Сценарий мероприятия "Салют сиңа, Муса Җәлил!"

Казан шәһәре Авиатөзелеш районы  14 нче гимназия Музыкаль кичә Авиатөзелеш районы  14 нче гимназиянең 6 Б сыйныф укучылары Сыйныф җитәкчесе Замалтдинова Н.Р., ТДГПУ ның  4 курс студентлары Исмәгыйлева Г.Н., Галимҗанова Н.М. Максат: Муса Җәлилне талантлы шагыйрь һәм каһарман шәхес буларак бөтен дөнья таныды.  Муса  Җәлилнең тормыш юлы, кечкенәдән булдыклы, акыллы бала булып үсүен, аның шигъри  һәм  гражданлык батырлыгы хакында мәктәп укучыларына тәкъдим ителә. Г.Ленар ­ 1 нче алып баручы: Буген без герой­шагыйрь Муса Җәлил иҗатына багышланган әдеби­музыкаль кичәгә җыелдык.  Кичәбезне башлыйбыз.  М.Җеня Дусларым  Миллионнарча минем дусларым  Давылларда бергә кичкәннәр  Җиңү дәpтe белән кабынып,  Керәшләрдә чыныгып үскәннәр.  Миллионнарча минем дусларым  Илгә биргән йөрәк тибешен,  Ялкынга hәм бозга керәчәк  Җан сөйгәне туган ил өчен.  Миллионнарча минем дусларым  Давылларны эшкә кушалар.  Иң тирәнгә төшеп йөзәләр,  Иң биеккә менеп очалар.  Миллионнарча минем дусларым  Дан эше дип таный хезмәтне.  Шуның өчен кубесе орденлы,  Кубесе илдә аерым хөрметле.  Х. Гадел  ­ Миллионнарча минем дусларым  Бәхет кояшының нурында,  Яз гөлләре төсле елмаеп,  Чәчәк ата илнең кырында. Миллионнарча минем дусларым  Данлы хезмәтләре өстенә,  Ил бехетенә берсе­берсеннән  Матур кызлар, уллар үстерә.  Курку белмәс минем дусларым  Нык торалар бөтен постларда.  Онытылмаслык сабак бирәчәк  Ил чигенә килгән дошманга.  З.Лилия ­ 2нче а.6.:  Кышкы салкын көннәрнең   6ерсендә   иксез­чиксез Оренбург далаларының   Мостафа исемле татар авылында Мостафа абый белән Рәхимә апа гаиләсендә кечкенә Муса дөньяга килә.Ул бик хәрәкәтчән бала булып  үсә: уйный, келә, урманга йөри, күлдә су коена. Абыйсы Ибраhимга ияреп, 6 яшендә  ук укырга йөри башлый.  Г.Ленар ­ 1 нче а.б.: Муса туып­үскән авыл янында гаҗәеп матур урман җәелеп киткән. Кечкенә Муса анда hәpвaкыт куке тавышын  тыңларга яраткан. Кукенең моңлы тавышы хәтерендә калып, аңа «Куке» шигырен иҗат итәргә ярдәм иткән.  С.Яна                                      Куке Калын урманда,  Гел кичкә каршы, Ишетелә моңлы  Бер кош тавышы: ­Кәккук, кәккук, Кәккук, кәккук!  Ул салмак кына Кабатлый шуны,  Шул aның җыpы:  Шул aның моңы:  ­Кәккук, кәккук,  Кәккук, кәккук!  Ул ялгыз яши, Чыгармый бала,  Мене шунлыктан Ямансу aңa!   Кәккук, кәккук, Кәккук, кәккук Ш.Нияз                  Куян Куян салкыннан Туңган, куырылган,  Башы салынган, Колагы шиңгән.  Әдегез, дуслар, Аны терелтик;  Җылы булмәгә, Мәктәпкә илтик.                     Куян уянды, Куркып уйланды,                     Сикереп урманга Чабып югалды.  Куян, син кайда? ­Яшел тугайда.  Куян, син кайда? ­Ерак чүлләрдә.   КУЯН,син кайда ? ­Калын урманда.  КУЯН,син кайда?  ­Карлы буранда.  Әдегез, дуслар,  Кырны, урманны,  Чүлне актарып Табыйк куянны.   З.Лилия – 2  нче а.б.: Муса 6 яшендә авыл мәктәбенә укырга керә.Ул бик тиз вакыт эчендә 1 нче класс материалын  үзләштерә. Җыр дәресләрендә беренче булып җыр башлый.                                                 Х.Ралина – җыр « Күңелле яшьләр» С.