“ WINDOWS OPERATSION TIZIMI” MAVZUSIDA OCHIQ DARS

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS  TA'LIM VAZIRLIGI O'RTA MAXSUS KASB­HUNAR TA'LIM MARKAZI NAVOIY VILOYAT O'RTA MAXSUS, KASB­HUNAR TA'LIM  UCHQUDUQ  KONCHILIK KASB­HUNAR KOLLEJI BOSHQARMASI INFORMATIKA  fani o‘qituvchisi QURBONOVA   FERUZA  QUCHQOROVNANING „ WINDOWS operatsion  tizimi“ mavzusida tayyorlagan OCHIQ DARS  ISHLANMASI

(Adabiyotlar ro’yxati) 1­ILOVA 1.Informatika: Kasb­hunar kollеjlari uchun o’quv dasturi.G`G`Mualliflar jamoasi:  A.A.Abduqodirov, R. D. Aloеv, R. R. Boqiyev va boshqalar—T.:2000.—12 b. 2. Raxmonqulova S. I. IBM RS shaxsiy kompyutеrida ishlash.—Toshkеnt, 1998. —224 b. 3. G’ulomov S. S. va boshqalar. Axborot tizimlari va tеxnologiyalari: Oliy o’quv yurti talabalari  uchun darslik G`Akadеmik S. S. G’ulomovning umumiy tahriri ostida.—T.: «Sharq», 2000.—592 b. 4. Internetdan olingan ma’lumotlar. “MO’JIZALAR MAYDONI”  USULI 3­ILOVA Mo’jizalar  maydoni  usuli  o’tgan  mavzular  yuzasidan  umumlashtiruvchi  takrorlash darsi shaklida  o’tkaziladi. Usulni qo’llashdan ko’zlangan maqsad  o’quvchilarni ongli tafakkurlashga chorlashdan iborat.

2­ILOVA (Baholash mezoni) xulosa va qaror qabul qilish, ijodiy fikrlay olish, mustaqil mushohada yurita olish, olgan bilimlarini amalda qo‘llay  olish, mohiyatini tushunish, bilish, aytib berish, tasavvurga ega bo‘lish. mustaqil mushohada yurita olish, olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish, mohiyatini tushunish, bilish, aytib berish;  tasavvurga ega bo‘lish. mohiyatini tushunish, bilish, aytib berish, tasavvurga ega bo‘lish. O’quvchilarning ro’yxat  bo’yicha tartib raqami Olgan figuralar soni Baho Izoh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

“ENG­ENG BILIMDON” USULI                                        4­ILOVA Bu usul o’quvchilar orasidan eng bilimdon va noyob qobiliyat sohibini ajratib olishga  yordam beradi. Bu usul ko’proq iqtidorli o’quvchilarni aniqlashda qo’llaniladi.                                                     “ENG­ENG BILIMDON” USULINING SXEMASI QUYIDAGICHA: 16 –o’quvchi 8 ­juftlik G’olib juftlik Eng–eng bilimdon o’quvchi

