Ə D L Ə R : 1.Tullantıların idarə edilməsinin optimal üsullarını araşdırmaq, müvafiq strukturlar qarşısın- da səmərəli təkliflərlə çıxış etmək. 2.Məişət tullantılarının çeşidlənmiş şəkildə daşınmasının həyata keçirilməsinə nail olmaq. 3.Şirvan şəhərində şəhərdən kənarda müvafiq ərazidə xüsusi tullantılar poliqonu yaradılmasına nail olmaq. 4.Şəhərin müxtəlif yerlərində yaradılmış daşınmaz zibilliklərin təxirə salınmadan ləğvinə nail olmaq. 5.Şəhərin lazım olan yerlərində tullantılarla bağlı qanunçuluğun fiziki və hüquqi şəxslərin mə- suliyyətini əks etdirən maddələri yazılmış maarifləndirici lövhələrin quraşdırılmasına nail olmaq. 6.Şəhərdə tullantılarla bağlı ekoloji tarazlığı qorumaq məqsədilə mütəmadi olaraq “Tullantılara “YOX!” deyək!” kampaniyası keçirməklə, bütün şəhər ictimaiyyəti, əsasən də gənclərin bu kampaniyada fəal iştirakını təmin etmək. Tullantıların qanunauyğun şəkildə idarə edilməsi çox böyük sosial- iqtisadi əhəmiyyətə malik ol -maqla onları sərvətə-xammala, enerji mənbəyinə çevirə bilər.Respublikamızda bu sahədə uğurlu addımlar atılıb və davam etdirilir.12 mart 2009-cu Ildə dövlət qeydiyyatından keçərək dövlət müəs- sisəsi kimi müstəqil fəaliyyətə başlamış “Təmiz şəhər”ASC tullantıların idarə edilməsinin müasir modelini hazırlayaraq öz fəaliyyəti üçün əsas vəzifələrini belə müəyyənləşdirmişdir: ● Tullantıların yerləşdirilməsi və utilizasiyasını müasir standartlara cavab verə biləcək səviyyədə qurmaq və idarə etmək; ● Bu prosesi mütəşəkkil qaydada həyata keçirmək və bununla da şəhərin ekoloji vəziyyətini yaxşılaşdırmaq; ● Bu sahənin gələcək mərhələlərlə bazar iqtisadiyyatı prinsipləri əsasında inkişaf etdirmək. “Təmiz şəhər” ASC –nin tabeliyinə verilmiş Balaxanı şəhər Məişət Tullantılarının Zərərsizləş- dirilməsi Poliqonunda işlər digər poliqonlar üçün nümunə ola bilər. Hazırda Respublikamızda regional tullantı poliqonlarının tikilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Hacıqabul rayonunda da tikilməsi nəzərdə tutulmuş belə poliqonun tikintisinin bu günə qədər başlamaması təəssüf doğurur. Düşünürük ki, “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanu -nunun 12-ci maddəsi bütün fiziki və hüquqi şəxslər üçün ciddi xəbərdarlıq olmalı ,şəhərin müva- fiq yerlərində iri reklam lövhələrində öz əksini tapmalıdır. “MÜƏYYƏN OLUNMAYAN YERLƏRDƏ TULLANTILARIN ATILMASI, SAXLANILMASI VƏ BASDIRILMASI QADAĞANDIR .” “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu ,maddə 12 Əsas hədəflərimiz : 1.Tullantıların xüsusi poliqonlara daşınaraq mərkəzləşdirilib yerləşdirilməsi. 2.Tullantıların çeşidlənməsinin intensiv təşkili. 3.Tullantıların müntəzəm daşınmasının optimal həlli. 4.Tullantıların təkrar emalı və zərərsizləşdirilməsinin effektiv təşkili. 5.Tullantıların təhvil verilməsində maddi stimulun tətbiqi 6.Tullantısız “Ekolyuks şəhər”modelinin yaradılması layihəsi. 7.Tullantıların idarə edilməsi ilə bağlı maarifləndirmə işinin gücləndirilməsi Araşdırmalarımızdan bu qənaətə gəlmişik yaıadığımız Şirvan şəhərində, eləcə də respub -likamızın digər şəhər və rayonlarında tullantıların idarə edilməsi lazımi səviyyədə təşkil olun- mamışdır, çünki: -regionlarda tullantıların zərərzizləşdirilməsi üçün müasir poliqonlar yoxdur, - tullantıların idarə edilməsi sahəsində danuçuluğun təbliği və ekoloji maarifləndirmə sahəsində işlər lazımi səviyyədə təşkil oiunmayıb, -regionlarda külli miqdarda tullantı-təkrar emal üçün xammal olsa da ona yalnız yararsız tullantı -zibil kimi yanaşılır və s. Təkliflərimiz: 1.Tullantıların düzgün idarə edilməsinə ictimai nəzarət strukturu yaradılır. 2.Tullantıların optimal çeşidlənmə sistemi yaradılır; tullantılar xammala və yararsız tullantıya ayrılır. 3.Yaradılacaq xüsusi regional poliqonda təhvil verilmiş tullantilar utilizə edilə rək zərərsiz- ləşdirilir,son məhsul enerji mənbəyi kimi yandırılmağa göndərilir. 4.Əhaliyə tullantı çeşidləri üçün xüsusi konteynerlər paylanır, doldurulmuş konteynerlər müvafiq ödənişlərlə təhvil götürülür. 5.Tullantıların növləri üzrə alış tarifləri müəyyənləşdirilib əhaliyə çatdırılır. Aktuallığı :Tullantıların düzgün idarə edilməsi dünyanın ən aktual problemlərdəndir.