Айгөл                 Сәгать  Сәгать суга: «даң – даң!.. »  Хәбәр бирә тaңрaр:  Бакчага барырга  Унбиш минут калган.  Сикереп торды Марат,  Курә ­ эшләр харап.  Тагын соңга калган  Шул сәгатькә карап.  Сәгать йөри: « келт ­келт! .. »  ­ Тиз бакчага кит, кит! ..  Марат аңа дәшә:  ­Тукта, мине көт, көт! ..  Сегать җырлый: «диң­диң! .. »  ­ Мин бит туктый белмим.           Моннан ары «зиң­зиң!»           Миңа карап йөр син ... З.Дамир                     Шакир белән Гали Шакир белән Гали кырдан Кайтып киләләр иде. Шакир эчтән бер уй уйлап Ашыгып алга йөгерде. Ул чыкты да басмадан, Такталарны тарттырып: ­Гали баскач, егылсын, ­ дип Куйды чак­чак ләктереп.    Бик аз гына киткән иде, Очрады бер эт аңа. Куркып кинәт кычкырды да Чапты кире басмага. Куркышыннан онытып, Басмага килеп керде. Басма китте ычкынып, Шакир елгага чумды. Г.Ленар ­ 1 нче а.б.: Соңрак Муса Оренбургтагы Хесәения  мәдрәсәсендә белем ала. 1919 нчы елда aның «Кызыл йолдыз»  газетасында «Бәхет» исемле беренче шигыре басыла.         Г.Тагир                     Бәхет Кулыма мин кызыл кылычны алсам,  Шулай шуннан кызыл фронтка барсам,  Олуг бер дәрт белән сафка атылсам,  Кулымны уртага ­ дошманга салсам,  Бөтен куәт белән шунда сугышсам,  Җиңелми мин һаман алга барсам,  Менә шунда берәр пуля очса­килсә,  Килеп ул кукрәгемне бишкә киссә,  Үлем кулы килеп басса ­ егылсам,  Җаным  күккә ­ гарешкә очса­китсә,­  Менә шунда бәхетле мин, бәхет ­ шул, Минем өчен зур олуг шан, зур бәхет ул.  Шулай, эшчем, кораллан,бар сугышка, Юлыңнан кайтма син, кирәк егыл ­ ул!  З.Лилия ­  2 нче а.6.: 1922 нче елда Муса Җәлил Казанга килә.Башта газетада эшли, аннары татар рабфагында укый. Анда танылган  кешеләр, язучылар 6елән аралаша.1925 нче елда Җәлилнең.  « Бара6ыз» исемле беренче шигъри  җыентыгы  басыла.  Ш.Алия                              Җилләр Җилләр, җилләр, исегез,  Болытларны кисегез!  3әңrәp диңгез өстендә Ак дулкыннар ишегез!  Алтын бодай кырларын Тибрәндереп утегез!  Боз тауларын куарга  Төньякларга китегез!      Җилләр, Җилләр, сез җитез      Сез исәсез нинди тиз!      Тик бер сорау бирергә  3инhар, рехсәт итегез!  Җир йөзендә шундый тук, Шундый иркен  тормышлы, Шундый киң hәм шундый нык, Шундый матур куренешле,  Әллә ничә диңгезле,  Әллә ничә урманлы, Шат кояшлы, көндезле  Тагын берер ил  бармы? Җилләр, җилләр әйттеләр:  ­ Мондый ил тик бер генә;  Чәчәк кенә, гел генә               Безнең туган ил генә.  Г.Ленар ­ 1 нче а.б.: Муса 1925­1927 елларда Оренбург якларына юл тота,  комсомол эшләрендә катнаша, 1927 нче ел да   комсомолның Бөтенсоюз киңәшмәсенә делегат итеп Мәскәүгә җибәрелә hәм шунда эшкә калдырыла.  Анда «Кечкенә иптәшләр», «Октябрь баласы» дигән балалар журналларын оештыруда катнаша,  аларның мөхәррире була. 19З1 нче елда Мәскәү дәхләт университетын  тамамлый. Мәскәүдә яшәгән  елларда шагыйрь «Хат ташучы» поэмасын, «Алтынчач», «Илдар» либреттоларын яза.  Г.Ленар белән Г.Таһир  ­ җыр “Җырларым”  З.Лилия ­ 2 нче а.б.: Бөек Ватан сугышы башлангач, Муса Җәлил, беренчеләрдән булып сугышка китә. Башта Казан  гарнизонында хезмәт итә, аннары курсларда укый, 1942 нче  елның февралендә Төньяк­Көнбатыш фронтка җибәрелә. Сугышта да каләмен кулыннан тешерми,  көрәшкә чакырып шигырьләр язуын дәвам итә.  