“ENG­ENG BILIMDON” USULINING TEXNOLOGIK XARITASI Ishlar bosqichi va mazmuni 1­bosqich Tayyorgarlik 2­bosqich Kirish 3­bosqich  Asosiy qismi 4-bosqich Yakuniy 5-bosqich Baholash Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchi FAOLIYAT etish  usulini  kerakli  bilimdon”  juftliklarda  shakllantiradi,  O’quv  mashg’ulot  maqsadini  aniqlaydi,  uning  natijalari,  ta'lim  oluvchilar  faoliyatini  baholash  mezonlarini  o’quv  materiallarini tayyorlaydi. “Eng­eng  tushuntiradi.  O’quvchilarni  raqamlar  yordamida  juftlikka  biriktiradi  va  juftliklarga  mavzu  mohiyatini  yorituvchi  asosiy  tushunchalar  kalit  so’zlar,  belgilarni  qog’ozga  qayd  vazifasini  yuklaydi. Kuzatadi,  topshiriqlarning  bajarilishini tekshiradi. Vazifani bajargan juftlik  vakiliga  bajargan  ishini  sharhlashga  ruxsat  beradi.  O’quvchilarga  o’z  fikrini  bildirishga  ruxsat  beradi.  O’quvchilar  bilan  birgalikda  g’olib juftlikni aniqlaydi.  G’olib  juftlik  o’quvchilariga  bir  xil  topshiriq  beradi.  Topshiriqning  tez  va  to’liq  bajarilishiga  qarab eng bilimdon o’quvchini aniqlaydi.  Erishilgan  natijalarni  sharhlaydi.  Juftlikda  ishlash  muvaffaqiyatlarini  ko’rsatadi.  Baholash  mezoni  asosida  o’quvchilarni  baholaydi.    Mustaqil  ishlash uchun vazifa beradi. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar,  savollar beradilar Guruh o’quvchilari o’z juftlari bilan  kompyuter yoniga o’tiradilar va har bir  jujtlik  asosiy tushunchalar va kalit  so’zlarni  qog’ozga qayd etadilar Topshiriqlarni  juftligida  berilgan  O’z  topshiriqni  bajaradi.  to’g’ri  bajargan  juftlik  vakili  bajargan  ishini  sharhlaydi  va  qolgan  o’quvchilar  bu  sharhga o’z fikrini bildiradi. Shu tariqa  hamma juftlik o’z ishini sharhlaydi. G’olib  vazifani  bajaradi.  Qolgan  o’quvchilar  ularni  kuzatadi. Tinglaydilar.  baholaydilar.  Mustaqil  oladilar. o’zaro  ishni  yozib  O’z­o’zini,  berilgan  juftlik

5­ILOVA (UYGA VAZIFA)  WINDOWS OPERATSION TIZIMI MAVZUSI  BO’YICHA KROSSVORD TUZING.

DARSNING BORISHI: I.Tashkiliy qism  a) salomlashish; b) navbatchi ishini tekshirish; c) davomatni aniqlash;  d) uyga vazifani tekshirish. II. O’tilgan mavzuni takrorlash:  2.1. Mo’jizalar maydoni usuli orqali o’tilgan mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimini tekshirish Kompyuter qurilmalari kompyuterning qaysi  ta’minotiga kiradi?

…ma’lumotlarga ishlov beruvchi  dasturlar majmuasini va  kompyuterni ishlatish uchun  zarur bo’lgan xujjatlarni o’z  ichiga oladi.

Kompyuterning va kompyuter  tarmoqlarining ishini  ta’minlovchi dasturlar majmusi?

Aniq bir predmet sohasi bo’yicha  ma’lum bir masalalar sinfini  yechishga mo’ljallangan dasturlar  majmuasi?

Kompyuter va uning resurslarini  boshqaradigan, foydalanuvchi  bilan muloqot tashkil etadigan va  kompyuterning barcha  dasturlarini ishga tushiradigan  dastur?

Tarmoqqa o’langan  kompyuterlarni yakkaxol va  birgalikda ishlashini ta’minlovchi  maxsus dasturlar majmuasidan  iborat operatsion tizim?

