5 класс Математика

   Математика пәні бойынша  5 - сынып оқушыларына тірек конспектісі

1 – тоқсан

Сабақ нөмірі: №23

 Сабақтың тақырыбы: 2, 3, 5, 9, 10 бөлінгіштік белгілері 

Сабақтың мақсаты:  натурал сандардың 2-ге, 5-ке, 10-ға бөлінгіштік белгілерін қолдану;   натурал сандардың 3-ке және 9-ға бөлінгіштік белгілерін қолдану;

Конспект

Бейнеүзінді: https://youtu.be/mHp6DwLfWnQ

Сандардың жазылулары бойынша, бір санның екінші санға бөлінгіштігін анықтайтын ереже бөлінгіштік белгісі деп аталады. 

1.  2 санына бөлінгіштік белгісі: 

2-нің еселіктері: 2,4,6,8,10,12,14,16,18,20...

Осыдан 2 санына еселік сандар жазылуы 0,2,4,6,8 цифрларымен аяқталатын сандар. Жұп цифрлар: 0,2,4,6,8

Тақ цифрлар: 1,3,5,7,9

Жазылуы жұп цифрлармен аяқталатын натурал сандар 2-ге бөлінеді.

2-ге бөлінетін сандарды жұп сандар, 2-ге бөлінбейтін сандарды тақ сандар деп атайды.

Мысалы:10,46,18,24 –жұп сандар, 15,13,27,39- тақ сандар

2.  5 санына бөлінгіштік белгісі.

5 санына еселік сандар: 5,10,15,20,25,30,35...

Жазылуы 0 немесе 5 цифрымен аяқталатын натурал сандар 5-ке бөлінеді.

Мысалы:125:5=25,    220:5=44

3. 10 санына бөлінгіштік белгісі: 

10 санына еселік сандар:10,20,30,40,50,60...

Жазылуы 0 цифрымен аяқталатын натурал сандар 10-ға бөлінеді.

Мысалы: 30:10=3        120:10=12    1070:10=107

3-^{ке бөлінгіштік белгісі:} Цифрларының қосындысы 3-ке тең натурал сандар

3-ке бөлінеді.

Мысалы: 561=500 +60 + 1 = 5·100 +6·10 + 1= 5(99+1) +6(9+1) +1= 5·99 +5 + 6·9 +6 +1 =

5·99 +6·9 +(5+6+1)  

Қосындыдағы 561= 5+6+1 қосындысы 3 –ке бөлінсе , берілген сан 3-ке бөлінеді. Ал, 5+6+1 қосындысы берілген санның цифрларының қосындысы. Осындай тәжірибеден қорытындыланып , берілген санның 3-ке және 9-ға бөлінгіштік белгілерін тұжырымдауға болады.

9- ға бөлінгіштік белгісі:  Цифрларының қосындысы 9-ға тең натурал сандар 9-ға бөлінеді.

783 саны 9-ға бөліне ме?

783=7+8+3=18   сонда 18:9=2   демек, 783:9=87

Тұжырым: Цифрларының қосындысы 9-ға тең натурал сандар 9-ға бөлінеді.

Егер сан 2-ге де 3- ке де бөлінсе, онда ол сан 6-ға бөлінеді.

Егер сан 3-ке де 5- ке де бөлінсе, онда ол сан 15-ке де бөлінеді. Егер сан 5-ке де 9- ға да бөлінсе, онда ол сан 45-ке де бөлінеді.

Тапсырмалар

№237. 

1)                 21 * 5;   29 * 3;   25 * 3;   16 * 5;   5 * 15;   көбейтінділерінің қайсысы 15-ке бөлінеді? Оны теріп жазып, 15-ке бөліп, бөліндіні табыңдар.

Үлгі: (21 * 5) : 15 = 7,   (7 * 3 * 5) : 15 = 7.

2)                 18 * 5;   17 * 9;   27 * 5;   65 * 9;   71 * 9;   135 * 5;   көбейтінділерінің қайсысы 45-ке бөлінеді? Оны теріп жазып, 45-ке бөліп, бөліндіні табыңдар.

Үлгі: (18 * 5) : 45 = 2,   (2 * 9 * 5) : 45 = 2.

№239. Өрнектің мәнін табыңдар.

В. 3535 : (316 + 21 * 9) = ?                                            Е. (58 * 26 – 761) : 83 = ?

Э. (117 * 19 – 1223) : 125 = ?                                        С. 216 * 33 : (814 +121 * 8) = ?

Т. 845 : (61 * 15 – 746) = ?                                            Р. 324 : 27 * (86 * 105 – 9025) = ?

Өрнектің кестедегі жауаптарымен бір бағанға оның тұсындағы әріптерді қойыңдар.