И.Эльвира                                                 Cоңгы  керәшкә Талаучылар килде ил чигенә,  Бәхетебезне тартып алырга.  Кутәрел, ИЛ, дошман өеренә,  Cоңгы керәш, соңгы давылга!  Ут ачыйк дошманнар явына  Корыдан, диңгездән,  haвaдан!  Соңгы  кат без чабыйк тамрына,  Торырлык булмасын яңадан!  Тезел сафка, халык, якты бәхтең  Чечек аткан илне сакларга.  Явыз Гитлер башын бәреп ватсын Корычтан нык безнең сафларга.  Ут ачыйк дошманнар явына  Корыдан, диңгезден,  haвaдaн!  Соңгы  кат без чабыйк тамырына  Торырлык булмасын Яңадан!  Ш.Альмира                      Мул башаклы алтын кырыбызга                                              Комсыз дошман кулын сузмасын!  Алтын бодай, татлы бал урнына,  Авыз итсен ачы кургашын.  Ут ачыйк дошманнар явына            Корыдаң, диңгезден, haвaдaн Cоңгы  кат без чабыйк тамырына  Торырлык булмасын яңадан!  Улемен тапсын фашист безнең кулдан,  Cоңгы хөкем шушы aңapra:  Без яудырган туплар ялкынында  Төтен булып очсын haвara.                                 Ут ачыйк дошманнар явына            Корыдаң, диңгезден, haвaдaн Cоңгы  кат без чабыйк тамырына  Торырлык булмасын яңадан!  Г. Ленар 1  нче а.6.: 1942   нче   ел.   Июнь.   Шагыйрь   Волхов   фронтында.   Каты   сугышлар   вакытында   аларның   часте чолганышта кала, М.Җәлил яралы хәлендә дошман кулына эләгә. Фашистларның улем лагере. Сорау алу һәм җазалаулар. Ләкин Җәлилнең рухы сынмый, ул керәшне туктатмый. Ул иптәшләре: А.Алиш, А.   Баттал,   Г.Шабаев,   Ә.Симаев,   Г.Курмашев,   Ә.Аднашев,   З.Хасанов   h.6.   белән   6ерлектә гитлерчыларга   каршы   кораллы   восстание   әзерлиләр.   Ләкин   араларына   үтеп   кергән   бер   хыянәтче аларның планнарын фашистларга ача. Мусаны hәм көрәштәшләрен төрмәгә ябалар.         Г.Илья                             Дуска  Кайгырма, дус яшьли  уләбез дип,  Без алмадык сатып гомерне,  Үзебезчә яшәп, үзебезчә  Без чиклибез аны тугелме?!  Билгеләми гомер озынлыгын  Еллар саны, картлык җитүе.  Бәлки, менә шушы улем безгә  Mәңre бетмәс яшәу китерер?!  Мин ант иттем җанны кызганмаска,  Саклар өчен халкым, илемне.  Йөзәү булса гомрең, син барсын да  Шушы юлга бирмәс идеңме?  Шатландыра безне көндә илең   Бер­бер яңа уңышың  ишетү;   Нинди зур көч читтә үз­үзеңне    Халкың белән бергә хис иту!         Д.Ляйсан       Мин тиремне саклап исән калсам,                          Улем миннән аша сикерсә,                           Шул яшеуме булыр, «хаин!» диеп,                           Ил битемә минем төкерсә?!  Юк, теләмим мин бу «исәнлекне»,  Йөрәк минем моңa үчекмәс.  Кешеме мин илем уги иткәч,  Җирдә миңа эчәр су беткәч?!  Юк, кайгырма, дускай, безнең гомер  Ил rомpeнeң тик бер чаткысы,  Без сүнсәктә, безнең кыюлыктан  Арта бара aның яктысы.  Батырлык hәм илгә тугрылыкны                                 Шушы үлем белен белдерик                                 Безнең яшьлек шушы хисләр белән                                 Данлы иде, көчле иде бит!!  