Сценарий ко дню осетинского языка "Ма уарзон мадалон авзаг"

1 СЦЕНАРИ «Мæ уарзон МАДÆЛОН ÆВЗАГ». (Бæрæгбоны  райдианы  сценæйыл  æвдыст  цæуы  презентаци   Ирыстоны  тыххæй, ирон  фысджытæй  æмæ  ирон  хæхты  диссаджы  æрдзæй). Бæрæгбон  байгом  кæндзæн  Мæргъиты Зитæ Василы чызг  Хуыгаты Сергейы æмдзæвгæ «Ирон æвзаг» .  Хъуысы мелоди.  1 ­ кæсæг: Мæрзойты Сослан. 2 –кæсæг: ЛАЗАРТЫ ВИКТОР. 1 ­ кæсæг:   ­  Уæ бонтæ  хорз  зынаргъ  æмбæлттæ! ­ Тынг  æхсызгон  нын  у  абон  та  ногæй  кæй  æрбамбырд  стæм,  æмæ  та  мæнæ нæ  иумыйаг  рæсугъд  ирон  бæрæгбоныл  кæй  цин  кæнæм.   Адæймаг  фыццаг  йæхи хъуамæ  уарза,  стæй  та  искæй.  Де  ‘взаг  ды  куыннæ  уарзай,  уæд  æндæр  нацийы та  кæм  хъæуы.   Алы  иронæн  дæр  сæрбæрзондæй  йæ  бон  хъуамæ  уа  зæгъын:  «Æз  дæн  ирон».  2 – кæсæг:   Язык- это тот родник ,который зачахнет ,иссохнет, если к нему не будут приходить, чтобы напиться его чистой воды. Но и хранить его необходимо от засорения… Осетинский язык богат, красив, сложен. И этот праздник – тот самый повод насладиться звучанием и произношением родной речи. Его задача в умножении любви подрастающего поколения к родному языку, чтобы дети впитывали его с молоком матери, с первыми колыбельными песнями и сказками. Ирон дæн æз, æз дзурдзынæн иронау! Зынаргъ мын у мæ мадæлон æвзаг! Мæйдар æхсæв нын рухс уыдзæнис бонау,­ Ирон æвзаг ирон фарнæй у дзаг. Фыдæлты фарнæй хайджын дæ, Ирыстон! Рæвдауы нæ ныййарæгау дæ зæхх. Хъæбулау дыл мæ зарджытæ фæфыстон, 2 Хъæдабæйыу дæ тыгъ быдыры цъæх.(Кесаев №3) 1 ­ кæсæг:   15­æм     майы   æппæт   Цæгат   æмæ   Хуссар     Ирыстон   фæбæрæг кæнæм   иумæ   нæ   ирон   æвзаджы   бæрæгбон. Майы   мæй   у   дидин   æфтауæн рæстæг,   æмæ   уадз   æмæ   нæ   ирон   адæмы   царды   бæлæстæ дидин   æфтауой, уадзой  арф  уидæгтæ,  цъæх  арвы  бын. Дыууæ  мин  æртыккæгæм  азæй   фæстæмæ мах   стыр   цинимæ   фембæлæм ацы  рæсугъд   бæрæгбоныл. 2 – кæсæг:   Указом президента Республики Северная Осетия- Алания, начиная с 2003 года 15 мая отмечается День осетинского языка и письменности. 