Тема: Мокъаланы Магомет "Чум бутакъчыкъ"

Тема: Мокъаланы Магомет «Чум бутакъчыкъ»

Дерсни мураты:сабийлени патриот сезимлени ёсдюрюу; назмуда туугъан жерибизни сыфатын ачыкълау;

табийгъатха сакъ болургъа юйретиу.

Дерсге керекли затла: китап, ишчи дефтер, чум терекни сураты.

Дерсни барыуу

I.Дерсгенизамсалыу.

II.  Юйишнитинтиу.

КъулийланыКъайсынны «Къышхыжырчыкъ» дегенназмусункёлденайтыргъа, сорууларынажууапэтергеэмишчидефтерден 5-чи ишни толтурургъа (3-чю бетде суратха ат атаргъа, берилген сёзлени хайырланып, къысха кёлденжазма жазаргъа).

Окъуучулагъа назмуну къайтарыргъа заман бериледи. Назмуну кёлден айтхандан сора, соруулагъа жууап этедиле.

Соруула:

-Къарны жумушакълыгъын поэт не бла тенглешдиреди?

-Поэтни ауазы бу назмуда къаллайды?

-Назмуда къайсы сёзле кёргюзтедиле поэтни къарчыкъгъа жаны болгъан затхача айланып сёлешгенин?

Окъуучула кёлденжазмаларын окъуйдула.

III. Жангы тема.

Мокъаланы Магометни «Чум бутакъчыкъ» деген назмусу.

Малкъарны фахмулу поэтни Мокъаланы Магометни биз кёп ариу назмуларын окъугъанбыз. Поэтни къайсы назмусун окъусанг да, бетинге жарыкълыкъ урады. Къар да, адамгъа заран этмей, «шош, ариу тюшеди», Зулийчик да бешикде ырахат жукълайды,  Акъкъаш да «суу ичип келгенди, ол жылы баугъа киргенди».  Жангы  къарны алай акъыртын  жаугъаны адамны кёлюн шошайтады.  Аны бла бирге уа поэтни кесини ауазы да сабырды. Келчигиз, Магометни «Чум бутакъчыкъ» деген назмусун бир окъуйюкъ.

Назмуну устаз кеси окъуйду неда  кесгин окъугъан окъуучугъа окъутады.

IV.Ишчи дефтер бла ишлеу.

1-чи иш.  Назмуну аты эскерилген тизгинни табып белгилерге. Чум бутакъчыкъ деген сёз тутушну магъанасын ангылатыргъа.

2-чи иш.Буюкъмай деген сёзню келишген сёз бла алышыргъа.

-Жерибизни ариу, сейирлик, ёмюрлюк да болгъанын къайсы тизгинле билдиредиле?

-Ата-бабаларыбыз деген сёзню магъанасын къалай ангылайсыз?

3-чю иш. Чум бутакъчыкъ кимлени къууандырды?

-Автор чум бутакъчыкъны къаллай сёзле  бла ачыкълайды? Ала тилни къайсы кесегидиле? (акъ бутакъчыкъ, назик, жумушакъ бутакъчыкъ - сыфатла).

4-чю иш. Назмуну хар тизгининде сёзле алышыныпдыла. Аланы, табып, тюплерин ызларгъа.

V. Солуу кезиу.

Чум, чум,чум терек,

Чум терекни бутагъы,

Уллу бийни бичагъы,

Бекден, бекден билейме,

Бекден къазакъ тилейме.

Къазагъыма не керек?

Къазагъыма къуш керек.

Къушну уруп учурдум,

Мен хорладым, сен турдунг.

-Сабийле, сиз жашагъан жерде  чум терек ёсемиди?

-Чумну жыйып не зат этедиле?

-Чум дарман битим болгъанын а билемисиз?

6-чы иш. Сиз терезегизни  тюбюнде  терек орнатсагъыз не терек орнатырыкъ эдигиз? Нек?

Мокъаланы Магомет «Табийгъатха сакъ бол» деп къайсы тизгинлеринде айтады?

Чум терекни юсюнден элберле

Башы -  таякъгъа,

Ашы -   жаякъгъа. (Чум терек)

Чегетледе – ылытхын,

Ылытхында – къызылтхын. (Чум)

Сёзлюк иш:Ылытхын – бир неда эки жаны да жютю болуп, къаты затланы ууатыргъа жюрютюлюучю темир таякъ

VI. Рефлексия.

·       Дерсни жаратдыгъызмы? Бегирек да не затны?

VII. Дерсни итогларын бардырыу.

-Дерсде не жангы затха юйрендигиз?

Юй  иш:дерслик китапны 90-91-чи бетлеринде Мокъаланы М. «Чум бутакъчыкъ» деген назмусун  шатык окъургъа, соруулагъа жууап этерге. Ишчи дефтерде 5-чи ишни толтурургъа.