Қайта оралған Әліппе

Қайта оралған  «Әліппе»

Жадрасинова Сауле Есмырзақызы

Қоянды ауылының №2 жалпы орта білім

беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

      Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов «2021 оқу жылында бірінші сынып оқушылары «Сауат ашу» пәнінің орнына «Әліппе» мен «Ана тілін» оқитын болады деп айтқанындай биылғы оқу жылының бірінші қыркүйегінде алғаш рет мектеп табалдырығын аттаған оқушыларға салтанатты түрде «Әліппе» оқулығы табыс етілді. «Әліппе» – бүлдіршіндердің алғашқы оқулығы. Мектепке келгенде бірінші болып қолына алатын кітабы. Жаңа «Әліппе» ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының әдістемесі негізінде жасалған,

«Бар кітапқа бас болған

Әліппе – ғылым анасы,

Әліппеден басталған

Даналықтың данасы…» болған  «Әліппе» оқулығы жаңа үлгіде ортамызға қайта оралды. Бұл ретте жаңа Әліппенің жарық көруіне бірқатар сарапшылардың, соның ішінде осы оқулықты әзірлеген авторлардың еңбегі орасан зор.

       Бағдарламаның негізгі құрылымы мен мазмұны А.Байтұрсынұлының ұста­нымдарын басшылыққа алып барып «Әліппе» оқулығы жазылғаны белгілі.Осы орайда тарихқа үңілетін болсақ қазақ әліппесі мен қазақ тілі оқулығының атасы – Ахмет Байтұрсын­ұлы 1910 жылы «Әліппе» жазумен бірге қазақ графикасын да жасауға кіріскен.  Бұл «Байтұрсынов жазуы» деген атқа ие болған. Ахмет Байтұрсыновқа «қазақтың ұлттық графикасының атасы» деген мәртебе берудің түп-төркіні бекер емес. Уақыт өте келе ол осы жазуды үйрететін әліппені жазып шығады. Ахмет Байтұрсынұлының әліппесі «Оқу құралы» деген атпен 1912-1925 жылдар аралығында 7 рет басылып шыққан екен. Ал 1926 жылы «Әліпбидің» жаңа түрі жазылды. Ал алғашқы «Әліппе» 1912 жылы Орынборда басылып шығады. Автор «Балалар, бұл жол басы даналыққа» деп басталатын «Тарту» өлеңін оқулықтың беташары ретінде пайдаланады. Ал 2021жылғы Жаңа «Әліппе» оқулығында  тұңғыш «Әліппені» жазған ұлт ұстазының сөзімен «Балалар,оқуға бар,жатпа қарап...» деп бүлдіршіндерді білім алуға шақырады.

      Ұлт ұста­зының әдістемесіндегі дыбыспен жаттығу, әр дыбыстың сөз жасаудағы қызметін есепке алу, дыбыстарды таныту мен әріптерді үйретудің реттілігі, «оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге өту, білімді тәжірибе арқылы өздігінен алу қағидаттары негізге алынды. Жеңілден күрделіге өту қағидаты әріптерді таңбалап баспа және жазба түрлеріне үйрету, дыбыстан буын, буыннан сөз, сөзден сөйлем құрауға, сөзді буындап, кейін тұтас, содан соң мәнерлеп, түсініп оқуға машықтандыруды көздейді.  Міне, осы шеберлік жаңа «Әліппені» әзірлеуде де қолданылды.

      Жалпы сараптамалық жұ­мыстардың қорытындысы нәтижесінде 5 түрлі оқулықтың ішінен бір «Әліппе» са­раланып, дараланып шықты. Бұл – мазмұ­ны мен оқушылардың жас ерекшелігі ес-
ке­рілген, ішкі-сыртқы формасының тартым­дылы­ғы жағынан оң бағаға берілген  «Ата­мұра» баспасының оқулығы.

     «Әліппе» оқулығын әзірлеуде  дыбыспен әріп тану ар­қы­лы оқуды, жазуды білетін, бастапқы тіл­дік ұғымдарды, сөйлеу әрекетінің (оқы­­лым, тыңдалым, айтылым) түрлерін мең­­­герген, байланыстырып сөйлеуге дағ­ды­­ланған, білгенін өмірде қолдана ала­тын тұлғаны қалыптастыру мақсаты қо­йылған. Осы мақсатқа қол жеткізуде «Әліппе» оқулығының бетінде оқу мате­риал­дары қазіргі қоғам талаптарына сәй­кес ұсынылған. Сондай-ақ оқулықта әр­бір бөлім, болмаса үлкен бір тарау біт­кенде «Не білдің?», «Не үйрендің?» айдар­мен бекіту тапсырмалары берілген. Бұл оларды өзін өзі бағалауға, зерттеуге, ізденуге жетелейді. Бәрінен бұрын жаңа «Әліппенің» ең бір маңызды ерекшелігі – пән­дік білім-білікке ғана емес, жас ұрпақтың бо­йына ұлттық құндылықтарды сіңіруге ба­ғытталғаны. Әрбір дыбыс пен әріп­ке ар­налған тақырыптың соңында «Сөз­та­ным» материалдары берілген. Заманауи технологияны пайдаланып, оқу­шы­лар қазақ фольклорындағы жаңылт­паш, жұм­бақ, мақал-мәтелдер мен түрлі таным­дық тақ­пақтар QR код арқылы тыңдай ала­ды. Со­ның нәтижесінде тәрбиелік мақ­сат жүзеге асырылып, тақырып бекіті­ле­ді. Осындай баға жетпес білім нәрімен сусындататын «Әліппе» оқулығының арқасында 2021-2022 оқу жылында алғаш мектеп табалдырығын аттаған оқушылар саналы тәрбие, сапалы білім алатынына сенімдімін. Ата-аналар және бастауыш сынып мұғалімдері атынан оқулықтың авторлары Ә.Е.Жұмабаева,Н.Ж.Құрман,Б.А.Сабденова сынды ұлағатты ұстаздарымызға мың алғыс. Сіздерге ұлт ұстазы Ахмет Байтұсынұлының аруағы да риза деп ойлаймын.

     Қазіргі уақытта «Әліппе кезеңінде» әріптермен таныстырып жатырмыз.«Әліппе» мен «Ана тілінің» арасында үндестік пен жүйелілік бар деп  ойлаймын.