1 ­ кæсæг:   Ацы  бæрæгбон  нын  дæтты  фадат  æмæ  стыр  уæрæх  авналæнтæ, цæмæй  нæ  гыццыл  Ирыстоны  алчидæр  дзура  йæ  мадæлон  æвзагыл, цæмæй  ма бауадзæм  цудын  не ‘взаг,нæ  уарзон  Ирыстоны  хæхтыл  зæла  ирон  зарæг æмæ фæсивæды   цæвджыты   æхситт.. Ацы   бон   æвæццæгæн   æнæхъуаджы   не   ‘рцыд æвзæрст,    Мин  аст   сæдæ  нæуæдз  фарæстæм  азы     15­æм     майы     рацыд мыхуыры  Хетæгкаты Къостайы    чиныг «Ирон  фæндыр» дæр. 2 – кæсæг:   15 мая 1899 года во Владикавказе вышел в свет сборник стихов Коста Левановича Хетагурова «Ирон фæндыр» («Осетинская лира»)-первая литературная книга на осетинском языке. Куыд хъæздыг у ирон æвзаджы суадон! Нæ байсысдзæн æнустæм дæр йæ цад. «Ирон фæндыр» ­ нæ зондамонæг фаззон,  Хæссы сæрибар, амонд æмæ цард. Нæртон æвзаг – нæ хæхты хуызæн рагон, Ныййарæг мадау, ды уымæн зынаргъ. Къостайы фæдзæхст ма рох кæнут абоН, Æххæст кæнут йæ бæллицтæ сымах! (ХАДАЕВА) 3 1 ­ кæсæг:    Ацы  ныхæстæ  комкоммæ  дæр  махмæ  хауынц,  фæсивæдмæ,  йæхи ирон  чи  хоны,  ирон  зæххыл  чи  цæуы,  йæ  рæсугъд  æрдзæй  йын  йæхи  чи  хъал кæны, амонд ацы  зæххыл  чи  ссары,  уыдонмæ.     Сидæм    сымахмæ    нæ   ирон   фæсивæд,     дзурут    иронау,   дзурут     Къостайы æнæмæлгæ  æвзагыл,  ма  йæ  бауадзæм  сæфын,  знæгты  къæхты  бынмæ. Уыцы диссаджы   рæсугъд   æвзаг   махмæ   æнусты   сæры   ралæвæрдтой   нæ   фыдæлтæ скифтæ,     сæрмæттæ     æмæ     алантæ.   Мах     дæр     æй     адæттæм   нæ     сæрты, фæлтæрæй­фæлтæрмæ. 2 – кæсæг:    Осетинский язык относится к Иранской группе индоевропейской языковой семьи, является единственным преемником скифо – сармато- аланского языка, и делает его уникальным памятником самобытности, истории и культуры осетинского народа. Большое эмоциональное значение сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка нет и нации. « Читая чудесные строки «Ирон фæндыра», осетины впервые всем существом осознали, что они – один народ, что у них одна культура, одна исстрадавшаяся душа, они чаяния и мечты», писал Васо Абаев. 1 ­ кæсæг: Ныр та   бакæсæм  цыбыр  юмористикон  сценкæ  «Ирон чызджытæ ». Сценкæ«Ирон  лæппутæ» (Дыууæ  лæппуйы  æрбауайынц. Хъæуы  уазæг  сæм хæстæг  бацыд,  æмæ  сæм   дзуры) Уазæг:   ­ Уæ  бон  хорз  чызджытæ!( ) Аланчик : ­  Здрасте!( ) Батик: Привет!(  ) Уазæг:     Иронау  нæ  зонут,  ацы  хорз  чызджытæ? Аланчик: ­  Æз  зонын.  Скъолайы  дæр  ирон  проходит  кодтон.  Фæлæ  мæнæ   Батик хорз  нæ  зоны,  уый  половина  осетин  у. Уазæг:   Ома  куыд половина? Аланчик: ­  Йæ  мад  уырыссаг  у. 4 Уазæг:   Æмæ  уæд  ды  та  цахæм  осетин дæ? Стæй  дæ  ном  цы  хуыйны? Аланчик:  Æз  та  целый  осетин дæн.  