Чикләнсә дә гомер, яшьлек безнең  Эзсез сунә диеп уйлама ! Әйтсен яшьләр: менә шулай яшәп,  Шулай үлсәң иде дөньяда!  З.Лилия ­ 2 нче а.б.: Тоткынлыктада Муса шигырь язуын ташламый. Ул төшенкелеккә бирелми. Төрмәдә Җәлил барлыгы 94 шигырь яза. . Шигырьләре арасында бергә әсирлектә булган дусларына багышланганнары да бар. Шундыйлардан   А.Алишка   язган   «Дуска»,   А.Тиммерманска   багышланган   «Буләгем»   шигырьларе аерым игътибарга лаек.   Г.Диана  Буләгем  Кайтса иде гелләр арасында  Герләп уткән келәч көннәрем,  Дускай, сиңа буләк итәр идем  Илкәемнең иркә гөлләрен Бер нәрсәм юк минем монда хәзер, Йортым, бакчам, хәтта иркем дә.  Гөлләр монда бар да кибеп сулган, Җирләр монда читләр иркендә.  Тик бар минем кара уйлар белән  Тапланмаган керсез йөрәгем.  Йөрәгемнең язгы гөлләр төсле Җыры булсын сиңа буләгем.  Үзем улсәм, исемем, җырым үлмәс,  Ул яңгырар илнең кырында.  Сөйләп илгә тоткын күңелләрдә                  Чәчәк аткан дуслык турында.   Г.Ленар – 1 нче а.б.:  1944 нче елның февралендә фашистларның   хәрби суды Җәлилне hәм aның керәштәшләрен үлем җәзасына   хөкем   итә.   Шул   елның   25  нче  августында   Плетцензее   төрмәсендә   унбер     Җәлилченең гомере өзелә.  А. Дамир                                                                                 Соңгы җыр. Җир йөзе шундый киң, Күңелле hәм якты!  Тик төрмәм карангы,  Ишеге йозаклы!  Куктә бер кош оча   Югары, югары!  Мин ауныйм идәндә,  Кулларым богаулы.  Тышта бер гөл үсә  Яңгырга коенып;                Мин кибем, мин сулам   Төрмәдә боегып.  Мин беләм: бик татлы  Да яшәу тойгысы!  Тик инде мин уләм,  Бу җырым  ­ coңгыcы! З.Лилия ­ 2 нче а.б.: Муса Җәлилнең  исемен халкыбыз мәңгеләштерде. 1956 нчы елда аңа  Советлар Союзы Герое исеме,  тиз арада бөтен дөньяга танылган, күп телләргә тәpҗемә  ителген «Моабит дәфтәрләре» циклы өчен  Ленин премиясе бирелә.  Х.Ралина                Батырлык турында  Беләм, егет, синең җыpыңдa  Күп илеңә сөю, якынлык.  Тик әйт: авыр сугыш елында  Син курсәттең нинди батырлык?  Син бастыңмы сафка, кыенлык  Кайгы йөген илең тартканда?  Кыенлыкта күренә кыюлык,  Ил батырны сыный батканда  Ирлек сорый көрәш егеттән,  Ирешер өчен бөек өмиткә.  Ирек китәр, качсаң ирлектән,  Ирлек белән иреш иреккә.   Коткарырмы ялыну,елаулар,  Тоткын итсә дошман йөрәкне?  Буа алмас ләкин богаулар  Кылыч йөртә белгән беләкне!  И.Аделя    Ни мегънә бар эзсез яшәүдә,  Түбәнлектә, тарлык, кимлектә?  Яшәү хозурлыгы хөрлектә,  Гомер озынлыгы ирлектә.  Ил онытмас, бирсәң кaныңны  Ватан өчен изге керәшкә.  Хаин каны тама чиләккә,                    Батыр каны тама Йөрәккә. Батыр үлә, үлмәс ат алып, Батырлыклар белән макталып, Исемең калсын, үзең үлсәңдә, Тарихларда укып ятларлык! Җыр “Салют сиңа, Муса Җәлил” – хор Салют сиңа, Муса Җәлил Салют иң яшь буыннан Рапорт тапшырырга сиңа Бөтен мәктәп җыелган.                                  Кушымта Әйдәмче туганыбыз Син Муса агабыз Батырлыгыңа сокланып Җырларың белән рухланып Алга барабыз, үрләр алабыз. Маяк безгә Муса Җәлил Синең янып яшәвең Көрәшләрдә ирек өчен Бәхет даулап яшәвең Кушымта      3. 1 куплет Шуның белән Муса Җәлилгә багышлаган кичәбез  тәмам.