III.Yangi mavzu bayoni:  MAVZU: WINDOWS OPERATSION TIZIMI                                REJA: 1.WINDOWS operatsion tizimi haqida umumiy ma‘lumotlar  2. WINDOWS dasturini ishga tushirish  3. WINDOWS yordamida oynalarni boshqarish Window" so'zi ingliz tilida "deraza, darcha, oyna, tuynuk" degan ma'noni anglatadi va bu nomda Windowsda bir vaqtda bir  nechta dasturlar ekrandagi o'z oynalarida bir­biridan mustaqil ravishda ishlay olishiga urg'u berilgan. Bu esa, bundan 20  yil oldin, Windows operasion sistemasi yaratilgan paytda kompyuterlarda uning barcha resurslari bitta dastur tomonidan  butunlay egallab olinadigan boshqa operasion sistemalarga nisbatan oldinga tashlangan ulkan qadam edi. Hozirgi paytda Windows XP (eXPerience ­ tajriba, sinov) operasion sistemasi keng tarqalgan bo'lib, bir tomondan  foydalanuvchi va dasturchilarning kompyuter ustida har qanday tajribalarni o'tkaza olishlarini anglatsa, ikkinchi  tomondan yangi avlod operasion sistemalarini yaratishdagi yana bir, o'ta muhim sinov ekanligini bildiradi.   Windows dasturining tashqi ko'rinishi Windows dasturi ishga tushganda monitor ekranida uning Ish stoli (Rabochiy oblast) paydo bo'ladi va u ekranni to'liq      egallaydi. Ish stolini uch qismga ajratish mumkin: Ishchi soha (Rabochaya oblast), Masalalar satri (Stroka zadach), Pusk  (Boshla) tugmasi. Ekranning asosiy qismini Ishchi soha egallaydi. Unda turli dasturlar va hujjatlarga oid yorliqlar joylashgan bo'lib,  ularning har biri mos dasturlarni ishga tushirish, kerakli hujjatlarni ochish uchun xizmat qiladi. Ekranning pastki qismida Masalalar satri joylashgan bo'lib, u asosan joriy paytda ishlayotgan dasturlar haqida ma'lumot  berish va ularni boshqarish uchun xizmat qiladi. Bu satrning chap omonida tezda ishga tushiriladigan dasturlarning  yorliqlari joylashgan. O'ng tomonida esa kompyuter ishga tushganidan boshlab ishlay boshlaydigan, asosan turli xizmat  ko'rsatuvchi dasturlarning yorliqlari joylashgan. Windows XP da masalalar satrining o'rnini o'zgartirish, undagi  yozuvlarni bir necha qator joylashtirish mumkin va shu sababli uni oxirgi paytda Masalalar paneli (Panel zadach) deb  ham atashadi. Satrning chap uchida joylashgan Pusk (Boshla) tugmasi Windowsning ichki dunyosiga, ya'ni uning bosh  menyusiga kirish uchun xizmat qiladi (rasmning chap tomonidagi menyu).

Windows yordamida oynalarni boshqarish         Windows yordamida biror dasturni, masalan Paint grafik muharrirni ishga  tushirish uchun Pusk (Boshla) tugmasi ustiga sichqonni olib kelib, chap tugmasini  chertish bilan uni tanlaymiz (yoki klaviaturadagi Ctrl va Alt tugmalari orasidagi  Windows tugmasini bosamiz) va Windows ning menyusiga kiramiz, undan Vse  programmi (Barcha dasturlar) bandini tanlab, yana sichqonning chap tugmasini  chertamiz. Hosil bo'lgan dasturlar ro'yxatidan Standartnie (Standart dasturlar)  bandiga sichqonni olib kelsak, standart dasturlar ro'yxati paydo bo'ladi. Bu  ro'yxatdan Paint bandi ustiga sichqonni olib kelib, chap tugmasini chertamiz.

Natijada Paint dasturi ishga tushadi va ekranda uning oynasi paydo bo'ladi. Dastur  oynasini ekran bo'ylab surish, oynaning o'lchamlarini o'zgartirish, uni butun ekrangacha  kattalashtirish, ekrandan yashirib, masalalar satrida qoldirish va dastur bilan ishlashni  tugatish uchun uning oynasini yopish mumkin. Bu amallarning barchasi dasturning  sarlavha satri orqali bajariladi. Windows muhitida ishlaydigan barcha dasturlarning  sarlavhalari bir xil bo'lib, bu amallarni boshqa dasturlar uchun ham shu tarzda bajarish  mumkin.    sarlavhasining tugmalardan bo'sh joyiga sichqon ko'rsatkichini olib kelamiz, uning chap  tugmasini bosamiz va qo'yib yubormasdan, ekran bo'ylab sudraymiz. Oyna kerakli joyga  kelgach, sichqon tugmasini qo'yib yuboramiz. Dastur oynasini ekran bo'ylab boshqa joyga sudrab o'tkazish uchun oyna

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: “Murakkab matematik shakl yaratish” grafik orzanayzeri.