Стæй  мæ  ном  та  Аланчик. Батик: Аланчиккæн йæ  родителтæ  осетинтæ  сты  дыууæ  дæр. Уазæг:  Æмæ  ахуыр  та  кæм  кæнут? Батик:  Æз  Владикавказский техникумы,  первый  курсы. Аланчик:  Æз  дæр Батиккы  однокурсник  дæн. Уазæг:  Æмæ  цæргæ  та  кæм  кæнут? Аланчик:  Æз  Ардонский  дæн. Батик:  Æз  та  Владикавказский. Уазæг:    О, оооо!  Уæдæ  уæ  иу  горæттаг  у,  нæ? Батик:   О,  о !  Æз  Владикавказаг  горæттаг  дæн. Уазæг:    Уæдæ  мæм  хъусут,  целая  осетинка  æмæ  половина  осетинка. Иронау  дæ  ном  хуыйны  Батраз.   Дæуæн  та  Алан.  Стæй  уæ  иу       Дзæуджыхъæуккаг у,  иннæ  та  Æрыдойнаг.  Стæй  уæ  целый  æмæ  половина  дæр  ничи  у,  Алан  у  сыгъдæг  ирон,  кæцы  Батиккæй  ницæмæй  хицæн   кæны. Батраз  дæр  ирон,  фæлæ  ахæмы  фæхонæм  æрдæг  ирон. Сымахмæ  та  куыд  фæкаст,  истæмæй  хицæн  кæнынц  кæрæдзийæ  Алан   æмæ  Батраз?    Мæнмæ  гæсгæ  дыууæ  дæр  æмхуызон  сты.  Аланчиктæ  æмæ  Батиктæ    дæр , уымæн  хуыйнынц. 1 ­ кæсæг: Дунейы фарн зæгъæд ,æмæ алы ирон дæр куыд уа цæсгомджын ирон  фарнæй, алы ирон дæр куыд уа хайджын Къостайы ‘взагæй! Цард рæсугъд уæд у, æмæ хъæбул куы хъуса алыбон йæ мады фæлмæн хъæлæс,йæ мадæлон æвзагыл куы зæлой ирон дзырдтæ. Ирон æвзаг – мæ уды цины цырагъ у, Ирон æвзаг – цыкурайы фæрдыг. 5 Æвзæгтæ зонын зæрдæтæм фæндаг у, Æнустæм у æнæцудгæ мæсыг. Ирон æвзаг,сæууон хуры ыскаст у, Мæ авдæнмæ йæ зæлтæ хъуыстон æз. Мæнæн,мæнæн – ныййарæгау зынаргъ у. Фыдæлты фарн æнусты сæрты хæсс. Ирон æвзаг – мæ зæрдæйы,мæ туджы, Ирон æвзаг мæ базырджын кæны. Куыд фæцуда Иры фарн нæ дуджы, Цæсты гагуыйау хъахъхъæнинаг ды! (Кабалоева) 2 –кæсæг:  Осетинский язык является хранителем богатейшей духовной культуры нартского эпоса. Перед современными осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого уникального памятника истории и культуры. ­ Нæ  бæрзонд  къæдзæхтæ Нæ  царддæттæг  зæхх, Æз  уарзын  мæ  бæстæ Мæ  райгуырæн  зæхх!!! Дæу  барын  æз  хæхтыл Нæ  зæххыл  цæрæг Дæу  уарзын  а‘бæстыл Хæрзконд  дæ  бæрæг!!!(Дзанагова Марина) Под утренним солнцем на древней земле Алмазом сверкает наш Ир величавый. Мы пронесем через тысячи лет Аланскую гордость и славу.