Çünki tullantılar düzgün idarə edilmədikdə ətraf mühiti çirkləndirməklə ciddi ekoloji problemlər yaradır. Hansı problemin həllinə cavab verir :Tullantıların idarə edilməsi probleminin həllinə cavab verir. Əsas ideyamız : Tullantıların daşınması zamanı ödəniş almaq deyil,çeşidlər üzrə tullantılara görə haqq verilməsi sistemini həyata keçirmək Beynəlxalq və ya ölkədə olan mövcud təcrübə : Dünya ölkələrində çoxdandır ki, məişət tullantılarına yalnız zibil kimi yanaşılmır. Belə ki, inkişafda olan ölkələr hazırda məişət tullantılarının idarə olunması-onların yığılması, çeşidlənməsi, daşınması, yerləşdirilməsi və zərərsizləşdirilməsi sahəsində ən optimal variantın axtarışındadır. Artıq Azərbaycan da bu ölkələr sırasındadır. Heç şübhəsiz, tullantıların tərkibinin kağız, plastik və polimer materiallar, qara və əlvan metallar, həmçinin elektron cihazlarının nadir elementləri kimi müxtəlif, bəzən də ekoloji nöqteyi-nəzərdən təhlükəli olması da problemə müxtəlif istiqamətlərdən yanaşmanı tələb edir. Sellüloza- kağız, kimya, neftkimya, dağ-mədən və metallurgiya sahələrində formalaşan tullantılar ətraf mühitə və insan sağlamlığına toksikoloji təsirlər göstərir ki, bunun təsirini azaltmaq məqsədilə tullantıların idarə olunması dövlətlərin başlıca siyasətinə çevrilməkdədir. Ölkə başçısının 28 sentyabr 2006-cı il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilən “Azərbaycan Respub- likasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı” çərçivəsində tullantılarının yandırılması zavodu tikilib istifadəyə verilib.. Zavodun layih l ndirilm si, tikintisi v  istismarı bütünlükl ə ə “Constructions Industrielles de la Méditerranée S.A.” (“CNİM” S.A.) şirk ti t r find n  ə h yata keçirilib. Balaxanı q s b sind  ayrılmış 20 hektar  razid  inşa olunub v  illik  trafƏ gücü 500 min ton t şkil etmiş zavodun tikintisi v  20 illik istismarı n z rd  tutulub. ə ə mühitin çoxs viyy li mühafiz si mexanizmin  malik olan bu zavod Avropa Birliyinin v   ə ə ə ə ə l bl r  uyğun  traf mühitin qorunmasına dair qoyduqları  n ciddi t Az rbaycanın  ə ə ə ə  tutularaq  ş kild  işl yir. traf   ki, yanma m hsulu olan tüstü külü xüsusi filtrl rl   Bel ə ə ə mühiti çirkl ndirmir. Daha ağır v  z r rsiz olan dib külü yol inşası üçün n z rd   ə lav , tullantının yandırılması  tutulmuş tikinti materi ­allarında istifad  olunur  . Bundan  ə zamanı soyutmaq üçün istifad  edil n t chizat suyu yalnız t mizl ndikd n sonra çirkab  sularına yön ldilir. Zavodun tullantı h dl ­ rinin monitorinqi günd lik olaraq h yata  keçirilir v  n zar td  saxlanılır. ə ə       Balaxanı tullantı poliqonu daxil olmaqla Bakı ş h rind  yerl ş n tullantı  ə ə ə ə poliqonlarının b rpası v  ya bağlanması n tic sind   ə ə qiym tl ndirilm si üzr  m sl h t xidm tl ­ rinin h yata keçirilm si üçün Az rbaycanın ə ə ə ə ə  imzalanıb. Şirk tin göst r ­ c yi xidm tl r   sas n,  “ACEP” şirk ti il  müqavil ə ə ə layih nin komponentl rinin  traf mühit ə ə planının hazırlanması vasit sil ə ə sisteminin t kmill şdirilm si v  b rk m iş t tullantılarının  traf mühit azaldılması h yata keçi­ rilir. ə ə  t sirinin qiym tl ndirilm si v  idar ­ çiliyi  ə ə ə ə ə  Bakı ş h ri  razisind  tullantıların idar  edilm si  ə ə ə  ekoloji t sirin  ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə  z r rli t sirinin   Fransanın  ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə traf mühit ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə    ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə   ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə traf mühitin m iş t tullantılarından qorunması v  onların z r rinin azaldılması  ə ə ə ə ə ə lav , Ekologiya v  T bii S rv tl r Nazirliyi,        Bundan  ASC”  üçün müxt    Reallaşdırılması üçün əsas şərtlər: ə lif layih l r h yata keçirm kd  davam edir.   ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə   el c  d “T miz ş h r  ə ə ə ə 1.Qabaqcadan maarifləndirmə işinin aparılması; 2.Tullantıların çeşidlər üzrə alış qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi; 3.Tullantıların çeşidlər üzrə daşınmasının təşkili; 4.Tullantılar üzrə emal müəssisəsinin və ya qəbul məntəqəsinin yaradılması Harada tətbiq edilə bilər:Bütün yaşayış məntəqələrində, istehsal və istehlak obyektlərində, Kimlər faydalana bilər:Bütün əhali qrupu, o cümlədən Sosial durumu qənaətbəxş olmayan əhali qrupu, özəl sektorlar.