(ЛАЗАРОВ) 1 ­ кæсæг:  Ирон æвзагыл цæрæнбонты фыстой æмæ фысдзысты сæ зæрдæйы  æнкъарæнтæ нæ фысджытææмæ нæ поэттæ. Диссаджы рæсугъд равдыстой сæхи 6 хъуыдытææмææппæт ирон адæмы хъуыдытæ дæр. Абоны царды сагъæссаг у ирон  æвзаджы фидæн, фæлæ йæ цалынмæ уарзæм, цалынмæ йыл хъуыды кæнын  фæрæзæм, цалынмæ ирон сывæллон дзура йæ мадæлон æвзагыл, уæдмæ йын тæссаг нæу фесæфынæй. Байхъусæм  уæдæ  æмдзæвгæ:  «Хæхтæ  æмæ  алантæ». Зон  æй  мæ  Ирыстон  Æнæ  дæу  сидзæр  дæн,   Хур  мæ  нæ тавы   дзæбæх. Цинимæ зæрдæйы  Урс  цæссыг  фезмæлы   Афтæ  зынагъ  у  дæ  зæхх. О,  фæлæ,  иу  сагъæс зилы  мæ  хъуыдыты Хорз  амонд  кургæйæ  нæу, Мах  фæстæ  а зæххыл Чи  цæудзæн,  чи  цæрдзæн Уый  та  куыд  уарздзæни  дæу? Сæрыстырæй нæхи ирон куы хонæм Уæд не 'взагыл куыд ауыгътам нæ къух? Æви, мыййаг æй нал хæссæм нæ сæрмæ Уырыссагау цæмæ дзурæм æдзух? (КАЧЛАЕВА) 1 ­ кæсæг:   Мах стæм ирæттæ æмæ хъуамæ уарзæм нæ райгуырæн зæхх,  Ирыстоны  урс  сæр  хæхты  æмæ  цъæх  быдырты,  дидинæгкалæг уыгæрдæнты   æмææлутоны  ад  чи  кæны, уыцы  хæххон  суадæтты, Ирыстоны  цытджын  æмæ кадджын  хистæрты. 2 –кæсæг: Осетинский язык является хранителем богатейшей духовной культуры нартского эпоса. Перед современными осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого уникального памятника истории и культуры. Осетинский язык относится к Иранской группе индоевропейской языковой семьи, является единственным преемником скифо – сармато- аланского 7 языка, и делает его уникальным памятником самобытности, истории и культуры осетинского народа. Большое эмоциональное значение сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка нет и нации. 1 ­ кæсæг:   Фыдыбæстæ,  ныййарæг  зæхх,  райгуырæн  уæзæг, мад,  фыд, мадæлон  æвзаг,  мæ  Ирыстон … Цы у æнæ  уыдонæй  адæймаджы цард? Байхъусæм  уæдæ  æмдзæвгæ: «Мæ Ирыстон».   (ЗИТА ВАСИЛЬЕВНА) «Мæ Ирыстон» Цæй диссаг дæ, мæ Ирыстон, Куыд адджын у дæ уынд. Цæй зынаргъ дæ, мæ зæрдæйæн, Куыд дын æй зæгъон, куыд?.. Куыд дын уарзын, дæ хуры скаст, Сæууон æртæхты худт. Дæ аллы хох, дæ аллы дзыхъ, Мæ цин æмæ мæ уд. Сабырдзинад дæ зæххыл уæд, Дидин æфтау фæрнæй. Мæ Ирыстон, зæххы цъарыл, Дæуæй зынаргъ дæр нæй! Цæмæн ма ис сисæн æвзагæй уæлдæр Ирон æвзаг равзæрдис дисæн Цæмæ кæнæм не 'взаг нæхæдæг дæлдæр Æвзаг куы у удты æвдисæн. Йæ уарзтæн ивæн нæй лæгæн Мæ уарзт дæр ивгæ нæу мæнæн Кæм фæнды дæр цæрон Уæддæр уыдзынæн æз ирон! Сты зонды уацхæссæг æппæт дунейы 'взæгтæ Нæ дзы 'взары хæстæг æмæ дарддаг Фæлæ ныххойы зæрдæйы къæсæртæ Æрмæстдæр ды, мæ мадæлон æвзаг! 8 Ис æвзагæй нал дзурæм иронау Ис хъæбулæй не 'взаг у æвæд Стыр уырысæн нал хизæм йæ ронæй Удæй ма куыд уæм ирæттæ уæд? (ДАТИЕВА) 1 ­ кæсæг: Ирон æвзаг нын баззади Алантæй Кæнæм йæ кадыл хъуамæ тох Цæмæй нæ сомбоны кæстæртæй Ирон дзырд макуы 'рцæуа рох. Дунейы тæккæ стырдæр хæрзтæн У сæ хуыздæр мадæлон æвзаг. Чи йæм кæсы иунæг боны цæстæй У гъе уый нæ адæмы ызнаг. (Лазаров)        1 ­ кæсæг:   Сценкæ «Раст  дзуапп «Раст  дзуапп» Ахуыргæнæг:   Симон  «4»  ма   мын  «2»­  ыл  фæдих  кæн.(  Симон:  ( архайы,  нæ  йын  уайы)  Æмæ  цы  фæдих  кæнон?.(  Ахуыргæнæг:  Цыппар  фæткъуыйы  фæдих  кæн  дæхи  æмæ  Сосланыл. Симон:  Æртæ  мæн,  иу  иу  та  Сосланы. Ахуыргæнæг:  Æмхуызон  сæ  фæдих  кæн. Симон:  Æмæ  Сослан  мæнæн    æрдæгыл  фæдих  кæнит. Стæй  дыргъæй   фæткъуыйы  едтæмæ  ницы  уарзын , æмæ  дзы  фылдæр  нæ  раттдзынæн. Ахуыргæнæг:   Хорз  уæдæ,  кæд  фæткъуы  нæ  дæттыс,  уæд  тачылауитæ   фæдих  кæн. Симон:    Уый  уыдзæн  цыппар . Ахуыргæнæг:Цæмæн  цыппар? Симон:  Уымæн  æмæ  æз  чылауитæ  нæ  уарзын  æмæ  сæ  иууылдæр  Сосланæн   дæттын. 9 Ахуыргæнæг:   Æвæццæгæн  æй  нæ  зоныс  æмæ  афтæ  æфсæндтæ  кæныс. Симон:  Уæдæ  йæ  кæд  ды  зоныс, уæд  ма йæ  зæгъ. Ахуыргæнæг:   Æз  æй  зонын,  фæлæ  ма  дæ  боныг  радав.(дæтты  йæм  æй) «4»­ы   « 2»йыл  куы  фæдих  кæнæм,  уæд  дын  йæ  дзуапп  фыссын  дæ  боныджы   «Дыууæ»!!!  Уый  дын  раст  дзуапп. Симон:  (Йæ  боныг  райста   æмæ  ацыд). Кæрон. 1 ­ кæсæг: Мæлæн дын нæй нæ фыдæлты æвзаг Дæ зæронд мад у ацы зæххы къори. Æмæ куы сæфа ма зæгъæд ызнаг Дæуимæ сæфы дунейы истории. Худинаг уæм нæ кæсы Æнцад бадын фыддæрагæн Иу уæ куы нæ тæрсы Фесæфынæй Иры æвзагæн (Марзоев) ДЫУУÆ  ИРЫ Дыууæ  Иры – дыууæ  цæсты  лæгæн, Ирон  лæгæн  йæ  ныуарджын  къабæзтæ. Нæу  иу  Ирæн дыууæ  дихы  кæнæн, ­  Куыд цæрдзæни нæ байзæттаг,  нæ  хъæстæ? Дыууæ  Иры – нæ  абон  æмæ  райсом, Æрбатымбыл  уæм  иу  къухы æнгуылдзтау: Уæлæмæ  сисæм   нартфыдæлты  ном, Ирон  цыт  суæд нæ  фыдгултæн  рæхуыстау. Дыууæ  Ирæн  ис  иу  уды  сæ  тых,  Сæ гуырдз  дæр иу  у  рухс  царды  цæрынæн. Дыууæ  Иры   сты  уадындз  æмæ  дзых. Æнæ  кæрæдзи  зарæгæн  нæй  гуырæн (Саракаева) 10 Дæ мады æвзагыл Кæд дзурыс, кæд зарыс, Дæ фыдгул ызнагæн Йæ сау зæрдæ марыс. Кæд рохæй ыскуыдта Дæ мады æвзаг, ­ Йæ къах дыл æркъуырдта Дæ фыдгул ызнаг! (Маргиева) 1 ­ кæсæг:  Уæдæ  ахуыр  кæм  вæййы  уым  худгæ  дæр  акæнынц. Бакæсæм  цыбыр  юмористон  сценкæ:« Ирон нæ зони»­мæ. Сценкæ «Ирон нæ зони». Зæронд ус(Гагиева Кристина) (йæ къухы лæдзæг, сумкæ, кæсæнцæстытæ.) Лæппу:(Плиев Арчил(Телефон наушниктæ) Зæронд ус: (Рацæуы йæ къухы гæххæтты гæбаз, кæсы йæм æмæ цыдæр агуры). Мæ хæдзар!! Кæм æй агурон?? Стæй цы æлхæнын, уый дæр куы нæ зонын . уæдæ æнæахуырæй взæрдæр исты ис? Цы зæгъон мæ рæстæгæн скъолайы дуарæй никуы бакастæн, стæй уæд мæ кæстæр хомæ та чи кастаид. Мæ мад куы нæв бакуыстаид, уæд та æххормагæй мардаиккам. О.о. !! уæртæ уыцы лæппуйы куы афæрсин. Хорз лæппу, дæ бон хорз! Лæппу: (нæ хъусы, йæ хъусты наушниктæ, йæ къухты та телефон, афтæмæй йæхинымæр кафы йе уæхсджытæй). Зæронд ус: Дæумæ дзурын лæппу! (æвналы йæм) Нæ мæ хъусыс?? Æви ирон нæ дæ?? Лæппу: (исы йæ наушниктæ) – Что бабуля? Я ирон нæ жонис. (фæстæмæ сæ бакодта йæ наушниктæ) Зæронд ус: (гæххæт æм дары) Мæ фырты фырт рынчын у, æмæ хостæм рацыдтæн горæтмæ. Æркæс ма ацы гæххæтмæ æмæ мын афтек дæр бацамон. Лæппу: Бабуля! Я же сказал: Нæ жони ирон. Афтек-мафтек, я не понимаю(иннæрæдæм азылд æмæ та йæхицæн кафы) Зæронд ус: Ай цавæр лæппу дæ? Зæронд адæймаг дæ сæрмæ нæ хæссыс æви? (сæ ныхасмæ лæппуйы мад рацыд) Мад:(КАЧЛАЕВА) Цы дæ хъæуы мæнæ ус? Кæй агурыс? 11 Зæронд ус: О.о. ! Кæдæй уæдæй ма ирон горæты, ирон ныхас фехъуыстон.мæнæ ацы лæппу дæ лæппу у? Мад: Мæн у, мæн, а что из этого? Зæронд ус: Иу ныхасæн мын дзуапп нæ радта, æвæццæгæн иронау æцæг не мбары, æви мæ хынджылæг кæны? Мад: Махæн Вовæчкæ по осетински не понимать кæны. Притом, хæдзары все дзурæм по русски. Зæронд ус: Ау!! Æмæ уæм æппындæр худинаг нæ кæсы? Ахæм хæрзконд ирон лæппу, æмæ иронау дзурын йæ сæрмæ нæ хæссы. ?? Мад: Æмæ ирон та кæм хъæуы? Где это надо?? Мæнæн Вовчик Мæскуыйы ахуыр кæндзæн. Зæронд ус: Мæскуы бæргæ хорз у, фæлæ йæхи æвзаг та?? Йæ мадæлон æвзаг ма хъуамæ зона?? Мад: Оф! Цы кадджын дæм кæсы ирон æвзаг. Цы нын ныууагътой нæ предкæтæ? Зæронд ус: (зæхх æрхоста лæдзæгæй) Цы? Æмæ кадджын æгъдæуттæ æмæ рæсугъд æвзаг! Кæцыйы хъахъхъæнын нæ зонынц мæнæ дæу хуызæттæ! Дæ фыртæн дæр ды сæнад кодтай йæ мадæлон æвзаг! Æмæ чи у дæ фырт, уый бæрæг дзы нал ис. Мад: ацы хорз ус, цы дæ хъæуы махæй? Нал нæ ныууаддзынæ абон? Надоела уже. Цы æххуыс дæ хъæуы? Кæннод мне уже домой пора. Зæронд ус: Ницы мæ хъæуы дæуæй. Ирон адæмы низтæ бахæр. !! Мад: Не поняла! Пошли Вовчик! Ацы деревенщинæ нæ цалынмæ нæ фæнадта, уæдмæ.(ацыдысты). 1 ­ кæсæг: Уæдæ  нæ  изæр  æрхæццæ  ис  кæронмæ!  «Мæлæн  дын  нæй, мæ  фыдæлты  æвзаг,­ Дæ  зæронд  мад  у  ацы  зæххы  къори, Æмæ  куы  сæфай  ма  зæгъæд  ызнаг,­ Дæуимæ  сæфы дунейы  истори!»                                                                                      Хæрзбон!